Uw doorstroomcijfers en LOB. Stappenplan met tips en praktijkvoorbeelden

Transcriptie

1 Uw doorstroomcijfers en LOB penplan met tips en praktijkvoorbeelden

2 Inleiding Goede doorstroom kerntaak van het onderwijs Eén van de kerntaken van het voortgezet onderwijs is ervoor te zorgen dat leerlingen op een passende plek terechtkomen in het vervolgonderwijs. Een goede loopbaanoriëntatie en -begeleiding (LOB) is daarbij essentieel. Leerlingen moeten in staat zijn hun eigen talenten te ontdekken en ontwikkelen, zij moeten bewust keuzes kunnen maken en hun (school)loopbaan kunnen bijsturen. De afgelopen jaren krijgt LOB meer aandacht in het voortgezet onderwijs en zijn ook directies meer betrokken. Toch blijft het voor veel scholen onduidelijk hoe het hun leerlingen nu precies vergaat in het vervolgonderwijs. Leerlingen worden uitgeschreven en stromen door naar verschillende vervolgopleidingen. Daarmee zijn ze vaak ook uit beeld. Het contact dat scholen hebben met oud-leerlingen beperkt zich meestal tot een kleine groep. Doorstroomcijfers geven inzicht Doorstroomcijfers geven antwoord op de vraag Hoe doen mijn leerlingen het in het vervolgonderwijs? Dit is interessant voor decanen, mentoren en anderen die actief zijn met LOB op school, maar ook voor schooldirecties en -besturen, omdat het inzicht geeft in het rendement van het onderwijs. Ook voor MBO-, HBO- en WO-instellingen is het interessant om te zien hoe de aansluiting verloopt. Een aantal scholen werkt al met doorstroomcijfers en gebruikt de resultaten om het LOB-beleid bij te stellen, en soms zelfs om wijzigingen in het onderwijsprogramma door te voeren. De doorstroomcijfers hebben tevens geleid tot meer bewustwording over het belang van LOB en tot meer afstemming met het vervolgonderwijs. Het stappenplan voor het werken met doorstroomcijfers Het Project Stimulering LOB wil scholen op weg helpen met het verzamelen van doorstroomcijfers en het benutten daarvan voor LOB. We doen dit aan de hand van een stappenplan: Voorbereiding Doorstroomvragen vaststellen Doorstroomcijfers verzamelen Cijfers overzichtelijk in beeld brengen Interpretatie en vertaalslag naar LOB LOB-beleid en evaluatie Tijdsinvestering Met de komst van de Indicator Vervolgopleiding leerlingen in het SchoolVenster en het ManagementVenster van Vensters VO 1 komt er dekkende informatie vrij over de doorstroom van leerlingen naar het vervolgonderwijs en de situatie na één jaar. Deze doorstroomcijfers zijn vrij eenvoudig en snel te verkrijgen. Wanneer deze cijfers onvoldoende antwoord geven op de doorstroomvragen van de school, moet de school op zoek naar andere databronnen. Reken dan op een extra tijdsinvestering. Ook voor het gezamenlijk bespreken van de resultaten moet tijd worden ingeruimd. Wat krijg je er voor terug? Met de doorstroomcijfers heb je informatie in handen die richting kunnen geven aan het (LOB-) beleid op school. Bij stap 5 vertelt een aantal scholen ze tot welke inzichten de doorstroomcijfers hebben geleid en welke LOB-acties ze hebben ondernomen naar aanleiding daarvan. 1 Deze indicator is sinds eind 2012 onderdeel van het Schoolvenster VO, in het Managementvenster VO is deze in ontwikkeling.

3 Project Stimulering LOB penplan Benutten van doorstroomcijfers voor LOB 2 penplan Van doorstroomcijfers naar LOB Dit stappenplan is bedoeld voor VO-scholen die willen weten hoe hun oud-leerlingen het doen in het vervolgonderwijs. Je kunt zien welke stappen je moet zetten bij het verzamelen van doorstroomcijfers en het vaststellen van de acties voor LOB. Wanneer je meer wilt weten over een stap, wordt je doorverwezen naar de toelichtende hoofdstukken. 1 VOORBEREIDING Wie ga je betrekken en op welk moment? Vooraf is het goed om te bepalen wie je gaat betrekken binnen de school en daarbuiten. Wie heeft er belang bij goed LOB-beleid? De doorstroomcijfers zijn niet alleen relevant voor decanen, het is ook aan te raden om een (locatie-) directielid te betrekken. Doorstroomcijfers zijn immers niet alleen te benutten voor het LOB-beleid, ze kunnen ook relevant zijn voor de inrichting van het onderwijs in bredere zin. Ook vervolgopleidingen zijn belangrijk om te betrekken, bijvoorbeeld bij de vormgeving van LOB-aansluitingsactiviteiten die u naar aanleiding van de cijfers wilt opstarten. In hoofdstuk 1 staan voorbeelden van betrokkenen en diens rol. Maak een niet te krappe planning. Het verzamelen van doorstroomcijfers kan meer tijd kosten dan verwacht. 2 DOORSTROOMVRAGEN VASTSTELLEN Waar wil je antwoord op en hoe kan dat antwoord je verder helpen? Voordat je begint met het verzamelen van de doorstroomcijfers is het goed om samen vast te stellen wat de doorstroomvragen zijn. Welke vragen je precies hebt hangt af van het onderwijstype, het gevoerde LOB-beleid en andere onderwijsvernieuwingen. In hoofdstuk 2 staan voorbeelden van relevante doorstroomvragen. Bij het formuleren van de doorstroomvragen kun je direct bedenken hoe het antwoord je verder kan helpen met het verbeteren van het beleid. Wat zijn de verwachtingen en wat staat je te doen als de verwachtingen wel/niet uitkomen? 3 DOORSTROOMCIJFERS VERZAMELEN Welke gegevens heb je nodig en waar zijn die te vinden? Wanneer de doorstroomvragen vastgesteld zijn, moet vervolgens bepaald worden welke gegevens je nodig hebt om antwoord te krijgen op je vragen. Vervolgens moet je gaan zoeken naar bestanden met de benodigde gegevens. Dit is niet altijd even eenvoudig. Soms zitten niet alle leerlingen erin, soms zijn de gegevens niet specifiek genoeg en krijg je dus maar deels antwoord op je doorstroomvragen. Ook kan het lastig zijn om bestanden van anderen te bemachtigen wanneer je aan je eigen gegevens niet genoeg hebt, ben je afhankelijk van de goodwill en beschikbare tijd van andere organisaties. Hoofdstuk 3 laat zien welk type bestanden antwoord kunnen geven op verschillende doorstroomvragen en wat de voor- en nadelen zijn van deze bestanden.

