Open Data Handleiding 2.0 Praktijkgerichte handleiding voor de publicatie en het beheer van Open Data mbv het Vlaams Open Data Platform

Transcriptie

1 Open Data Handleiding 2.0 Praktijkgerichte handleiding voor de publicatie en het beheer van Open Data mbv het Vlaams Open Data Platform Contactpersoon: Noël Van Herreweghe Programma-manager Open Data bij de Vlaamse overheid Skype: opendataforum_ LinkedIn: Open Data Group 1

2 Voorwoord In december 2010 organiseerde Geert Bourgeois, Vlaams minister van Bestuurszaken, de ViA rondetafel i-vlaanderen over open overheid en ICT. Een van de belangrijkste conclusies was dat de deelnemers zeer sterk vragende partij waren om meer overheidsdata open te maken. Open Data zijn gegevens of informatie die door de overheid verzameld wordt in het kader van haar openbare taak, waar geen of minimale beperkingen op rusten, die elektronisch beschikbaar zijn en gebruik maken van open standaarden. Op 13 juni 2013 werd de nieuwe richtlijn met betrekking tot hergebruik van overheidsinformatie door het Europees Parlement goedgekeurd. De nieuwe richtlijn vergemakkelijkt het openstellen van overheidsdata en benadrukt dat overheidsinformatie kan bijdragen aan de economische groei en het scheppen van werkgelegenheid in de lidstaten van de Europese Unie. Ook bij de Vlaamse overheid is Open Data de norm. De Vlaamse overheid heeft inderdaad een schat aan informatie op uiteenlopende terreinen, die openbaar is, maar waarvoor hergebruik niet is toegestaan. Hergebruik houdt in dat de data voor niet-commerciële zowel als commerciële doeleinden kunnen gebruikt worden, gratis of tegen een billijke vergoeding. Bij hergebruik moet u denken aan het gebruik van de data in toepassingen voor smartphones (Apps), websites, onderzoek, enz. Deze vormen van hergebruik zijn er nu ook al, maar kunnen een enorme impuls krijgen wanneer overheidsinformatie vrijelijk als Open Data ter beschikking komt. Het ontsluiten van informatie als Open Data is echter een activiteit die allerlei vragen met zich meebrengt, bijvoorbeeld over auteursrecht, intellectuele eigendom en aansprakelijkheid. Voorlichting, overleg en communicatie zijn daarom erg belangrijk. Een eerste stap in de juiste richting was het opzetten van het Open Data Forum. Dit forum is enerzijds een kennisplatform en geeft tegelijkertijd toegang tot het Open Data Portaal van de Vlaamse overheid ( Het Kennisplatform wil het delen van kennis en best practices rond Open Data tussen partners binnen en buiten de Vlaamse overheid stimuleren. Deze handleiding is een praktische gids waar u de belangrijkste achtergrondinformatie vindt over Open Data, samen met enkele richtlijnen voor het effectief ter beschikking stellen van Open Data. Noël Van Herreweghe, programma-manager Open Data bij de Vlaamse overheid 2

3 Inhoudsopgave 1/ Algemeen / Open Data / Waarom een handleiding? / Beleid en regelgeving / Het Vlaams Open Data Forum en het Vlaams Open Data Platform / Selecteer uw dataset(s) / Algemene richtlijnen / Voorafgaande juridische toetsing / Intellectuele eigendomsrechten / Uitzonderingen op de openbaarheid van bestuur / Bescherming van persoonsgegevens / Criteria en prioriteiten / Wettelijke vereisten / Eerder gepubliceerde gegevens / Waarde van de gegevens / Bereik van de gegevens / Prioriteiten / Kies een modellicentie / Voorafgaande beslissing omtrent vergoedingen / Voorafgaande beslissing omtrent de mogelijke categorieën van gebruik / Keuze van een modellicentie / Ontsluit uw brongegevens / Achterliggende gedachte: gebruik van ETL technieken / Scenario s voor het ontsluiten van brongegevens / Scenario 1: vertrekken van een bestaande publicatie / Scenario 2: Vertrekken van een bestaande dataset / Scenario 3: vertrekken van een database / Scenario 4: vertrekken van een bestaand bronsysteem / Scenario 5: Vertrekken van verschillende bronsystemen

4 5/ Kies een open formaat / Minimale vereisten / Kwaliteit / Consistentie / Open formaten / Standaarden / Linked Open Data / API / Maturiteitsmodel voor Open Data / Publiceer uw dataset(s) / Voorafgaande technische toetsing / Via eigen website (datadump of API) of upload naar CKAN / Documenteer uw dataset(s) / Open Data contactpunt / Contactadres voor informatie en feedback / Gebruiksvoorwaarden / Vergoedingen / Garanties betreffende de beschikbaarheid / Bijsluiter / De data zelf / Het proces / Taal van de website / Maak uw dataset(s) vindbaar / Metadata / Wat is metadata? / Hoe metadata opmaken / Metadata overzicht / Metadata toevoegen in CKAN / Account aanmaken / Dataset creëren / Metadata toevoegen via de CKAN API / Evalueer uw Open Data praktijk

5 Bijlage 1: Master Data Management Bijlage 2: Technische standaarden Vlaams Open Data Platform (CKAN) The Data Tank Vlaamse overheid Bedrijfsinformatieplatform (VOBIP) Programma Bedrijfsinformatie Vlaamse overheid (BIVO) Bijlage 3: Toevoegen van metadata via de CKAN API Woordenlijst

