EUROPESE SUBSIDIES VOOR DE SOCIALE

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "EUROPESE SUBSIDIES VOOR DE SOCIALE"

Transcriptie

1 Nota Ref: N62d-15-12i Brussel, 26 januari 2015 EUROPESE SUBSIDIES VOOR DE SOCIALE ECONOMIE Versie 14 - def dd 7 januari 2015 Opdracht: In C - Realisatie convenant Uitvoering van opdrachten door RED 2014 Lot 1.C. - Ontwikkeling praktijkinstrument Europese Fondsen. Kenniscentrum Sociaal Europa kreeg van in C, de ondersteuningsstructuur voor de sociale economie en gefinancierd door de Vlaamse overheid, de opdracht om de sociale economie-ondernemingen specifiek te ondersteunen rond Europese subsidies en projecten. Met deze opdracht ondersteunen we individuele projecten van sociale economie-ondernemingen en dragen we bij tot de realisatie van specifieke sectorale output. Deze handleiding is één van de projectresultaten. Ze beschrijft het gehele proces van projectidee tot afronding. Het begint al bij de vraag of de onderneming wel aan Europese samenwerking moet beginnen. Er wordt uitgelegd welke ondersteuning in elke fase beschikbaar is. Met dit project willen Kenniscentrum Sociaal Europa en in C sociale economie-ondernemingen op weg helpen naar meer Europese projecten en samenwerking. Project in samenwerking met in C, de ondersteuningsstructuur voor de sociale economie en gefinancierd door de Vlaamse overheid p. 1 van 45

2 LEESWIJZER EUROPEES BELEID EN PROJECTEN, OOK VAN BELANG VOOR DE VLAAMSE SOCIALE ECONOMIE Wist je dat Europa nu reeds meer dan twee derde van de Belgische en Vlaamse regelgeving bepaalt? Ook binnen het sociale beleid krijgt Europa steeds meer impact. Niet minder dan 20 Europese subsidielijnen zijn nuttig voor de socialprofitsector. Deze vernieuwde interesse voor sociaal beleid biedt kansen, maar Europa is ingewikkeld en complex! Sociale ondernemingen en sectorfederaties hebben nood aan informatie, advies en coaching rond Europees beleid, Europese projecten en projectfinanciering. Ook zo voor de sociale economie! Kenniscentrum Sociaal Europa kreeg van in C,,de opdracht om sociale-economieondernemingen specifiek te ondersteunen rond Europese subsidies en projecten, om zo de deelname aan Europese projecten te versterken. In het kader van deze opdracht zal Kenniscentrum Sociaal Europa volgende producten ontwikkelen: alle basis- en actualiteitsinfo over projectontwikkeling met Europese fondsen voor sociale-economieactoren zal beschikbaar zijn op een website. De informatie wordt permanent geactualiseerd met nieuwe oproepen en events. in een handleiding beschrijven we de mogelijkheden die Europese subsidies bieden en welke 5 fases een organisatie moet doorlopen om een succesvol EU project in te dienen. sociale-economiebedrijven worden zeer concreet en individueel begeleid bij de ontwikkeling en realisatie van hun Europese project we gaan na hoe consultants makkelijker ingeschakeld kunnen worden bij projectindiening. we organiseren provinciale infosessies specifiek over Europese subsidies en projectontwikkeling voor de sociale economie. De nota die je voor je hebt is de handleiding over Europese projecten. In deze handleiding zijn ook tools verwerkt die elke fase van Europese projectwerking ondersteunen. Deze handleiding, de tools en begeleiding van verschillende instanties moeten het voor SEondernemingen mogelijk maken om aan Europese projecten deel te nemen. VIJF FASEN BIJ HET INDIENEN VAN EEN EUROPEES PROJECT Om een EU-project tot een goed einde te brengen, moet je verschillende fases doorlopen. Deze fasen verschillen in wezen niet van elke andere projectwerking, alleen hebben we ze zeer specifiek vertaald naar Europese projecten. In deze handleiding lichten we deze fases toe, diepen we de impact ervan voor de projectindiener uit en beschrijven we welke ondersteuning er bestaat. Elke fase krijgt een apart hoofdstuk: Fase 1 = Interne voorwaarden in de organisatie: deze voorwaarden hebben betrekking op de strategische keuzes die een organisatie maakt rond het investeren in een projectomgeving. Deze projectomgeving is noodzakelijk om van projectideeën succesvolle EU projecten te maken. Fase 2 = Permanente screening informatie, voorbereiding en detectie opportuniteiten: deze fase heeft als doel de nodige elementen bij elkaar te krijgen waardoor een SEonderneming de stap zet naar het ontwikkelen en uitschrijven van een Europees project. Deze elementen zijn: een Europees subsidiekanaal, een projectidee, een promotor plus mogelijk reeds een aantal partners en een persoon die het dossier wil uitschrijven (dit kan samenvallen met het promotorschap). Fase 3 = Projectontwikkeling: vanaf deze fase beslist de organisatie om een EUproject te ontwikkelen en in te dienen samen met een aantal partnerorganisaties. We ontwikkelen een tool die alle elementen bevat om een coherent EU-project uit te schrijven. Fase 4 = Projectuitvoering: wanneer de organisatie een positief antwoord krijgt van de subsidieautoriteit, kan het echte projectwerk beginnen. Het opvolgen van de uitvoering van de werkpakketten en de op te leveren output is cruciaal om een duurzaam resultaat p. 2 van 45

3 voor alle partners en dus ook de subsidieautoriteit - te bereiken. Dit hoofdstuk geeft verschillende tips over hoe deze taak op te nemen. Fase 5 = Projectafronding: in deze fase besteden we aandacht aan projectevaluatie en rapportering. In elke fase wordt aangegeven welke concrete instrumenten er vanuit dit project beschikbaar zijn om SE-ondernemingen te ondersteunen en op welke instanties je een beroep kan doen om je project te ontwikkelen. Gebruikte afkortingen: SE: sociale economie p. 3 van 45

