Volop in beweging Gerda Mensink Fotografie Jeroen van der Lugt

Transcriptie

1 NedHIS & EZD 2013 Congres: ICT en gegevensstromen in de praktijk Volop in beweging Gerda Mensink Fotografie Jeroen van der Lugt De Toekomstvisie Huisartsenzorg 2022 gepresenteerd op 14 november 2012 pleit voor persoonsgerichte, continue en generalistische zorg op maat en in de buurt. Integrale zorg met de huisarts als regisseur. En dus de huisarts als spil in het informatieproces rond de patiënt. Een compleet en actueel huisartsen-epd is daarbij van groot belang. Of dat haalbaar is, valt of staat bij wederkerigheid van informatie-uitwisseling. Die wederkerigheid vormt de rode draad in het ochtendprogramma Patrick Bindels, hoogleraar Huisartsgeneeskunde Erasmus MC en een van de congresvoorzitters, introduceert het thema van de dag: Go with the (work)flow. Bindels blikt eerst terug op enkele belangrijke recente ontwikkelingen in de huisartsgeneeskunde die samenhangen met informatietechnologie. Op het NedHIS & EZD Congres staat ICT immers centraal. Behalve de Toekomstvisie is in 2012 HAweb, een community van huisartsen, gelanceerd. Al veel huisartsen maken daar gebruik van, tijdens hun spreekuur of als deelnemer aan een of meer groepen. Ook thuisarts.nl is een aanwinst voor huisartsen. Een betrouwbare site bijgehouden door het NHG met zinnige informatie voor patiënten. Het LSP was volop in het nieuws. Zestien van de 23 LHV-kringen hebben ingestemd met het convenant dat VZVZ de koepel van zorgverleners-gebruikers die verantwoordelijk is voor het LSP heeft gesloten met de zorgverzekeraars. De opt-in-toestemming is een feit geworden, meedoen is geen verplichting en huisartsen ontvangen een vergoeding voor de extra kosten van aansluiting bij en werken met het LSP. Aan de inhoud van een valide professionele samenvatting wordt nog gewerkt en de discussie over de invulling van landelijk versus regionaal is nog in volle gang. Het systeem voldoet aan de strenge veiligheidseisen van het College bescherming persoonsgegevens. Desondanks heeft elk systeem zijn eigen gevaren. De keerzijde van de ontwikkelingen inzake het LSP en ook dat is realiteit is de bodemprocedure die de VPHuisartsen voert tegen de VZVZ, vanwege twijfels over veiligheid en beroepsgeheim. GEGEVENSSTROMEN Het is al vroeg druk in Vianen. Om 10 uur 's ochtends zitten er ruim 250 mensen in de zaal. Het centrale thema is workflow, toegespitst op de interne werkprocessen in de eigen praktijk en de gegevensuitwisseling van huisartsen met andere zorgverleners. Een actueel onderwerp, met veel facetten. Bindels introduceert de inleiders van de ochtend. Miriam Sturkenboom, hoogleraar Farmaco-epidemiologie, gaat in op de rol van communicatie bij medicatieveiligheid. Huisarts Geert van 4

2 Rooij pleit voor een gezamenlijk dossier voor alle eerstelijnshulpverleners en brengt dat zelf in de praktijk. En Michiel Sprenger, senior adviseur IT en Innovatie bij Nictiz, laat zien hoe ICT informatieuitwisseling die nodig is voor brede samenwerking ondersteuning kan bieden. MEDICATIEVEILIGHEID Al sinds 2011 is de richtlijn Overdracht van medicatiegegevens in de keten van kracht. Een arts die medicatie voorschrijft, moet beschikken over het actuele en complete medicatieoverzicht van zijn patiënt. Bij een spoedopname of overdracht moet dat overzicht binnen 24 uur beschikbaar zijn. Deze verplichting vloeit voort uit het 1 HARM-onderzoek, waaruit bleek dat er in 2005 in Nederland tweehonderd ongeplande ziekenhuisopnamen per dag plaatsvonden ten gevolge van bijwerkingen van medicijnen. Een eerder retrospectief IPCI- 2 onderzoek bevestigde deze uitkomsten: 5 procent van alle acute opnamen was medicatiegerelateerd. De meeste van dergelijke opnamen hangen samen met een ongewenste combinatie van medicijnen, contraindicaties, overdosering, het slikken van nietbeschermde middelen, onvoldoende geïnformeerde patiënten of voorschrijffouten. Voor een groot deel de onderzoeken spreken van procent zijn ze vermijdbaar. De politiek stelde dat het aantal vermijdbare opnamen in afzienbare tijd gehalveerd moest worden. Er werd een multidisciplinaire expertgroep in het leven geroepen die concrete voorstellen moest doen voor verbeteringen op korte termijn. Miriam Sturkenboom was lid van deze groep. Uit beide onderzoeken was duidelijk geworden dat een beperkt aantal oude, veel gebruikte geneesmiddelengroepen de grootste boosdoeners waren. Zo veroorzaken voorschrijf- of gebruiksfouten van anticoagulantia, trombocytenaggregatieremmers en NSAID s vaak