6 1 ALGEMEEN 1.1 OPEN DATA Open (Government) Data zijn gegevens of informatie die door de overheid verzameld worden in het kader van haar openbare taak, waar geen of minimale beperkingen op rusten, die elektronisch beschikbaar zijn en gebruik maken van open standaarden. Open Data zorgt voor grotere transparantie over de werking van de overheid, zorgt voor meer efficiëntie binnen en buiten de overheid en leidt tot innovatief hergebruik van overheidsdata door burgers, bedrijven en organisaties. Open Data stimuleert ook ondernemerschap, geeft aanleiding tot het ontwikkelen van innovatieve producten en diensten, biedt op het vlak van management, planning en wetenschap instrumenten voor alternatieve besluitvorming en draagt bij tot het ontwikkelen van een Vlaamse kenniseconomie. Open Data creëert ook meerwaarde voor de overheid zelf, zoals een betere publieke dienstverlening, administratieve lastenverlaging en een verhoogde interactie en samenwerking met burgers, bedrijven en organisaties. Het centraal aanbieden van Open Data zal ook aanleiding geven tot efficiëntiewinsten voor de overheidsinstanties zelf en bijdragen tot een verhoging van de datakwaliteit. 1.2 WAAROM EEN HANDLEIDING? Inhoudelijk wil deze handleiding richtinggevend zijn voor iedereen die gegevens wil ontsluiten als Open Data, en dus behoefte heeft aan een stappenplan dat kan dienen als leidraad voor het introduceren en vormgeven van een Open Data strategie binnen hun organisatie, vanaf het selecteren van gegevens tot een gerealiseerde Open Data stroom, vanaf de bron tot en met de publicatie van Open Data op het Open Data Platform. Het document is echter niet exhaustief. Aangepaste versies zullen aangekondigd worden op het Open Data Forum ( Dit Kennisplatform wil het delen van kennis en best practices rond Open Data tussen partners binnen en buiten de Vlaamse overheid stimuleren. Op het forum zijn onder meer blogs, nieuws, evenementen en interessante links te vinden. De menuknop Data op dit forum geeft toegang tot het Vlaams Open Data Portaal. Dit portaal geeft op zijn beurt toegang tot een groot aantal datasets die als Open Data beschikbaar zijn voor hergebruik, ook voor commerciële doeleinden, gratis of tegen een billijke vergoeding. De inhoud van de handleiding bij de modellicenties voor Open Data (goedgekeurd door het CAG op 12 december 2013, zie is verwerkt en waar relevant opgenomen in deze handleiding. 1.3 BELEID EN REGELGEVING De Vlaamse Regering keurde op 23 september 2011 de conceptnota met betrekking tot Open Data goed ( Deze nota schetst de beleidscontext en het regelgevend kader voor Open Data in Vlaanderen en bevat een visie en strategische krachtlijnen om met Open Data aan de slag te gaan. De 6 strategische krachtlijnen zoals geformuleerd door de conceptnota zijn de volgende: 1/Open Data wordt de norm binnen de Vlaamse overheid Open Data moet de norm worden, gesloten data kan enkel mits expliciete verantwoording; 2/Hergebruik van Open Data is toegestaan Hergebruik van Open Data is toegestaan, ook voor commerciële doeleinden, gratis of tegen een billijke vergoeding. Open Data maakt hierbij gebruik van eenvoudige, gestandaardiseerde licentiemodellen; 3/Open Data maakt gebruik van open standaarden Open Data is niet echt open indien geen gebruik wordt gemaakt van open standaarden. Open Data maakt gebruik van open formaten en open interfaces; 4/Open Data uit authentieke gegevensbronnen waar het kan De uitbouw van Vlaamse authentieke gegevensbronnen zal aanleiding geven tot betrouwbare en kwaliteitsvolle overheidsdata; 1/ Algemeen 6

7 5/Open Data volgens een integrale benadering Ook de lokale overheden in Vlaanderen zijn belangrijke leveranciers van data. Bovendien mag de link met het federale niveau niet vergeten worden. Samenwerking over de bestuurslagen heen biedt een sterke meerwaarde; 6/VO-bedrijfsinformatie in een centraal repertorium Datasets uit deze gegevens over de Vlaamse overheid kunnen na een concrete beslissing van de Vlaamse Regering als Open Data ter beschikking gesteld. De conceptnota is de aanleiding tot een Vlaams actieplan Open Data (goedgekeurd door de Vlaamse Regering op 19 juli 2013, zie bestuurszaken.be/vlaams-actieplan-open-data) en omvat een aantal concrete acties op basis waarvan Open Data binnen de Vlaamse overheid wordt aangepakt. Doelstelling van het actieplan is het realiseren van het Vlaamse Open Data beleid, voortbouwend op de strategische krachtlijnen uit de conceptnota en met een aantal aandachtspunten: de meerwaarde voor de overheid zelf, de economisch-maatschappelijke meerwaarde en de interactie met andere projecten en organisaties. Bij het ontsluiten van gegevens voor hergebruik door derden moeten de entiteiten bij de Vlaamse overheid rekening houden met bestaande regelgeving zoals: het Decreet Openbaarheid van bestuur; Het Decreet Hergebruik van overheidsinformatie; De Auteurswet en de Wet betreffende de rechtsbescherming van databanken; De Wet tot bescherming van de persoonlijke levenssfeer ten opzichte van de verwerking van persoonsgegevens (privacywet). Op 13 juni 2013 werd de nieuwe richtlijn met betrekking tot hergebruik van overheidsinformatie door het Europees Parlement goedgekeurd. Volgens de nieuwe richtlijnen moet data waar geen of minimale beperkingen in verband met privacy, beveiliging, patenten, copyright, tijdslimieten of andere op rusten de norm worden binnen de lidstaten van de Europese Unie. Naar aanleiding van deze herziene richtlijn zal het zal het wettelijk kader voor Open Data in de loop van 2014 worden aangepast. 1.4 HET VLAAMS OPEN DATA FORUM EN HET VLAAMS OPEN DATA PLATFORM Het Open Data Forum ( is in eerste instantie een kennisplatform. Het is een forum om kennis en Best Practices rond Open Data te delen tussen overheidsinstanties en belanghebbenden binnen en buiten de Vlaamse overheid. Op het forum zijn onder meer het laatste nieuws, blogs, aankondiging van evenementen en interessante links met betrekking tot Open Data te vinden. De menuknop Data (actief februari 2014) op dit forum geeft toegang tot het Vlaams Open Data Platform. Dit platform geeft toegang tot een groot aantal datasets die beschikbaar zijn voor hergebruik. Op vandaag (december 2013) zijn er meer dan datasets als Open Data beschikbaar. De Vlaamse overheid maakte hiervoor gebruik van de CKAN software, een open source tool die wereldwijd door verschillende overheden gebruikt wordt. Begin 2014 wordt dit portaal geïntegreerd met de DATATANK, een Open Data beheersysteem dat de functionaliteiten van het Vlaams Open Data Platform fors zal uitbreiden. 1/ Algemeen 7

