AMINAL/AMN/BVO/TWOL2000/mjp chemie. Eindrapport 13 december 2002

Transcriptie

1 Evaluatie van het reductiepotentieel voor diverse polluentemissies naar het compartiment lucht in een aantal homogene subsectoren van de chemische industrie in Vlaanderen AMINAL/AMN/BVO/TWOL2000/mjp chemie Eindrapport 13 december 2002 Bogaert Geert, Callens Anthony, Devoldere Kris, Van Biervliet Karl en Le Roy Dirk In samenwerking met Reyniers Geert en Vereecke Franky In opdracht van AMINAL Afdeling Algemeen Milieu- en Natuurbeleid

2

3 Inhoudsopgave 1. Inleiding Situering Opdracht Methodiek Algemeen werkschema Sectorafbakening Gegevensinzameling Extrapolatie Socio-economisch onderzoek / basisscenario s Kosteneffectiviteitscurven Gegevensinzameling Algemene vragenlijsten Referentie-installaties Beschrijving en afbakening subsectoren Socio-economische doorlichting Inleiding De chemische industrie in Vlaanderen Situering Werkgelegenheid, aantal en omvang van de bedrijven Omzet Investeringen Exportgerichtheid Financiële kengetallen Evoluties en trends binnen de sector Bedrijven binnen deze sectorstudie chemie Algemene kengetallen Omzet Investeringen Liquiditeit Solvabiliteit Rentabiliteit Groepsstructuur Conjunctuurverloop Conclusies AMINAL/AMV/BVO/TWOL2002/mjp chemie 1

4 6. Sectoremissies Emissies Chloor-alkali industrie Organische bulkchemie Anorganische bulkchemie: ammoniak, zuren en meststoffen Vergelijking met de emissie-inventarisatie van VMM Emissies in het verleden Beschrijving van de aanpak Chloor-alkali industrie Organische bulkchemie Anorganische bulkchemie: ammoniak, zuren en meststoffen NH Overzicht en confrontatie met andere gegevens Emissies Chloor-alkali industrie Organische bulkchemie Anorganische bulkchemie: ammoniak, zuren en meststoffen Overzicht Emissiereductiemaatregelen Inleiding Algemene aanpak Definities Symboliek Correlaties Algemene aanpak ORGANISCHE BULK CHEMIE (LVOC) VOS emissies afkomstig van op- en overslag VOS emissies afkomstig van proces NOx/SOx/Stof emissies afkomstig van proces NOx/SOx (VOS/Stof) emissies afkomstig van fornuizen Fugitieve emissies ANORGANISCHE BULK CHEMIE (LVAC) NOx/SOx/Stof emissies afkomstig van proces NOx/SOx (VOS/Stof) emissies afkomstig van fornuizen CHLOOR ALKALI Hg Emissies Algemeen overzicht emissiereductiemaatregelen VOS, SO 2, NO X en Stof Overzicht emissiereductiemaatregelen REF-scenario Overzicht emissiereductiemaatregelen BAU-scenario Kostencurven en scenarioberekeningen Modellering met MARKAL AMINAL/AMV/BVO/TWOL2002/mjp chemie

5 Wijze van modelleren Berekening van marginale en totale kosten Basisscenario s en beleidsscenario s Het onderscheid tussen basisscenario s en beleidsscenario s Definiëring basisscenario s en beleidsscenario s Basisscenario s Beleidsscenario s Kostencurven per polluent Kostencurven SO Kostencurve SO 2 in het REF-scenario Kostencurve SO 2 in het BAU-scenario Kostencurve SO 2 in het BAU-scenario met verlaagde interestvoet (5%) Kostencurven NO X Kostencurve NO X in het REF-scenario Kostencurve NO X in het BAU-scenario Kostencurve NO X in het BAU-scenario met verlaagde interestvoet (5%) Kostencurven VOS Kostencurve VOS in het REF-scenario Kostencurve VOS in het BAU-scenario Kostencurve VOS in het BAU-scenario met verlaagde interestvoet (5%) Doorrekening van de totale kosten voor de beleidsscenario s REF-scenario BAU-scenario BAU-scenario met verlaagde interestvoet (5%) Vergelijking met nationale kostencurve IIASA Kostencurve SO Kostencurve NO x Kostencurve VOS Economische haalbaarheid Brongegevens Effect op de rentabiliteit Verhouding tot het gemiddeld jaarlijks investeringsniveau Verhouding tot de toegevoegde waarde Effect op liquiditeit en solvabiliteit Conclusies Opdracht en aanpak Evolutie in het verleden van de beschouwde subsectoren van de chemische industrie Bespreking per polluent AMINAL/AMV/BVO/TWOL2002/mjp chemie 3

6 10.4. De vergelijking met de IIASA-kostencurve De economische haalbaarheid van de beleidsscenario s Referenties Bijlagen BIJLAGE 6.1: GEANNONIMISEERD OVERZICHT EMISSIE-INVENTARIS 2000 CHLOOR-ALKALI INDUSTRIE BIJLAGE 6.2: GEANNONIMISEERD OVERZICHT EMISSIE-INVENTARIS 2000 ORGANISCHE BULKCHEMIE BIJLAGE 6.3: GEANNONIMISEERD OVERZICHT EMISSIE-INVENTARIS 2000 ANORGANISCHE BULKCHEMIE BIJLAGE 6.4: FUGITIEVE EMISSIES IN DE ORGANISCHE BULKCHEMIE ALTERNATIEVE BEREKENINGSMETHODE VOOR BEPAALDE PROCESSEN BIJLAGE 7.1: bepalen van implementatiegraad, toepassings-gebied en reductiepotentieel VOS emissies bij op- en overslag (LVOC) BIJLAGE 7.2: VOS emissies bij Op- en overslag AMINAL/AMV/BVO/TWOL2002/mjp chemie