4 Project Stimulering LOB penplan Benutten van doorstroomcijfers voor LOB 3 4 CIJFERS OVERZICHTELIJK IN BEELD BRENGEN Hoe presenteer ik de cijfers op een inzichtelijke manier? Geleverde bestanden of overzichten zijn over het algemeen niet gemakkelijk te interpreteren. Er moet meestal nog een analyseslag plaatsvinden en voor een gezamenlijke interpretatie (stap 5) is het aan te raden om de cijfers in overzichtelijke grafieken en/of tabellen te presenteren. Hoofdstuk 4 geeft voorbeelden van duidelijke grafieken en tabellen en laat zien welke berekeningen daarvoor zijn uitgevoerd. 5 INTERPRETATIE EN VERTAALSLAG Wat zeggen de cijfers en wat betekent dat voor het (LOB) beleid? Als de doorstroomcijfers op een rij staan, is het goed om een overleg te organiseren met de betrokkenen, waarin één persoon de doorstroomcijfers laat zien en er vervolgens discussie gevoerd wordt over de interpretatie van de cijfers en de gevolgen voor het LOB-beleid. In hoofdstuk 5 staan voorbeelden van vragen die in discussie aan bod kunnen komen. Een mogelijke uitkomst van de discussie is dat de cijfers niet genoeg informatie bieden om de doorstroomvragen te beantwoorden of dat blijkt dat je aanvullende gegevens nodig zijn om het LOB-beleid te kunnen versterken. Wanneer de doorstroomcijfers voldoende aanleiding geven om het (LOB)beleid bij te stellen, is het goed om actiepunten te formuleren. Vermeld hier ook bij, welk doel je nastreeft met de acties tot welk resultaat moeten het leiden? In hoofdstuk 5 staan voorbeelden van acties die scholen hebben ondernomen in hun (LOB-)beleid n.a.v. de doorstroomcijfers. 6 LOB-BELEID EN EVALUATIE Zijn de doelen bereikt? De volgende stap is het uitvoeren van de geformuleerde acties. Het is goed hier een verantwoordelijke/coördinator voor te benoemen die de taken verdeelt, de voortgang bewaakt en zo nodig overleg organiseert. Tot slot kan een evaluatie plaatsvinden. Deze kan gaan over de invoering van de actiepunten (hoe is die verlopen?). Met een evaluatie stel je ook vast of de gestelde doelen zijn bereikt. Als het doel is, het doorstroompatroon te veranderen, is niet op korte termijn vast te stellen of het doel is bereikt. Dat zullen nieuwe doorstroomgegevens uit moeten wijzen. Daarmee is de evaluatie meteen het startpunt van een nieuwe beleidscyclus. In hoofdstuk 6 staat een schematische weergave van de beleidscyclus.

5 Project Stimulering LOB penplan Benutten van doorstroomcijfers voor LOB 4 1 VOORBEREIDING Wie ga je betrekken en op welk moment? Voordat je doorstroomcijfers gaat verzamelen en doorstroomvragen gaat formuleren, is het goed om te bedenken wie je hierbij gaat betrekken en op welk moment. Wie heeft belang bij doorstroomcijfers en het LOB-beleid? Dat hoeven niet alleen mensen binnen de school te zijn, ook mensen buiten de school zijn hierbij belangrijk. We noemen hieronder de voor de hand liggende betrokkenen in de verschillende fasen van het proces. Wie betrek je in de startfase? In de startfase (stap 1 en 2) is het goed om met een kleine groep te beginnen. In eerste instantie is het raadzaam in ieder geval de decaan (of decanen afhankelijk van de omvang van de school) en een (locatie)directielid te betrekken. Decanen hebben een belangrijke rol in het LOB-beleid dus zijn logischerwijs vanaf de start betrokken. De medewerking van de (locatie)directie is belangrijk om eventuele (grootschalige) wijzigingen door te kunnen voeren als de doorstroomcijfers daar aanleiding toe geven. De doorstroomcijfers kunnen voor de directie een eyeopener zijn en kunnen een boost geven om in te zetten op versterking van LOB. De directie kan er dan voor zorgen dat aan de randvoorwaarden wordt voldaan om het traject succesvol uit te voeren, bijvoorbeeld door tijd en middelen vrij te maken voor LOB. Wellicht is het ook relevant om het schoolbestuur te betrekken. Het bestuur beschikt mogelijk over expertise en misschien ook wel over cijfers omtrent de doorstroom. Zo niet, dan heeft het bestuur vast interesse om mee te kijken met de doorstroomcijfers omdat deze (indirect) ook iets zeggen over het rendement van het onderwijs. Het bestuur is bovendien in de positie op LOB steviger neer te zetten en contact te leggen met vervolginstellingen. Wie betrek je in de fase van dataverzameling en -analyse? Afhankelijk van de databestanden die je gaat gebruiken, is het raadzaam om in de uitvoeringsfase wanneer de doorstroomcijfers worden verzameld en geanalyseerd (stap 3 en 4) iemand te betrekken die goed is met databestanden. Dit kan bijvoorbeeld iemand van de ict-afdeling zijn, een wiskundedocent of een docentonderzoeker. Enige handigheid met databestanden en analyse is bij sommige databronnen zeker vereist (zie stap 3). Wie betrek je bij de interpretatie en de vertaalslag naar LOB? In de interpretatie- en uitvoeringsfasen (stap 5 en 6) kun je de groep verder uitbreiden met mentoren, andere teamleden en het vervolgonderwijs. Mentoren staan over het algemeen het dichtst bij de praktijk en kunnen een goede vertaalslag maken van de doorstroomcijfers naar concrete LOB-acties. Wanneer de cijfers erop wijzen dat er aan specifieke groepen leerlingen of afdelingen aandacht besteed moet worden en/of wanneer er wijzigingen in het onderwijsprogramma uit volgen, dan is het ook goed om vakdocenten en/of afdelingsleiders te betrekken. Omdat de doorstroom naar het vervolgonderwijs en het succes dat leerlingen daar hebben een gedeelde verantwoordelijkheid is van het VO en het vervolgonderwijs, is het raadzaam om het vervolgonderwijs te betrekken. Dit geldt zeker voor MBO-, HBO- en WO-instellingen waar veel leerlingen van één VO-school naar doorstromen. De vervolgopleidingen kunnen de school allereerst helpen om aan doorstroomcijfers te komen, maar zijn ook erg waardevol bij de opzet en uitvoering van het LOB-beleid.

6 Project Stimulering LOB penplan Benutten van doorstroomcijfers voor LOB 5 2 DOORSTROOMVRAGEN VASTSTELLEN Waar wil je antwoord op en hoe kan dat antwoord je verder helpen? Voordat je doorstroomcijfers gaat verzamelen is het goed om eerst helder te krijgen wat de doorstroomvragen zijn. Daarbij moet je voor je school een paar dingen nagaan: Waar komt de vraag vandaan? Voorbeelden heeft de school een (LOB-)beleidsmaatregel ingevoerd en wil men weten of dat terug te zien is in de doorstroom? bestaat er een bepaald beeld over de doorstroom en wil men toetsen of dat ook in werkelijkheid zo is? of wil de directie, het bestuur of de decaan graag meer weten over het rendement van de school? Wat ben je van plan om met de uitkomsten te doen? Voorbeelden zijn de doorstroomgegevens bedoeld om meer bewustwording te creëren op school over het belang van een doelgerichte LOB, bijvoorbeeld onder directies of decanen? is de school van plan om naar aanleiding van de doorstroomcijfers het onderwijsprogramma onder de loep te nemen? is het doel om de aansluiting met het vervolgonderwijs te verbeteren? of willen de decanen meer maatwerk leveren met LOB? Waar de vraag vandaan komt en wat de school met de uitkomsten wil doen, bepaalt niet alleen welke doorstroomcijfers je nodig hebt maar ook hoe specifiek de gegevens moeten zijn. Basisvragen doorstroom In 2012 is een aantal pilots uitgevoerd waarin scholen aan de hand van doorstroomcijfers aan de slag zijn gegaan met LOB. Uit deze pilots zijn basisvragen naar voren gekomen die voor alle scholen relevant zijn. Basisvragen over initiële doorstroom naar vervolgonderwijs: Naar welke onderwijssectoren (MBO, HBO, WO) stromen leerlingen door? Binnen het MBO: naar welk niveau opleiding (1 t/m 4) stromen leerlingen door? Naar welke type opleidingen stromen leerlingen door? Bij HBO en WO gaat het om opleidingssectoren, bij MBO om clusters/vakgebieden (vaak ook sectoren genoemd). Stromen leerlingen door naar een opleidingssector/vakgebied dat aansluit bij het gekozen profiel havo/vwo of de gevolgde sector in het VMBO?