8 2 SELECTEER UW DATASET(S) Een van de opmerkingen is vaak dat men niet goed weet welke datasets er (eerst) moeten ontsloten worden en in welke volgorde. In dit hoofdstuk geven we een aantal tips om deze selectie vanuit jullie standpunt te helpen maken. 2.1 ALGEMENE RICHTLIJNEN Hoe begin je nu aan Open Data? Het Open Data Handboek van OKFN, de Open Knowledge Foundation ( nl_be/), kan richtinggevend zijn in dit verband. Er zijn vier belangrijke stappen bij het openmaken van data. 1/Kies uw dataset(s). Kies de dataset(s) die u als open data beschikbaar wil maken; 2/Pas een open licentie toe. Bepaal welke intellectuele eigendomsrechten eventueel van toepassing zijn. Pas een geschikte open licentie toe die de nodige rechten gunt en die de definitie van openheid ondersteunt. De Vlaamse overheid heeft generieke Open Data licenties gedefinieerd. ( 3/Maak de gegevens beschikbaar. In bulk en in een handig formaat. U kunt ook bijkomende manieren overwegen om gegevens beschikbaar te maken, met een API bijvoorbeeld. Het gebruik van een API is aangewezen wanneer in twee richtingen en / of real-time gecommuniceerd moet worden, de API wordt dan aangeboden op de Open Data set; 4/Maak de gegevens vindbaar. Publiceer een verwijzing naar de dataset of de dataset zelf op het Vlaams Open Data Platform. Vanuit een beleidsmatige focus kan er gebruik gemaakt worden van het volgende stappenplan: 1/Creëer een draagvlak. Overtuig het management, leg de beleidsbeslissing vast en verwerk Open Data in het informatiebeleidsplan; 2/Analyseer. Overtuig de medewerkers en onderzoek en beschrijf de mogelijkheden. Houd rekening met de juridische implicaties; 3/Test. Zet een pilot op; 4/Borg. Communiceer uw ervaringen; 5/Evalueer het proces en pas, wanneer nodig, het proces aan. 2.2 VOORAFGAANDE JURIDISCHE TOETSING Vooraleer de data open te stellen voor het publiek, moet de instantie nagaan of er geen juridische belemmeringen zijn voor deze openstelling. Hierbij moet in eerste instantie gedacht worden aan drie categorieën van belemmeringen: de intellectuele eigendomsrechten, de regels betreffende de verwerking van persoonsgegevens, en de mogelijke uitzonderingen op de openbaarheid van bestuur INTELLECTUELE EIGENDOMSRECHTEN Wanneer er intellectuele eigendomsrechten rusten op de data die een instantie wil ter beschikking stellen, moet de instantie nagaan of zij de rechthebbende is van die data of op één of andere manier het recht heeft verworven om de data te publiceren. Indien dit niet het geval is, moeten de nodige rechten eerst worden verkregen door middel van een overeenkomst met de rechthebbende. Voor ambtenaren of werknemers kan dit geregeld worden in het statuut of de arbeidsovereenkomst. 1 Voor datasets, documenten of ander materiaal dat op bestelling wordt gecreëerd door een private partij voor de instantie, moet de overdracht van de intellectuele eigendomsrechten geregeld zijn in een overeenkomst. Het is dan ook aan te raden dat de instantie in elke overeenkomst met (of overheidsopdracht aan) een derde partij voor het maken van auteursrechtelijk beschermd materiaal een bepaling opneemt waarin de nodige rechten worden verleend aan de instantie om het materiaal als Open Data ter beschikking te stellen. Het kan daarbij 1 Voor de ambtenaren die onder het VPS vallen, is dit al zo. Zie het Besluit van de Vlaamse Regering van 13 januari 2006 houdende vaststelling van de rechtspositie van het personeel van de diensten van de Vlaamse overheid, B.S. 27 maart / Selecteer uw dataset(s) 8

9 enerzijds gaan om een volledige overdracht van de rechten, zodat de instantie de rechthebbende wordt. Anderzijds kan er ook voor gekozen worden (bijvoorbeeld omdat de volledige overdracht te duur zou zijn, of omdat de private aannemer het materiaal ook zelf wil gebruiken) om een licentie op het verstrekken van de data te eisen. In het eerste geval kan men stellen dat de instantie eigenaar wordt van het materiaal, terwijl in het tweede geval de instantie het recht krijgt om de data te verspreiden, maar de aannemer eigenaar blijft. Aanbeveling 1: Verifieer welke intellectuele eigendomsrechten rusten op de data die u ter beschikking wil stellen. Indien de instantie niet de rechthebbende is van deze intellectuele eigendomsrechten, sluit ze een overeenkomst af met de huidige rechthebbende. Voeg in elke toekomstige overeenkomst of overheidsopdracht met derde partijen voor het creëren van datasets of documenten een bepaling toe waarin de instantie de nodige rechten verkrijgt om de resultaten als Open Data beschikbaar te maken UITZONDERINGEN OP DE OPENBAARHEID VAN BESTUUR Ook al is de instantie volledig eigenaar van de data, dit houdt niet automatisch in dat zij deze ter beschikking mag stellen van het publiek. De bescherming van andere rechtmatige belangen kan in sommige gevallen vereisen dat de data niet publiek worden gemaakt. Deze belangen worden opgesomd in het decreet van 26 maart 2004 betreffende de openbaarheid van bestuur. Voor elke dataset waarvan beschikbaarstelling als Open Data wordt overwogen, moet dus eerst worden nagekeken of de uitzonderingen van het openbaarheidsdecreet gelden. In de volgende gevallen mogen de data niet worden beschikbaar gemaakt: 1/Als de openbaarmaking afbreuk doet aan een geheimhoudingsverplichting van de instantie; 2/Als de openbaarmaking afbreuk doet aan de bescherming van de persoonlijke levenssfeer (tenzij de betrokken persoon met de openbaarmaking instemt); 2 3/Als de openbaarmaking afbreuk doet aan het geheim van de beraadslagingen van de Vlaamse Regering en de verantwoordelijke overheden die ervan afhangen, de organen van het Vlaams Parlement of van een instantie in Vlaanderen; 4/Als het om bestuursdocumenten gaat die uitsluitend ten behoeve van de strafvordering of de vordering van een administratieve sanctie werden opgesteld; 5/Als het om bestuursdocumenten gaat die uitsluitend ten behoeve van de mogelijke toepassing van tuchtmaatregelen worden opgesteld, zolang de mogelijkheid om een tuchtmaatregel te nemen blijft bestaan; 6/Als het om bestuursdocumenten gaat die informatie bevatten die door een derde werd verstrekt zonder dat hij daartoe verplicht werd en die hij uitdrukkelijk als vertrouwelijk heeft bestempeld (tenzij die persoon met de openbaarmaking instemt); 7/Wanneer het belang van de openbaarmaking niet opweegt tegen een economisch, financieel of commercieel belang van een instantie in Vlaanderen; 8/Wanneer het belang van de openbaarmaking niet opweegt tegen het vertrouwelijk karakter van de internationale betrekkingen van Vlaanderen, of de betrekkingen van Vlaanderen met de supranationale instellingen, met de federale overheid en met andere gemeenschappen en gewesten; 9/Wanneer het belang van de openbaarmaking niet opweegt tegen het vertrouwelijk karakter van commerciële en industriële informatie, wanneer deze informatie beschermd wordt om een gelegitimeerd economisch belang te vrijwaren (tenzij degene van wie de informatie afkomstig is met de openbaarheid instemt); 10/Wanneer het belang van de openbaarmaking niet opweegt tegen de rechtspleging in een burgerlijk of administratief rechtsgeding en de mogelijkheid een eerlijk proces te verkrijgen; 11/Wanneer het belang van de openbaarmaking niet opweegt tegen de vertrouwelijkheid van het handelen van een instantie voor zover die vertrouwelijkheid noodzakelijk is voor de uitoefening van de administratieve handhaving, de uitvoering van een interne audit of de politieke besluitvorming; 12/Wanneer het belang van de openbaarmaking niet opweegt tegen de openbare orde en de veiligheid. 2 Deze uitzondering overlapt gedeeltelijk met de regeling betreffende de verwerking van persoonsgegevens (cf. infra). 2/ Selecteer uw dataset(s) 9