7 Lijst van tabellen Tabel 3-1: Overzicht verstuurde vragenlijsten Tabel 3-2: Overzicht referentie-installaties Tabel 4-1: Acyclische koolwaterstoffen met capaciteiten op Europees en Vlaams niveau Tabel 4-2: Cyclische koolwaterstoffen met capaciteiten op Europees en Vlaams niveau Tabel 4-3: Zuurstofhoudende organische componenten met capaciteiten op Europees en Vlaams niveau Tabel 4-4: Stikstofhoudende organische componenten met capaciteiten op Europees en Vlaams niveau. 36 Tabel 4-5: Gehalogeneerde verbindingen met capaciteiten op Europees en Vlaams niveau Tabel 4-6: Zwavelhoudende verbindingen met capaciteiten op Europees en Vlaams niveau Tabel 4-7: Lijst van bedrijven, productie-eenheden en producten Tabel 4-8: Organische bulkchemicaliën en productiecapaciteit in Vlaanderen Tabel 4-9: Anorganische verbindingen met capaciteiten op Vlaams niveau Tabel 4-10: Lijst van bedrijven, productie-eenheden en producten Tabel 4-11: Anorganische bulkchemicaliën en productiecapaciteit in Vlaanderen Tabel 4-12: Chloor-Alkali verbindingen met capaciteiten op Europees en Vlaams niveau Tabel 4-13: Lijst van bedrijven en productie-eenheden Tabel 4-14: Chloor productiecapaciteit in Vlaanderen Tabel 5-1: Indeling van de chemische industrie in subsectoren Tabel 5-2: Aantal werknemers en aantal bedrijven in de chemische industrie en in de deelsectoren van deze sectorstudie chemie (jaar 2000, 2001 voor gegevens Fedichem) Tabel 5-3: Aantal werknemers en aantal bedrijven per deelsector van de chemische industrie in Vlaanderen Tabel 5-4: Vergelijking aantal bedrijven en aantal werknemers per grootteklasse volgens Fedichem en RSZ Tabel 5-5: Exportgraad (uitvoer/omzet) in de sectoren 'chemische nijverheid' en 'rubber- en kunststofverwerkende industrie', jaar Tabel 5-6: Ontwerpcapaciteit en productie organische bulkchemie Tabel 5-7: Ontwerpcapaciteit en productie anorganische bulkchemie Tabel 5-8: Ontwerpcapaciteit en productie chloor-alkali industrie Tabel 5-9: Bedrijvenlijst per subsector Tabel 5-10: Omzetcijfers van de organische bulkchemie, anorganische bulkchemie en chloor-alkali industrie in Vlaanderen, jaar 2000 (in miljoen ) Tabel 5-11: Investeringsiveau van de organische bulkchemie, anorganische bulkchemie en chloor-alkali industrie in Vlaanderen, gemiddelde over de periode (in miljoen ) Tabel 5-12: Liquiditeit (Current ratio) van de organische bulkchemie, anorganische bulkchemie en chlooralkali industrie, periode Tabel 5-13: Financiële onafhankelijkheidsratio's van de organische bulkchemie, anorganische bulkchemie en chloor-alkali industrie, periode Tabel 5-14: Netto rentabiliteit van het totaal vermogen van de organische bulkchemie, anorganische bulkchemie en chloor-alkali industrie, periode Tabel 5-15: Netto rentabiliteit van het eigen vermogen van de organische bulkchemie, anorganische bulkchemie en chloor-alkali industrie, periode Tabel 5-16: Netto rentabiliteit van de bedrijfsopbrengsten van de organische bulkchemie, anorganische bulkchemie en chloor-alkali industrie in Vlaanderen, periode Tabel 5-17: Beslissingscentrum voor (des)investeringen in de bedrijven binnen deze sectorstudie AMINAL/AMV/BVO/TWOL2002/mjp chemie 5

8 Tabel 5-18: Verwachtingen omtrent omzetevolutie bij bedrijven binnen sectorstudie chemie Tabel 6-1: Hg-emissies voor 2000 in de sector van de chloor-alkali industrie Tabel 6-2: Emissies 2000 in de sector van de organische bulkchemie Tabel 6-3: Emissies 2000 in de sector van de anorganische bulkchemie Tabel 6-4: Vergelijking van de vrachten bekomen in deze sectorstudie in vergelijking met de gegevens van VMM voor het jaar Tabel 6-5: Inschatting van de Hg-emissies voor 1990 in de sector chloor-alkali industrie Tabel 6-6: Overzicht van de reeds geïmplementeerde emissiereductiemaatregelen en de daarmee bereikte emissiereductie voor de periode in de sector organische bulkchemie Tabel 6-7: Inschatting van de emissies voor 1990 in de sector organische bulkchemie Tabel 6-8: Evolutie van de emissies van de verschillende polluenten voor de organische bulkchemie situatie 1990 ten opzichte van Tabel 6-9: Overzicht van de reeds geïmplementeerde emissiereductiemaatregelen en de daarmee bereikte emissiereductie voor de periode in de sector anorganische bulkchemie Tabel 6-10: Inschatting van de emissies voor 1990 in de sector anorganische bulkchemie Tabel 6-11: Evolutie van de emissies van de verschillende polluenten voor de anorganische bulkchemie situatie 1990 ten opzichte van Tabel 6-12: Vergelijking van de vrachten voor 1990 bekomen in deze sectorstudie in vergelijking met andere gegevensbronnen Tabel 6-13: Jaarlijkse groeipercentages voor chemische producten tussen 2000 en Tabel 6-14: Impact van geplande emissiereductiemaatregelen op de toekomstige emissies en kostprijs van de emissiereductiemaatregelen voor de sector organische bulkchemie Tabel 6-15: Prognose van de emissies voor 2010 in de sector organische bulkchemie Tabel 6-16: Evolutie van de emissies van de verschillende polluenten voor de organische bulkchemie situatie 2000 ten opzichte van emissieprognose Tabel 6-17: Impact van geplande emissiereductiemaatregelen op de toekomstige emissies en kostprijs van de emissiereductiemaatregelen voor de sector anorganische bulkchemie Tabel 6-18: Prognose van de emissies voor 2010 in de sector anorganische bulkchemie Tabel 6-19: Evolutie van de emissies van de verschillende polluenten voor de anorganische bulkchemie situatie 2000 ten opzichte van emissieprognose Tabel 6-20: Evolutie van de emissies voor de drie subsectoren samen tussen 2000 en Tabel 7-1: Restemissies versus emissies afkomstig van niet gesaneerde punten 2000 (LVOC - Op- en overslag Tabel 7-2: Restemissies versus emissies afkomstig van niet gesaneerde punten 2000 (LVOC - Op- en overslag) Tabel 7-3: Implementatiegraad anno 2000 versus implementatiegraad 1990 (LVOC - Op- en overslag) 155 Tabel 7-4: Restemissies versus emissies afkomstig van niet gesaneerde punten 1990 (LVOC - Op- en overslag) Tabel 7-5: Implementatiegraad (LVOC - Op- en overslag) Tabel 7-6: Overzicht emissiereductiemaatregelen - LVOC - Op- en overslag Tabel 7-7: Overzicht resultaten LVOC - Op- en overslag Tabel 7-8: Restemissies versus emissies afkomstig van niet gesaneerde punten 2000 (LVOC-VOS-Proces) Tabel 7-9: Implementatiegraad anno 2000 versus implementatiegraad 1990 (LVOC-VOS-PROCES) Tabel 7-10: Restemissies versus emissies afkomstig van niet gesaneerde punten 1990 (LVOC-VOS- PROCES) Tabel 7-11: Implementatiegraad (LVOC-VOS-PROCES) AMINAL/AMV/BVO/TWOL2002/mjp chemie