7 Project Stimulering LOB penplan Benutten van doorstroomcijfers voor LOB 6 Basisvragen over studieloopbaan (uitval en switchen): Hoe vergaat het mijn oud-leerlingen één jaar na het begin van de studie? Hoeveel zitten er nog op dezelfde opleiding? Hoeveel zijn er geswitcht naar een andere opleiding? Hoeveel hebben het onderwijs verlaten? Op welk type opleidingen komt switchen/uitval vaak voor? Bij HBO en WO gaat het om opleidingssectoren, bij MBO om clusters/vakgebieden (vaak ook sectoren genoemd). Is er een verband tussen uitval en switchen en het gekozen profiel havo/vwo of de gevolgde sector in het vmbo? Welke leerlingen vallen het meest uit/switchen het meest? Bij de pilots die in 2012 zijn uitgevoerd is ook gekeken naar het eindresultaat : hoe gaat het met leerlingen vijf jaar na aanvang van de vervolgopleiding? Hebben zij een diploma behaald en zo ja, op welk niveau? Om meerdere redenen komt dit in dit stappenplan niet verder aan bod. Allereerst bleek dat het behalen van een universitair masterdiploma nog niet voldoende was geregistreerd. Bovendien varieert de looptijd van de master per masteropleiding, en dus ook het moment waarop het diploma wordt behaald. Tot slot vonden de pilotdeelnemers het wel interessant om het eindresultaat in beeld te hebben maar leverde het hen weinig aanknopingspunten op voor LOB, aangezien het alweer jaren geleden was dat de leerling de school had verlaten en het onderwijsbeleid in de tussentijd ook veranderd was. Meer specifieke doorstroomvragen Naast de bovengenoemde basisvragen hebben scholen wellicht specifieke doorstroomvragen, passend bij de context van de school (zoals de leerlingpopulatie, het profiel van de school en de plaats waar de school staat). Hieronder staat een aantal voorbeelden van specifieke doorstroomvragen van scholen. Specifieke doorstroomvragen over initiële doorstroom naar vervolgonderwijs voorbeelden Naar welke specifieke instellingen MBO/HBO/WO stromen leerlingen door? Hoeveel leerlingen zijn doorgestroomd naar het eigen MBO (in hetzelfde gebouw)? Hoeveel leerlingen gaan een BOL-opleiding MBO gaan doen en hoeveel een BBL-opleiding? Is er de laatste jaren een stijging te zien in het aantal leerlingen dat naar een opleiding in de sector techniek gaat? (als gevolg van het beleid op school) Zijn er verschillen tussen jongens en meisjes wat betreft het niveau en type opleiding waarnaar zij doorstromen? Specifieke doorstroomvragen over studieloopbaan (uitval en switchen) voorbeelden Is er bij oud-vmbo gt-leerlingen minder sprake van uitval en switchen dan bij oud-havo-leerlingen? (als gevolg van een sterkere focus op LOB op het vmbo) Zijn er verschillen tussen jongens en meisjes wat betreft uitval en switchen? Zien we daarbij een verband met de opleidingssector of cluster/vakgebied?

8 Project Stimulering LOB penplan Benutten van doorstroomcijfers voor LOB 7 3 DOORSTROOMCIJFERS VERZAMELEN Welke gegevens heb je nodig en waar zijn die te vinden? Wanneer duidelijk is wat de doorstroomvragen zijn, kun je op zoek gaan naar databestanden, tabellen of figuren die antwoord geven op je vragen. Hier zijn verschillende mogelijkheden voor. Hieronder beschrijven we een aantal opties die voor de meeste scholen toegankelijk zijn. Bij iedere optie wordt vermeld wat de voor- en nadelen zijn en op welke vragen de doorstroomcijfers antwoord geven. Optie 1 Optie 2 Optie 3 Optie 4 Optie 5 SchoolVenster en ManagementVenster van Vensters VO Stroombestanden DUO Bestanden voor de kwalificatieplicht en Regionale Meld- en Coördinatiefunctie (RMC) Terugkoppeling doorstroomcijfers van MBO-, HBO en WO-instellingen waar veel leerlingen naar doorstromen Alumnionderzoek (laten) uitvoeren Optie 1: SchoolVenster en ManagementVenster van Vensters VO Schoolinfo heeft, in samenwerking met DUO, Kennisnet, en een klankbordgroep met onderwijsprofessionals, een indicator Vervolgopleiding leerlingen ontwikkeld voor het SchoolVenster van Vensters VO 2. Een specifieker beeld van de doorstroom komt naar voren in het ManagementVenster, dat nog in ontwikkeling is. Wat biedt het SchoolVenster? De doorstroomgegevens van VO-scholen die op het SchoolVenster staan zijn voor iedereen toegankelijk. Het SchoolVenster biedt de volgende informatie m.b.t. de doorstroom van leerlingen: Naar welke onderwijssectoren leerlingen direct na het behalen van een diploma doorstromen (MBO- HBO-WO-VO), in zijn geheel en per onderwijstype VO (binnen vmbo apart in beeld voor bb, kb, gt). Hoe de situatie er uit ziet na één jaar: hoeveel % van de leerlingen blijft op dezelfde opleiding, hoeveel % switcht, hoeveel % valt uit, per onderwijssector (MBO/HBO/WO) en per onderwijstype VO. o Definitie switchen: wanneer een student naar een andere opleidingssector of naar een ander cluster/vakgebied (MBO) gaat, of wanneer een student naar een andere onderwijssector gaat (bijv. van HBO naar MBO). o Definitie uitval: wanneer een student de onderwijssector heeft verlaten en niet naar een andere onderwijssector is gegaan. Hieronder volgen instructies om toegang te krijgen tot het SchoolVenster van uw school en voorbeelden van de figuren die u dan in beeld krijgt. Het voorbeeld betreft oud-leerlingen van een school met vmbo-t, havo en vwo. Bij een vmbo-school krijg je de doorstroomgegevens per leerweg in beeld. Instructies toegang SchoolVenster Ga naar Zoom op de kaart van Nederland in op regio/stad en vervolgens op de school Alternatief voor de twee voorgaande stappen: ga naar mijn.schoolvo.nl en log daar in met de gebruikersnaam en het wachtwoord van de school Ga naar het tabblad resultaten en dan naar vervolgopleiding leerlingen Daar zie je direct een figuur, als je op meer klikt (rechts onderaan) komen er meer figuren in beeld 2 Vensters VO is het resultaat van het project Vensters voor Verantwoording. Vensters VO wordt onderhouden en doorontwikkeld door Schoolinfo, in samenwerking met scholen. Doel van het Schoolvenster is horizontale verantwoording: resultaten delen met anderen.