4 1 FASE 1: INTERNE VOORWAARDEN IN DE ORGANISATIE Dit hoofdstuk schenkt aandacht aan de interne voorwaarden die in je organisatie aanwezig moeten zijn om een succesvol project te kunnen ontwikkelen en uitvoeren zonder het eigen bestaan en je kernopdrachten in gevaar te brengen. Als deze voorwaarden in voldoende mate ingevuld zijn, dan kan de stap naar Europese samenwerking gezet worden. Om dit na te gaan hebben we een checklist ontwikkeld. Je moet niet op alle vragen positief scoren, vooraleer je richting Europa mag kijken. Het is een geheel van bouwstenen, waarbij je zelf moet oordelen of je organisatie er voldoende aan tegemoet komt. Een zwak punt kan gecompenseerd worden door een sterk. En sommige aanbevelingen zullen niet voor alle organisaties even relevant zijn. Als de organisatieverantwoordelijken inschatten dat deze voorwaarden onvoldoende gerealiseerd zijn, dan adviseren we om nog even op de rem te staan voor Europese samenwerking. Het opzetten van verbetertrajecten zal ook voor de kerndoelen van de organisatie een absolute meerwaarde zijn. Binnen de SE bestaan daarvoor goede sectorale ondersteuningsstructuren: Hefboom, Vooruitgangstraat 333 te 1030 Brussel Mentor Consult, Stasegemsesteenweg 110 te 8500 Kortrijk WEB (Consult), Steenweg op Tielen 70 te 2300 Turnhout Febecoop Adviesbureau Vlaanderen, Hoogstraat 28 te 1000 Brussel Meer info op de website Als de voorwaarden wel voldoende vervuld zijn, dan kan de organisatie beslissen om de volgende fase te starten. De volgende hoofdstukken van deze gids gaan hier verder op in. 1.1 STABIELE ORGANISATIE Alleen als je organisatie stabiel en solide is, is het verantwoord om in een Europees project te stappen. De Europese werking is enorm verrijkend en inspirerend, maar je organisatie moet de extra werklast kunnen opvangen en in staat zijn om aan de slag te gaan met de projectresultaten (intern en/of extern). Belangrijke kenmerken van stabiliteit zijn: Duurzame basisfinanciering; de Europese financiering is slechts een extra financiering voor een specifieke opdracht. Europese financiering dekt meestal ook niet alle kosten. Stabiele tewerkstellingsperspectieven voor de projectmedewerkers: het is absoluut belangrijk dat de projectverantwoordelijke (zie 1.4) minimaal voor de duur van het project in dienst kan blijven. Er is duidelijkheid over kostenvergoedingen rond projectkosten en buitenlandse verplaatsingen (zowel de reiskosten als persoonlijke uitgaven) De organisatie beschikt over een efficiënte backoffice op vlak van administratie en projectopvolging. Een systeem van dubbel boekhouden is een must voor een goede financiële en boekhoudkundige opvolging. Er is een goede communicatie tussen de boekhouding en de projectmedewerkers. De jaarlijkse turnover is voldoende in vergelijking met het totale projectbudget dat je aanvraagt. De organisatie mag voor haar gewone werking niet financieel afhankelijk zijn van projectwerking. Een zekere voorfinanciering moet haalbaar zijn. Cofinanciering: soms wordt een project voor het volledige bedrag gefinancierd (dit is bijvoorbeeld het geval binnen sommige ESF-oproepen), maar voor veruit de meeste subsidieprogramma s is een vorm van cofinanciering door de projectpartners nodig. Er is meestal voor 50% tot 100% van het totale projectbudget Europese financiering voorzien. Dit is evenwel niet steeds problematisch. Soms moet de formele cofinanciering niet bewezen worden, en wordt het vastgelegde percentage van de projectbegroting gefinancierd. Wanneer toch effectief de cofinanciering moet aangetoond worden, dan dient de initiatiefnemer dit vaak niet in cash te doen. Arbeidstijd en administratieve ondersteuning zijn de meest gebruikte vormen van inzet van eigen middelen. Bepaalde subsidielij- p. 4 van 45

5 nen verwachten een tijdsregistratie. Uiteraard moeten de projectpartners de capaciteit hebben om het integrale project zoals ingediend/goedgekeurd te realiseren. De deelname aan een intervisiegroep met collega s (van binnen of buiten de organisatie) die ook enige Europese ervaring hebben verdient aanbeveling. 1.2 EUROPESE SAMENWERKING ALS STRATEGISCHE KEUZE VOOR INNOVATIE Europese samenwerking moet in elk geval binnen de organisatie gedragen worden. Het management moet de strategische beslissing nemen om op EU-projecten in te zetten en om de betrokken diensten en medewerkers erop af te stemmen. De organisatie wil een lerende organisatie zijn. Openheid, nieuwsgierigheid, innovatie en dynamiek behoren tot het DNA van de organisatie en de medewerkers. Er is duidelijk creatief en analytisch vermogen aanwezig. Uitwisseling en input van nieuwe ideeën en visies zijn permanente maar uiteraard gedoseerde - aandachtspunten. De organisatie wil op één of enkele specifieke domeinen innovatief zijn (zonder daarom revolutionair hoeven te zijn). Europese samenwerking en projectwerking is hiertoe uiteraard slechts één middel, maar het spreekt voor zich dat het bij uitstek voor vernieuwende (en financiële) input kan zorgen. 1.3 INVESTEER IN EEN PROJECTOMGEVING Een Europees project ontwikkelen is niet anders dan elk ander project met dezelfde stappen, dezelfde kwaliteits- en efficiëntiekenmerken, dezelfde opportuniteiten en valkuilen. Maar meedoen aan Europese projecten betekent wel: je inschrijven in een specifiek beleidskader. Op de bijzondere eigenschappen van Europese projecten gaan we in fase 2 dieper in. We gaan hier niet in op projectwerking in het algemeen. Daarover bestaat voldoende gespecialiseerde lectuur en vorming. We gaan ervan uit dat jouw organisatie reeds ervaring heeft met projectontwikkeling. Het is essentieel dat projecten goed en efficiënt beheerd worden. Op de markt is daarvoor heel wat gespecialiseerde software beschikbaar. Deze besparen tijd en middelen en voorkomen dat fouten gemaakt worden of documenten verloren gaan. Sommige basic softwarepakketten zoals Outlook, Office, de Google Suite en Dropbox bevatten nuttige ICT-tools (zowel gratis als betalend). Omdat projectfinanciering in de toekomst zal toenemen verdient het aanbeveling om te investeren in een goede, omvattende projecttool. Een cloud-oplossing heeft de voorkeur, zodat een gemeenschappelijk platform beschikbaar is om documenten te delen en te archiveren, om uitnodigingen te versturen, om deadlines te bewaken en contactgegevens up-todate te houden. 1.4 EEN EUROPA-VERANTWOORDELIJKE STAAT IN VOOR PERMANENTE SCREENING EN PROCESMANAGEMENT De belangrijkste succesfactor om met Europese projecten te starten is ongetwijfeld het opzetten van een permanente screeningsfunctie. Eén persoon op stafniveau screent intern (welk idee is middels een Europees project te realiseren?) en extern (project- en partneroproepen) de projectmogelijkheden. Hij neemt alle interessante info door en selecteert relevante info- en netwerkevents. Hij toetst intern ideeën af en neemt eventueel al onmiddellijk contact op bij buitenlandse partnersearchoproepen. (Voorzie zo mogelijk ook in een back up als de EU-verantwoordelijke toch de organisatie zou verlaten of langere tijd afwezig zou zijn). De screening vraagt niet noodzakelijk veel tijd en kan in drukke periodes op een laag pitje gezet worden. Het is ook mogelijk om niet intensief en systematisch te screenen, maar erop te vertrouwen dat interessante kansen zich wel zullen aandienen, door je in te schrijven op verschillende nieuwsbrieven. Hoe dan ook: de permanente screening dient duidelijk tot het takenpakket van een medewerker te horen! p. 5 van 45