gastrointestinale en andere bloedingen. Ook bloedglucoseverlagende middelen, sommige psychofarmaca en bepaalde cardiovasculaire middelen staan in de top tien van veroorzakers van vermijdbare ziekenhuisopnamen. Op die middelen moest de expertgroep zich in eerste instantie richten. COMMUNICATIE Dat leverde het HARM- 3 Wrestling-rapport op, met een lange lijst aanbevelingen om geneesmiddelgerelateerde ziekenhuisopnamen terug te dringen. Een deel daarvan betreft Leo van Rooijen congresvoorzitter Patrick Bindels congresvoorzitter communicatie, want daarmee hangen veel problemen samen. Bijvoorbeeld door het ontbreken van heldere afspraken over het herhalen van de door de specialist voorgeschreven medicatie. Die wordt soms eindeloos herhaald, automatisch en zonder dat er opnieuw naar wordt gekeken. En 10 procent van de opnamen met nierfunctiestoornissen wordt voorkomen als de labwaarden bekend zouden zijn. Nieuwe ontwikkelingen hebben soms een negatieve invloed. Sinds de gastroprotectiva niet meer worden vergoed, worden behaalde verbeteringen tenietgedaan en is de verwachting dat het aantal vermijdbare opnamen weer stijgt. Omdat niet gemeten kan worden of de concrete aanbevelingen van Harm Wrestling worden opgevolgd 4 zijn deze in het vervolgtraject Quadrat vertaald in kwaliteitsindicatoren. Ook daarbij was Miriam Sturkenboom betrokken. Onderdeel daarvan was het ontwikkelen van een efficiëntere onderzoeksmethode, zodat de vermijdbare medicatiegerelateerde opnamen beter kunnen worden geïdentificeerd en gemo- 5

3 nitord. Volgens de nieuwe methode bedroeg het aantal geneesmiddelgerelateerde ziekenhuisopnamen in 2005 achtduizend en in 2008 zevenduizend. Het is te vroeg om te spreken van een trend. Het gaat nog steeds om hetzelfde type fouten. Polyfarmacie en overdrachtmomenten zijn nog altijd notoire risicofactoren. Ook dit onderzoek onderstreept dat de communicatie tussen artsen onderling en met apothekers veel beter moet. Het actuele medicatieoverzicht kan daarin een positieve bijdrage leveren. Daarnaast zijn heldere afspraken noodzakelijk over wie wanneer verantwoordelijk is en wie wat controleert. Communicatie tussen voorschrijvers en verstrekkers is een belangrijke sleutel om het aantal vermijdbare opnamen te reduceren. Daar zullen ook alle huisartsen hun steentje aan moeten bijdragen. GEZAMENLIJK DOSSIER In 2003 besloot Geert van Rooij met vier collega-huisartsen om de zorg anders in te richten. Zij waren gevestigd in een echte Schiedamse achterstandswijk. De directe aanleiding was het probleem dat er geen opvolger voor een van de praktijken kon worden gevonden. De twee pijlers van hun visie waren en zijn: zo lang mogelijk zorg bieden, samen en op één locatie. En de patiënt werke- lijk centraal stellen, en dus ook medeverantwoordelijk maken. Van meet af aan zijn ze bezig geweest om deze visie waar te maken in de dagelijkse praktijk. In het Centrum Huisartsen zijn vijf huisartsenpraktijken gehuisvest, die samen circa patiënten tellen. Er is een walk-in centrum ingericht. Mensen kunnen elke werkdag zonder afspraak bij ervaren doktersassistentes en praktijkverpleegkundigen terecht met hun problemen. Daarvan wordt circa keer per jaar gebruikgemaakt. Er wordt daadwerkelijk samengewerkt. Wijkverpleegkundigen zitten een deur verder en sinds drie jaar werken zij in een en hetzelfde dossier als de huisartsen. De apotheker onder hetzelfde dak heeft toegang tot de HISsen. Ook stellen huisartsen de volledige medische dossiers beschikbaar aan de fysiotherapeuten. Uiteraard na toestemming van de betreffende patiënten. Er werken veertig mensen samen in een gebouw. Met één balie, één internetverbinding, een zelfgebouwd intranet en een gezamenlijke agenda. De volgende stap wordt gezamenlijke triage voor de hele eerste lijn. Deze manier van samenwerken levert een dynamiek op in het gezamenlijk benaderen van patiënten, die 6