9 Project Stimulering LOB penplan Benutten van doorstroomcijfers voor LOB 8 Figuren doorstroomgegevens SchoolVenster Voorbeeldschool X Toelichting: Hier is duidelijk te zien dat vwo-leerlingen vooral naar het WO gaan, havo-leerlingen vooral naar het HBO en vmbo g/t-leerlingen vooral naar het MBO. Een klein deel van de havo- en vmbo-leerlingen blijft op het VO. Bestemming in het vervolgonderwijs vmbo g/t havo vwo Landelijk gemiddelde Onbekend WO HBO MBO Toelichting: Hier zie je hetzelfde beeld als in de grafiek bovenaan de pagina, maar dan per onderwijstype VO. Ook zijn de landelijke gemiddelden te zien, waardoor je je eigen school kunt vergelijken met andere scholen.

10 Project Stimulering LOB penplan Benutten van doorstroomcijfers voor LOB 9 Situatie na één jaar vmbo g/t Landelijk gemiddelde HBO-zelfde opleiding HBO-switch havo 2009/2010 HBO-uitval MBO-zelfde opleiding MBO-switch MBO-uitval Landelijk gemiddelde vwo WO-zelfde opleiding WO-switch WO-uitval HBO-zelfde opleiding HBO-switch HBO-uitval Toelichting: Het donkerste deel van de balk geeft steeds aan hoeveel procent van de oud-leerlingen op dezelfde opleiding is gebleven, rechts daarvan zie je welk deel is geswitcht naar een opleiding van een andere sector/vakgebied, en geheel rechts zie je hoeveel procent het (bekostigd) onderwijs heeft verlaten. De grafiek laat zien dat de oud-vwo-leerlingen vaker op dezelfde opleiding blijven dan landelijk gemiddeld, er is niet of nauwelijks sprake van switchen en geen uitval. Dat geldt ook voor de oud-havo-leerlingen die naar het MBO gaan.van de oud-havo-leerlingen die naar het HBO gaan blijft ongeveer driekwart op dezelfde opleiding, wat vergelijkbaar is met het landelijke beeld. Van de vmbo-t-leerlingen blijft zo n negentig procent op dezelfde opleiding, ook dat is vergelijkbaar met het landelijke beeld. Wat biedt het ManagementVenster VO? Voor scholen zouden de gegevens van het SchoolVenster te grofmazig kunnen zijn om antwoord te geven op alle doorstroomvragen en verder te komen met LOB. Een ander product van Schoolinfo, het Management- Venster, zal meer gespecificeerde informatie in beeld brengen over de doorstroom van leerlingen 3. De rapportage met doorstroomgegevens van ManagementVenster is nog in ontwikkeling en zal naar verwachting eind 2013 gereed zijn. Het zal alleen toegankelijk zijn voor de school zelf. Het ManagementVenster biedt de volgende informatie: Naar welke onderwijssectoren leerlingen doorstromen (MBO-HBO-WO-VO), in zijn geheel en per onderwijstype VO. Extra ManagementVenster: Naar welk type opleidingen leerlingen doorstromen 3 Het doel van het ManagementVenster is het leveren van informatie ten behoeve van interne sturing op kwaliteit door de school door de school zelf en/of het bestuur.

11 Project Stimulering LOB penplan Benutten van doorstroomcijfers voor LOB 10 (opleidingssectoren HBO/WO en clusters/vakgebieden MBO). Dit komt ook in beeld voor leerlingen die zonder diploma zijn doorgestroomd en leerlingen die op een later moment zijn doorgestroomd. De situatie na één jaar: hoeveel procent van de leerlingen op dezelfde opleiding blijft, hoeveel procent switcht en hoeveel uitvalt, per onderwijssector (MBO/HBO/WO) en per onderwijstype VO. Extra ManagementVenster: dit komt ook in beeld per opleidingssector (HO) / vakgebied (MBO). Extra ManagementVenster: Het doorstroompatroon en de situatie na één jaar worden ook in beeld gebracht per gevolgde sector in het vmbo en per gekozen profiel in de bovenbouw havo/vwo. Extra ManagementVenster: Rapportage over behalen van startkwalificatie uitstromende leerlingen. Voor- en nadelen SchoolVenster en ManagementVenster Voordelen De gegevens zijn afkomstig van DUO en zijn nagenoeg volledig (alle leerlingen) 4 ; De gegevens zijn kant en klaar en worden overzichtelijk weergegeven (in figuren). De vertaalslag van data naar begrijpelijke informatie is al gemaakt; Er wordt een landelijke gemiddelde aangegeven, waardoor benchmarking mogelijk is. Bij het SchoolVenster kan de school ook cijfers van andere, vergelijkbare scholen inzien; Er zitten twee schooljaren in, dit wordt verder opgebouwd. Schoolinfo bekijkt hoe de resultaten over meerdere jaren het beste in beeld gebracht kunnen worden. Zo kun je zien of het doorstroompatroon verandert door de jaren heen en kan mogelijk een link gelegd worden met het (LOB-)beleid op school; De gegevens zijn uitgesplitst naar onderwijstype VO, naar het gevolgde profiel havo/vwo en de gevolgde sector vmbo (ManagementVenster) en naar onderwijssector vervolgonderwijs (MBO/HBO/WO). Nadelen SchoolVenster geeft geen inzicht in de doorstroom naar verschillende opleidingssectoren HO of clusters/vakgebieden MBO, en geen relatie met de gevolgde sectoren/profielen op het VO, wat van belang is voor het nemen van LOB-beslissingen. ManagementVenster zal deze informatie wel bieden; SchoolVenster biedt geen informatie over specifieke vervolginstellingen of specifieke opleidingen waarnaar leerlingen doorstromen. Het is daarom niet mogelijk om naar aanleiding van deze gegevens contact op te nemen met het vervolgonderwijs (tenzij bekend is dat het merendeel van de leerlingen naar één instelling doorstroomt). ManagementVenster gaat deze informatie mogelijk wel bieden; SchoolVenster biedt geen informatie over doorstroom in relatie tot geslacht; verschillen tussen jongens en meisjes zijn niet zichtbaar. Bij de ontwikkeling van het ManagementVenster wordt gekeken wat er mogelijk is om in beeld te brengen zonder dat de informatie terug te voeren is op individuele leerlingen. Antwoord op doorstroomvragen Met de gegevens van SchoolVenster en met name die van ManagementVenster is een aantal belangrijke doorstroomvragen te beantwoorden. Er komt duidelijk in beeld naar welk niveau en welk type opleidingen leerlingen doorstromen en of dat aansluit bij het gevolgde profiel/sector in het VO. Ook komt in beeld hoe het gaat met de leerlingen na één jaar: bij welk type opleidingen is er sprake van veel switchen of uitval? Tip voor gebruik Het SchoolVenster / ManagementVenster is een goede eerste stap in het verzamelen van doorstroomgegevens, omdat je hiermee gemakkelijk en snel een algemeen beeld krijgt van de doorstroom. Biedt het onvoldoende antwoord op je doorstroomvragen, ga dan op zoek naar aanvullende databronnen. 4 DUO registreert alleen het bekostigde onderwijs. Wanneer leerlingen naar niet-bekostigd onderwijs gaan zoals politie, leger of particuliere opleidingen, dan vallen ze onder uitstroom.