6 Deze medewerker kiest welke bronnen op te volgen. Ze worden beschreven in fase 2 punt 1.3. De mogelijkheden zijn quasi onbegrensd, maar er is heel wat voorkennis vereist. Bovendien verloopt veruit de meeste officiële en feitelijke communicatie in het Engels. Als de basiskennis aanwezig is, dan vraagt het aanvankelijk wel een behoorlijke inspanning om vlot te lezen en te schrijven. Kennis van het Frans en andere Europese talen zijn een grote meerwaarde. Naar onze ervaring gebeurt de permanente screening best niet door de algemeen directeur, maar door een medewerker in zijn onmiddellijke omgeving. Het moet in elk geval iemand zijn met een brede kijk op de organisatie en met goede toegang tot zowel het directie- als het operationele niveau. Teveel medewerkers verantwoordelijk maken voor de screening werkt meestal ook niet, tenzij er een duidelijke taakverdeling mogelijk is. In fase 2 Permanente screening wordt dieper ingegaan op de concrete aanpak. Als beslist wordt om een projectidee concreet uit te werken (dus overgang naar fase 3), dan moet minstens één persoon van de organisatie daar op dat moment extra tijd voor kunnen vrijmaken. Voor deze tijd is in principe geen vergoeding voorzien. In sommige budgetlijnen mag de voorbereidingstijd in beperkte mate in de projectaanvraag ingebracht worden, maar dan nog is er alleen een compensatie als je project goedgekeurd werd. 1.5 PERFORMANTE BESLUITVORMING IN HET INTERNE PROCES Een performante en vlotte besluitvorming is essentieel. Een aantal essentiële vragen moeten in ogenschouw genomen worden: kan de directie beslissingen nemen of komen deze toe aan het bestuur of een ander periodiek overleg? Hoe wordt beslist welke projectideeën weerhouden worden? Hoe snel kunnen beslissingen genomen worden? Welk mandaat en beslissingsbevoegdheid hebben de medewerkers die projecten uitwerken en uitvoeren? Hoe vlot kunnen ze communiceren met de interne belanghebbenden (afdeling of dienst die inhoudelijk belang heeft bij het project) en andere interne betrokkenen (boekhouding, personeelsdienst, interne communicatie, )? Hoe verloopt de terugkoppeling naar en opvolging vanuit de directie? Wanneer zich in de screening een Europese kans aanbiedt, moet er soms maar niet altijd snel worden beslist. Dit is bijvoorbeeld het geval bij een partnersearchoproep. De toekomstige promotor zoekt nog partners of een partner is onverwacht weggevallen. Als de inhoud van het projectidee relevant is, dan kan dit een uitstekende opportuniteit zijn omdat al heel wat voorbereidend werk door anderen is verricht. Is voor deze gevallen een duidelijke werkwijze voorzien? Als een snelle beslissing om welke reden dan ook niet mogelijk is, dan is dit niet noodzakelijk een ramp, maar moet er wel op een volgende opportuniteit gewacht worden. Wat met de opvolging: welke vragen worden aan de directie teruggekoppeld? En in welke fase van de screening gebeurt dit? Vermijd dat de projectmedewerker op een eiland werkt binnen de organisatie door regelmatig overleg en (mondelinge) rapportage te voorzien. Samengevat: welke interne beleidsorganen moeten geconsulteerd worden, is er een procedure als hierop niet gewacht kan worden, hoe verloopt de mandatering en tussentijdse opvolging, wie zet de finale handtekening als straks in een concreet project gestapt wordt? 1.6 BESLUIT Vooraleer richting Europa te kijken, neemt de onderneming best zichzelf onder de loep: zijn de verschillende voorwaarden aanwezig om succesvol Europese projecten te ontwikkelen? Wanneer op managementniveau de strategische keuze wordt gemaakt om Europees samen te werken, er op uitvoerend niveau voldoende draagvlak is en ook de andere voorwaarden in voldoende mate vervuld zijn, dan pas is er een goede basis. De SE-onderneming kan dan starten met de tweede fase: de geschikte EU-subsidieoproep afwachten voor één of enkele projectabstracts om van daaruit ook de andere puzzelstukken samen te krijgen. Je zult een p. 6 van 45

7 projectcoördinator, partners en een projectschrijver nodig hebben. Meer hierover in het volgende hoofdstuk. p. 7 van 45

8 BIJLAGE BIJ FASE 1 - CHECKLIST 'ONDERZOEK INTERNE VOORWAARDEN' Nr Criterium Voorwaarden realisatie Verbeter timing Fase 1 punt 1.1 Fase 1 punt 1.2 Fase 1 punt 1.3 Fase 1 punt 1.4 Stabiele organisatie: de organisatie is voldoende stabiel en zeker over haar toekomst om een project aan te gaan. De missie en visie van de organisatie ondersteunen Europese initiatieven en laten een zekere investering in tijd en middelen toe. Projectwerking is een basis skill binnen de organisatie De Europa verantwoordelijke Duurzame basisfinanciering Stabiele tewerkstellingsperspectieven voor de projectmedewerkers Er zijn duidelijke afspraken over kostenvergoedingen De organisatie beschikt over een efficiënte backoffice op vlak van administratie en projectopvolging De jaarlijkse turnover is voldoende in vergelijking met het totale projectbudget. Voorfinanciering kan opgevangen worden. De organisatie is in staat tot cofinanciering: ze kan de middelen mobiliseren om de afgesproken projectresultaten neer te zetten indien de projectsubsidie daarvoor niet zou volstaan. Is er een intervisiegroep waarin ervaringen kunnen gedeeld en verwerkt worden? Openheid, nieuwsgierigheid, innovatie en dynamiek behoren tot het DNA van de organisatie en haar medewerkers. Er is duidelijk creatief en analytische vermogen aanwezig Europese samenwerking wordt binnen de organisatie gedragen Welke afspraken worden gemaakt over het screenen van de berichten? Wie detecteert? Wat zijn de vervolgstappen? Aan wie wordt daarna feedback gegeven over mogelijke ideeën De organisatie heeft ervaring met projectwerking (algemeen) De organisatie beschikt over een 'projectmanagement tool'. Deze is geschikt 'voor eigen gebruik' als projectpartner of kan ook voldoende krachtig zijn om efficiënt een project aan te sturen. Er wordt beslist om arbeidstijd vrij te maken voor de verschillende projectfasen. Welke bronnen worden opgevolgd? Wordt een eigen bronnenlijst aangelegd of wordt gebruik gemaakt van beschikbare tools (zie fase 2)? Wie zal deze informatie ontvangen: alleen p. 8 van 45

9 Fase 1 punt 5 Er is een performante beslissingsstructuur de Europese verantwoordelijke of wordt ook een back up voorzien? Welke afspraken worden gemaakt over het screenen van de berichten? Wie detecteert? Wat zijn de vervolgstappen? Aan wie wordt daarna feedback gegeven over mogelijke ideeën? Hoe wordt beslist over projectideeën en indiening (proces van idee tot aanvraag)? Hoe snel kunnen beslissingen genomen worden? Is de beslissingsboom helder voor de betrokken medewerkers? Welk mandaat en beslissingsbevoegdheid hebben de medewerkers die projecten uitwerken en uitvoeren? Hoe vlot kunnen ze communiceren met de interne belanghebbenden (afdeling of dienst die inhoudelijk belang heeft bij het project, ) en andere interne betrokkenen (boekhouding, personeelsdienst, interne communicatie, )? Hoe verloopt de terugkoppeling naar en opvolging vanuit de directie? p. 9 van 45