10 Voor milieu-informatie gelden een aparte reeks uitzonderingen, die echter vergelijkbaar zijn met de bovenstaande belangen. 3 Aanbeveling 2: controleer of met de beschikbaarstelling van de data geen belangen worden geschonden die beschermd worden in het decreet van 26 maart 2004 betreffende de openbaarheid van bestuur BESCHERMING VAN PERSOONSGEGEVENS Volgens de conceptnota van de Vlaamse overheid gaat open data over het ter beschikking stellen van niet-persoonsgebonden overheidsgegevens. Voor elke beschikbaar making van bepaalde datasets moet dus worden nagegaan of deze datasets geen persoonsgegevens bevatten. Wanneer dit het geval is, wordt de data in principe niet beschikbaar gemaakt als open data. 4 Het begrip persoonsgegevens wordt als volgt gedefinieerd: iedere informatie betreffende een geïdentificeerde of identificeerbare natuurlijke persoon. 5 Een identificeerbaar natuurlijk persoon is op zijn beurt een persoon die direct of indirect kan worden geïdentificeerd, met name aan de hand van een identificatienummer of van één of meer specifieke elementen die kenmerkend zijn voor zijn of haar fysieke, fysiologische, psychische, economische, culturele of sociale identiteit. Aanbeveling 3: controleer voor de data worden beschikbaar gemaakt of zij geen persoonsgegevens bevatten. 2.3 CRITERIA EN PRIORITEITEN Houd tijdens het selectieproces rekening met de volgende parameters wanneer je datasets als Open Data wil publiceren: Wettelijke vereisten: Is er een decretale verplichting om gegevens als Open Data ter beschikking te stellen? Welke juridische belemmeringen kunnen bestaan? Eerder gepubliceerde gegevens: Is de informatie al openlijk beschikbaar of moet deze nog worden opengesteld? Waarde van de gegevens: Zijn de gegevens nuttig voor sociaal engagement en/of hebben ze commerciële waarde? Bereik van de gegevens: Zijn de gegevens bedoeld voor het grote publiek of voor specifieke doelgroepen? Elke parameter, met voorbeelden, wordt hieronder verder behandeld. 3 Zie artikel 15 van het decreet van 26 maart 2004 betreffende de openbaarheid van bestuur: 1. De in artikel 4 genoemde milieu-instanties wijzen de aanvraag tot openbaarmaking af, voorzover die betrekking heeft op milieu-informatie, indien ze van oordeel zijn dat het belang van de openbaarheid niet opweegt tegen de bescherming van één van de volgende belangen: de bescherming van de persoonlijke levenssfeer, tenzij de betrokken persoon met de openbaarmaking instemt; het geheim van de beraadslagingen van de Vlaamse regering en van de verantwoordelijke overheden die ervan afhangen, het geheim van de beraadslagingen van de organen van het Vlaams Parlement, evenals het bij wet of decreet bepaalde geheim van de beraadslagingen van de organen van de instanties, genoemd in artikel 4, 1, 3 tot 10 ; het vertrouwelijk karakter van bestuursdocumenten die uitsluitend ten behoeve van de strafvordering of de vordering van een administratieve sanctie werden opgesteld; het vertrouwelijk karakter van bestuursdocumenten die uitsluitend ten behoeve van de mogelijke toepassing van tuchtmaatregelen werden opgesteld, zolang de mogelijkheid om een tuchtmaatregel te nemen blijft bestaan; de bescherming van de informatie die door een derde werd verstrekt zonder dat hij daartoe verplicht werd en die hij uitdrukkelijk als vertrouwelijk heeft bestempeld, tenzij die persoon met de openbaarmaking instemt; het vertrouwelijk karakter van de internationale betrekkingen van het Vlaamse Gewest of de Vlaamse Gemeenschap en van de betrekkingen van het Vlaamse Gewest of de Vlaamse Gemeenschap met de supranationale instellingen, met de federale overheid en met andere gemeenschappen en gewesten; het vertrouwelijk karakter van commerciële en industriële informatie, wanneer deze informatie beschermd wordt om een gelegitimeerd economisch belang te vrijwaren, tenzij degene van wie de informatie afkomstig is, met de openbaarheid instemt; de rechtspleging in een burgerlijk of administratief rechtsgeding en de mogelijkheid een eerlijk proces te verkrijgen: de vertrouwelijkheid van het handelen van een milieu-instantie, voor zover die vertrouwelijkheid noodzakelijk is voor de uitoefening van de administratieve handhaving, de uitvoering van een interne audit of de politieke besluitvorming; de openbare orde en veiligheid; de bescherming van het milieu waarop de informatie betrekking heeft. 2. Voor zover de verzochte informatie betrekking heeft op emissies in het milieu, zijn de in 1, 1, 2, 5, 7, 9 en 11, genoemde uitzonderingsgronden niet van toepassing. Voor de in 1, 3, 4, 6, 8 en 10, genoemde uitzonderingsgronden wordt in aanmerking genomen of de verzochte informatie betrekking heeft op emissies in het milieu. 3. Voor informatie, bedoeld in het samenwerkingsakkoord van 21 juni 1999 tussen de federale Staat, het Vlaamse Gewest, het Waalse Gewest en het Brussels Hoofdstedelijk Gewest betreffende de beheersing van de gevaren van zware ongevallen waarbij gevaarlijke stoffen betrokken zijn, zijn de in 1, 9 en 11, genoemde uitzonderingen niet van toepassing. 4 De verhouding tussen open data en de bescherming van persoonsgegevens is zeer complex. De Vlaamse regering heeft dan ook principieel de keuze gemaakt om persoonsgebonden gegevens buiten beschouwing te laten en deze niet als open data beschikbaar te stellen. Op deze manier wordt de bescherming van persoonsgegevens maximaal gewaarborgd. 5 Artikel 1 1 Wet van 8 december 1992 tot bescherming van de persoonlijke levenssfeer ten opzichte van de verwerking van persoonsgegevens, B.S. 18 maart / Selecteer uw dataset(s) 10

11 2.3.1 WETTELIJKE VEREISTEN Zie paragraaf 2.2 met betrekking tot het wetgevend kader en de voorafgaande juridische aftoetsing EERDER GEPUBLICEERDE GEGEVENS Sommige gegevens zijn al elektronisch beschikbaar en kunnen dus relatief snel en gemakkelijk ook als Open Data set gepubliceerd worden. Voorbeelden hiervan zijn: Kadastrale informatie; Topografische kaarten; Verkeersinformatie; Weersvoorspelling WAARDE VAN DE GEGEVENS Sommige gegevens hebben vooral maatschappelijke waarde. Voorbeelden hiervan zijn: Wetten en parlementaire gegevens (bv. gegevens van stemming vertegenwoordigers); Gegevens voorafgaand aan de verkiezingen (bv. programma s van politieke partijen); Gegevens van e-government en e-participation campagnes (bv. openbare raadplegingen, crowdsourcing). Andere gegevens hebben wellicht meer commerciële waarde: Wegenkaarten; Real-time verkeersinformatie; Real-time weerinformatie. Een recente studie 6 toont aan dat er vooral interesse is in de volgende gegevens: Hieruit blijkt dat mensen vooral op zoek zijn naar gegevens die op een kaart of map kunnen weergegeven worden, geografische gegevens dus. Alles wat kan gevisualiseerd worden op een kaart is bijzonder interessant, zeker omdat dit dan gemakkelijk in een smartphone of tablet applicatie te verpakken valt. Het betekent ook dat een groot deel van het publiek vooral handige en toegepaste applicaties zoekt die de vele informatiebronnen met elkaar verbinden en grafisch voorstellen. Ook informatie over bedrijven (business/financiële data) scoort hoog. Ook hier ziet men toegevoegde waarde om informatie van een bedrijf te kunnen vinden via Open Data, met vanzelfsprekend respect voor de privacy van dit bedrijf. Op de derde plaats zien we de socio-demografische / statistische informatie. Omgevingsgerelateerde informatie is vanzelfsprekend interessant voor iedereen. Gegevens met betrekking tot scholen, verkeer, vervuiling, criminaliteit, bereikbaarheid enz., kunnen belangrijk zijn bij bijvoorbeeld het zoeken naar een nieuwe woning. Deze eerste drie samen betekenen dat men vooral op zoek is naar applicaties die toegevoegde levenswaarde creëren of naar informatie die de 6 2/ Selecteer uw dataset(s) 11

