Hoe maak je een goede bellenblazer?

Transcriptie

1 Hoe maak je een goede bellenblazer? Bellen blazen wekt bij de leerlingen meestal verwondering en enthousiasme. Bij het begin van deze les bekijken de leerlingen een bellenblazer door een technische bril. Daarna ontwerpen ze een eigen bellenblaasraampje en realiseren ze hun ontwerp in de praktijk. Ze kiezen ook een geschikt recept voor zeepsop. Als beide componenten van de bellenblazer gemaakt zijn, begint de testfase. De leerlingen onderzoeken welk zeepsop en welk bellenblaasraampje het meest geschikt zijn om bellen te blazen. Stimuleer de leerlingen om inventief te zijn met het aangeboden materiaal. Benadruk zeker ook het veilig werken met het gereedschap. Doelen De leerlingen kunnen verwoorden waarvoor elk deel van een bellenblazer dient. De leerlingen kunnen een goed ontwerp van een bellenblaasraampje tekenen. De leerlingen kunnen een bellenblazer maken, testen en verbeteren. De leerlingen kunnen verwoorden wat ze moeten doen om een bellenblazer te kunnen blijven gebruiken. Referenties VVKBaO OVSG GO ET ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; WO-NAT-01.06; WO-NAT-01.09; WO-TEC-01.12; WO-TEC-01.14; WO-TEC-01.16; WO-TEC-01-10; WO-TEC-02.10; WO-TEC-02.13; WO-TEC-02.16; WO-TEC-02.17; WO-TEC-02.18; WO-TEC-02.19; WO-TEC-02.22; WO-TEC-02.24; WO-TEC-04.04; WO-TEC ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; 1.2; 2.2; 2.3; 2.4; 2.7; 2.9; 2.10; 2.11; 2.12; 2.13; 2.14 Timing minstens 75 min. Materiaal voor de leerlingen voor de hele klas voor de demonstratietafel per groepje van 4 leerlingen: een eetlepel kommetjes, potjes, blikjes, bokaaltjes om als maateenheid te gebruiken en om het zeepsop in te maken een buigtang, combinatietang of kniptang een schaar chenilledraad ijzerdraad koperdraad metalen kapstokken rietjes water afwasmiddel vloeibare honing glycerine (verkrijgbaar in de apotheek) behangerslijm suiker eventueel kleurstof een trechter een petfl es een oude zakdoek een snijmes een snijplank een bellenblazer per 4 leerlingen Thema s Deze techniekactiviteit kan aan bod komen bij een thema over water; kleuren; zeep; een schoolfeest of grootouderfeest; 85

2 Instap Verzamel vooraf bellenblazers. Laat de leerlingen eventueel ook bellenblazers meebrengen. Verdeel de klas in groepen van vier à vijf leerlingen. Zorg ervoor dat elke groep minstens één bellenblazer heeft. Laat de bellenblazers waarnemen aan de hand van de kijkwijzervragen. Laat de leerlingen na de waarneming opdracht 1 in het leerwerkboek maken. In de lente kun je vaak ook automatische bellenblazers kopen in speelgoedwinkels en tuincentra. Hoe gebruik je het voorwerp? Hoe zitten de delen aan elkaar vast? (Je maakt de dop vast aan het fl esje door te schroeven.) Uit hoeveel verschillende delen is het voorwerp gemaakt? Uit welke delen is het voorwerp gemaakt? (een dop, een fl esje, een raampje, zeepsop) Uit welke materialen is het voorwerp gemaakt? (uit kunststof) Waarmee moet je rekening houden als je het voorwerp gebruikt? (de dop goed sluiten, de bellen niet in de richting van iemands ogen blazen...) Wat moet je doen om het voorwerp te kunnen blijven gebruiken? (het zeepsop aanvullen) Vandaag zullen jullie zelf een bellenblazer maken. Eerst ontwerpen jullie een bellenblaasraampje. Daarna kiezen jullie een recept voor zeepsop. Vervolgens testen jullie alles uit. Leskern STAP 1 Laat de leerlingen de vragen bij oefening 1 in hun groepjes bespreken en overloop daarna klassikaal hun resultaten. Laat hen de juiste oplossingen noteren in hun leerwerkboek. STAP 2 Ik denk na over het probleem. We gaan bellen blazen. Wat heb je daarvoor zeker nodig? (zeepsop en een bellenblaasraampje) Vul de zin aan in het leerwerkboek. 86