10 2 FASE 2: PERMANENTE SCREENING INFORMATIE, VOORBEREIDING EN DETECTIE OPPORTUNITEITEN Organisaties die beslist hebben om een Europese werking uit te bouwen, hoe klein ook, kijken aan tegen heel wat informatie, vragen en opportuniteiten. Je ontvangt verschillende soms aantrekkelijke, soms cryptische subsidieoproepen. Sommige organisaties nodigen je uit als partner voor hun project. Na een Europees event kom je met vele naamkaartjes en beloftevolle ideeën thuis. Maar hoe ga je hiermee aan de slag, hoe weet je welke mogelijkheden echt interessant zijn? Een belangrijke stap in het uitbouwen van een Europese werking is het systematisch screenen van informatie en detecteren van opportuniteiten. Zo kan je deze informatie en opportuniteiten matchen met de thema s die je als organisatie graag Europees zou ontwikkelen. Dit hoofdstuk besteedt aandacht aan welke informatie er moet opgevolgd worden, waar een organisatie opportuniteiten vindt en hoe je zelf kansen creëert. We beschrijven daarnaast ook een aantal tools die SE-ondernemingen ondersteunen in de permanente screening en detectie van opportuniteiten. De uitkomst van deze fase en dus de overgang naar fase 3 - is dat je de nodige elementen bij elkaar krijgt om de stap te zetten naar het aanvragen van een Europees project. Deze elementen zijn: een Europees subsidieoproep (of minimaal een geschikt subsidieprogramma) gedetecteerd hebben, een al enigszins uitgewerkt projectidee, een promotor plus mogelijks reeds een aantal partners (indien nodig voor de beoogde subsidieoproep) en iemand die het dossier zal uitschrijven. Verschillende rollen kunnen hierbij samenvallen. 2.1 HET BOS EN DE BOMEN... IN WELKE EU-SUBSIDIEPROGRAMMA S KAN IK MIJN PROJECTIDEE REALISEREN? Een eerste reactie bij EU-subsidieprogramma s is vaak dat men door het bos de bomen niet meer ziet. Er zijn te veel subsidieprogramma s die allemaal op een verschillende manier functioneren. Agentschappen, contactpunten en experten op Europees en Vlaams niveau sturen heel wat informatie, bieden verschillende diensten aan, Het valt niet te ontkennen: EU-subsidieprogramma s, en de machinerie errond, zijn complex. Mits voldoende voorselectie, door een juiste stroomlijning en duiding van informatie en het inroepen van de juiste expertise, is het zeker mogelijk voor een SE-onderneming om een geschikt EUsubsidieprogramma en -oproep te vinden EU-SUBSIDIEPROGRAMMA S: HOE WERKEN ZE? Er zijn heel wat Europese subsidiefondsen en een aanzienlijk deel 1 van de uitgaven van de Europese Unie is bestemd voor deze fondsen. Het zijn financieringsmogelijkheden voor SEondernemingen, vzw s, bedrijven, overheden en onderzoekers. Ze zijn bedoeld om de doelstellingen te realiseren die zijn vastgelegd voor de verschillende beleidsdomeinen van de EU. Binnen deze doelstellingen besteedt de EU veel aandacht aan thema s die van belang zijn voor de sociale economie: tewerkstelling, innovatie, opleiding, training en kwaliteitszorg, klimaat, energie, mobiliteit én sociaal ondernemerschap. 2 Deze thema s worden weerspiegeld in de EU-subsidieprogramma s. Dit betekent dat er kansen zijn voor SE-ondernemingen binnen deze fondsen. Maar hoe vind je als organisatie je weg in deze verschillende fondsen? Hoe weet je welke fondsen je het beste opvolgt en hoe bereid je je voor op een interessante call? 1 De Europese begroting voorziet 960 miljard euro, waarvan naar schatting 35% tot 50% procent ingezet wordt in diverse subsidieprogramma s. 2 Europa heeft op verschillende domeinen impact op de sociale economie. Analyse op p. 10 van 45

11 DE SUBSIDIEPROGRAMMA S TOEGELICHT PROGRAMMAPERIODE Het kader van alle subsidieprogramma s is vastgelegd voor een periode van zeven jaar: Per subsidieprogramma legt een financieringsprogramma de prioriteiten, doelstellingen, doelgroepen, het budget en de technische aspecten vast voor deze zeven jaar. VERSCHILLENDE SOORTEN EU SUBSIDIEPROGRAMMA S Er zijn verschillende soorten EU subsidieprogramma s: De Europese structuur- en investeringsfondsen (ESIF) zijn gefocust op socioeconomische ontwikkeling. Deze programma s werken volledig gedecentraliseerd en worden voornamelijk aangevraagd op Vlaams of provinciaal niveau. Tot deze fondsen horen ESF, EFRO en het fonds voor Plattelandsontwikkeling (PDPO III). De thematische programma s worden Europees opgesteld, gelden voor de gehele EU en worden dus centraal beheerd. Deze fondsen worden direct bij de EU aangevraagd. Het gaat onder andere om EaSI, Horizon2020 en het Europa-voor-de-Burgerprogramma. De gemengd gecentraliseerde/gedecentraliseerde fondsen. Dit zijn subsidieprogramma s die gedeeltelijk door de EU en gedeeltelijk door Vlaanderen worden beheerd. Erasmus+ en AAL zijn voorbeelden hiervan. OPERATIONELE PROGRAMMA S EN WERKPROGRAMMA S De operationele programma s en de werkprogramma s vertalen de hierboven vernoemde financieringsprogramma s naar concrete acties. Operationele programma s worden opgemaakt door de lidstaten/regio s voor de structuur- en investeringsfondsen. Werkprogramma s worden opgemaakt door de Europese Commissie voor de thematische en gemengd gecentraliseerde/gedecentraliseerde fondsen: Operationele programma s: het kader van de structuur- en investeringsfondsen wordt bepaald op niveau van de Europese Commissie. De concrete omzetting gebeurt op lidstaat- en regioniveau in de operationele programma s. Deze operationele programma s belopen de volledige periode Werkprogramma s: worden meestal jaarlijks gepubliceerd gedurende de periode In deze programma s kondigt men aan welke oproepen er zullen verschijnen, welke prioriteiten er zullen gelden, wat het budget wordt, PROGRAMMA S EN PROGRAMMAONDERDELEN Onder één programma zijn soms heel wat acties mogelijk: EU-programma s bestaan vaak uit verschillende onderdelen, sub programma s of programmaonderdelen. Dit zijn specifieke subsidiemogelijkheden binnen het overkoepelende programma met eigen budgeten, inhoudelijke prioriteiten, subsidieerbare acties en subsidieoproepen (en dus deadlines). SUBSIDIEOPROEPEN Wanneer de subsidieoproep wordt gepubliceerd, kan een organisatie hierop een projectvoorstel indienen. Let op de ultieme indieningsdatum. Elke aanvraag die na dit moment ingestuurd wordt is onherroepelijk niet subsidieerbaar. Zonder het belang van deze oproepen te onderschatten, is de informatie die in deze oproepen verschijnt meestal al bekend in de werkprogramma s. PARTNER SEARCH Partner search maakt formeel gezien geen deel uit van de cyclus van een Europese subsidieoproep. In de praktijk is het dikwijls echter een essentieel onderdeel, als de oproep vereist dat het project een samenwerking vereist tussen organisaties uit meerdere Europese lidstaten. Het aantal partners/partnerlanden en hun aard (lokale/regionale/nationale overheid, koepel, for-profit/not-for-profit onderneming, research, onderwijs/opleidingsinstelling, ) wordt vastgelegd in de subsidieoproep. Als een organisatie in haar netwerk niet de juiste p. 11 van 45