12 interactie met de overheid kunnen faciliteren. Informatie uit verschillende bronnen samenbrengen en daardoor meerwaarde creëren is vooral de opdracht van bedrijven. Vlotte en toegankelijke beschikbaarheid van deze data is daarom cruciaal. Enigszins verassend is de statistiek met betrekking tot culturele informatie. Ofwel is informatie via andere kanalen beschikbaar, of schat het publiek de meerwaarde hiervan niet in. Overigens zijn de steden hier het meest actief rond BEREIK VAN DE GEGEVENS Sommige gegevens zijn specifiek gericht op het grote publiek en dus extra interessant: Verkeersinformatie; Openbaar vervoer; Verkiezingsgegevens. Andere gegevens zijn essentieel voor kleine groepen van mensen en nichemarkten: Informatie over faciliteiten en financiële steun voor mensen met speciale behoeften; Economische statistieken; Rechterlijke beslissingen PRIORITEITEN We kunnen gerust stellen dat er heel wat informatie geschikt is voor publicatie als Open Data en meestal al beschikbaar is via publicaties of documenten. Op voorwaarde dat voldaan is aan de wettelijke vereisten, stellen we onderstaand model voor om te bepalen wat voor elke overheidsinstantie relevant en bepalend kan zijn: Het uitgangspunt is dat informatie en gegevens uit bestaande publicaties het makkelijkst kunnen gepubliceerd worden als Open Data. Immers, in de meeste publicatie zijn heel wat gegevens verwerkt en worden die getoond in de vorm van een grafiek of tabel. We stellen dus voor om in eerste instantie deze gegevens naar een Open Data set om te buigen en te publiceren. Bij iedere publicatie kan dit gepaard gaan met een Open Data set als aanvulling of voor detail analyse. Daarna is aan te raden om naar de bronsystemen te kijken en na te denken welke van die gegevens kunnen ontsloten worden. Dat zal dan wel een extra inspanning vragen om hieruit een Open Data set uit te distilleren, maar veel van die informatie is allicht al ergens gepubliceerd, dus hiermee wordt het ook op een gestructureerde manier als Open Data ter beschikking gesteld. Voorbeelden hier zijn: Lijst Parkings Lijst Openbare Toiletten Bushaltes 2/ Selecteer uw dataset(s) 12

13 Treinhaltes Financiële gegevens (jaarcijfers bv) Cultuur Toerisme Openingsuren Adressen De volgende stap is dat men bij elk nieuw project voor informatie verzameling of verwerking een extra stap voorziet die nagaat hoe die gegevens ook als Open Data set kunnen gepubliceerd worden. Het wordt dan een extra stap die standaard in elk project wordt ingebouwd en zorgt er meteen voor dat deze gegevens ook consistent als Open Data worden aangeboden. Door gegevens gestructureerd aan te bieden als Open Data kunnen ze ook makkelijk worden (her)gebruikt in eigen toepassingen en publicaties. Tot nu toe zijn we vooral aanbod gedreven bezig geweest, het is telkens de overheid die het initiatief neemt en beslist welke dataset wanneer ontsloten wordt. Het wordt extra interessant als de overheid ook datasets kan ontsluiten op vraag van burgers of bedrijven. Zo komt men in een vraaggedreven scenario, waar de overheid flexibel kan op inspelen. Het is immers zo dat de maatschappelijke waarde en impact van Open Data zal stijgen naarmate er meer aanbod is, maar vooral als er voldoende snel op de vraag kan ingespeeld worden. Er is immers heel wat vraag naar gegevens, voornamelijk in de volgende sectoren: Socio-economische informatie GEO data Business informatie Statistische informatie Wettelijke gegevens Het punt is dus dat je best op een makkelijke en eenvoudige manier kan beginnen door te focussen op bestaande publicaties, maar dat de (maatschappelijke) meerwaarde van Open Data toeneemt voor burger en / of overheid als je dit standaard gaat aanbieden bij elke informatie die je beschikbaar hebt en zeker als je vraaggedreven gaat werken. Aanbeveling 4: publiceer eerst die gegevens die al beschikbaar zijn en die een meerwaarde voor burgers, bedrijven of organisaties kunnen betekenen. 2/ Selecteer uw dataset(s) 13