9 Tabel 7-12: Implementatiegraad emissie reductie maatregelen tussen 1990 en 2000 (ref 0) (LVOC-VOS- PROCES) Tabel 7-13: Overzicht emissiereductiemaatregelen LVOC-VOS-PROCES Tabel 7-14: Overzicht resultaten LVOC-VOS-PROCES Tabel 7-15: E 00, E ERM 00 en E ERM 00 voor NOx, proces SOx/NOx LVOC Tabel 7-16: E 00, E ERM 00 en E ERM 00 voor SOx, proces SOx/NOx LVOC Tabel 7-17: E 00, E ERM 00 en E ERM 00 voor Stof, proces SOx/NOx LVOC Tabel 7-18: Implementatiegraad 2000 proces SOx/NOx LVOC Tabel 7-19: Overzicht emissiereductiemaatregelen proces NOx/SOx LVOC Tabel 7-20: Overzicht resultaten proces NOx/SOx LVOC Tabel 7-21: E 00, E ERM 00 en E ERM 00 voor NOx, fornuizen LVOC Tabel 7-22: E 00, E ERM 00 en E ERM 00 voor SOx, fornuizen LVOC Tabel 7-23: Aandeel vloeibare brandstoffen fornuizen LVOC Tabel 7-24: Gemiddelde concentraties fornuizen LVOC Tabel 7-25: Implementatiegraad fornuizen LVOC Tabel 7-26: Overzicht emissiereductiemaatregelen fornuizen LVOC Tabel 7-27: Overzicht resultaten fornuizen LVOC Tabel 7-28: E 00, E ERM 00 en E ERM 00 voor NOx (Proces LVAC) Tabel 7-29: E 00, E ERM 00 en E ERM 00 voor SOx (Proces LVAC) Tabel 7-30: E 00, E ERM 00 en E ERM 00 voor Stof (Proces LVAC) Tabel 7-31: Implementatiegraad proces LVAC Tabel 7-32: Overzicht emissiereductiemaatregelen proces LVAC Tabel 7-33: Overzicht resultaten proces LVAC Tabel 7-34: E 00, E ERM 00 en E ERM 00 voor NOx (Fornuizen LVAC) Tabel 7-35: E 00, E ERM 00 en E ERM 00 voor SOx (Fornuizen LVAC) Tabel 7-36: Aandeel vloeibare brandstof (Fornuizen LVAC) Tabel 7-37: Gemiddelde concentraties (Fornuizen LVAC) Tabel 7-38: Implementatiegraad (Fornuizen LVAC) Tabel 7-39: Overzicht emissiereductiemaatregelen fornuizen LVAC Tabel 7-40: Resultaten fornuizen LVAC Tabel 7-41: E 00, E ERM 00 en E ERM 00 voor Hg Tabel 7-42: Overzicht emissiereductiemaatregelen Hg Tabel 7-43: Overzicht resultaten Hg Tabel 7-44: Overzicht emissiereductiemaatregelen REF-scenario Tabel 7-45: Overzicht emissiereductiemaatregelen BAU-scenario Tabel 8-1: Emissiereductiedoelstellingen SO 2, NO x en VOS in 2010 voor België, Vlaanderen en de chemische sector (LVOC en LVAC) Tabel 8-2: Emissiereductie SO 2 in het REF-scenario Tabel 8-3: Emissiereductie SO 2 in het BAU-scenario Tabel 8-4: Emissiereductie SO 2 in het BAU-scenario met verlaagde interestvoet Tabel 8-5: Emissiereductie NO X in het REF-scenario Tabel 8-6: Emissiereductie NO X in het BAU-scenario Tabel 8-7: Emissiereductie NO X in het BAU-scenario met verlaagde interestvoet Tabel 8-8: Emissiereductie VOS in het REF-scenario Tabel 8-9: Emissiereductie VOS in het BAU-scenario Tabel 8-10: Emissiereductie VOS in het BAU-scenario met verlaagde interestvoet Tabel 8-11: Diverse beleidsscenario s voor de organische en anorganische bulkchemie in Vlaanderen AMINAL/AMV/BVO/TWOL2002/mjp chemie 7

10 Tabel 8-12: Totale kosten, emissies en emissiereductiemaatregelen voor de indicatieve NEC-doelstellingen in het REF-scenario Tabel 8-13: Totale kosten, emissies en emissiereductiemaatregelen voor de evenredige NECdoelstellingen in het REF-scenario Tabel 8-14: Totale kosten, emissies en emissiereductiemaatregelen voor de NEC+-doelstellingen in het REF-scenario Tabel 8-15: Totale kosten, emissies en emissiereductiemaatregelen voor de indicatieve NEC-doelstellingen in het BAU-scenario Tabel 8-16: Totale kosten, emissies en emissiereductiemaatregelen voor de evenredige NECdoelstellingen in het BAU-scenario Tabel 8-17: Totale kosten, emissies en emissiereductiemaatregelen voor de NEC+-doelstellingen in het BAU-scenario Tabel 8-18: Totale kosten en emissies voor de indicatieve NEC, evenredige NEC en NEC+-doelstellingen in het BAU-scenario met verlaagde interestvoet Tabel 8-19: Overzicht SO x reductietechnologieën in RAINS Tabel 8-20: Veronderstelde maatregelen in het current legislation scenario Tabel 8-21: SO 2 emissies 2010 voor België en maximaal haalbare emissiereductie Tabel 8-22: SO 2 emissies (in ton), chemische sector 2010, vóór en na emissiereductiemaatregelen Tabel 8-23: Emissiereductiemaatregelen m.b.t. de chemische sector uit de RAINS-curve voor SO Tabel 8-24: Eenheidsreductiekosten SO 2 voor diverse maatregelen Tabel 8-25: Vergelijking emissiereductiemaatregelen SO 2 (procesemissies) RAINS versus sectorstudie Ecolas Tabel 8-26: Vergelijking emissiereductiemaatregelen SO 2 (stookemissies) RAINS versus sectorstudie Ecolas Tabel 8-27: Overzicht NO x reductietechnologieën in RAINS Tabel 8-28: Veronderstelde maatregelen in het current legislation scenario Tabel 8-29: NO x emissies 2010 voor België en maximaal haalbare emissiereductie Tabel 8-30: NO x emissies (in ton), chemische sector 2010, vóór en na emissiereductiemaatregelen Tabel 8-31: Emissiereductiemaatregelen m.b.t. chemische sector uit RAINS curve voor NO x Tabel 8-32: Vergelijking emissiereductiemaatregelen NO X (procesemissies) RAINS versus sectorstudie Ecolas Tabel 8-33: Vergelijking emissiereductiemaatregelen NO X (stookemissies) RAINS versus sectorstudie Ecolas Tabel 8-34: Overzicht VOS reductietechnologieën in RAINS Tabel 8-35: Veronderstelde maatregelen in het current legislation scenario Tabel 8-36: VOS emissies 2010 voor België en maximaal haalbare emissiereductie Tabel 8-37: VOS emissies (in ton), chemische sector 2010, vóór en na emissiereductiemaatregelen Tabel 8-38: Emissiereductiemaatregelen m.b.t. de chemische sector uit RAINS curve voor VOS Tabel 8-39: Eenheidsreductiekosten VOS voor diverse maatregelen Tabel 8-40: Vergelijking emissiereductiemaatregelen VOS (procesemissies) RAINS versus sectorstudie Ecolas Tabel 8-41: Vergelijking emissiereductiemaatregelen VOS (fugitieve emissies) RAINS versus sectorstudie Ecolas Tabel 8-42: Vergelijking emissiereductiemaatregelen VOS (emissies op- en overslag) RAINS versus sectorstudie Ecolas Tabel 9-1: Invloed van emissiereductiekost onder verschillende scenario s op de gewogen gemiddelde rentabiliteit AMINAL/AMV/BVO/TWOL2002/mjp chemie