12 Project Stimulering LOB penplan Benutten van doorstroomcijfers voor LOB 11 Optie 2: Stroombestanden DUO Een andere optie om doorstroomcijfers te verzamelen is gebruik te maken van de stroombestanden van DUO. Instructies toegang stroombestanden DUO Ga naar Ga naar onderwijsdata Ga naar databestanden en dan naar stroominformatie Kies dan voor doorstromers Dan zijn er een aantal relevante opties: van vmbo naar mbo, van havo/vwo naar mbo en van havo/vwo naar ho. Van daaruit kun je aangeven over welk schooljaar je gegevens wilt. Wat bieden de stroombestanden? De stroombestanden zijn voor iedereen toegankelijk. De bestanden bevatten alléén gegevens over de directe doorstroom van vmbo naar MBO en van havo/vwo naar MBO en HO. Ze bevatten geen gegevens over de situatie na één jaar. De stroombestanden zijn excelbestanden met relatief ruwe gegevens, waar zelf nog analyses op uitgevoerd moeten worden. Onderstaand overzicht laat zien welke variabelen in de bestanden staan. Variabelen VO Variabelen vervolgonderwijs Van vmbo naar MBO Van havo/vwo naar MBO Van havo/vwo naar HO BRIN-nummer en vestigingsnummer school Gemeentenaam en nummer Leerweg Vmbo-sector Afdeling vmbo (niet volledig gevuld) BRIN-nummer MBO Sector mbo Kwalificatienaam- en code (bijv. commercieel medewerker ) BRIN-nummer en naam kenniscentrum (niet relevant) Aantal leerlingen BRIN-nummer en vestigingsnummer school Gemeentenaam en nummer Onderwijstype (havo of vwo) Diploma behaald Profiel bovenbouw BRIN-nummer HBO/Univ. Leerweg MBO (BOL/BBL) Sector MBO Kwalificatienaam- en code Gemeentenaam en nummer BRIN-nummer en naam kenniscentrum (niet relevant) Aantal leerlingen BRIN-nummer en vestigingsnummer school Gemeentenaam en nummer Onderwijstype (havo of vwo) Diploma behaald Profiel bovenbouw BRIN-nummer HBO/Univ. Soort HO (HBO of WO) Croho onderdeel (opleidingssector) Gemeentenaam en nummer Aantal leerlingen Wanneer hier analyses op uitgevoerd worden, komt het volgende in beeld: Naar welke onderwijssectoren leerlingen doorstromen (MBO-HBO-WO-VO) per onderwijstype VO. Naar welke typen opleidingen leerlingen doorstromen: opleidingssectoren HBO/WO en clusters/vakgebieden MBO. Naar welke specifieke instellingen de leerlingen doorstromen. Voor- en nadelen stroombestanden Voordelen Het gaat om centrale gegevens van DUO, deze zijn nagenoeg volledig (alle leerlingen die na het examenjaar doorstromen naar MBO en HO); Er zitten meerdere jaren in (2009, 2010, 2011, 2012 voorlopig) waardoor trends in beeld komen door de jaren heen. Deze gegevens staan in aparte bestanden (één bestand per jaar); Er zitten gegevens in over het opleidingstype (vakgebied/cluster MBO, opleidingssector HBO/WO) en er is een relatie te leggen tussen het gevolgd profiel of sector in het VO en de gekozen sector in het vervolgonderwijs;

13 Project Stimulering LOB penplan Benutten van doorstroomcijfers voor LOB 12 Er zitten gegevens in over de specifieke MBO-, HBO-, en WO-instellingen waar leerlingen heengaan. Deze informatie zit niet in het SchoolVenster van Vensters VO (mogelijk wel in het Management- Venster). Er zijn ook benchmarkgegevens uit te halen; er zitten gegevens in van alle VO-scholen in Nederland. Nadelen Het gaat om excelbestanden met relatief ruwe gegevens, waar analyses op uitgevoerd moeten worden om de doorstroomcijfers eruit te halen. Daar heb je iemand voor nodig met statistische kennis. Misschien zijn er op school ICT-ers, docenten wiskunde of docent-onderzoekers aanwezig met statistische kennis. Een andere optie is een extern onderzoeksbureau, lectoraat of universiteit (afstudeerstudent) in te schakelen. Dit kost tijd en geld; Er zitten zo veel gegevens in dat vooraf heel duidelijk moet zijn wat je nodig hebt (doorstroomvragen afbakenen); Gegevens zijn gerangschikt op het niveau van onderwijssector. Hierdoor moet je soms als school gegevens uit meerdere bestanden halen, bijvoorbeeld wanneer je havo-leerlingen hebt, die zowel naar het MBO als naar het HBO doorstromen; Er zitten geen gegevens in over de situatie na één jaar; het gaat dus alleen om de initiële doorstroom; In de stroombestanden worden andere definities gebruikt voor doorstroom dan bij het School- en ManagementVenster, waardoor de gegevens niet 1-op-1 naast elkaar gelegd kunnen worden. In de stroombestanden zitten bijvoorbeeld geen gegevens over leerlingen die binnen het VO doorstromen. Antwoord op doorstroomvragen Met de stroombestanden van DUO is een aantal doorstroomvragen te beantwoorden. Je kunt eruit halen naar welke onderwijssector (MBO/HBO/WO) en welk type opleidingen leerlingen doorstromen en of dat aansluit bij het gevolgde profiel of sector in het VO. Ook kun je in beeld brengen naar welke specifieke MBO-, HBO- en universitaire instellingen leerlingen doorstromen. De bestanden bieden geen informatie over hoe het leerlingen verder vergaat in het vervolgonderwijs. Tip voor gebruik Maak een goede afweging voordat je met stroombestanden aan de slag gaat. Bieden SchoolVenster/ ManagementVenster onvoldoende informatie? Heb je iemand in huis die de analyses kan doen? Zo nee, is de school dan bereid om hier iemand voor in te huren?