4 zijn weerga niet kent. Daarop kunnen we steeds verder bouwen. Na een verwijzing door een huisarts naar een fysiotherapeut zijn in Nederland gemiddeld tien tot twaalf behandelingen nodig. Bij deze Schiedamse huisartsen nog geen vier. Er wordt niet oeverloos gepraat over patiënten, maar gecommuniceerd en geschakeld via het gezamenlijke patiëntendossier. Daarin zet ook de fysiotherapeut zijn bevindingen. Alleen als het nodig is, vindt er een andere vorm van onderling overleg plaats. Ook de inzet voor kostenbeheersing is een gezamenlijke. Het zorgaanbod is breder dan in andere huisartsenpraktijken. De kosten bedragen 15 per patiënt per jaar meer dan gemiddeld. Dat wordt overigens ruimschoots gecompenseerd doordat het aantal verwijzingen naar de tweede lijn steeds minder wordt Het gezamenlijke patiëntendossier is bij deze manier van werken cruciaal. Daardoor kom je tot echte samenwerking, kun je patiënten beter bedienen en gezondheidszorg van goede kwaliteit leveren. In de praktijk hebben patiënten helemaal geen problemen met het delen van het dossier. Ook niet als daar een soa of relatieprobleem in staat. Het is voor hen een non issue, zij willen goede zorg. Van Rooij realiseert zich dat deze manier van werken veel vragen oproept en zelfs provocerend is, maar denkt dat de zorg in dat vaarwater terecht is gekomen. Hij en zijn collega's voelen zich gesterkt door de ToekomstVisie 2022 van de LHV. En ook door de bezoeken van alle Tweede Kamerfracties en het directoraat van VWS. Die concludeerden dat er in Centrum Huisartsen zinvolle en zinnige zorg wordt geleverd, en dat zij vooral op dezelfde voet door moeten gaan. INTEROPERABILITEIT Vooropgesteld moet worden dat de eerstelijnsgezondheidszorg nergens ter wereld zo goed enabled is als in Nederland als het gaat om informatiesystemen. Michiel Sprenger houdt zich bij Nictiz bezig met gestructureerde communicatie en interoperabiliteit. Hij probeert communicatie tussen personen en praktijken of instellingen tot stand te brengen. Daarvoor is er niet alleen communicatie van mens tot mens en van machine tot machine nodig, maar ook een combinatie waarbij mensen en machines elkaar begrijpen. Dat vraagt om IT-architectuur voor zorginstellingen waarin vijf verschillende lagen een rol spelen. Op de eerste plaats staat beleid, en vandaaruit worden alle andere lagen gestuurd. Die HISsen en KISsen: een hoop verbeterpunten! De softwarecommissies van de verschillende huisartsinformatiesystemen en keteninformatiesystemen (HISsen en KISsen) worden voornamelijk door huisartsen bemand, maar ook praktijkondersteuners moeten ermee werken. Welke aspecten zouden naar hun eigen idee verbeterd kunnen worden? Om die vraag draaide het in de workshop Wat mis je in het HIS of KIS?, die werd verzorgd door de huisartsen Esther de Braal en René van Leeuwen. Een groot deel van de 21 aanwezige, vrouwelijke praktijkondersteuners gebruikte OmniHis of Promedico ASP en slechts weinigen werkten in een KIS. In het eerste gedeelte konden de praktijkondersteuners met stemkastjes stemmen over de gestelde vragen. Direct kwam naar voren dat er een betere koppeling moet komen tussen het HIS en KIS, zodat de twee systemen elkaar meer aanvullen tijdens het werk. Bijvoorbeeld bij het importeren van gegevens van het HIS in het KIS. Een groot aantal OmniHis-gebruikers vindt het selecteren van patiënten op basis van een bepaalde ziekte erg lastig. Dat heb je bijvoorbeeld nodig om te bekijken hoeveel patiënten er in de praktijk suikerziekte hebben. Verder staan in de top drie van algemene klachten van de verschillende systemen: de verwerking van de post en het uitschrijven van herhaalreceptuur. Al doorpratend werd duidelijk dat het selecteren van patiënten op basis van een ziekte een stuk gemakkelijker is in MIRA en Medicom. Op het punt van overzichtelijkheid van de agenda kwam Promedico goed uit de bus. De praktijkondersteuners kregen ook de kans om zelf verbeterpunten op te schrijven. Tijdens de bespreking daarvan kwam naar voren dat er een betere koppeling moet komen tussen het ziekenhuis en de HISsen. De medicatie die de specialist uitschrijft moet bijvoorbeeld direct in de medicatielijst van de huisarts terechtkomen. En ontslagbrieven zouden niet langer handmatig moeten worden ingevoerd. Aan het einde van de workshop kwamen de praktijkondersteuners tot de conclusie dat er in Nederland één HIS moet komen, want het is te ingewikkeld met zoveel verschillende HISsen. De animo hiervoor was ook groot, omdat de onderlinge communicatie tussen de verschillende HISsen nog lang niet altijd vlekkeloos verloopt. De verzamelde verbeterpunten worden doorgespeeld aan de softwarecommissies en die gaan ermee aan de slag! Jozien van der Kloes, eerstejaars student Medische Informatiekunde UvA 7