11 Tabel 9-2: Verhouding emissiereductiekost per scenario tot totale jaarlijkse investeringen (jaar 2000). 370 Tabel 9-3: Verhouding emissiereductiekost per scenario tot totale toegevoegde waarde (jaar 2000) Tabel 10-1 : Emissie-inventaris sectorstudie (emissies 2000, 1990 en 2010) Tabel 10-2: Kosten bij het behalen van de NEC-doelstellingen voor NO x in het BAU-scenario Tabel 10-3: Kosten bij het behalen van de NEC-doelstellingen voor VOS in het BAU-scenario AMINAL/AMV/BVO/TWOL2002/mjp chemie 9

12

13 Lijst van figuren Figuur 2-1: Werkschema chemie Figuur 2-2: Indeling chemische sector Figuur 2-3: Voorbeeld marginale kostencurve grafische sector Figuur 5-1: Socio-economische kengetallen van de sector chemie in België, jaar 2001 (aantal werknemers en bedragen in miljoen ) Figuur 5-2: Werkgelegenheid in de chemische industrie in Vlaanderen, verdeling naar provincie Figuur 5-3: Verdeling aantal werknemers naar bedrijfsgrootte, Nace Bel , jaar Figuur 5-4: Verdeling aantal bedrijven naar bedrijfsgrootte, Nace Bel , jaar Figuur 5-5: Omzetevolutie in de sectoren 'chemische nijverheid' en 'rubber- en plasticverwerkende industrie' in Vlaanderen, periode Figuur 5-6: Investeringen in de chemische industrie, naar type investeringen (miljoen ) Figuur 5-7: Evolutie van de investeringen in de sectoren 'chemische nijverheid' en 'rubber- en plasticverwerkende industrie' in Vlaanderen, periode (in miljoen ) Figuur 5-8: Gevolgen van een lineaire toepassing van de Kyoto-normen voor de chemische industrie in België volgens gegevens Fedichem Figuur 5-9: Sectorale synthetische curve (seizoengezuiverd) van de chemische industrie en van de kunststofverwerkende- en rubbernijverheid Figuur 7-1: Relatie e ERM (e ERM) en f ERM (bij r ERM = 0,95) Figuur 7-2: Opdeling VOS emissies in bulk organische chemie in categorieën Figuur 7-3: Indeling VOS emissies op- en overslag (LVOC) in categorieën Figuur 7-4: Indeling VOS emissies proces (LVOC) in categorieën Figuur 7-5: NOx emissies afkomstig van fornuizen (LVOC) Figuur 7-6: SOx emissies afkomstig van fornuizen (LVOC) Figuur 7-7: Stof emissies afkomstig van fornuizen (LVOC) Figuur 7-8: Inventarisatie NOx procesemissies (Proces LVAC) Figuur 7-9: Inventarisatie SOx emissies (Proces LVAC) Figuur 7-10: Inventarisatie stof emissies (Proces LVAC) Figuur 7-11: NOx emissies afkomstig van fornuizen (LVAC) Figuur 7-12: SOx emissies afkomstig van fornuizen (LVAC) Figuur 8-1: Onderscheid tussen beleids- en basisscenario s Figuur 8-2: Marginale en totale kostencurve SO 2 in het REF-scenario Figuur 8-3: Invloed van SO 2 emissiereductie op andere polluenten in het REF-scenario Figuur 8-4: Marginale en totale kostencurve SO 2 in het BAU-scenario Figuur 8-5: Invloed van SO 2 emissiereductie op andere polluenten in het BAU-scenario Figuur 8-6: Marginale en totale kostencurve SO 2 in het BAU-scenario met verlaagde interestvoet Figuur 8-7: Marginale en totale kostencurve NO X in het REF-scenario Figuur 8-8: Invloed van NO X emissiereductie op andere polluenten in het REF-scenario Figuur 8-9: Marginale en totale kostencurve NO X in het BAU-scenario Figuur 8-10: Invloed van NO X emissiereductie op andere polluenten in het BAU-scenario Figuur 8-11: Marginale en totale kostencurve NO X in het BAU-scenario met verlaagde interestvoet Figuur 8-12: Marginale en totale kostencurve VOS in het REF-scenario Figuur 8-13: Marginale en totale kostencurve VOS in het BAU-scenario Figuur 8-14: Marginale en totale kostencurve VOS in het BAU-scenario met verlaagde interestvoet AMINAL/AMV/BVO/TWOL2002/mjp chemie 11

14

15 1. INLEIDING 1.1. Situering Het voorliggend tussentijds rapport geeft een overzicht van de resultaten die werden bekomen en de werkzaamheden die werden uitgevoerd in het kader van de sectorstudie Evaluatie van het reductiepotentieel voor diverse polluentemissies naar het compartiment lucht in een aantal homogene subsectoren van de chemische industrie in Vlaanderen. Op dit ogenblik laat de Vlaamse milieu-administratie (AMINABEL, sectie Lucht) verschillende studies uitvoeren om na te gaan wat de goedkoopste manier is om emissies van VOS, NO x, SO 2 en andere luchtpolluenten te verminderen. Dit zal gebeuren voor verschillende industriële sectoren of activiteiten met een belangrijke bijdrage tot de luchtverontreiniging. Deze sectorstudie spitst zich toe op een aantal homogene subsectoren van de chemische sector, met name : De organische bulkchemie De anorganische bulkchemie: ammoniak, zuren en meststoffen De anorganische bulkchemie: chloor-alkali De uitvoering van de studie werd opgedragen aan het studiebureau ECOLAS NV dat wordt bijgestaan door het JACOBS BELGIË NV. Deze studie wordt uitgevoerd onder begeleiding van en met de expliciete steun van SIREV en FEDICHEM. De bedoeling is: een schatting maken van de totale hoeveelheid emissies van de vernoemde luchtpolluenten die in Vlaanderen vrijkomen in dit deel van de chemische sector; nagaan welke maatregelen mogelijk zijn om deze emissies te verminderen; voor elke maatregel bepalen hoeveel emissies vermeden worden en wat de kostprijs hiervan is; aan de hand van voorgaande gegevens bepalen wat de goedkoopste manier is om in Vlaanderen deze emissies te reduceren. De Vlaamse administratie zal de resultaten van deze studie gebruiken om goed geïnformeerd over de Vlaamse situatie verdere onderhandelingen te kunnen voeren in het kader van internationale akkoorden 1 om VOS, NO x, SO 2, -emissies te reduceren. 1 Het gaat om de internationale aanpak van de grensoverschrijdende luchtverontreiniging in Europa (UNECE - Protocol van het Verdrag over Grensoverschrijdende Luchtverontreiniging ter Bestrijding van Verzuring, Eutrofiering en Ozon in de omgevingslucht) en om de in de maak zijnde Europese richtlijn Nationale Emissieplafonds. AMINAL/AMV/BVO/TWOL2002/mjp chemie 13