3 zeepsop raampje fl esje dop STAP 1 Om het raampje vast te houden. STAP 2 Om te spelen. Vaak is het een doolhofspel. raampje zeepsop 87

4 Ik ontwerp. Laat de leerlingen individueel een raampje voor een bellenblazer ontwerpen in hun leerwerkboek. Bespreek de verschillende ontwerpen van de leerlingen. Welke vorm heeft jouw bellenblaasraampje? Met welk raampje zou je tegelijk meerdere bellen kunnen maken? Hoeveel bellen? Bij welk raampje moet je je vingers niet in het zeepsop stoppen? Hoe komt dat? (Er is een deel voorzien om het raampje vast te houden.) Laat de leerlingen individueel een recept voor het zeepsop kiezen. De leerlingen kruisen het recept van hun keuze aan. Je kunt de leerlingen onder begeleiding ook laten onderzoeken welk zeepsop het best is. Maak gebruik van verschillende soorten water (kraantjeswater, mineraalwater, bruiswater, vijverwater, zeewater, regenwater, rivierwater, gedemineraliseerd water ) Je hebt telkens water, een tenside en wat extra (honing, behangerslijm ) nodig. Op alle drie die zaken kun je variëren. Bij gericht onderzoek is het belangrijk om telkens maar één ding te variëren en een controle te voorzien. Enkele verschillende tensiden: afwasmiddel (gewoon, met citroen, ecologisch ), bruine zeep, handzeep, natuurzeep 88

5 89

6 Ik maak. Bespreek met de leerlingen het materiaal en het gereedschap waaruit ze kunnen kiezen. Hoe gebruik je het voorwerp? Hoe heet het? Waarmee moet je rekening houden als je het voorwerp gebruikt? Benoem het materiaal en het gereedschap correct. Laat de leerlingen in hun leerwerkboek eventueel materiaal en/of gereedschap aanvullen als ze dat nodig hebben om hun eigen ontwerp te realiseren. Bespreek hoe de leerlingen het gereedschap veilig en correct kunnen gebruiken. Bespreek de vragen uit het leerwerkboek. Welke ingrediënten heb je zeker nodig om zeepsop te maken? (water en afwasmiddel) Waarin kun je het zeepsop bewaren? (in een bokaal, een beker ) Laat de leerlingen de antwoorden aanvullen in het leerwerkboek. Laat de leerlingen hun ontwerp van de bellenblazer maken. Laat de leerlingen zeepsop maken volgens het gekozen recept. Bepaal de klasorganisatie van tevoren. Maak met de hele klasgroep hetzelfde recept zeepsop of organiseer groepswerk waarbij elke groep een ander recept zeepsop maakt. Verdeel de klas in groepjes aan de hand van het gekozen recept. Splits de groepjes eventueel nog eens op als er te veel leerlingen in dezelfde groep zitten. Beslis in functie van je klasorganisatie welke maateenheid (bv. een kopje, een beker ) je gebruikt, afhankelijk van de hoeveelheid zeepsop die je wilt maken. Je kunt het zeepsop ook enkele dagen vooraf maken met behulp van een alternatief recept: 1 kopje afwasmiddel (zonder citroen) 8 kopjes gedemineraliseerd water of kraantjeswater zonder kalk 1 soeplepel glycerine 1 koffi elepel honing Laat dat alles minstens 48 uur op een koele plaats staan. Het sopje bewaart lang in een bidon (bv. één van gedemineraliseerd water). Het toevoegen van suiker, behangerslijm of vloeibare honing zorgt voor stevigere zeepbellen. Die stoffen vertragen de verdamping van het water. Ik test. Laat de leerlingen gericht waarnemen tijdens het testen. Steek het raampje in het zeepsop. Haal het raampje eruit. Wat zie je? (een zeepvlies) Blaas voorzichtig tegen het zeepvlies. Wat zie je gebeuren? (Het zeepvlies rekt uit en wordt een zeepbel.) Welke vorm heeft de zeepbel? Welke kleuren zie je? (Een zeepbel vormt altijd een zo klein mogelijk oppervlak en dat is een bol. Een zeepbel heeft mooie kleuren. Dezelfde soort kleuren zie je ook als er op straat een beetje olie in een waterplas is gekomen of bij een regenboog. De kleuren in de zeepbel ontstaan wanneer licht op de zeepbel weerkaatst wordt. Het licht bestaat uit verschillende kleuren.) Bespreek met de leerlingen de vragen uit het leerwerkboek. Als het niet lukt om bellen te blazen met hun ontwerp, laat hen dan nadenken waar het misgelopen is en zo vaststellen wat ze moeten verbeteren. Vergelijk de verschillende bellenblaasraampjes die in de klas gemaakt werden. Met welke vorm kun je grote en sterke bellen maken? Met welk materiaal kun je grote en sterke bellen maken? Met welk recept kun je grote en sterke bellen maken? Organiseer het bellen blazen bij mooi weer buiten. Het zeepsop kan het klasmeubilair nogal kleverig maken. 90