5 Eerstejaars studenten Medische Informatiekunde In deze opleiding leren we om een schakel te zijn tussen de medische wereld en de informatica. Op dit congres maken we kennis met de praktijk. Dat sluit goed aan bij onze module Het geneeskundig proces in de eerste lijn. standaarden, afspraken met de softwareleveranciers en het inspelen op de patiëntenmobiliteit, regionaal vooral om samenwerkingsafspraken en implementatie. Want een standaard helpt wel, maar iets werkt pas als het echt is geregeld. En bij samenwerking en communicatie gaat het altijd om ten minste twee verschillende partijen. betreffen zorgprocessen, kennis en informatie over patiënten, zorgspecifieke applicaties en techniek. Het lastige is dat in elke laag andere professionals aan de bal zijn. Beleid is een zaak van bestuurders, zorgprocessen vooral van zorgprofessionals en techniek van ICT-ers. Wie wil werken aan interoperabiliteit moet in alle vijf lagen aan de slag met de juiste zaken: beleidsafstemming, samenwerken, inhoud en beschikbaarheid, koppelingen van software en infrastructuur. Bovendien moet dat zowel op landelijk als regionaal of lokaal niveau gebeuren. Landelijk gaat het om overeenkomsten, richtlijnen en informatie- HOE STAAT HET ERVOOR? Er wordt veel uitgewisseld in Nederland, per telefoon en fax, én elektronisch. Alleen al 120 miljoen Edifact-berichten per jaar ongeveer zeven per persoon. AORTA is een nationale, goed ingerichte infrastructuur, beter beveiligd dan wat dan ook, maar nog niet echt in productie. Er bestaan een stuk of twintig XDS-infrastructuren, voor communicatie tussen ziekenhuizen onderling, vooral in gebruik voor radiologie-informatie. De Edifactcommunicatie is te veel blijven steken in regionale en lokale communicatie, en AORTA in landelijk denken, met te weinig aandacht voor het concreet inrichten van lokale en regionale netwerken. Er is op beleidsniveau nog van alles mis, zoals duidelijk wordt door 8

6 NHGDoc: ondersteuning vanuit uw HIS het nee van de Eerst Kamer en de rechtszaak tegen de VZVZ. De radiologische informatie-uitwisseling is regionaal begonnen, maar van meet af aan hebben alle regionale initiatieven landelijk, transparant en uniform samengewerkt. Dat leidt tot resultaat. Voor de uitwisseling tussen huisartsen en fysiotherapeuten is landelijk samengewerkt, met als resultaat een richtlijn en een standaardbericht gebaseerd op HL7v3. Maar er wordt niets uitgewisseld omdat er geen regionale initiatieven zijn genomen en geen afspraken zijn gemaakt met de softwareleveranciers. Met deze voorbeelden illustreert Sprenger dat informatie-uitwisseling alleen op gang komt als er op alle lagen en zowel landelijk als regionaal wordt geopereerd. Met het creëren van technische randvoorwaarden komt geen interoperabiliteit tot stand. Ook elektronische communicatie is geen kwestie van technische randvoorwaarden en richtlijnen, maar van mensen die iets met elkaar moeten en willen. INTERMEZZO Na een boeiende en informatieve ochtend was het gezellig druk op de informatiemarkt. Oude bekenden zochten elkaar op en er werden nieuwe contacten gelegd. Huisartsen en assistentes informeerden bij hun HIS-leverancier naar de plannen voor Iedereen kon bij VZVZ met vragen terecht over het LSP, opt-in of ikgeeftoestemming.nl of bij E.Novation zien hoe ze binnenkort via Medical Transfer medische patiëntendossiers kunnen verhuizen. Ondertussen werd er een heerlijke lunch geserveerd. Ook stroomden de deelnemers binnen die alleen 's middags aanwezig zouden zijn. In totaal telde het congres circa 375 bezoekers. NIEUWE ZORGCONCEPTEN Leo van Rooijen, de congresvoorzitter vanuit de NedHIS-gelederen, introduceerde aan het begin van de middag de eerste keynote-spreker. Wouter van der Kam, voorzitter Raad 5 van Bestuur Antonius Zorggroep Sneek-Emmeloord, schetste de enorme beweging in de zorg die gaande is in de regio. Van der Kam is van oorsprong huisarts en was wereldwijd de tweede arts die promoveerde op elektronische communicatie in de (huisartsen)- zorg. Het Antoniusziekenhuis is al volop in ontwikkeling en is bijvoorbeeld al gefuseerd met de regionale thuiszorgorganisatie. Uitgangspunt is dat de cliënten centraal staan en bepalen hoe de zorg en dus ook hoe een ziekenhuis van de toekomst eruitziet. Anno 2013 betekent patiënt centraal dat de focus ligt op kwali- NHGDoc is een beslissingsondersteuningssysteem voor huisartsen dat is gebaseerd op NHG-Standaarden. Het is geïmplementeerd in verschillende HISsen. Tijdens een van de workshops die eigenlijk meer een presentatie met ruimte voor discussie was vertelde Bart van Pinxteren 1 over NHGDoc. Bij deze workshop waren ongeveer twintig mensen aanwezig, voornamelijk huisartsen, maar ook assistentes, praktijkondersteuners en enkele andere belangstellenden. Werkwijze Een HIS waarin NHGDoc is geïmplementeerd, verstuurt een aantal medische gegevens geanonimiseerd naar de server van het programma. Deze server controleert de gegevens en genereert