16 1.2. Opdracht De hoofdopdracht van dit onderzoek is de opstelling van de kosteneffectiviteitscurve (KEC) voor de reductie van emissies van VOS, NO x, SO 2 fijn stof (PM10 en PM2,5), dioxines en zware metalen. Voor NH3 die niet tot de scope van de studie behoort werd met AMINAL afgesproken om de emissies en emissiereductiemaatregelen in het rapport op te nemen die vlot beschikbaar zijn 2. Het onderzoek gebeurt in verschillende stappen die een bepaalde werkmethodiek volgen. In grote lijnen gaat het om: 1. Omschrijving en afbakening van de sector van de chemische industrie in Vlaanderen 2. Opstellen van marginale kostencurven voor 3 subsectoren Omschrijving en afbakening Verfijnde emissie-inventaris Emissiereductiemaatregelen Kostenberekening van emissiereductiemaatregelen Berekening kosteneffectiviteitscurven Basisscenario s Economische haalbaarheid van de scenario s 3. Conclusies en beleidsaanbevelingen De afbakening van de volledige chemische sector (punt 1) werd in een apart rapport gegoten: Jacobs (2002) Indeling van de chemische sector. 2 Deze gegevens zijn dan ook enkel ter info. 14 AMINAL/AMV/BVO/TWOL2002/mjp chemie

17 2. METHODIEK 2.1. Algemeen werkschema Hieronder wordt het werkschema van deze sectorstudie chemie weergegeven. Het is het kader waarbinnen de reeds uitgevoerde werkzaamheden kunnen gesitueerd worden en het geeft tevens een inzicht in de algemene methodiek van de studie. Figuur 2-1: Werkschema chemie. Sectorafbakening Sectorindeling Socio-economische doorlichting Referentieinstallaties Toekomstperspectieven sector Algemene bevraging EJV, MER, VR,... Databank chemiesector -bedrijven -werknemers -omzet -indeling activiteiten Databank subsectoren -productie -processen -ERM -economische info Kosten en reductiepotentieel Emissiereductiemaatregelen EXTRAPOLATIE -organisch -anorganisch -chloor-alkali Kostencurven 2010 Basisscenario s REF BAU Sectoremissies 2000 Sectoremissies 2010 OPTIMALISATIE (MARKAL) Totale kosten beleidsscenario s NEC & NEC+ Economische haalbaarheid Conclusies en beleidsaanbevelingen De verschillende werkonderdelen zijn met elkaar op een logische wijze verbonden. Bepaalde werkonderdelen hangen samen en leiden tot een tussentijds resultaat dat op zijn beurt weer de basis is voor verdere werkzaamheden. In verticale zin gelezen, geeft het schema grosso modo weer welke de planning van de werkzaamheden in de tijd is. We onderscheiden 5 grote blokken: 1) de werkzaamheden rond de sectorbeschrijving en afbakening (volledige chemische sector) 2) de gegevensinzameling (algemene vragenlijsten, EJV, referentie-installaties, ) en - verwerking 3) de extrapolatie-oefening 4) het socio-economisch onderzoek en de opbouw van de basisscenario s 5) de berekening van emissies en reductiekosten anno 2010 onder diverse beleidsscenario s We blijven in volgende paragrafen even stilstaan bij deze 5 onderdelen. AMINAL/AMV/BVO/TWOL2002/mjp chemie 15

18 2.2. Sectorafbakening Als eerste onderdeel van deze studie wordt een sectorale indeling uitgewerkt voor de ganse chemische industrie in Vlaanderen. Dit onderdeel werd onder de vorm van een apart rapport ter beschikking gesteld van AMINAL en van de stuurgroep (Jacobs (2002) Indeling van de chemische sector.). De in dat rapport uitgewerkte indeling vormde nadien de basis voor de afbakening van de subsectorale onderzoeksprojecten voor de chemische industrie: Chemie I (deze sectorstudie) Chemie II (rest basis organische en anorganische chemie) Chemie III (parachemie). Figuur 2-2 stelt de indeling van de ganse chemische sector voor. Hierbij werd grotendeels de indeling gevolgd die is aangegeven door de Europese BREF-rapporten 3. In eerste instantie wordt onderscheid gemaakt tussen basischemie en parachemie. Onder basischemie worden in essentie die processen begrepen waar door chemische eenheidsprocessen en fysische eenheidsoperaties de functionaliteit van de chemicaliën wordt gemodificeerd. Het grote aantal chemicaliën dat hierbij wordt gesynthetiseerd dient als basis voor de parachemie. De basischemie wordt verder opgesplitst in de organische (koolwaterstof) en de anorganische chemie. De basis organische chemie wordt verder opgesplitst in de raffinagesector, de productie van organische basiscomponenten (Large Volume Organic Chemicals), de productie van fijnchemicaliën en polymeren en de kunststoffen in primaire vorm. De basis anorganische chemie wordt eveneens opgesplitst in een deel bulkchemie en een deel fijnchemie. De anorganische bulkchemie omvat de productie van ammoniak, zuren en meststoffen, de chloor-alkali industrie en de productie van andere anorganische chemicaliën (specialty products). In de parachemie worden met de basischemicaliën consumenten producten geformuleerd. De hierbij gebruikte processen zijn hoofdzakelijk enkel fysische eenheidsoperaties. Hieronder vallen sectoren zoals: industriële gassen, verwerking van kunststoffen, de productie van smeermiddelen, de productie van zepen en detergenten, enz... 3 IPPC Draft Reference Document on Best Available Techniques in the Large Volume Organic Chemical industry (July 2000) en Reference Document on Best Available Techniques in the Chlor-Alkali Manufacturing industry (August 2000) 16 AMINAL/AMV/BVO/TWOL2002/mjp chemie