7 water afwasmiddel In een bokaal, in een halve fl es... 91

8 Ik verbeter. Als het bellenblazen niet goed lukt, moet dat aan een van de belangrijkste onderdelen liggen: aan het raampje of aan het zeepsop. Waar is het fout gelopen? Laat de leerlingen de verschillende ontwerpen van de bellenblaasraampjes bekijken. Bespreek welk ontwerp tot het beste resultaat leidt. Laat hen hun eigen raampje kritisch bekijken. Lijkt het goed op het ontwerp? Is het correct en nauwkeurig uitgevoerd? Moedig hen aan om niet alleen stil te staan bij het ontwerp, maar ook bij de uitvoering ervan. Heb je het juiste materiaal gebruikt? De leerlingen bekijken het zeepsop kritisch. Ze testen met de bellenblaasraampjes van medeleerlingen. Op die manier stellen ze vast of hun zeepsop al dan niet geschikt is om bellen te blazen. Laat de leerlingen een basisrecept zeepsop maken (10 delen lauw water, 1 deel afwasmiddel). Ze verdelen dat mengsel over vier potjes. Laat hen met elk potje experimenteren: aan potje 1 kunnen ze afwasmiddel toevoegen, aan potje 2 suiker, aan potje 3 water, aan potje 4 behangerslijm. Laat hen telkens bellen blazen en vaststellen wat de invloed van het extra ingrediënt is op de zeepbellen en op het zeepsop. Laat de leerlingen daarna concluderen welk onderdeel van hun bellenblazer voor verbetering vatbaar is en dat aanduiden in hun leerwerkboek. Bespreek hoe je meer bellen tegelijkertijd kunt maken. Bespreek hoe je kleinere of grotere bellen kunt maken. Laat de leerlingen de voorgestelde oplossingen ook uitproberen. STAP 3 Bespreek aan de hand van de tekeningen welk materiaal nodig is om de opdracht uit te voeren. Welk materiaal heb je nodig? (een trechter, een petfl es, een oude zakdoek) Laat de leerlingen waarnemen hoe ze het materiaal moeten aanpassen. Bespreek daarbij ook welk gereedschap ze hiervoor nodig hebben en hoe ze dat gereedschap veilig kunnen gebruiken. Hoe pas je het materiaal aan? Welk gereedschap heb je daarvoor nodig? (Je snijdt de kop van de petfl es met een snijmes op een houten plank. Je knipt een gat in de zakdoek met een schaar of je scheurt met je handen.) Laat de leerlingen experimenteren met deze speciale bellenblazers. Maken ze goede bellen? Bij elke bellenblazer kruisen ze eerst aan wat ze verwachten. Na het uitproberen kruisen ze hun waarneming aan. Laat de leerlingen in de klas op zoek gaan naar andere voorwerpen waarmee ze bellen kunnen blazen. Een dopje van een balpen werkt niet, want het is niet aan twee kanten open. Een elastiekje kun je niet goed vastnemen. Een wc-rolletje wordt slap door het water en daarom lukt het maar tijdelijk. Ze kunnen ook proberen met hun handen, of met een rietje, een brilmontuur zonder glazen, eigenlijk alles waar een gat in zit. Kun je ook nog op andere manieren bellen blazen? Giet bijvoorbeeld wat zeepsop op tafel, maak de buitenkant van een rietje nat met het zeepsop, steek het rietje in de plas en blaas. Haal het rietje eruit en steek het er weer in. Maak nu een bel in een bel. STAP 4 Bespreek vraag 4 uit het leerwerkboek: Wat moet je doen om een bellenblazer te kunnen blijven gebruiken? (Je moet het zeepsop aanvullen.) Vul je leerwerkboek aan. 92