12 partners vindt wat meestal het geval is dan kan deze via een officieuze partner search gezocht worden. Omgekeerd kan je ook ingaan op een partner search oproep die voldoende aanleunt bij je eigen projectambities. Ondersteuners helpen je bij het zoeken naar de juiste partners (bijlage 1 bij dit hoofdstuk) en mogelijk adviseren ze je om een partner search template in te vullen waarin je je projectconcept beschrijft (bijlage 2 bij dit hoofdstuk). INHOUDELIJKE KENMERKEN Belangrijke kenmerken van Europese subsidies zijn: EU-subsidieprogramma s zijn gestoeld op Europees beleid en Europese beleidsprioriteiten. Elk programma heeft duidelijk omlijnde doelstellingen en je project moet binnen deze doelstellingen passen. EU-projecten zijn over het algemeen transnationaal: je werkt bijna altijd samen met Europese partners (ESF, EFRO Vlaanderen en het plattelandsprogramma zijn hierop uitzonderingen). Een Europees samenwerkingsverband wordt soms ook een consortium genoemd en het wordt geleid door de projectpromotor. Dit is de formele indiener van het project en hij is ten aanzien van de subsidiegever de enige inhoudelijke, juridische en financiële contractant voor het project. De promotor kan op zijn beurt overeenkomsten afsluiten met de projectpartners, al zijn deze niet zo makkelijk juridisch afdwingbaar. Europa hecht zeker vanaf de nieuwe programmaperiode groot belang aan de impact van het project: hoe garandeer je dat de projectresultaten, eenmaal het project is afgelopen, gebruikt en verduurzaamd kunnen worden? Elk project hoe miniem of omvangrijk ook moet aandacht hebben voor disseminatie. De projectresultaten moeten actief verspreid worden en beschikbaar zijn voor iedere geinteresseerde. De projectresultaten zijn geen eigendom van de projectpartners, maar van de subsidiegever. FINANCIËLE KENMERKEN Europese middelen zijn altijd projectmatig. Er wordt meestal aangegeven welk het maximum subsidiebedrag per projectaanvraag kan zijn. Enkel de ontvankelijke kosten zijn financierbaar. De omschrijving van wat tot de ontvankelijke kosten hoort, kan je lezen bij de subsidieoproep en in de programmagids (die meestal bij het subsidieprogramma hoort en bedoeld is voor de projectindieners). Een aantal subsidieprogramma s werken met forfaitaire vergoedingen wat de bewijslast fel vermindert. De meeste programma s bieden slechts cofinanciering voor een bepaald percentage van de projectkost. Van de ingediende projectbegroting wordt dus slecht een vooraf bepaald percentage gesubsidieerd. Het percentage kan variëren van 30% tot 100% van de projectbegroting. De eigen financiële inbreng kan soms maar niet steeds gebeuren via de inzet van arbeidstijd of via andere subsidies. De meeste programma s verwachten een gedeeltelijke prefinanciering. Er wordt meestal wel een voorschot voorzien, maar de eindafrekening volgt pas na goedkeuring van het afrekeningsdossier OVERZICHT VAN DE RELEVANTE SUBSIDIELIJNEN VOOR DE SOCIALE ECONOMIE Op deze website vind je een toegankelijk overzicht van alle relevante EU-programma s voor de brede socialprofitsector. Per EU-subsidieprogramma vind je op een aparte pagina de betekenis van de programma s voor de socialprofit ondernemingen, je vindt er de doelstellingen en technische informatie over hoe het programma functioneert. Voor de programma s met een directe betekenis voor de sociale economie - ze worden hierna besproken - maken we een extra analyse over het belang van het EU-programma voor een SE-onderneming: we geven aan voor welke thema s de SE bij dit programma terecht kan en welke activiteiten er binnen het programma gefinancierd kunnen worden. Aan de hand van de analyse over het belang van het EU-programma voor de SEondernemingen, kan je zelf een inschatting maken of het programma potentieel interessant is voor jouw organisatie. Op deze wijze kan je één of meerdere interessante subsidielijnen p. 12 van 45

13 detecteren en van dichtbij opvolgen. Zo zal je alvast een beperktere maar juiste filter van subsidieoproepen bekomen, zodat kansen niet aan jou voorbij gaan in de veelheid van andere oproepen. Deze opportuniteiten vind je in de werkprogramma s, de subsidieoproepen, events en partnersearchoproepen. Hieronder geven we een alfabetisch overzicht van de programma s met relevantie voor de sociale economie met de analyse over het belang van het EU-programma voor de SE ondernemingen. Dit overzicht is tevens te vinden op deze webpagina. AAL Active and Assisted Living - Een nieuw ondernemingsdomein voor innovatieve ondernemingen uit de sociale en coöperatieve economie? Het AAL-programma lijkt op het eerste zicht geen voor de hand liggend programma voor de sociale economie, maar het thema 'kwalitatieve zorg voor ouderen via technologische innovatie' past natuurlijk wel perfect in de missie en het ondernemingsmodel van deze bedrijven. Bovendien zijn tal van SE-ondernemingen onder meer binnen de lokale diensteneconomie al actief in de zorgsector. Het AAL-programma kan dus zonder meer een sterke hefboom worden voor innovatieve sociale ondernemers die op deze sociaal en economisch belangrijke toekomstmarkt actief willen zijn. Er zijn mogelijkheden als investeerder in de ontwikkeling van nieuwe zorgtechnologie, als individuele onderneming of via een consortium van sociale ondernemingen en diverse partners. We raden aan enkel als partner aan dit programma deel te nemen of binnen Vlaanderen samenwerking te zoeken met bijvoorbeeld een universiteit of overheid. COSME Programma voor het concurrentievermogen van ondernemingen en kmo s Uitbouw van duurzaam toerisme via COSME: een opportuniteit voor de sector Bepaalde SE-ondernemingen zijn actief in het beheer van fiets- en wandelnetwerken, in duurzaam toerisme of streekontwikkeling. Voor deze groep loont het zeker de moeite om het toerismeluik van het COSME-programma nader te bekijken, aangezien tot de klemtonen van COSME onder meer sociaal toerisme, ICT-toepassingen in toerisme en de uitbouw van duurzaam toerisme behoren. Het programma heeft daarnaast ook aandacht voor de promotie van de sociale economie en het sociaal ondernemerschap, maar dan via de ondersteuning van conferenties en studies. Hierin liggen eventueel opportuniteiten voor de sociale economie als sector. We raden aan enkel als partner aan dit programma deel te nemen of binnen Vlaanderen samenwerking te zoeken met bijvoorbeeld een universiteit of overheid. COSME Erasmus voor jonge ondernemers Nieuwe ondernemers binnen de sociale economie kunnen een uitwisseling organiseren met een ervaren ondernemer uit een ander EU-land. Creatief Europa Artistieke producten en diensten van de sociale en coöperatieve economie Ook al heeft dit programma wellicht geen direct belang voor het geheel van de sociale economie, toch loont het misschien de moeite voor specifieke ondernemingen om de mogelijkheden die het biedt nauwkeuriger te doorlopen. Het gaat dan bijvoorbeeld om kringloopbedrijven die met creatief en artistiek hergebruik van materialen bezig zijn of de coöperatieve multimediabedrijven. EaSI Europees Programma voor Tewerkstelling en Sociale Innovatie De thema's die behandeld worden binnen EaSI, het programma voor Tewerkstelling en Sociale Innovatie, zijn uitermate relevant voor de sociale economie. EaSI richt zich in eerste instantie op dataverzameling, onderzoek naar sociale innovatie, sociale inclusie en beleidshervorming. Als ondernemingen uit de sociale economie toegang willen tot dit programmaluik dan zal het dus eerder zijn als partner, met bijvoorbeeld het uittesten van innovatieve methodieken en tools als specifieke rol. Daarnaast ondersteunt EaSI ook projecten die innovatieve activiteiten opzetten rond de grootste Europese uitdagingen inzake werkgelegenheid en sociale inclusie: de jongerenwerkloosheid en de inclusie van de meest kwetsbare groepen. Dit zijn domeinen waarin SE-ondernemingen bijzonder actief en ervaren zijn. We raden aan enkel als partner aan dit programma deel te nemen of binnen Vlaanderen samenwerking te zoeken met bijvoorbeeld een universiteit of overheid. p. 13 van 45