19 Figuur 2-2: Indeling chemische sector. Natuurlijke bronnen Ruwe materialen Basis producten Tussenproducten & monomeren Fijnchemicaliën & polymeren Consumenten producten BASIS CHEMIE PARACHEMIE RAFFINAGE BASIS ORGANISCHE CHEMIE ORGANISCHE BULK CHEMIE eenvoudige KWS zuurstofhoudende KWS stikstofhoudende KWS halogeenhoudende KWS zwavelhoudende KWS andere verbindingen BASIS ANORGANISCHE CHEMIE ORGANISCHE FIJNCHEMIE KUNSTSTOFFEN IN PRIMAIRE VORM Industriële gassen verven, vernissen en inkt bestrijdingsmiddelen en andere producten voor landen tuinbouw farmaceutische en veterinaire produkten zepen en wasmiddelen verwerking kunststoffen vetten en oliën explosieven lijm en kleefmiddelen fotografische producten opslag van chemicaliën ANORGANISCHE BULK CHEMIE ammoniak, zuren, meststoffen chloor-alkali andere ANORGANISCHE FIJNCHEMIE AANVERWANTE SECTOREN Voor elk van de onderscheiden subsectoren worden de karakteriserende chemische processen en polluentemissies beschreven. In een aparte databank werden de bedrijven aangegeven die in Vlaanderen actief zijn en welke hun relatief belang is (t.o.v. subsector en totale sector). Het belang werd aangegeven onder de vorm van productie-cijfers en tewerkstelling. Het gaat daarbij om generaliserende inschattingen van productie op basis van bestaand bronnenmateriaal (vnl. emissiedatabank en rapporten VMM, federaties, ) Voor een volledige gedetailleerde bespreking verwijzen we naar het aparte rapport Indeling van de chemische sector. In het voorliggende rapport m.b.t. de in deze sectorstudie beschouwde subsectoren (Chemie I) worden de beschrijvingen van de drie subsectoren (organische bulkchemie, anorganische bulkchemie, chloor-alkali) in beperkte mate overgenomen Gegevensinzameling De gegevens voor de studie werden uit verschillende bronnen betrokken. Ten eerste is er de publiek toegankelijke informatie zoals emissiejaarverslagen (EJV), veiligheidsrapporten en AMINAL/AMV/BVO/TWOL2002/mjp chemie 17

20 milieueffectenrapporten (VR en MER). In tweede instantie werd een beroep gedaan op de sector zelf via een algemene vragenlijst (alle bedrijven) en via het bezoek aan een aantal referentie-installaties. Ten derde is er de kennis en expertise van de projectuitvoerders. De informatie uit deze verschillende bronnen was input voor: emissie-inventaris socio-economische doorlichting inventaris emissiereductiemaatregelen berekening kosten en reductiepotentieel van emissiereductiemaatregelen bepaling basisscenario s De respons op de algemene vragenlijsten en de medewerking van bedrijven als referentieinstallatie worden in hoofdstuk 3 besproken Extrapolatie De kosten en het reductiepotentieel van de emissiereductiemaatregelen die werden berekend op het niveau van een bedrijf of referentie-installatie, moeten herrekend worden op het niveau van de sector. Bij de extrapolatie wordt rekening gehouden met de toepasbaarheid van de maatregel voor de sector. De methodologie wordt hieronder kort toegelicht en verder uitgewerkt in hoofdstuk 7. Er wordt een typeringsmatrix voor emissiestromen opgemaakt met als typeringsparameters: samenstelling (type polluent en type component), concentratie en debiet. Er kunnen nog andere parameters toegevoegd worden wanneer blijkt dat deze een grote rol spelen in het bepalen van de toepasbaarheid van emissiereductiemaatregelen. Elke parameter bevat een aantal klassen. Voor elk van de segmenten van de typeringsmatrix worden de mogelijke emissiereductiemaatregelen bepaald en worden hun investerings- en werkingskosten, hun reductiepotentieel (positief of negatief, voor verschillende polluenten) en hun energieverbruik (en effect op CO2-emissie) berekend. Op het eerste zicht zou het zo zijn dat er per segment slechts één kosteneffectieve maatregel bestaat (op voorwaarde dat de typeringsmatrix voldoende gedetailleerd is). Anderzijds kan het zo zijn dat bepaalde emissiereductiemaatregelen slechts voor één polluent kosteneffectiever zijn dan andere maatregelen (en niet voor de andere polluenten die eveneens gereduceerd worden door die maatregel). In een optimalisering voor één polluent kunnen er dus andere keuzes gemaakt worden dan in een optimalisering voor verschillende polluenten tegelijk. Er zal dus een matrix van emissiereductiemaatregelen opgesteld dienen te worden waarvan de segmenten overeen komen met die van de typeringsmatrix voor emissiestromen en waarbinnen elk segment meerdere maatregelen zijn opgelijst. 18 AMINAL/AMV/BVO/TWOL2002/mjp chemie

21 Deze maatregelen worden geëxtrapoleerd naar het sector-niveau door toepassing op de geaggregeerde emissies van een segment, waarbij de jaarlijkse kost en het reductiepotentieel van de maatregel worden vermenigvuldigd met een factor die de verhouding is tussen de emissies waarop de maatregel initieel berekend werd en de geaggregeerde emissies. De geëxtrapoleerde maatregelen zijn in principe rechtstreeks bruikbaar voor de modellering in MARKAL Socio-economisch onderzoek / basisscenario s De algemene socio-economische doorlichting zal zich toespitsen op: - Het belang van de chemische sector voor de Vlaamse economie, uitgedrukt in kengetallen (b.v. werkgelegenheid, omzet, jaarlijkse investeringen, horizontale en verticale structuur van handelsrelaties, ) - Het belang van de in deze sectorstudie beschouwde subsectoren binnen de globale chemische sector in Vlaanderen. - De internationale verwevenheid en structuur (aangeven beslissingscentra, ) - De sterke en zwakke kanten van de onderzochte chemische bedrijven. Dit komt verder aan bod in hoofdstuk 0. De haalbaarheid van de maatregelen zal worden afgewogen a.h.v. bijvoorbeeld eenvoudige kosten-baten analyses, verhouding tot totale investeringen, enz op basis van het gegevensmateriaal dat van de referentiebedrijven wordt bekomen. In hoofdstuk 1 zal getracht worden de voorwaarden voor (een betere) haalbaarheid te omschrijven. Tegelijkertijd zal de socio-economische doorlichting ook input leveren voor de opstelling van een aantal toekomstscenario s voor 2010 die rekening houden met bepalende toekomstige ontwikkelingen op het vlak van de productie, de productietechnologie en de wetgeving Kosteneffectiviteitscurven De hoofdopdracht is de berekening van de kosteneffectiviteitscurven (zie hoofdstuk 7.1). Uit deze curven is tevens af te leiden binnen welke type-bedrijven of subsectoren op de meest kosteneffectieve manier emissies van VOS, NO x, kunnen gereduceerd worden. Het begrip marginale kost speelt een belangrijke rol in de methodiek die tot doel heeft de kosteneffectieve verdeling van emissiereducties te bepalen. De marginale kost wordt uitgedrukt als een eenheidskost, d.w.z. als een kost per kg (of ton) emissiereductie. De marginale kosten geven weer tegen welke kost per eenheid een bijkomende emissiereductie kan gerealiseerd worden bij toepassing van een bepaalde emissiereductie-techniek (of combinatie van emissiereductietechnieken). Milieumaatregelen kunnen aldus tegenover mekaar worden afgewogen en de goedkoopste maatregelen kunnen eerst worden ingezet om bijkomende reducties te realiseren. De naar marginale kost gesorteeerde milieumaatregelen kunnen in een AMINAL/AMV/BVO/TWOL2002/mjp chemie 19