9 STAP 3 STAP 4 Je moet regelmatig het zeepsop in het fl esje bijvullen. 93

10 Slot Wijs de leerlingen op het doelenkader onderaan in de les. Het kader vertaalt kennis, vaardigheden, inzichten en attitudes op leerlingenmaat. Je kunt nagaan of de leerlingen de essentie van de les vatten door een aantal vragen te stellen. Welke delen heeft een bellenblazer? (dop, flesje, raampje, zeepsop) Waarvoor dienen de delen van een bellenblazer? (De dop dient om het flesje af te sluiten, het flesje dient om het zeepsop te bewaren, het raampje dient om het zeepsop op te scheppen.) Met welk recept van zeepsop kun je de grootste, sterkste bellen blazen? Wat moet je doen om een bellenblazer te blijven gebruiken? (het zeepsop aanvullen) Sluit af met een korte evaluatie. Wat vond je moeilijk? Wat ging al vlot? Wat zou je nu anders doen? Achtergrondinformatie Waterdeeltjes oefenen een grote aantrekkingskracht op elkaar uit: daardoor staat het watervlies strak gespannen en gaat het gemakkelijk stuk. Door afwasmiddel aan het water toe te voegen, kun je de oppervlaktespanning van het water verminderen. Het vlies blijft dan gemakkelijker bestaan. Als je in het vlies aan het raampje van een bellenblazer blaast, dan blaas je dat vlies los van het raampje en kan een zeepbel ontstaan. Een zeepbel is een dun laagje water dat hetzelfde doet als het dunne rubber van een ballon: lucht kan er niet doorheen en het is elastisch. Door het afwasmiddel lukt het om het waterlaagje dun te maken, maar de stevigheid van de bel komt door het water zelf. Die stevigheid kan vergroot worden door behangerslijm of suiker toe te voegen. Daardoor wordt de wand van de zeepbel soepeler en droogt die minder snel op. Zeepbellen zijn kwetsbaar voor droge oppervlakten, zoals bv. je vinger. De zeepbel botst tegen je vinger en spat uiteen. Maar als je wat sop op je vinger hebt, hechten de watermoleculen zich aan elkaar en blijft de bel eventjes aan je vinger hangen. Wil je een echt kunstwerkje maken, voeg dan een soeplepel waterverf toe aan het zeepsop. Blaas de bellen nu natuurlijk niet in het rond of alles hangt vol verf! Leg een blad papier op je beker of bokaal en blaas vervolgens met een rietje in je beker of bokaal. Laat de bellen niet ontsnappen, maar vang ze op met het blad papier dat de beker bedekt. Op die manier krijg je een echt kunstwerk met mooie gekleurde ringen. Wil je met verschillende kleuren werken, dan maak je gewoon meerdere bokalen met zeepsop en bij elke bokaal doe je een andere kleur waterverf. Gebruik voor iedere kleur wel een ander rietje. Om het resultaat heel bijzonder te maken, kun je ook gekleurd papier gebruiken. Bij donker papier gebruik je lichte kleuren waterverf en omgekeerd. De mooie velletjes papier kun je ophangen, maar je kunt er ook nog andere dingen mee doen. Denk maar aan een cadeautje inpakken, een boek kaften, een vrolijke slinger maken en nog veel meer. 94