14 EEEF Europees Energie Efficiëntie Fonds Een mogelijk energiepartnerschap tussen SE ondernemingen en overheden Organisaties uit de sociale economie kunnen niet rechtstreeks een beroep doen op dit fonds, dat bedoeld is voor overheden. SE-ondernemingen kunnen uiteraard wel betrokken worden in de uitvoering van projecten rond energie-efficiëntie. EEEF is onder meer een stimulans en een opportuniteit voor SE-ondernemingen actief in de bouwsector, in klimaatwijken, alternatieve energie of alternatieve mobiliteit. Zij kunnen het initiatief nemen om overheden te overtuigen nieuwe samenwerkingen rond energieefficiëntie op te zetten. EFRO - Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling EFRO als hefboom voor een dynamische sociale economie Het EFRO-programma focust op economische ontwikkeling en werkgelegenheid. Afhankelijk van de sub programma s zit daar een sociale invalshoek aan. Dit programma bevat dus veel kansen voor de sociale economie. EFRO heeft al enige bekendheid in de sector en SEondernemingen die activiteiten (willen) ontwikkelen binnen de volgende thema's maken bovendien meer kans: koolstofarme economie, milieu en hulpbronnen, kenniseconomie en innovatie. Het is uiteraard belangrijk om als onderneming of groep van ondernemingen (consortium) nauwkeurig de diverse sub programma s te analyseren. Deze sub programma s zijn regionaal (EFRO Vlaanderen), grensoverschrijdend of transnationaal (Interreg). Elk sub programma legt eigen accenten. ERASMUS+ - Europees programma voor onderwijs en opleiding, jeugd en sport Erasmus+ bevat heel wat mogelijkheden voor organisaties binnen de sociale economie. Binnen Erasmus+ Leonardo da Vinci, kan bijvoorbeeld ingezet worden op de optimalisering van de kennis en vaardigheden van de medewerkers en op de verbetering van de interne werking van de organisatie om zo een betere ondersteuning te bieden aan de cliënten. Daarnaast kunnen ook projecten worden ontwikkeld met het oog op het verhogen van de arbeidsvaardigheden van de cliënten. Binnen Erasmus+ Youth in Action is er ook aandacht voor jongerentewerkstelling. ESF Europees Sociaal Fonds Naar een sterkere deelname aan het ESF door de sociale economie? Ondernemingen uit de sociale economie hebben ondertussen al een zekere ervaring met het ESF. Toch zou de sector zich nog intensiever op dit programma kunnen toespitsen. Het Europees Sociaal Fonds richt zich immers op werkgelegenheid en is dus inhoudelijk en strategisch zeer nuttig en relevant voor acties binnen de sociale economie. Bovendien heeft het ESF bijzondere aandacht voor projectvoorstellen gericht naar kansengroepen en beoogt het ook het bevorderen van de sociale economie. Europa voor de Burger Dit programma heeft geen directe betekenis voor de sociale economie, maar kan wel een extra opleveren voor ondernemingen die tijd en ruimte hebben en het systeem goed beheersen. Er kunnen immers heel uiteenlopende thema's aan bod komen in het Europa-voor-de- Burgerprogramma. In samenwerking met een lokale overheid zou bijvoorbeeld een uitwisseling met andere Europese gemeentes kunnen worden georganiseerd rond werkgelegenheid. Horizon Sociale en coöperatieve ondernemingen als partner in dit sleutelprogramma van de EU. Er zijn zeker thema's binnen het Horizon2020-programma die relevant zijn voor de sociale economie, maar het programma is zeer gericht op innovatief/wetenschappelijk onderzoek met toepassingen die vaak nog ver afstaan van onmiddellijke (markt)toepassingen. Wanneer een sociale onderneming deelneemt aan een project gefinancierd door Horizon 2020, dan is het aan te raden dit enkel als partner te doen of binnen Vlaanderen samenwerking te zoeken met bijvoorbeeld een universiteit of overheid. LIFE Nieuw Life voor milieuondernemingen Dit programma biedt vooral kansen voor sociale-economieprojecten die actief zijn in natuurbehoud en de verbetering van de leefomgeving. Bovendien is er binnen het programma oog p. 14 van 45