22 grafiek worden uitgezet; dat is een zogenaamde kosteneffecitiviteitscurve. In deze curve kunnen zowel de (per maatregel gekende) totale kosten als de marginale kosten worden uitgezet tegenover de emissies of de vermeden emissies. Naarmate de emissies verminderen of de emissiereductie verhoogt, nemen de marginale kosten toe omdat steeds duurdere technieken moeten worden toegepast om nog verdere reductie te bekomen. Kosteneffectiviteitscurven geven ook veelal het maximale emissiereductiepotentieel weer. Dit is de maximale reductie die wordt bekomen door alle mogelijke technische reductiemaatregelen te implementeren, en dit ongeacht de soms zeer hoge kostprijs. Kosteneffectiviteitscurven kunnen opgesteld worden op verschillende niveau s: op nationaal niveau, op sectorniveau, op bedrijfsniveau, Ze worden opgesteld om te bepalen, in functie van vooropgestelde milieudoelstellingen, op welke plaats (land, sector, bedrijf, ) emissiereducties het meest kosteneffectief kunnen plaatsvinden. De marginale kostencurve stelt een reeks van emissiereductiemaatregelen of combinatie van emissiereductiemaatregelen voor die een bedrijf, sector of land kan toepassen om zijn emissies te reduceren. Elke maatregel of combinatie van maatregelen heeft een bepaalde kost en een bepaald reductiepotentieel of rendement. De maatregel of combinatie van maatregelen met de laagste eenheidsreductiekost wordt als eerste punt van marginale kostencurve genomen. Daarna wordt de marginale kost van de overblijvende technieken t.o.v. van dit eerste punt berekend. De maatregel met de goedkoopste marginale kost wordt het tweede punt op de grafiek, enz Niet-effectieve maatregelen worden door dit selectieproces niet in de curve opgenomen (daarom dat men van een kosteneffectiviteitscurve spreekt). Speciale aandacht dient uit te gaan naar de keuze van het referentiepunt van de marginale kostencurve. Dit kan het punt zijn vóór de toepassing van enige emissiereductiemaatregel (dit is het punt van de potentiële emissies) of een ander referentiepunt (b.v. de huidige emissies). In het laatste geval zullen de bestaande reductiemaatregelen in beeld gebracht worden met een (doorgaans) negatieve marginale kost gezien de uitschakeling ervan een besparing oplevert 4. Hieronder wordt een voorbeeld gegeven van een marginale kostencurve op sectorniveau (een groep van 6 bedrijven uit de grafische sector) (Ecolas, 2000). De marginale kostencurve is een momentopname; in het onderstaande voorbeeld is het referentiepunt 31/12/98. Rechts van dat punt werden alle emissiereductiemaatregelen weergegeven die bijkomend kunnen geïmplementeerd worden, gerangschikt naar marginale kost. Emissieplafonds zijn op dit soort grafieken eenvoudig weer te geven als verticale rechten. Het snijpunt van zo n verticale rechte met de marginale kostencurve geeft aan welke technieken moeten ingezet worden om de vooropgestelde emissiedoelstelling op een kosteneffectieve manier te behalen. Links van het referentiepunt vinden we de reeds geïmplementeerde technieken. Hun belang is dubbel: enerzijds geven zij een beeld van de emissiereducties die in het (recente) verleden 4 Bij de uitschakeling van bestaande emissiereductiemaatregelen kunnen enkel de exploitatiekosten bespaard worden. De investering (en de jaarlijkse kapitaalkost) wordt als een sunk cost beschouwd, d.w.z. daarop kan niet meer bespaard worden (herverkoopwaarde uitgezonderd). 20 AMINAL/AMV/BVO/TWOL2002/mjp chemie

23 werden gerealiseerd, en anderzijds dient een kosteneffectieve strategie ook rekening te houden met de lopende kosten van de reeds geïmplementeerde maatregelen. 5 Figuur 2-3: Voorbeeld marginale kostencurve grafische sector. 150,00 Marginale kostencurve (gesommeerd voor 6 bedrijven) 124,17 MK-curve Emissiegrens 1998 Emissiegrens ,00 88,52 Marginale kost (BEF/kg VOS) 50,00 67,28 36,05 26,14 22,43 21,25 15,53 8,75 13,52 7,45 5,94 5,24 0,00-4,60-1,54 2,29-3,20-1, ,50 57,50 41,49-36,05-50,00-100,00-88,52 Emissies (kg VOS) Bron: Ecolas, 2000 Op dergelijke grafieken kunnen het marginaal of totaal kostenniveau van een bepaalde emissiereductiedoelstelling (zoals bijvoorbeeld bepaald in het NEC-beleidsscenario) afgelezen worden. Voor de berekening van de kosteneffectiviteitskurven gebruikt Ecolas de MARKAL-software. Markal is een optimaliseringsmodel dat de totale kosten minimaliseert voor gegeven reductiedoelstellingen (eventueel zelfs voor verschillende polluenten tegelijk), en hieruit een marginale kost afleidt. Bovendien bevat het de mogelijkheid om de berekeningen ook voor een bepaalde periode in de toekomst, bijvoorbeeld met intervallen van twee jaar, uit te voeren onder zich wijzigende omstandigheden, wat voordelen inhoud m.b.t. de scenarioberekeningen die de opdrachtgever vraagt. 5 Bestaande maatregelen kunnen immers beter uitgeschakeld worden wanneer hun marginale (lopende) kost hoger is dan de marginale (lopende + kapitaal-) kost van een nieuwe maatregel. AMINAL/AMV/BVO/TWOL2002/mjp chemie 21

24

25 3. GEGEVENSINZAMELING 3.1. Algemene vragenlijsten Er werden drie verschillende vragenlijsten opgemaakt (één voor elke subsector) die met de sector werden besproken, verbeterd en aangepast. Zij werden aan de bedrijven bezorgd op 20 december De structuur van elke vragenlijst bestond uit: Deel I: Product- en productiegegevens Deel II: Procesinformatie Deel III: Emissiereductiemaatregelen Deel IV: Algemeen economische informatie In deel I werd gevraagd de ontwerpcapaciteit en de reëel geproduceerde hoeveelheden per product te specifiëren, evenals een indicatie van de toekomstverwachtingen. In deel II werden procesbeschrijvingen opgevraagd (grotendeels kopies uit emissiejaarverslagen, MER of VR). In deel III, het belangrijkste deel, dienden de reeds genomen of geplande emissiereductiemaatregelen te worden gespecifieerd samen met hun reductiepotentieel en investeringskost. In deel IV werden details bevraagd over omzet en investeringen die doorgaans niet in de jaarrekening zijn terug te vinden. De vragenlijsten werden opgenomen in de bijlagen en kunnen daar in detail bekeken worden. Elk bedrijf heeft één of meerdere vragenlijsten ontvangen alnaargelang de aard van de productie aanwezig in het bedrijf. In totaal werden 29 enquêtes verstuurd naar 23 bedrijven. Onderstaande tabel geeft een overzicht. De afbakening van de subsectoren wordt in meer detail besproken in hoofdstuk 4. AMINAL/AMV/BVO/TWOL2002/mjp chemie 23

