Lerarenopleider Maatschappijleer Hogeschool Rotterdam

Transcriptie

1 Democratie, een introductie Anne Marit I. Dannijs, Lerarenopleider Maatschappijleer Hogeschool Rotterdam

2 Inhoud Wat is democratie? Democratie: demos en kratos Rechtstaat Dilemma's democratie Voordelen van democratie

3 Wat is democratie? Democracy has been discussed off and on for about twenty five hundred years, enough time to provide a tidy set of ideas about democracy on which everyone, or nearly everyone, could agree. For better or worse, that is not the case. Robert Dahl, politicoloog

4 Democratie in klassiek k Grieks Gi δήμος = volk 1. het gemeenschappelijk land, dat in erfpacht verdeeld wordt en dan met gemeenschappelijke hulp ontgonnen wordt (common fields) 2. Land en het volk, dat het land bewoont [ ] 3. Gemeente, volksafdeling, district 4. Volk als politieke eenheid 5. Specifiek: het vrije, soevereine volk in de democratie van Athene en elders: democratie, ook: de volksvergadering

5 Democratie in klassiek Grieks κρατος = macht 1. Sterkte, kracht, geweld, macht (algemeen tot Nieuwe Testament) 2. Machtsuitoefening; gezag, bewind, opperbevel, heerschappij 3. Van personen; een autoriteit 4. Wonder (NT) 5. Intensieve kracht (NT)

6 De basis van democratie Bestuur van het volk, door het volk en voor het volk (Lincoln) Gelijkheidsprincipe: ieder mens is gelijk en begiftigd g met verstand Zekere mate van vrijheid + Rechtstaat

7 Artikel 1 UVRM Alle mensen worden vrij en gelijk in waardigheid en rechten geboren. Zij zijn begiftigd met verstand en geweten, en behoren zich jegens elkander in een geest van broederschap te gedragen. Verenigde Naties: Universele Verklaring van de Rechten van de Mens (1948)

8 Rechtstaat Bescherming van burgers tegen de willekeur van de overheid. Het staatsoptreden dient gebaseerd te zijn op wet en recht (legaliteitsbeginsel). lit i l)

9 Kenmerken van een rechtstaat er is sprake van klassieke grondrechten er is een grondwet, met klassieke en sociale grondrechten en een regeling van het staatsbestel er is een formele scheiding van de verschillende machten het bestuur van het land berust op de wetten, het legaliteitsbeginsel er is openbaarheid van bestuur

10 Aanvulling op definitie democratie Daarnaast een politieke cultuur nodig: verschillen tussen mensen in achtergronden, opvattingen en belangen moeten erkend worden en niet onderdrukt (bescherming van de minderheden en tolerantie) Het mensbeeld is gematigd optimistisch: redelijke, begiftigde wezens (optimistischer dan autoritaire, antidemocratische stromingen)

11 Verschillende democratieën Verschillen in verdere invulling per democratisch land: directe of indirecte inspraak? burgers: mannen of ook vrouwen, buitenlanders, vanaf welke leeftijd? kiesstelsels: meerderheidstelsel of evenredige vertegenwoordiging presidentieel stelsel met president die veel bevoegdheden heeft, parlement met koning/ president of ander stelsel? minder of meer uitgewerkt stelsel van sociale zekerheid etc.

12 Modellen van democratie A. Lijphart 2 modellen: consensus en meerderheidsdemocratie F. Hendriks (2006) 4 modellen:

13 Dilemma s rondom democratie 1. Democratie of aristocratie 2. Vrijheid of gelijkheid 3. Vrijheid of veiligheid 4. Eenheid of verscheidenheid hid hid 5. Meerderheid of minderheid 6. Meerderheid of rechtsstaat 7. Toestaan of verbieden antidemocratische stromingen

14 Ad. 1 Citaten over democratie "Het beste argument tegen democratie is een conversatie van vijf minuten met een gemiddelde stemgerechtigde. Winston Churchill "Democratie is de wil van het volk. Elke morgen lees ik stomverbaasd in de krant wat ik nou weer wil." Wim Kan

15 Ad 2. Citaat over democratie Tyranny is the rule of one man to the advantage of the ruler, oligarchy to the advantage of the rich, democracy to the advantage of the poor. Aristoteles

16 Ad 3. Citaat over democratie Men vervoert democratie niet in een pantservoertuig. On n'exporte nexportepas pas la démocratie dans un fourgon blindé. Jaques Chirac in discussie met Silvio Berlusconi over q de invasie van Irak, 11 maart 2007.

17 Ad 5. Citaat over democratie Geen enkele kl democratie kan lang bestaan als zij niet, als fundament voor haar bestaan, de erkenning van de rechten van minderheden accepteert. No democracy can long survive which does not accept as fundamental to its very existence the recognition of the rights of minorities. Franklin D. Roosevelt

18 Voordelen van democratie 1. Tiranniepreventie 2. Rechtsbescherming 3. Vrijheidsgarantie 4. Zlfb Zelfbescherming 5. Zelfbeschikking 6. Human development 7. Human resources 8. Ongelijkheidsbeperking 9. Peace keeping 10.Welvaartscreatie Robert Dahl

19 Citaat over democratie "Democracy is never a thing done. Democracy is always something that a nation must be doing." Archibald Macleish