15 voor de sociaal-economische effecten van de projecten buiten de verwachte impact op het milieu, zoals werkgelegenheid. We raden aan enkel als partner aan dit programma deel te nemen of binnen Vlaanderen samenwerking te zoeken met bijvoorbeeld een universiteit of overheid. PDPO III Europees Landbouwfonds voor Plattelandsontwikkeling De maatregelen die erop gericht zijn om de sociale inclusie, armoedebestrijding en economische ontwikkeling te ondersteunen zijn zeker interessant voor de sociale economie. Deze zijn namelijk onder andere gericht op de creatie van werkgelegenheid en de socioeconomische ontwikkeling van plattelandsgebieden CONTACTPUNTEN EN SUBSIDIEAGENTSCHAPPEN Afhankelijk van het niveau (Europees, regionaal of provinciaal) waarop de subsidiekanalen worden beheerd, bestaan er agentschappen en contactpunten per subsidieprogramma. Elk subsidieprogramma heeft in elke lidstaat één of meerdere contactpunten. Ze zijn een informatiepunt van de Europese Commissie. In België zijn er meestal contactpunten per regio. Deze contactpunten organiseren vaak informatiesessies en je kan er informatie inwinnen over het betreffende programma en subsidieoproepen. De subsidieagentschappen beheren een bepaald subsidieprogramma. De subsidieagentschappen beslissen over de al dan niet goedkeuring van een project. Voor de structuur- en investeringsfondsen en andere gedecentraliseerde programma s valt het contactpunt meestal samen met de subsidieagentschappen. Deze Vlaamse subsidieagentschappen (bijvoorbeeld EPOS en JINT voor Erasmus+, ESF-agentschap Vlaanderen, ) zijn meestal toegankelijker dan hun Europese collega-agentschappen. Bovendien is de prioritering binnen de EU-subsidieprogramma s ook veel meer vertaald en in contact met de Vlaamse realiteit. De Vlaamse subsidieagentschappen kunnen ook ver gaan in het ondersteunen van projectaanvragen. Het indienen van projecten is hierdoor vaak eenvoudiger en kan soms ook in het Nederlands gebeuren (indien er geen internationale samenwerking noodzakelijk is). Voor de programma s die volledig Europees worden beheerd zijn er de Europese subsidieagentschappen. Veelal besteedt de Europese Commissie dit werk uit naar aparte uitvoerende agentschappen ( executive agencies ). Je kan deze agentschappen ook contacteren voor informatie, al blijven hun antwoorden in vele gevallen zeer algemeen (bijvoorbeeld vragen kunnen uitsluitend via gesteld worden en voor antwoorden wordt naar FAQ s verwezen). Wanneer je informatie wilt inwinnen over een specifiek programma of wanneer je beslist hebt een project te ontwikkelen binnen dit programma, is het een must met deze instanties contact op te nemen. Echter, elk contactpunt/subsidieagentschap heeft vooral kennis over het eigen programma, maar heeft veelal geen zicht op belendende programma s of op het volledige plaatje van Europese subsidieprogramma s gericht naar een welbepaalde sector, zoals bijvoorbeeld de Sociale Economie. Voor een analyse van de meest geschikte subsidieprogramma s voor jouw projectidee, doe je beter een beroep op andere instanties die wel een overzicht hebben op alle mogelijke subsidieprogramma s, zoals vleva, Kenniscentrum Sociaal Europa of de provincies. Een beschrijving van de precieze dienstverlening van deze organisaties, vind je in bijlage 1 bij dit hoofdstuk BESLUIT: EEN GEPASTE EU CALL? Binnen het EU-beleid is er heel wat aandacht voor thema s die ook voor de sociale economie prioritair zijn (onder andere tewerkstelling, innovatie, opleiding, training en kwaliteitszorg, klimaat, energie, mobiliteit én sociaal ondernemerschap). Deze beleidsdomeinen worden weerspiegeld in de Europese fondsen, waardoor er dus heel wat kansen zijn voor de SEondernemingen binnen deze fondsen. Eenmaal je één of meerdere subsidielijnen hebt gespot die voor je organisatie interessant kunnen zijn, is het belangrijk de actualiteit van deze subsidielijn op te volgen, zodat je de opportuniteiten detecteert: werkprogramma, subsidieoproep, events en partnersearchoproepen. p. 15 van 45

16 Het is eenvoudiger deze fondsen op te volgen wanneer je als organisatie één of meerdere ideeën afbakent die je graag Europees wilt ontwikkelen. Enerzijds maakt dit de screening van de informatie eenvoudiger. Anderzijds kan je maar een succesvol Europees project ontwikkelen wanneer je een match vindt tussen de eigen organisatiedoelstellingen en de Europese beleidsprioriteiten. In dat geval bestaat er immers ook een draagvlak op verschillende niveaus binnen je organisatie om rond deze thematiek te leren en te experimenteren en de projectresultaten te implementeren. In het volgende hoofdstuk gaan we in op de verschillende onderdelen van een projectidee. 2.2 SUBSIDIEOPROEPEN KOPPELEN AAN PROJECTIDEEËN Om gericht de Europese fondsen op te volgen is het noodzakelijk dat je weet welk soort project je wil ontwikkelen. Kijk je eerder richting een vorming voor je personeel, wil je een innovatieve productietechniek uitwerken of wil je nieuwe samenwerkingsvormen opzetten met een voor de sociale economie onbekende sector? Ben je als organisatie klaar om een groot project te coördineren of stap je liever in een kleiner uitwisselingsproject om je Europees netwerk uit te bouwen? Afhankelijk van de antwoorden op deze vragen zijn er verschillende Europese fondsen die voor je organisatie interessant kunnen zijn. Het is belangrijk hierin als organisatie een positie te bepalen om het opvolgen van EU-fondsen makkelijker te maken. Deze positie kan uiteraard over tijd wijzigen EEN PROACTIEVE HOUDING: ZELF EEN PROJECTIDEE EUROPA INSTUREN Sommige organisaties hebben een concreet idee dat ze willen ontwikkelen met steun van Europese fondsen en/of samen met Europese partners. Het is belangrijk dit projectidee duidelijk te omschrijven, zodat er binnen de organisatie eensgezindheid is over het project, het duidelijk kan gecommuniceerd worden naar potentiële Europese partners en het te matchen valt met één of meerdere EU subsidieprogramma s. Het projectidee wordt best in het Engels omschreven: Titel, EU programme, Project idea, Activities, Een template om je projectidee te beschrijven vind je in bijlage bij dit hoofdstuk. Daarna moet je projectidee uiteraard uitgestuurd worden naar potentiële Europese partners. Je kan hiervoor beroep doen op vleva, Kenniscentrum Sociaal Europa, de contactpunten van de Europese subsidieprogramma s of de provincies maar ook bijvoorbeeld Europese koepels die in jouw sector actief zijn, zie DE KAT UIT DE BOOM KIJKEN: AANSLUITING VINDEN BIJ EEN EUROPEES CONSORTIUM Misschien is er binnen jouw organisatie nog geen duidelijk afgebakend projectidee of heb je niet de middelen om zelf een Europees project te trekken? Dit betekent niet dat je geen toegang kunt krijgen tot Europese projecten. Een SE-onderneming kan aansluiting proberen te vinden bij andere projecten, gelanceerd door een Europese collega. Het voordeel hierbij is dat je als organisatie niet de leidende rol hebt, wat inhoudt dat je heel wat minder werk en tijd moet investeren in de ontwikkeling van het project. Een nadeel is dat je compromissen zal moeten sluiten in de inhoudelijke uitwerking. Je kan het project dus minder sturen richting de eigen organisatiedoelstellingen. Deze werkwijze is natuurlijk alleen maar van toepassing in projecten waar meerdere partners nodig zijn en waar er reeds een promotor is die het project zal indienen en indien goedgekeurd zal leiden. HOE DOE JE DIT? Een belangrijke hulp zijn de partnersearch-oproepen. Europese organisaties die aan een projectidee werken en die nog op zoek zijn naar partners versturen via verschillende kanalen een oproep om nog geschikte partners te vinden. Je vindt deze partnersearch-oproepen p. 16 van 45