14 3 KIES EEN MODELLICENTIE Om het gebruik van Open Data zo veel mogelijk te stimuleren, en tegelijk de instanties te ondersteunen bij het beschikbaar maken van hun data, heeft de Vlaamse Regering modellicenties opgesteld die door alle instanties kunnen worden gebruikt. De combinatie van meerdere datasets wordt bemoeilijkt door de mogelijke verschillende licentievoorwaarden die erop van toepassing kunnen zijn. Het gebruik van uniforme licentievoorwaarden zorgt er voor dat Open Data optimaal kunnen worden gebruikt en kunnen leiden tot vernieuwende en waardevolle toepassingen. Bovendien besparen de instanties tijd en inspanningen door het gebruik van de eenvoudige licenties opgesteld door de Vlaamse overheid. De Vlaamse overheid heeft deze modellicenties op een dergelijke wijze opgesteld dat ze door alle instanties in Vlaanderen, ook op lokaal niveau, kunnen worden gebruikt voor het beschikbaar maken van hun data. Door het gebruiken van deze licenties bouwen de instanties mee aan een open overheid die participatie en innovatie ondersteunt. 3.1 VOORAFGAANDE BESLISSING OMTRENT VERGOEDINGEN De Vlaamse conceptnota open data vertrekt van het basisprincipe dat open data gratis of tegen een billijke vergoeding moet kunnen worden hergebruikt. De instantie moet dus voor elke dataset beslissen of zij deze gratis wil beschikbaar maken of een billijke vergoeding wil vragen. Indien gekozen wordt voor een billijke vergoeding, moet de instantie bepalen aan de hand van welke criteria deze vergoeding zal worden vastgelegd. Onder het huidige regelgevende kader is het maximum voor de totale inkomsten van deze vergoeding vastgelegd op maximaal de kosten van verzameling, productie, vermenigvuldiging en verspreiding, vermeerderd met een redelijk rendement op investeringen. 7 De Europese richtlijn betreffende het hergebruik van overheidsinformatie raadt momenteel echter aan om de vergoeding te beperken tot de marginale kost voor de reproductie en verspreiding van de documenten. 8 De toekomstige wijziging van deze richtlijn zal naar alle waarschijnlijkheid het principe van dergelijke marginale kost verplicht maken (met enkele uitzonderingen). Wanneer gekozen wordt voor het vragen van een billijke vergoeding, moet de instantie ook zorgen voor een procedure voor het betalen van die vergoeding door de gebruikers. Dit houdt onder meer in dat de betalingswijze moet worden vastgelegd, een rekeningnummer moet worden voorzien, e.d. 9. Aanbeveling 5: bepaal of voor het hergebruik van de data een vergoeding zal worden gevraagd. Leg criteria vast voor de berekening van deze vergoeding en organiseer de procedure voor de betaling van de vergoeding. 3.2 VOORAFGAANDE BESLISSING OMTRENT DE MOGELIJKE CATEGORIEËN VAN GEBRUIK Volgens het decreet van 27 april 2007 betreffende het hergebruik van overheidsinformatie en de conceptnota van de Vlaamse Regering moeten open data kunnen worden hergebruikt zowel voor niet-commerciële als commerciële doeleinden. Het blijft echter nog mogelijk om een onderscheid te maken tussen commercieel en niet-commercieel gebruik met betrekking tot de vergoeding. De afgrenzing van commercieel en niet-commercieel gebruik is niet altijd even eenvoudig, en het algemene principe van open data gaat ervan uit dat geen verschil wordt gemaakt tussen soorten gebruik. Daarom wordt de instanties in eerste instantie aangeraden geen onderscheid te maken tussen verschillende soorten gebruik. Indien de instantie toch om bepaalde redenen genoodzaakt is een onderscheid te maken tussen commercieel en niet-commercieel gebruik van de open data, is het belangrijk dat een duidelijke omschrijving van het begrip commercieel wordt opgesteld en meegedeeld aan de potentiële gebruikers. Voor deze omschrijving kan worden aangeknoopt bij de concepten van het winstoogmerk en de handelaar. Elke natuurlijke persoon of rechtspersoon die beroepshalve daden van koophandel verricht, wordt geacht de data voor commerciële doeleinden te gebruiken (tenzij hij het tegendeel kan bewijzen). 10 Aanbeveling 6: indien het onderscheid tussen de vergoeding voor commercieel en niet-commercieel hergebruik noodzakelijk is, leg een duidelijke omschrijving van het begrip commercieel vast, waarbij het gebruik door een handelaar met winstoogmerk als commercieel wordt beschouwd 7 Artikel 7 Decreet van 27 april 2007 betreffende het hergebruik van overheidsinformatie, B.S. 5 november Considerans 14 Richtlijn 2003/98/EC van 17 november 2003 van het Europees Parlement en de Raad betreffende het hergebruik van overheidsinformatie, PB L 345, Cf. infra. 10 Zie Omzendbrief VR 2012/31. Omzendbrief toegang/gebruik en hergebruik, 3/ Kies een modellicentie 14

15 3.3 KEUZE VAN EEN MODELLICENTIE Aan de hand van de beslissingen omtrent de soorten gebruik en de mogelijke vergoedingen kunnen de instanties een keuze maken uit vijf licentiemodellen (waarbij licentie 4a en 4b altijd samen moeten worden gebruikt): 1/Een Creative Commons Zero 11 verklaring, waarbij de instantie afstand doet van haar intellectuele eigendomsrechten, voor zover dit wettelijk mogelijk is 12. Hierdoor kan de gebruiker de data hergebruiken voor eender welk doeleinde, zonder een verplichting op naamsvermelding. 2/Gratis Open Data Licentie: onder deze licentie doet de instantie geen afstand van haar intellectuele rechten, maar mag de data voor eender welk doel hergebruikt worden, gratis en onder minimale restricties. 3/Open Data Licentie tegen Billijke Vergoeding: onder deze licentie stelt de instantie nog steeds haar data ter beschikking voor eender welk hergebruik, maar wil zij voor alle soorten hergebruik een billijke vergoeding ontvangen. 4a/Gratis Open Data Licentie voor Niet-Commercieel Hergebruik: om te voldoen aan het principe van Open Data, moet de data beschikbaar zijn onder minimale restricties voor zowel niet-commercieel als commercieel hergebruik. Eventueel kan wel een onderscheid gemaakt worden tussen de vergoedingen, wanneer de instantie dit wenst. Voor commercieel hergebruik kan dan een billijke vergoeding worden gevraagd, terwijl niet-commercieel hergebruik gratis wordt gemaakt. Deze licentie betreft het gratis niet-commercieel hergebruik. Licentie 4b wordt dan toepasselijk voor het commercieel gebruik. 4b/Open Data Licentie tegen Billijke Vergoeding voor Commercieel Hergebruik: wanneer een onderscheid wordt gemaakt op basis van het commercieel karakter van het hergebruik voor het vragen van een vergoeding, vormt deze licentie de tegenhanger van de Gratis Licentie voor Niet-Commercieel Hergebruik. Hierbij zijn dus de volgende combinaties mogelijk voor een bepaalde dataset: CC0 voor elk mogelijk hergebruik; Een gratis licentie voor elk mogelijk hergebruik; Een licentie tegen billijke vergoeding voor alle soorten hergebruik; De combinatie van een gratis licentie voor niet-commercieel hergebruik en een licentie tegen billijke vergoeding voor commercieel hergebruik. 13 Al deze licenties zijn niet-transactioneel en moeten dus niet worden ondertekend door de licentienemer. Door het gebruiken van de data stemt hij in met de voorwaarden. Hierdoor kan de data volledig anoniem worden hergebruikt. Mogelijk wordt de identiteit van de gebruiker wel gevraagd in het kader van de betalingsprocedure voor het gebruik van de data tegen een billijke vergoeding. In dat geval blijft echter het verdere hergebruik van de data nog anoniem. De keuze voor één licentie voor elk mogelijk hergebruik is de beste oplossing om het eenvoudig karakter van de licentiemodellen te bewaren. De combinatie van twee licenties zou enkel moeten worden toegepast indien dit door de instanties echt noodzakelijk wordt geacht. Aanbeveling 7: Gebruik voor het beschikbaar maken van de Open Data de modellicenties van de Vlaamse overheid. Kies bij voorkeur voor één licentie voor alle soorten hergebruik, zonder onderscheid tussen commerciële en niet-commerciële doeleinden Zie juridische nota punt 3.2 met betrekking tot de geldigheid van de CC0-verklaring 13 De combinatie van een gratis licentie voor commercieel gebruik en een licentie tegen een billijke vergoeding voor niet-commercieel gebruik is theoretisch mogelijk, maar zal in de praktijk hoogstwaarschijnlijk niet voorkomen. 3/ Kies een modellicentie 15