14 Project Stimulering LOB penplan Benutten van doorstroomcijfers voor LOB 13 Optie 3: Bestanden voor de kwalificatieplicht en regionale meld- en coördinatiefunctie Vmbo-scholen en MBO-instellingen zijn verplicht om te registreren waarheen leerlingen doorstromen die het vmbo verlaten. Op het MBO moeten jongeren tussen de 16 en 18 jaar zonder startkwalificatie gevolgd worden i.v.m. de kwalificatieplicht, jongeren tussen de 18 en 23 jaar vallen onder de Regionale Meld- en Coördinatiefunctie. Verschillende regio s gebruiken hiervoor een centraal registratiesysteem, dat zich voornamelijk richt op de overgang van vmbo naar MBO. Zo n registratiesysteem bevat doorstroomcijfers die relevant kunnen zijn voor LOB. We beschrijven hieronder een voorbeeld. Voorbeeld: RMC regio Rijnmond Het centrale doel van RMC regio Rijnmond is de schooluitval terug te dringen. Eén van de manieren om schooluitval aan te pakken, is de overstap van vmbo naar MBO te registeren. RMC regio Rijnmond gebruikt hiervoor een registratiesysteem van Intergrip. De Lentiz scholengroep, een groot schoolbestuur in de regio, wilde na het bekijken van de doorstroomcijfers van DUO een aantal aanscherpingen uitvoeren rondom de registratie. De afspraak is gemaakt om op een eerder moment in beeld te brengen waar leerlingen heengaan na het vmbo. Het streven is om op 1 juni alle voorlopige aanmeldingen in beeld te hebben. Alle MBO s in de regio geven iedere twee weken een update ( deze leerling is nu ook geplaatst ). Leerlingen die in september nog ontbreken worden nagebeld door decanen vmbo en de RMC. Wat bieden de registratiesystemen rondom RMC /kwalificatieplicht? De registratiesystemen brengen in beeld wat er gebeurt bij de overstap van leerlingen van het vmbo naar het MBO. Ook de schoolloopbaan binnen het MBO wordt geregistreerd (bijvoorbeeld wanneer een leerling uitvalt), maar hier krijgt een vmbo-school geen inzage in omdat de privacy van de leerling is beschermd. De registratiesystemen brengen het volgende in beeld: Voor welke opleidingen leerlingen zich aanmelden, inclusief de naam van de instelling; Welke leerlingen zich laat of niet inschrijven op verschillende momenten (afhankelijk van de afspraken die hierover zijn gemaakt); Waar leerlingen uiteindelijk zijn ingeschreven (op 1 oktober). Voor- en nadelen van gebruik van de registratiesystemen RMC/kwalificatieplicht Voordelen Door de registratiesystemen krijg je per leerling teruggekoppeld waarnaar hij/zij doorstroomt. Je krijgt hierdoor een precies beeld van de doorstroom van leerlingen en ziet ook bij welke leerlingen het niet goed gaat. Als school kun je daar gericht actie op ondernemen. Het biedt ook ingangen om samenwerking aan te gaan met MBO-instellingen. Vanwege de kwalificatieplicht en de RMC-wetgeving wordt de overgang van vmbo naar MBO goed bijgehouden. Als schoolbestuur- of directie kun je het verzoek doen om de aanmeldingsprocedure aan te scherpen (zoals bij Lentiz). Dat levert zowel iets op voor het verbeteren van LOB als voor het voorkomen van schooluitval. Nadelen Omdat leerlingen met een havo- of vwo-diploma een startkwalificatie hebben, worden deze leerlingen niet geregistreerd. Leerlingen worden verder gevolgd in het MBO, maar om privacyredenen wordt niet op leerlingniveau teruggekoppeld hoe het een leerling verder vergaat op het MBO. Je bent afhankelijk van wat er in je eigen regio gebeurt met de registratie. De mogelijkheden hangen onder meer af van de manier waarop de RMC in uw regio is ingericht en van de urgentie van het voorkomen van schooluitval in de regio.

15 Project Stimulering LOB penplan Benutten van doorstroomcijfers voor LOB 14 Je hebt geen zicht op leerlingen die doorstromen naar opleidingen buiten de regio. Mogelijk worden de gegevens redelijk ruw teruggekoppeld en moet je er als school zelf nog een analyse op uitvoeren. Gegevens over individuele leerlingen zeggen weinig over het algemene doorstroompatroon van de hele groep. Daarvoor moet je de gegevens zelf nog clusteren (bijvoorbeeld de doorstroom per gevolgde sector vmbo, de doorstroom per sector MBO, de doorstroom per niveau vmbo (bb, kb, gt). Antwoord op doorstroomvragen Uit de bestanden van een registratiesysteem voor kwalificatieplicht en/of RMC is een aantal doorstroomvragen te beantwoorden. Vmbo-scholen kunnen per leerling zien naar welke opleiding hij/zij doorstroomt. Daarmee is ook vast te stellen of de opleiding aansluit bij de gevolgde sector in het vmbo. Ook komt in beeld naar welke specifieke MBO-instellingen leerlingen doorstromen. Tip voor gebruik Ga eerst na hoe de overgang van VO naar MBO in uw regio is geregistreerd en kijk vervolgens of er vanuit het registratiesysteem een terugkoppeling kan plaatsvinden over de oud-leerlingen van uw school. Als blijkt dat leerlingen zich niet of te laat aanmelden voor het MBO, dan kunt u daar als VO-school nog op inspringen (zoals bijvoorbeeld bij Lentiz, waar decanen de niet-aangemelde leerlingen nabellen).

16 Project Stimulering LOB penplan Benutten van doorstroomcijfers voor LOB 15 Optie 4: Terugkoppeling doorstroomcijfers van MBO/HBO/WO-instellingen Wanneer er vanuit de school veel leerlingen naar één vervolginstelling doorstromen, is het zinvol om na te gaan of de instelling doorstroominformatie over de leerlingen kan terugkoppelen. Dit geldt vooral voor vmboscholen en havo-afdelingen waarbij veel leerlingen in de stad of regio blijven. MBO- en HBO-instellingen houden in hun administratiesysteem bij hoe de interne studieloopbaan van een student verloopt en enkele instellingen koppelen dit al terug aan de VO-scholen waar de studenten vandaan komen. Dit gebeurt op kleine schaal (bijvoorbeeld door één faculteit of opleiding), en in hoeverre dat gebeurt varieert sterk per opleiding. Wat precies wordt teruggekoppeld is afhankelijk van wat de vervolgopleiding registreert en welke afspraken hierover worden gemaakt tussen de vervolgopleiding en de VO-school. Met gegevens van MBO- en HBO-instellingen kan bijvoorbeeld het volgende in beeld worden gebracht: Naar welke opleidingen leerlingen doorstromen binnen één instelling; Hoeveel en welke leerlingen op een vast te stellen moment nog op de eerstgekozen opleiding zitten, zijn geswitcht naar een andere opleiding binnen de instelling, of zijn uitgestroomd uit de instelling. Mogelijk bestaan er binnen de regio buiten de RMC-netwerken al samenwerkingsverbanden die zich richten op de aansluiting tussen voortgezet onderwijs en vervolgonderwijs en die op centraal niveau gegevens bijhouden over de doorstroom en de studieloopbaan van leerlingen. Voorbeelden van dergelijke netwerken zijn het netwerk Aansluiting VO-HO Fryslân en het Twentse aansluitingsnetwerk vmbo-mbo. Voor- en nadelen terugkoppeling vervolgopleidingen Voordelen Terugkoppeling vanuit specifieke MBO- of HBO-instellingen kan per leerling in beeld brengen waarnaar hij/zij is doorgestroomd en hoe het hem/haar vergaat in het vervolgonderwijs. Je krijgt hierdoor een precies beeld van de doorstroom van een leerling en ziet bij welke leerlingen het niet goed gaat. Bij deze vorm van terugkoppeling zijn de lijnen tussen de VO-school en de vervolginstelling kort; het geeft gelegenheid om na de terugkoppeling met elkaar om de tafel te gaan zitten om het over de doorstroomcijfers te hebben en gezamenlijke LOB-activiteiten/afstemmingsactiviteiten te organiseren. Nadelen De terugkoppeling geeft geen volledig beeld, aangezien er altijd wel leerlingen zijn die naar een vervolgopleiding buiten de regio doorstromen. Gegevens over individuele leerlingen zeggen weinig over het algemene doorstroompatroon van de hele groep. Daarvoor moeten de gegevens nog geclusterd worden. Wellicht kan de vervolgopleiding dit doen. Bij een student die uitstroomt is niet duidelijk of deze uit het onderwijs verdwijnt of dat hij/zij misschien is geswitcht naar een andere MBO- of HBO-instelling buiten de regio. Antwoord op doorstroomvragen Door terugkoppeling van gegevens kunnen VO-scholen per leerling zien naar welke opleiding hij/zij is doorgestroomd en (mogelijk) ook hoe het hem/haar daar verder vergaat. Door deze informatie te koppelen aan de gegevens uit de eigen administratie kan een VO-school ook vaststellen in hoeverre de gekozen opleiding van de leerling aansluit bij de gevolgde sector in het vmbo of het gekozen profiel in havo/vwo. Tip voor gebruik Maak gebruik van bestaande contacten met het vervolgonderwijs. Het is goed om samen naar de uitkomsten te kijken en daarbij de vraag te stellen wat beide partijen kunnen doen om de aansluiting te bevorderen.