indien nodig een alert, die terug wordt gestuurd naar het HIS. Een huisarts kan in zijn HIS aan de kleur van de NHGDoc-indicator zien of er een alert is en of deze informatie actueel is. Pas als een gebruiker op de indicator klikt, kan hij alerts inzien en beslissen of hij deze negeert, noteert, afhandelt of delegeert aan een collega, assistente of praktijkondersteuner. Omdat van NHGDoc zolang het niet expliciet wordt geraadpleegd alleen een indicator zichtbaar is, kan het gemakkelijk worden geïntegreerd in de dagelijkse werkzaamheden van een huisarts. Stand van zaken Op dit moment werkt NHGDoc met Promedico-ASP, MicroHIS X en OmniHis Scipio. Waarschijnlijk zullen binnenkort ook MIRA, Zorgdossier en TetraHis NHGDoc gaan ondersteunen. Op dit moment kan NHGDoc alerts afgeven met betrekking tot astma, COPD, atriumfibrilleren, cardiovasculair risicomanagement, diabetes mellitus type 2, schildklieraandoeningen, virushepatitis, overige leveraandoeningen en subfertiliteit. In de loop van dit jaar zullen naar verwachting chronische nierschade, fractuurpreventie, 2 dementie en maagbescherming volgen. Olav Trauschke, eerstejaars student Medische informatiekunde UvA NOTEN 1. Drs. Bart van Pinxteren is huisarts en bestuurslid in gezondheidscentrum Oog In Al, eigenaar van eenmansadviesbureau PinK-FOX en denktank bij eenmanszaak Spindok. 2. Situatie volgens (de website van ExpertDoc, de leverancier van NHGDoc) op 26 maart Raadpleeg deze site voor meer en actuele informatie. 9

7 tatief goede zorg, veiligheid, transparantie, toegankelijkheid en respectvolle bejegening. Keuzevrijheid hoeft niet meer, mensen vertrouwen op de keuze die de huisarts maakt. En mensen zijn steeds mobieler, ze willen in tegenstelling tot nog maar kort geleden, nu wel reizen voor een bezoek aan een specialist in een ziekenhuis. In de praktijk zie je ook dat specialismen zich gaan concentreren, het is niet langer vanzelfsprekend dat elk regionaal ziekenhuis bijvoorbeeld een afdeling gynaecologie heeft. Huisartsen hebben hier mee te maken omdat de consequenties voor de eerste lijn groot zijn. Zij krijgen een grotere rol in de nazorgtrajecten en in de chronische zorg. Er ontstaan regionale zorgnetwerken en nieuwe businessconcepten. Het wordt een soort gemengd bedrijf, waarin huisartsen, specialisten en andere zorgverleners strategisch en gelijkwaardig samenwerken, soms structureel soms tijdelijk, met één regiobudget. Naast formele netwerken zijn er informele die welig tieren. Het Nederlandse veiligheidsideaal is niet meer van deze tijd. Mensen twitteren over eigen ziekten en zieke familieleden, en willen mailen met hun cardioloog. Iedereen zal moeten wennen aan het nieuwe zorgdenken. In plaats van gastheer worden artsen gast in het leven van patiënten. En die patiënten wachten niet langer af, maar zijn zelf actief. Het gaat niet langer om klassieke innovaties die het duurder en beter maken, maar om disruptieve, die het beter en goedkoper maken. Communities van artsen onderling maar ook van artsen en patiënten samen en van patiëntengroepen gaan een rol spelen. Al die ontwikkelingen stellen eisen aan de ICT, want er ontstaan nieuwe datastromen en nieuwe gebruiksvormen. De huidige ICT is daarvoor te hokkerig en te geïsoleerd. Al die ontwikkelingen maken ook duidelijk dat de patiënt de lead heeft. Hét regionale ziekenhuis, dé specialist en dé huisarts bestaan niet meer. Zij zijn de nieuwe compagnons en ICT is op de eerste plaats dienend. VERGADERINGEN EN WORKSHOPS Na dit betoog zochten alle deelnemers hun weg in het Van der Valk-hotel. In het eerste blok waren er de ledenvergaderingen van de HIS-gebruikersverenigingen. Van der Kam ging in een workshop dieper en concreter in op de consequenties van de nieuwe zorgconcepten voor de ICT. Ondertussen was er voor assistentes en POH ers een workshop ADEPD met een algemeen en een HIS-specifiek deel. Nut en noodzaak 10