16 4 ONTSLUIT UW BRONGEGEVENS In dit hoofdstuk wordt een aantal scenario s beschreven op welke wijze je uit een bronsysteem data ontsluit, omvormt tot een Open Data stroom en aanbiedt op het Open Data Platform. Heel wat overheidsinstanties gebruiken nu al veel data om jaarverslagen, rapporten of andere documentatie te publiceren. Deze data kan ook als Open Data gepubliceerd worden. Het uiteindelijke doel is dus om een beperkt aantal scenario s te definiëren die instanties kunnen gebruiken om met zo weinig mogelijk extra stappen en/of moeite een Open Data stroom te kunnen realiseren, naast de bestaande data stroom. Het voordeel van de scenario s is dat die herkenbaar en breed toepasbaar zijn. Door die scenario s uit te werken in combinatie met bestaande standaard technologieën, onderkennen we doorgaans een groot aantal situaties en een standaard aanpak als best practice. Deze scenario s vormen een startpunt om de meest typische data stromen naar Open Data om te zetten. 4.1 ACHTERLIGGENDE GEDACHTE: GEBRUIK VAN ETL TECHNIEKEN We hebben onze inspiratie voor deze scenario s overigens gehaald uit de Business Intelligence / Data Warehousing (BI / DWH) wereld. Daar worden reeds vele jaren technieken toegepast om informatie uit bronsystemen of databases te halen, (gedeeltelijk) op te kuisen, consistent te maken en te publiceren. Dit proces noemt men vaak het ETL proces: Samengevat: De technologie (i.e. ETL software) die gebruikt wordt voor klassiek datawarehouses kan ook gebruikt worden voor Open Data. Deze tools bieden mogelijkheden om informatie voor te bereiden op analyse of verwerking. 4/ Ontsluit uw brongegevens 16

17 Het zijn grotendeels dezelfde stappen die nodig zijn om de data als Open Data stroom te publiceren. Enkel de laatste stap, het laden van informatie in een data warehouse omgeving wordt vervangen door een andere stap, in het bijzonder het opladen van de gegevens (en hun metadata) naar het Open Data platform, die we dan ook Publish noemen. Samengevat in procesvorm: Dat betekent dat we voor een Open Data stroom grotendeels dezelfde ETL technologie kunnen hergebruiken of inzetten. Of anders gezegd, voor het opmaken van een Open Data stroom zijn geen nieuwe technieken, noch tools nodig. Indien er al een datawarehouse bestaat, is dit vaak ook een geschikte kandidaat om verder op te bouwen om (gedeeltelijk) Open Data aan te bieden. Hierdoor zal de consistentie van de intern gebruikte gegevens en de extern aangeboden gegevens (i.e. Open Data) makkelijker kunnen bewaakt worden. Bovendien kan ook een rapport (via BI-tool op een DWH) een geschikte bron zijn voor Open Data publicatie. Bouw dus zoveel mogelijk verder op bestaande technologie en voorzie telkens een stapje extra om de desbetreffende gegevens ook als Open Data Stromen te kunnen realiseren. 4.2 SCENARIO S VOOR HET ONTSLUITEN VAN BRONGEGEVENS Dit alles wordt samengebracht in een aantal scenario s die verder zullen beschreven worden en als startpunt voor een instantie kunnen dienen. Op dit moment zien we de volgende scenario s: 1/Vertrekken van een bestaande publicatie: de instantie verzamelt de gegevens uit een bestaande publicatie (bv. tabel, grafiek) en publiceert die gegevens als Open Data stroom; 2/Vertrekken van een bestaande dataset: de instantie heeft bepaalde gegevens reeds opgemaakt, die nu ook als Open Data stroom kunnen gepubliceerd worden; 3/Vertrekken van een bron database: in dit scenario halen we de gegevens rechtstreeks uit een bron database die door de instantie 4/ Ontsluit uw brongegevens 17

18 zelf is gemaakt en publiceren we bepaalde gegevens, mits de nodige omvormingen en controles, als een Open Data Stroom; 4/Vertrekken van een bestaand bronsysteem of pakket: vaak gebruiken instanties een commercieel pakket die een eigen database heeft. Die gegevens zijn vaak niet rechtstreeks benaderbaar of zitten in een vreemde vorm opgeslagen die door de leverancier is bepaald. In dit scenario gebruiken we technieken om die gegevens uit het pakket op te halen, om te vormen en als Open Data stroom te publiceren. Het verschil met scenario 3 is dat de pakketten vaak eisen dat je de gegevens via andere wegen ontsluit (bv. API of tools eigen aan het pakket), maar vaak kunnen die ook met klassieke ETL tools ontsloten worden; 5/Vertrekken van verschillende bronnen en consolideren van gegevens: dit scenario ligt dicht bij een datawarehouse techniek, waarin vaak gegevens al uit verschillende bronnen worden verzameld en in tijdelijke tabellen worden opgeladen. Van hieruit worden dan vaak de feitelijke data warehouses opgeladen. Het opladen zelf kan dan vervangen worden door een publiceren van een Open Data stroom; De scenario s staan beschreven in oplopende complexiteit. Scenario 1 lijkt ons het meest toegankelijke voor alle instanties. Voor ieder volgend scenario neemt de complexiteit toe omdat het uitgangspunt is dat de gegevens minder eenvoudig te ontsluiten zijn en aldus er extra stappen nog zijn. Elk scenario steunt ook op de elementen die in verder in dit document worden beschreven, namelijk wat er nodig is om de gegevens Open Data consistent te maken en kwaliteitsvol te ontsluiten. Elk van deze scenario s wordt hierna uitvoerig in detail besproken. In het volgende hoofdstuk gaan we dan dieper in op de technische tools die dit proces kunnen ondersteunen of automatiseren SCENARIO 1: VERTREKKEN VAN EEN BESTAANDE PUBLICATIE Wat In dit scenario vertrekken we van een bestaand proces waarin gegevens worden verzameld en bewerkt alvorens ze in een publicatie worden opgenomen. Denk aan al de publicaties die een overheid ter beschikking stelt (zie bijvoorbeeld en de hoeveelheid gegevens die hiervoor verzameld zijn en uiteindelijk in de publicatie zijn opgenomen. Die gegevens zijn het resultaat van een aantal processtappen die door 1 of meerdere instanties zijn uitgevoerd vooraleer ze finaal zijn. Een voorbeeld hiervan is VRIND ( be/nl/overheid/werking-vlaamse-overheid/hoe-werkt-de-vlaamse-overheid/vrind-2012-cijfergegevens-en-indicatoren-over-de-vlaamse-samenleving). In deze publicatie zijn heel wat cijfergegevens verwerkt die ook als Open Data stroom interessant zijn voor verdere analyse en / of verwerking. Wanneer Omdat de overheid publicaties zal blijven uitgeven, en instanties nu eenmaal heel wat gegevens verzamelen voor publicatie, lijkt ons dit het meest eenvoudige te zijn voor Open Data. Het zijn immers die gepubliceerde gegevens die we ook kunnen ombuigen tot een Open Data stroom, waar relevant uiteraard. Dit scenario kan dan ook gebruikt worden: Voor nieuwe publicaties, waarin een extra stap zal opgenomen worden in het proces om de gegevens ook als Open Data stroom beschikbaar te maken; Voor bestaande publicaties waarin het bestaande proces op de juiste plaats zal uitgebreid worden om de Open Data stroom mogelijk te maken (eerste maal) of aan te passen aan de realiteit. Eenmaal je het proces hebt opgezet om uit de publicatie een Open Data stroom op te halen en te publiceren, kan je dit herhaaldelijk toepassen. Zo wordt dan ook de Open Data stroom bijgewerkt bij een aanpassing van de publicatie. Hoe Essentie is dat er in het proces een extra stap wordt voorzien om de data nu ook als Open Data te ontsluiten 14, zie figuur hieronder: 14 Bij een Open by default benadering zal de Open Data exit deel uitmaken van het verwerkingsproces 4/ Ontsluit uw brongegevens 18