26 Tabel 3-1: Overzicht verstuurde vragenlijsten. Bedrijf Organische bulkchemie Amonniak, zuren en meststoffen Chloor-alkali Totaal BASF Antwerpen 3 BAYER Antwerpen 3 BAYER Shell Isocyanates 1 BAYER Rieme 1 BP Chembel 1 Chevron Phillips Chemicals International 1 Fina Antwerp Olefins 1 Fina Chemicals Antwerpen (ATOFINA) 1 INEOS 1 INEOS Phenol / Phenolchemie 1 Limburgse Vinylmaatschappij (LVM) 1 Monsanto Europe 1 Moreels 11 NSP Olefins 1 Prayon-Rupel 1 Proviron Ftal 1 PVS Chemicals Belgium 1 Rhodia Belgium 1 Rutgers VFT 1 Solvay Antwerpen 1 Tessenderlo Chemie Tessenderlo (TCT) 3 Tessenderlo Chemie Ham (TCH) 1 UCB Chemicals 1 Totaal De ingevulde vragenlijst werd verwacht tegen eind februari Op 15 februari werd een herinneringsmail gestuurd naar alle bedrijven. Vanaf begin maart werden de bedrijven telefonisch gecontacteerd om hen aan te moedigen zo vlug mogelijk te antwoorden. Half april werd een laatste aanmaning per mail verstuurd. De voorziene limiet datum werd door de bedrijven ruim overschreden: eind maart voor de meesten (eind april voor sommigen) waardoor ook de verwerking van de gegevens later startte dan voorzien. Voor de bedrijven viel deze periode ongelukkig genoeg samen met drukke bezigheden voor de milieudiensten. De kwaliteit van de ingevulde gegevens was anderzijds meestal goed tot zeer goed te noemen. De gegevens uit de enquête werden als volgt verwerkt: -Deel I - Productiecijfers: worden gebruikt bij de, de socio-economische doorlichting (hoofdstuk 0), de berekening van de sectoremissies (hoofdstuk 6) en bij de toekomstscenario s (pargraaf 6.3). -Deel II & III - Procesgegevens en emissiereductiemaatregelen: werden verwerkt in de gedetailleerde emissie-database. 24 AMINAL/AMV/BVO/TWOL2002/mjp chemie

27 -Deel IV - Algemeen economische informatie: wordt gebruikt in de socio-economische doorlichting (hoofdstuk 5) en bij de toekomstscenario s (pargraaf 6.3 ). De resultaten van de bevraging worden dan ook op die plaatsen toegelicht Referentie-installaties Uit de productieprocessen binnen de afgebakende bedrijven werden een aantal referentieinstallaties gekozen. De bedoeling is meer in detail (in vergelijking met de vragenlijst) en meer concreet (in de context van een bedrijf) te kunnen ingaan op bestaande en mogelijks bijkomend te implementeren emissiereductiemaatregelen, op de werkingskosten van die maatregelen, hun effect op de emissies, het energieverbruik dat ermee gepaard gaat, enz Deze gedetailleerde informatie, gecombineerd met de kennis en de expertise van de projectuitvoerders is de basis voor de berekening van type-kosten en type-reductiepotentieel van maatregelen toepasbaar op bepaalde emissiestromen; hetgeen op zijn beurt, en met behulp van informatie over de rest van de sector (algemene vragenlijsten), wordt geëxtrapoleerd op sectorniveau. Tabel 3-2: Overzicht referentie-installaties. Referentiebedrijf Referentie-installatie Bezoek BASF BAYER Ethyleenoxide Enkelvoudige meststoffen Caprolactam Aniline Rhodia Zwavelzuur LVM EDC/VCM Solvay Chloor Ineos Phenol Fenol Proviron Ftaalzuuranhydride Chevron Phillips Mercaptanen EJV & MER FAO Stoomkrakers Acht van de negen referentie-installaties werden effectief bezocht (in maart en april). Van één bedrijf werd geen medewerking bekomen maar kan gebruik gemaakt worden van een gedetailleerd emissiejaarverslag en een MER. Van elk bedrijfsbezoek werd een verslag gemaakt. De extra informatie die werd opgevraagd is grotendeels, maar nog niet volledig ontvangen. De bekomen informatie werd op dezelfde wijze verwerkt zoals aangegeven in paragraaf 3.1. AMINAL/AMV/BVO/TWOL2002/mjp chemie 25

28

29 4. BESCHRIJVING EN AFBAKENING SUBSECTOREN Voor een volledige en gedetailleerde beschrijving van de drie chemische subsectoren (de organische bulkchemie, de anorganische bulkchemie: ammoniak, zuren en meststoffen, en de chloor-alkali industrie) die hieronder zullen worden afgebakend, verwijzen we naar het aparte rapport Indeling van de chemische sector. In dit rapport nemen we enkel de voor het doel van deze studie meest relevante aspecten over, met name een korte beschrijving van de verschillende chemische componenten, de productiecijfers (Vlaanderen/Europa), een korte, niet-kwantitatieve beschrijving van de emissieproblematiek en de concrete afbakening van betrokken bedrijven in Vlaanderen Organische bulkchemie Algemeen De productie van organische bulk chemicaliën of LVOC situeert zich tussen de ruwe basisproducten en de intermediaire chemicaliën en monomeren. De grens met zowel de raffinage als met de organische fijnchemie is echter niet eenduidig. De aflijning met de raffinagesector wordt gebaseerd op de lopende sectorstudie voor deze subsector. De grens wordt gelegd bij het stoomkrakingsproces. Dit proces wordt in regel bij de organische bulk chemie gerekend. Omwille van praktische redenen echter werd naftakraker 3, welke zich op het terrein van de FINA-raffinaderij bevindt, toch meegenomen in de sectorstudie raffinaderijen. De aflijning met de organische fijnchemie is minder eenduidig. Het initiële uitgangspunt was die chemicaliën als groot volume chemicaliën te catalogeren die voldoen aan volgende twee criteria: elementaire bouwsteen uit de chemische industrie; minimale capaciteit van 100 kton/jaar op Europees niveau en x kton/jaar op Vlaams niveau. In eerste instantie werd eraan gedacht om een drempelwaarde voor de capaciteit op Vlaams niveau vast te leggen. Uiteindelijk werd uitgegaan van de lijst van bulkchemicaliën die in het desbetreffende BREF rapport worden genoemd. Voor deze chemicaliën werden op basis van de emissiejaarrapporten (van 2000) de productiecapaciteiten in Vlaanderen opgeteld en een lijst van bedrijven aangelegd. AMINAL/AMV/BVO/TWOL2002/mjp chemie 27