8 Wetgeving is nooit zwart-wit van ADEPD kwamen aan bod, de letters en cijfers van de ICPC-lijst werden helder uiteengezet en er waren praktische adviezen. Codeer op true level of understanding, oftewel codeer buikpijn als buikpijn en niet alvast als appendicitis. Dat doe je pas als die diagnose daadwerkelijk is gesteld. Geef episodes een eigen omschrijving in plaats van de vaak te algemene van de ICPC. Let op dat een episode zwangerschap eindig is, want het heeft consequenties voor contraindicaties. En maak afspraken over wat je als assistente wel en niet zelf codeert. Daarna konden de deelnemers oefenen in hun eigen HIS. De rest van de middag was er een keur aan workshops, die allemaal te maken hadden met gegevensstromen in de praktijk. HIS-overstijgend en HISspecifiek, gericht op alle deelnemers of een specifieke doelgroep. Van een aantal workshops Wat mis je als assistente in je HIS?, Juridische aspecten van gegevensuitwisseling, Datastromen en werkvormen in een nieuw zorglandschap, NHGDoc en Wat mis je als praktijkondersteuner in je HIS en/of KIS? leest u in de kaders bij dit artikel een impressie van een eerstejaars student Medische Informatiekunde. Het elektronisch verhuizen van patiëntendossiers en de HIS- KIS-forumdiscussie komen in aparte artikelen aan 5 bod. UITSMIJTER Eind van de middag verzamelden alle aanwezigen zich opnieuw in de grote zaal. Er werd afscheid genomen van José den Bode. Zij verzorgde jarenlang het secretariaat van een aantal HISgebruikersverenigingen en is de motor achter dit 6 jaarlijkse congres. Ook deze keer nog. Daarna introduceerde Leo van Rooijen de tweede keynote-spreker als een voorloper in de zorg uit het Nijmeegse. Het was een spannend moment, want Lucien Engelen was niet live aanwezig. Maar de FaceTalk-verbinding kwam tot stand en Engelen was goed te zien en te 7 horen. Op dezelfde manier doen ze in het UMC St. Radboud al spreekuren. Engelen is onder meer initiator en directeur van de REshape Academie, en kijkt naar eigen zeggen met een jeugdige en onbezonnen blik naar gezondheidszorg. Eerst inventariseerde hij wie er allemaal aanwezig waren en concludeerde dat de patiënten ontbraken, al gaat het wel over hen. Ieder project van de REshape Academy begint met leren luisteren, ethische kanten worden steeds belangrijker en er moeten steeds meer keuzen worden gemaakt. Want in 2020 is er een immens tekort Juridische aspecten van gegevensuitwisseling maken veel los bij de aanwezigen. Dit werd al duidelijk voordat de workshop begon. Aan het rumoer in de gang tijdens het wachten, en door de discussie in de ruimte zelf. Zodra iedereen zat begon de advocate Linda Eijpe met een korte uitleg over de huidige wetgeving op het gebied van gezondheidszorg. Ze noemde in het bijzonder de WGBO, Wet op de geneeskundige behandelingsovereenkomst, waarin de rechten van de patiënt en de plichten van een arts staan, en de WBP, de Wet bescherming persoonsgegevens. Wetgeving die is opgesteld voordat e- health bestond, in een tijd dat het dossier nog altijd van papier was. Kortom, wetgeving die achterloopt en hierdoor veel onzekerheid schept over de interpretatie. Na nog geen twee dia s van de PowerPoint maakte mevrouw Eijpe duidelijk dat er gerust tussendoor vragen konden worden gesteld. Daar maakten de luisteraars meteen gebruik van. Er kwam al snel een vraag over het gezamenlijke dossier voor alle eerstelijnshulpverleners, zoals dat eerder die dag was door huisarts Geert van Rooij was beschreven. Hij past dat zelf toe in zijn gezondheidscentrum. Duidelijk werd dat de vraag over een gezamenlijk dossier niet zo gemakkelijk te beantwoorden is. Dit kwam vooral omdat er niet genoeg details bekend waren. In het bijzonder de toestemming van de patiënt is van belang. Deze moet worden gegeven voordat gegevens worden uitgewisseld. Als er (nog) geen toestemming is verleend, kan alleen een uitzondering worden gemaakt als de behandeling van de patiënt ernstig belemmerd zou worden. In dat geval mogen echter alleen de relevante gegevens worden uitgewisseld. De conclusie van de workshop: wetgeving is nooit zwart-wit en interpretatie verschilt per situatie. Alma Revers, eerstejaars student Medische Informatiekunde UvA 11

9 Miriam Sturkenboom 'Communicatie over medicatie moet beter Geert van Rooij 'Samenwerken in één medisch dossier' aan verpleeghuisplekken en minder budget, en zijn er patiënten die terugpraten. In het Radboud is drie jaar geleden al een CLO Chief Listening Officer aangesteld, die praat met en luistert naar patiënten, over hun ervaringen, verwachtingen en wat hun bezighoudt. Want communicatie en samenwerking start met luisteren. Patiënten en artsen zijn partners, ook al zitten patiënten in de praktijk nog vaak op de achterbank met iemand anders aan het stuur. De arts als autoriteit die de kennis in huis heeft, verdwijnt waarschijnlijk sneller dan de meeste artsen denken. Kennis, kunde en vakliteratuur worden dankzij de techniek vloeibaar en dus toegankelijk. Daardoor maken mensen andere keuzen en dat wordt bovendien versterkt door de invloed van de sociale media. In plaats van keuzen maken op basis van gewoonte de huisarts als arts van de familie, gaan