19 In het bestaande proces zal de IT afdeling een moment moeten identificeren wanneer de gegevens klaar zijn om naar de Open Data publicatie stap te brengen. We hebben in dit geval dus enkel een aantal Publish activiteiten uit te voeren. Hierbij een overzicht van uit te voeren stappen: Extract Niet van toepassing in dit scenario Transform Niet van toepassing in dit scenario Publish Eenmaal de gegevens zijn afgezonderd, moeten ze bewerkt worden om aan de criteria van Open Data te voldoen: Metadata verzamelen Data set publiceren (bij voorkeur automatisch) Licentie model kiezen Op het platform eventuele conversies aanbieden en eventueel ook een API. Feedback lus opzetten, zorgen dat entiteit te bereiken is voor opmerkingen Voor regelmatige updates zorgen De laatste stap is dan de gegevens als Open Data stroom te publiceren op het Open Data platform, conform de richtlijnen die eerder in dit document zijn opgesteld. Voorbeeld Een voorbeeld van dit scenario zijn de gegevens uit de VRIND publicatie, zie website en tekst: VRIND, de Vlaamse Regionale Indicatoren, is een jaarlijkse uitgave van de Studiedienst van de Vlaamse Regering over de resultaten van het Vlaamse beleid en de impact hiervan op de samenleving en de omgeving. VRIND geeft aan de hand van cijfermateriaal een beeld van wat de Vlaamse overheid doet, op welke beleidsdomeinen ze actief is en met welke resultaten. Voor elk domein geeft VRIND ook een schets van de recente sociaal-culturele, economische, ecologische en demografische ontwikkelingen in Vlaanderen De gegevens worden typisch verzameld en samengesteld als onderdeel van de jaarlijkse publicatie cyclus. De gegevens die in VRIND gebundeld zijn, worden (bijna) allemaal ook reeds ontsloten via lokale statistieken/vobip Cognos publiek (zie Dit was welliswaar zonder rekening te houden met de criteria van Open Data. Daarom werd een extra stap ingelast in de laatste fase van het proces, waarbij eerst de finale datasets apart werden gezet. Daarna is een script geschreven die de metadata van elk van de datasets aanvult en oplaadt op het CKAN platform. Het ging in totaal over meer dan datasets. Deze werkwijze kan herhaald worden voor iedere publicatie en de gegevens kunnen ofwel manueel (indien relatief weinig datasets) of automatisch opgeladen worden. In het laatste geval kunnen de Open Data sets herhaaldelijk opgeladen worden bij wijziging of nieuwe informatie. 4/ Ontsluit uw brongegevens 19

20 4.2.2 SCENARIO 2: VERTREKKEN VAN EEN BESTAANDE DATASET Wat Heel wat entiteiten publiceren momenteel al heel wat informatie op websites in een downloadbaar formaat zoals XLS (opm: indien PDF, zie scenario 1). Ook zien we dat er al veel investeringen zijn gebeurd om viewers te bouwen waarmee die informatie online kan geraadpleegd of gevisualiseerd worden (bv. BIVO, VOBIP publiek zie: Dit impliceert dat de entiteit al een proces of IT ondersteuning heeft om die informatie voor te bereiden, te publiceren en te bekijken. Met dit scenario willen we een extra stap in dit proces toe voegen die de gegevens ook klaar maakt voor publicatie als Open Data stroom. Dat betekent dat er een minimaal aantal extra zaken moeten gebeuren, zoals metadata voorzien en de publicatie op het Open Data Platform. Wanneer We veronderstellen dat de overheid blijvend informatie via downloads of viewers zal ter beschikking stellen en dat Open Data een extra kanaal is voor het vrijgeven van deze informatie. Dat betekent dat het onderliggende proces zal blijven bestaan en kan uitgebreid worden met een extra stap. Hoe Zoals gesteld, veronderstellen we dat er een proces bestaat waarin de gegevens nu al worden klaargemaakt. We stellen voor een extra stap in te bouwen binnen dit proces om de data set nu extra om te bouwen tot een Open Data stroom. In sommige gevallen zien we dat er naast de publicatie al publieke data wordt opgemaakt en met een bepaalde (web) viewer toepassing ter beschikking gesteld. Meestal voldoet deze publieke data echter niet volledig aan de criteria van Open Data, maar met minimale moeite en extra stappen kan dit wel een goede basis zijn om er snel een Open Data set van te maken. Dit scenario houdt echter rekening met een aantal extra stappen omdat er in het bestaande proces totaal anders mee omgesprongen wordt. Deze stappen zijn: Extract Gegevens apart isoleren en filteren uit de database in eenduidige dataset. Dit kan eventueel een extra stap vereisen om gegevens rechtstreeks uit de database te halen. Het kan ook zijn dat we voor de Open Data set andere gegevens selecteren (bv. minder velden, geanonimiseerd) dan in het bestaande proces. Indien de gegevens uit de publicatie al voldoen aan de criteria van Open Data, dan hoeft deze stap uiteraard niet. Transform Dit omvat een gedegen kwaliteitscontrole van de gegevens, zoals in elke datawarehouse omgeving wordt gedaan. Bijvoorbeeld door eenduidige benaming van velden en inhoud (bv. Geen cryptische afkortingen, geen 0 of 1 voor geslacht, M = Man, adressen consistent, namen voluit en in zelfde formaat, enzovoort). We veronderstellen echter dat deze controles en acties ook al in het bestaande verwerkingsproces zitten, dus eventueel moeten die stappen daar mee afgestemd worden. Het is geenszins de bedoeling om een apart proces naast het bestaande te creëren. Maar, ervaring leert dat er meestal specifieke gegevens gemaakt worden voor een geselecteerd publiek (lees: met toegangsrechten, niet publiek). Voor Open Data kan dat natuurlijk niet, dus daarom zullen er extra stappen nodig zijn om de gegevens klaar te maken. Indien de gegevens uit de publicatie al door een gelijkaardig proces zijn gegaan en voldoen aan de criteria van Open Data, dan hoeft deze stap uiteraard niet. Publish 4/ Ontsluit uw brongegevens 20