17 Project Stimulering LOB penplan Benutten van doorstroomcijfers voor LOB 16 Optie 5: Alumnionderzoek (laten) uitvoeren Alumnionderzoek heeft doorgaans als doel om uit te vinden hoe het leerlingen vergaat in het vervolgonderwijs. Met alumnionderzoek kom je niet zozeer aan betrouwbare doorstroomcijfers (de respons is doorgaans laag) maar het brengt wel in beeld waarom leerlingen bepaalde keuzes maken, wat de doorstroomcijfers kan inkleuren. Alumnionderzoek kun je als school zelf uitvoeren (het is dan wel noodzakelijk om een goed adressenbestand aan te leggen en bij te houden), of kun je uit laten voeren. Naast alumni-onderzoek wordt er door hogescholen en universiteiten zelf ook onderzoek gedaan naar de aansluiting tussen VO en vervolgonderwijs (de zogenaamde aansluitingsmonitoren ). Hierbij wordt aan studenten gevraagd hoe zij de aansluiting hebben ervaren en hoe zij daar mogelijk beter in begeleid zouden kunnen worden. Soms beslaan de aansluitingsmonitoren een hele regio, zoals de aansluitingsmonitor Noord- Oost Nederland, waar meerdere hogescholen aan participeren. Het is de moeite waard om na te gaan hoe de uitkomsten geregistreerd worden. Wanneer de studenten op onderwijsnummer geregistreerd worden of wanneer wordt geregistreerd van welke VO-school ze komen, dan is het misschien mogelijk om de uitkomsten van de oud-leerlingen van je school op te vragen. Je zult waarschijnlijk niet de resultaten op onderwijsnummer teruggekoppeld krijgen (vanwege de bescherming van de privacy), maar wanneer je zelf doorgeeft om welke onderwijsnummers het gaat, is het wellicht mogelijk dat je de resultaten anoniem terugkrijgt. In het voorbeeld hieronder wordt ook een aansluitingsmonitor beschreven, waarbij juist wordt uitgegaan van de VO-school waar de leerling vandaan komt. Voorbeeld: de aansluitmonitor van DeDecaan.net Veel scholen zijn aangesloten bij DeDecaan.net. Dedecaan.net voert een studiekeuzeonderzoek uit bij leerlingen als ze in het voortgezet onderwijs zitten (de keuzemonitor) en voert een alumnionderzoek uit als de oud-leerlingen halverwege hun tweede studiejaar zitten (de aansluitmonitor). Oud-leerlingen krijgen daarbij een vragenlijst voorgelegd met vragen staan over de motivatie voor hun studiekeuze, de waardering van de loopbaanbegeleiding op de VO-school en het verloop van hun studie. Ze moeten daarbij ook aangeven of ze nog steeds de eerstgekozen opleiding volgen en zo nee, wat ze dan zijn gaan doen. Bovendien kunnen ze aanbevelingen geven voor LOB op school en het versterken van de aansluiting tussen de VO-school en het vervolgonderwijs. De school krijgt de resultaten teruggekoppeld, over het geheel (uitgesplitst naar geslacht) en per leerling (de gegeven antwoorden, met de naam van de leerling erbij wanneer de leerling daar toestemming voor heeft gegeven). Voor- en nadelen van alumnionderzoek Voordelen Alumnionderzoek geeft inzicht in het waarom achter doorstroom, uitval en switchen. Het is een waardevolle aanvulling om te weten wat de redenen waren om voor een opleiding te kiezen, om hiermee te stoppen of om te switchen naar een andere opleiding. Daardoor is beter vast te stellen of er een verband is met de LOB in het voortgezet onderwijs en of er middels LOB iets aan te doen is. Bij alumnionderzoek kun je vragen wat de studenten achteraf vonden van de loopbaanoriëntatie en begeleiding op school. Dit geeft je heel directe tips om LOB op school te versterken. Je weet om welke leerlingen het precies gaat, waardoor bepaalde keuzes in een studieloopbaan gemakkelijker te plaatsen zijn. Nadelen Bij alumnionderzoek zul je zeker geen 100% respons behalen. Bovendien is er kans op selectieve respons, dat wil zeggen dat studenten met wie het goed gaat (en die bijvoorbeeld op dezelfde

18 Project Stimulering LOB penplan Benutten van doorstroomcijfers voor LOB 17 vervolgopleiding blijven) eerder geneigd zijn aan het onderzoek deel te nemen dan studenten die hun studieloopbaan niet vlekkeloos doorlopen. Alumnionderzoek levert dan ook geen representatief beeld op en de uitkomsten zijn doorgaans niet te generaliseren. Antwoord op doorstroomvragen Met alumnionderzoek zijn geen betrouwbare gegevens te halen wat betreft de doorstroomcijfers, maar het geeft mogelijk wel inzicht in de motieven achter de cijfers: waarom hebben leerlingen voor een bepaalde studie gekozen en om welke redenen zijn leerlingen gebleven, uitgevallen of geswitcht? Tip voor gebruik Wanneer je zelf alumnionderzoek uitvoert, zorg er dan voor dat je een bestand aanlegt met contactgegevens van oud-leerlingen en dat dit bestand regelmatig wordt gecheckt en geactualiseerd (leerlingen wijzigen doorgaans hun adres als ze gaan studeren).