mensen af op de ervaringen van vrienden Niet voor niets pleit de KNMG in de Handreiking Artsen en Social Media ervoor om dat bewust te benutten. Het is ook belangrijk om in de gaten te houden wat nog actueel is en wat gaat verdwijnen. In 2012 is al duidelijk geworden dat zijn langste tijd heeft gehad. Zelf stopt Engelen daar per 2 april 2013 mee. Privacy is al jaren voltooid verleden tijd. En mensen zullen veel minder vaak verdwalen dankzij navigatieprogramma s op smartphones. Eythor Bender heeft 10 miljoen dollar gekregen voor de doorontwikkeling van zijn Exoskeletten. Binnen tien jaar zijn er pakken bij de thuiszorgwinkels voor dwarslaesiepatiënten, zodat ze kunnen staan of lopen. Er is in een ziekenhuis in Geleen al een onderkaak in 3D geprint en geplaatst bij een 83-jarige mevrouw. Met AliveCor op je smartphone kun je een ECG maken, bekijken en versturen. De apparatuur kost 200 dollar en met een abonnement van 9 dollar per maand kun je er drie per dag maken. Dergelijke ontwikkelingen zetten behandelprotocollen op zijn kop en roepen de vraag op of we wel alles moeten doen wat we kunnen. Ondertussen is het van de gekke dat we met die mobiele telefoon gemakkelijker een vliegreis boeken naar Chicago, dan een afspraak plannen in het naburige ziekenhuis Techniek wordt alom ingezet. Maar het kan nog beter. Waarom vind je via je smartphone wel een hotel of het dichtstbijzijnde benzinestation, maar niet een AED-apparaat? FaceTalk is een revolutionair voorbeeld van nieuwe technologie in de zorg. Een consult met de specialist in het ziekenhuis en de patiënt thuis via beeldbellen 12

10 Speciaal voor assistentes: wat is er mis in je HIS? Michiel Sprenger Elektronische communicatie komt pas tot stand als mensen iets met elkaar willen Een HIS is niet meer weg te denken uit de dagelijkse bezigheden van assistentes, maar welke verbeteringen kunnen er nog worden doorgevoerd in de verschillende HISsen? Bij aanvang vroegen de workshopleiders Ester de Braal en René van Leeuwen allebei huisarts aan de ruim dertig deelnemers welke HISsen zij gebruiken. Voor de meeste aanwezigen waren dat OmniHis, MicroHIS, Promedico ASP of Medicom. De helft van de aanwezige assistentes is positief over het gebruik van hun HIS en de rest grotendeels neutraal. Daaruit blijkt dus direct dat er nog wel het een en ander te verbeteren valt. Eerst werd geïnventariseerd waar de meeste problemen liggen in de verschillende HISsen. De assistentes kaartten allerlei zaken aan. De eerste betreft de communicatie binnen de praktijk, met de huisarts en ander personeel via het HIS. Ten tweede de functionaliteit van de agenda. Zo ontbreekt in verschillende HISsen de functie om afspraken te slepen. Deze functie wordt tegenwoordig wel veel gebruikt in andere digitale agenda s. De assistentes die tegen dit probleem aanliepen waren het er grotendeels over eens dat ze (nog) sneller kunnen werken als deze functie wordt geïmplementeerd. Op de derde plaats noemden de assistentes de problemen met de verwerking van de post. Vooral omdat er nog veel werk handmatig moet worden uitgevoerd. Zo moeten veel verwijsbrieven nog worden gescand en dat kost erg veel tijd. Het laatste punt betreft de herhaalreceptuur. Daarbij bestaat vooral irritatie over de vele klikken die nodig zijn om een recept uit te schrijven. In de volgende ronde konden de assistentes zelf verbeterpunten aangeven door deze op een bord te schrijven. De eerste, waar iedereen het unaniem over eens was, is een functie om elektronisch patiëntendossiers te verhuizen. Als een heel gezin verhuist moet iedereen individueel worden in- of uitgeschreven, en moeten vaak alle dossiers nog op papier worden uitgeprint. Volgens de assistentes zou dit veel makkelijker moeten kunnen. Helaas kon door tijdgebrek alleen dit punt uitgebreid worden besproken. Uiteraard zijn er veel meer verbeteringen per HIS op te noemen, maar in het algemeen kan worden gesteld dat de assistentes positief zijn over hun HIS. De bestaande problemen en ergernissen zijn (vaak) klein, en verbeteren en optimaliseren van de systemen kost tijd. Dat weten de assistentes maar al te goed, zoals duidelijk wordt als er bij de afronding van de workshop wordt gegrapt: En wanneer moet het allemaal klaar zijn? Wouter van der Kam De zorg wordt een soort gemengd bedrijf Frank Horenberg, eerstejaars student Medische Informatica UvA 13