19 Project Stimulering LOB penplan Benutten van doorstroomcijfers voor LOB 18 4 CIJFERS OVERZICHTELIJK IN BEELD BRENGEN Hoe presenteer ik de cijfers op een inzichtelijke manier? Wanneer je doorstroomcijfers verzamelt, krijg je soms ruwe gegevens waar je zelf nog analyses op moet uitvoeren en soms gegevens die al helder gepresenteerd zijn. Van de opties die gepresenteerd zijn bij stap 3, biedt alleen optie 1 (SchoolVenster en ManagementVenster) een kant en klaar, duidelijk gepresenteerd beeld. Bij de andere doorstroomcijfers zul je zelf nog een vertaalslag moeten maken voordat je toe bent aan de interpretatie van de cijfers. Een andere mogelijkheid is dat je afspraken maakt met de organisatie die de cijfers aanlevert over de manier waarop de cijfers in beeld worden gebracht. Tips voor het in beeld brengen van doorstroomcijfers We geven hier een aantal tips voor het in beeld brengen van de doorstroomcijfers. Totaal aantal leerlingen Voor een goede basis is het belangrijk om eerst vast te stellen om hoeveel leerlingen het gaat. Hiervoor is een aantal mogelijkheden: De leerlingen die in schooljaar in het eindexamenjaar zaten. Neem dan de peildatum 1 oktober 2010 als basis. Realiseer je dan wel, dat een deel van deze leerlingen geen diploma heeft behaald en op het VO blijft, en dat een deel van de leerlingen misschien doorstroomt naar een hogere vorm van VO (bijvoorbeeld van havo naar vwo). Sommige bestanden bieden deze gegevens niet, andere wel. De leerlingen die doorstromen naar het vervolgonderwijs MBO, HBO of WO. Dan is het mogelijk om het aantal leerlingen die zijn geslaagd voor het eindexamen en de school verlaten als basis te nemen. Realiseer je daarbij wel, dat een deel van deze leerlingen doorstroomt naar een hogere vorm van VO en dat mogelijk een deel van de leerlingen eerst gaat werken of reizen voordat ze doorstromen naar het vervolgonderwijs. In sommige bestanden zijn deze leerlingen niet meegenomen (zoals de stroombestanden van DUO), in andere wel (bij het SchoolVenster vallen deze leerlingen onder de categorie onbekend ). Aantal leerlingen die dezelfde opleiding blijven volgen, switchen of uitvallen. Hierbij is het van belang dat je alleen die leerlingen meeneemt, die ook daadwerkelijk zijn doorgestroomd. Bijvoorbeeld leerlingen die: o op in het eindexamenjaar zaten o op ingeschreven stonden in het vervolgonderwijs is dan de peildatum voor switchen of uitval na één jaar Advies is om naar switchen en uitval na één jaar vervolgonderwijs te kijken. Ten eerste zegt switchen of uitval in het eerste studiejaar meer over het rendement en het LOB-beleid van het VO dan switchen of uitval op een later moment. Ten tweede wordt er in het tweede studiejaar en daarna veel minder geswitcht dan in het eerste jaar. Tabellen of figuren Hoe fijnmaziger je de gegevens in beeld brengt, hoe minder overzichtelijk het wordt. Wanneer je in beeld wilt brengen naar welke specifieke opleidingen leerlingen gaan, zijn er veel meer gegevens te presenteren dan wanneer je dat per opleidingssectoren of cluster/vakgebied doet. Een grafiek is minder geschikt voor grote hoeveelheden gegevens. Kies dan voor een tabel. Blijf bij de kern. Presenteer de belangrijkste gegevens centraal (bijvoorbeeld in grafieken) en zet eventueel de achterliggende gegevens (in tabellen) in een bijlage.

20 Project Stimulering LOB penplan Benutten van doorstroomcijfers voor LOB 19 Hieronder zijn voorbeeldgrafieken te zien met de doorstroom naar het WO en de situatie na één jaar MBO (in hoofdstuk 3-optie 1 zijn ook voorbeeldgrafieken te vinden). In figuur 1 worden leerlingen van twee schooljaren bij elkaar gepresenteerd, in figuur 2 is gekozen voor één schooljaar omdat de grafiek anders onoverzichtelijk zou zijn. Wanneer je een verband wilt zien tussen de gevolgde sector in het vmbo en het gekozen vakgebied/cluster in het MBO, dan kun je dit het beste voor één sector tegelijk in beeld brengen, of de gegevens in een tabel presenteren. Bij de berekeningen van de percentages in de grafieken is het totaal aantal doorstromers naar het WO (grafiek 1) en naar het MBO (grafiek 2) als basis genomen. Dat aantal komt uit op 100%. Vervolgens is het aantal doorstromers per sector gedeeld door het totaal aantal doorstromers naar het WO (grafiek 1) / zijn de aantallen blijvers, switchers en uitvallers gedeeld door het totaal aantal doorstromers naar het MBO (grafiek 2). Figuur 1 Doorstroom leerlingen vwo naar WO per opleidingssector Figuur 2 Situatie na 1 jaar MBO per sector, vmbo-lln eindex MBO zorg en welzijn MBO economie eindex MBO techniek % 20% 40% 60% 80% 100% MBO groen economie gezondheidszorg natuur&techniek gedrag&maatschappij onderwijs overig 0% 50% 100% zelfde sector switch naar andere sector uit onderwijs Hieronder staat een voorbeeldtabel met doorstroomgegevens van vmbo-leerlingen per leerweg die doorstromen naar de verschillende niveaus van het MBO. Tabel 1 Doorstroom van vmbo-leerlingen (per leerweg) naar verschillende niveaus MBO leerweg vmbo MBO 1 assistent MBO 2 basis MBO 3 vakopleiding MBO 4 middenkader Eindexamen bbl 8% 89% 2% 1% kbl 0% 27% 39% 34% Eindexamen bbl 4% 83% 13% 0% kbl 0% 27% 32% 42% Eindexamen bbl 0% 100% 0% 0% kbl 0% 12% 26% 61%

21 Project Stimulering LOB penplan Benutten van doorstroomcijfers voor LOB 20 Aantallen of percentages Door met percentages te werken zie je direct hoe de doorstroom verdeeld is over onderwijssectoren, opleidingstypen, etc. Toch kan het soms beter zijn om met absolute aantallen te werken: Als het om kleine aantallen gaat, zeggen percentages niet zoveel: één persoon meer of minder kan al een heel ander beeld opleveren; Voor je eigen controle is het beter om met absolute aantallen te werken of deze erbij te houden. Wanneer je bijvoorbeeld in 2011 honderd doorstromers hebt, en voor de situatie na één jaar in 2012 kom je op negentig uit, dan zie je dat er tien leerlingen ontbreken. Samenbrengen van gegevens meerdere scholen Wanneer er meerdere scholen zijn, kunnen de doorstroomgegevens bij elkaar worden gebracht, zodat een totaalbeeld ontstaat. Enkele aandachtspunten: Wanneer je een gemiddelde wilt berekenen van een aantal scholen, kun je dat alleen doen als je de absolute aantallen hebt. Over percentages kun je geen gemiddelde nemen omdat de totalen kunnen verschillen. Houd verschillende onderwijstypen van elkaar gescheiden: vmbo, havo en vwo apart. Wanneer je bijvoorbeeld havo en vwo leerlingen bij elkaar zou nemen, dan zou je bij de doorstroom naar het HBO niet weten hoeveel vwo leerlingen hier bij zitten, wat het beeld vertroebelt. Vergelijking met andere scholen: benchmarking Voor scholen is het prettig om zichzelf te kunnen vergelijken met soortgelijke scholen of een landelijk gemiddelde. Dan is na te gaan of het doorstroompatroon normaal is of juist afwijkt van andere scholen. Overzicht van de mogelijkheden voor benchmarking In het SchoolVenster en het ManagementVenster van Vensters VO worden de landelijke gemiddelden in de grafieken van de school weergegeven. In de stroombestanden van DUO zitten alle scholen, dus ook daar is een landelijk gemiddelde te berekenen (zie boven voor aandachtspunten daarbij). Uit bestanden voor RMC/kwalificatieplicht is ook een gemiddelde af te leiden over meerdere scholen heen, maar dit neemt wel veel extra werk met zich mee. MBO, HBO en WO instellingen geven doorgaans alleen een terugkoppeling over de leerlingen van de eigen school. Uitkomsten van alumni onderzoek zijn moeilijk te vergelijken met die van andere scholen, omdat meestal niet dezelfde vragen worden gesteld en de respons heel verschillend kan zijn.