11 is realiteit geworden. Andere zorgverleners kunnen er gemakkelijk bij betrokken worden. Zo kan de patiënt bij het overleg van zijn huisarts en specialist aanwezig zijn. Gewoon via ipod, tablet of laptop. Het is volstrekt veilig, efficiënt en het gebruikersgemak is groot. De NZa heeft er zelfs een tarief voor vastgesteld. De omwentelingen in de zorg vragen om andere competenties van artsen. Die moeten leren om out of the box te denken en om uit hun comfortzone te stappen. Dare to fail en dare to do, want niemand weet precies waar we naartoe gaan met de zorg. Dat willen we van de patiënten horen. Daarom luidt de kernvraag elke keer opnieuw: wat heeft de patiënt eigenlijk nodig? Met deze inspirerende bijdrage werd het inhoudelijke deel van een geslaagd congres afgerond. De reacties waren positief, het programma was samenhangend en zeer de moeite waard. Mensen zaten vaak op het puntje van hun stoel te luisteren en de sprekers kregen een oprecht applaus. Er waren verschillende sprekers die provocerende standpunten hebben ingenomen. Dat boeide en stemde tot nadenken. De flow zat erin. Tijdens het walking dinner waren er meer dan genoeg onderwerpen om over na te praten. 3 NOTEN 1. HOSPITAL ADMISSIONS RELATED TO MEDICATION (HARM) Een prospectief, multicenter onderzoek naar geneesmiddel gerelateerde ziekenhuisopnames. Eindrapport. November Sturkenboom MCJM, Dieleman JP. Ziekenhuisopnames door bijwerkingen van geneesmiddelen Een inventarisatie. Eindrapport. Rotterdam: ErasmusMC; Rapport Acute ziekenhuisopnamen die mogelijk zijn gerelateerd aan geneesmiddelbijwerkingen. Oktober Zie ook: Mensink G. Samen verantwoordelijkheid dragen interview met Wouter van der Kam. SynthesHis 2013;1: Zie: Veilig Elektronisch verhuizen - nieuwe testresultaten. Een kwestie van doen! op pagina 20 en HIS-KIS-forumdiscussie. Theoretisch is er veel mogelijk, maar de praktijk is weerbarstig op pagina José den Bode zwaait af, pagina Zie ook: Mensink G. De patiënt als partner interview met Lucien Engelen. SynthesHis 2013;1: Datastromen en werkvormen in een nieuw zorglandschap De laatste jaren zijn er verschillende trends gaande binnen de gezondheidszorg: technologische ontwikkelingen volgen elkaar in een rap tempo op, een antigroeistrategie vindt zijn opkomst en de patiënt neemt steeds meer de leiding in het eigen zorgproces. De mens individualiseert en wil klant of cliënt genoemd worden in plaats van patiënt. Het Hello Kitty-ziekenhuis in het stadje Yualin in Taiwan is daar een uitgesproken voorbeeld van; dit ziekenhuis is helemaal op de patiënt gericht. In Nederland vinden veel grote fusies plaats, bijvoorbeeld tussen de ziekenhuizen in Emmen en Hoogeveen en tussen het AMC en VUmc in Amsterdam. Als laatste verschuift veel zorg van de tweede naar de eerste lijn. Om dit proces te vergemakkelijken en te faciliteren is de anderhalve lijn in het leven geroepen. In een interactieve workshop met ongeveer dertig deelnemers ging Wouter van der Kam, directeur van de Antonius Zorggroep Sneek-Emmeloord, het debat aan over deze ontwikkelingen en werden deze trends nader toegelicht. Met de focus op de ICT. Om al deze trends te ondersteunen worden namelijk grote ICTprojecten opgezet. Bijvoorbeeld het nieuwe gezamenlijke elektronische patiëntendossier van het AMC en VUmc genaamd EVA. Maar nieuwe technologie in een oude organisatie geeft een dure oude organisatie. Het is dus zaak om de organisaties te vernieuwen. Dat betekent dat de patiënt echt voorop moet worden gesteld en het ziekenhuis beschouwd moet worden als een ervaring. Door deze ervaring beter te leren begrijpen, kan er betere zorg worden geleverd. De top vier behoeften van een patiënt blijken veiligheid, hoffelijkheid (betrokkenheid), show en efficiëntie te zijn. Deze waarden komen voort uit het boek Als Disney de baas was in uw ziekenhuis van Fred Lee. Hij stelt dat een ziekenhuis zonder compassie is als Disney zonder plezier. Een ziekenhuis moet tegemoet komen aan de emotionele behoeften van patiënten en hun naasten. Zorginstellingen focussen de afgelopen jaren vooral op efficiëntie, maar de praktijk leert dat als de eerste drie elementen goed geregeld zijn, efficiëntie vanzelf volgt. Ook moet een ziekenhuis rekening houden met de familie van de patiënt. Deze heeft een grote invloed op de waardering van het ziekenhuis door de patiënt en is even belangrijk misschien wel belangrijker dan de patiënt zelf. Uitgangspunten voor nieuwe werkvormen zijn: zorg dichter bij de patiënt, zorg meer integreren en schotten doorbreken. Het is de taak van zorginstellingen en zorgprofessionals om de juiste weg te vinden binnen deze nieuwe trends. Marwin Baumann, eerstejaars student Medisch Informatiekunde AMC-UvA 14