17 onder andere via de websites van contactpunten gelinkt aan EU-programma s, regiobureaus 3, de websites van vleva en Kenniscentrum Sociaal Europa. Een andere mogelijkheid is om actief aanwezig te zijn op informatiesessies, workshops en netwerken die in het kader van verschillende subsidieoproepen worden georganiseerd (zie ook hoofdstuk 3 hieronder). Zo vergroot je je Europees netwerk en leer je verschillende organisaties kennen, die ook kennis kunnen nemen van jouw expertise. 2.3 MET WIE WIL JE SAMENWERKEN - PROMOTOR & PARTNERS Naast een subsidieoproep en een projectidee, is meestal een consortium van partners een noodzakelijk element om een EU-project in te dienen. De meeste Europese fondsen vragen namelijk een partnerschap dat is samengesteld uit organisaties uit verschillende EU-landen. Voor ESF, EFRO Vlaanderen, PDPO heb je in de regel geen buitenlandse partners nodig. De informatie hierna is dus niet van toepassing voor projecten binnen deze programma s. Als SE-onderneming kan je ervoor kiezen als promotor of partner aan de slag te gaan. Indien je voor de eerste keer deelneemt aan een Europees project, is het aan te raden deel te nemen als partner, zeker voor projecten met een omvangrijk partnerschap en budget. Als promotor kan je de richting bepalen van een project, maar heb je veel werk met projectbeheer en het aansturen van de partners. Als partner heb je vooral een inhoudelijke rol en kan je het reilen en zeilen van een Europees project stap voor stap leren kennen HOE VIND JE DE JUISTE PARTNERS? Een succesvol EU-project heeft goede partners nodig. Er moet nauw worden samengewerkt, dikwijls gedurende verschillende jaren, in een context die de samenwerking bemoeilijkt (taalbarrière, afstand, een verschillende sociale, culturele en organisatorische context, ). Daarom kan het nuttig zijn te investeren in een sterk netwerk alvorens in te schrijven op Europese projecten, zodat je aan de slag kan met stabiele en structurele partnerschappen. Een aantal kenmerken van goede partners 4 : Geëngageerd, betrouwbaar, flexibel en enthousiast, zowel op niveau van de algemene leiding als de uitvoerende projectverantwoordelijken. Een actieve deelname aan elk deel van het project. Het project moet ook voor de projectpartners een substantiële inhoudelijke meerwaarde bieden (niet participeren alleen maar om het project an sich). Een goede financiële basis en een sterke administratieve backoffice (om projectactiviteiten te pre-financieren, co-financieren en administreren). Expertise en vaardigheden die een meerwaarde betekenen voor de inhoud en beheer van het project. Beperkt personeelsverloop. Continuïteit van de projectmedewerker bij de partner is zeker belangrijk, maar kan uiteraard niet gegarandeerd worden. Het engagement van de directie om in alle gevallen de continuïteit te waarborgen is daarom essentieel. Ervaring met (Europese) projectwerking. Het opzetten van een sterk Europees netwerk is niet eenvoudig, zeker wanneer een organisatie uit het niets moet beginnen. Hieronder worden een aantal tips gegeven om (structurele) partnerschappen zelf op te zetten en uit te bouwen op Europees niveau: Bij de lancering van een subsidieoproep worden er vaak infosessies georganiseerd door de verantwoordelijke agentschappen (zowel op Vlaams als Europees niveau). Ga hier zeker naartoe, niet enkel om meer informatie te krijgen over de call en om je projectidee 3 Meer dan 250 Europese regio s en grote steden zijn fysiek aanwezig in Brussel door middel van een regiobureau. In meer of mindere mate zijn deze alle actief in Europese projecten en proberen ze de organisaties en overheden van hun regio in Europese projecten te betrekken. Deze regiobureaus kunnen de aangewezen tussenpersoon zijn. 4 Presentatie Stefan Helsen (SPK Kempen) Europese projecten Hoe eraan beginnen en hoe deze tot een goed einde brengen? p. 17 van 45

18 af te toetsen bij het agentschap, maar ook om potentiële partners binnen deze subsidielijn te ontmoeten (voor deze of een toekomstige call). Op de websites van de verschillende EU-subsidielijnen zijn er soms zoekertjes of een databank met projecten. Het kan interessant zijn samen te werken met een organisatie die al een subsidiëring kreeg binnen een welbepaald EU-programma voor een project met een gelijklopende thematiek. Maar opgelet: probeer toch de organisaties die zich aldus aanmelden te screenen, bv door via websearch vorige projectresultaten te bekjiken. Meer en meer worden er brokerage events of project development workshops georganiseerd, met als doel projectideeën te lanceren, partners te vinden en een projectidee samen te ontwikkelen. Probeer zo veel als mogelijk aan uitwisselingen deel te nemen. Ontvang buitenlandse organisaties en ga op bezoek bij inspirerende Europese collega s. Aanwezig zijn op Europese congressen georganiseerd in het eigen vakgebied is ook een aanrader. De verschillende sectoren en doelgroepen zijn op Europees niveau georganiseerd binnen Europese federaties. Je kan met een projectidee bij hen aankloppen om Europese partners te vinden of hen vragen als disseminatiepartner. Klop aan bij de Brusselse regiobureaus. Meer dan 250 Europese regio s en grote steden zijn fysiek aanwezig in Brussel door middel van een regiobureau. In meer of mindere mate zijn deze alle actief in Europese projecten en proberen ze de organisaties en overheden van hun regio in Europese projecten te betrekken. Deze regiobureaus kunnen de aangewezen tussenpersoon zijn RELEVANTE NETWERKEN EN KOEPELS VOOR DE SOCIALE ECONOMIE Europese netwerken en koepels kunnen ingezet worden om actief op zoek te gaan naar partners en projectideeën. Deze netwerken zijn niet altijd specifiek gericht naar de SEonderneming, maar soms ook naar het sociale domein in het algemeen. Algemene netwerken: ENSA European Network for Social Authorities: ELISAN European local inclusion & social action network: Specifieke netwerken voor de Sociale Economie: Rreuse - a European umbrella for social enterprises with activities in reuse, repair and recycling: ESFN European Social Franchising Network: FEBEA European Federation of Ethical and Alternative banks: ENSIE - European Network of Social Integration Enterprises: Workability Europe - equal employment opportunities are a reality for people with disabilities: EASPD - The European Association of Service providers for Persons with Disabilities: EPR European Platform for Rehabilitation: Cooperatives Europe - the voice of cooperative enterprises in Europe: Social Economy Europe - the EU-level representative institution for the social economy: Reves European Network of Cities and Regions for the Social Economy: Euclid European network for the third sector: Lidmaatschap van bovenstaande netwerken (rechtstreeks of via de Vlaamse koepel waarbij je organisatie aangesloten is) is meestal noodzakelijk om op hun steun beroep te doen. p. 18 van 45

19 2.4 WIE SCHRIJFT HET PROJECT UIT? EUROPESE SUBSIDIES VOOR DE SOCIALE ECONOMIE Heb je al een EU-subsidieoproep gespot? Is er al een goed omschreven projectidee? Ken je de projectpromotor en eventueel al een aantal partners? Dan is de volgende vraag wie de projectschrijver zal zijn. Wie zal het - uitgebreide en specifieke - aanvraagformulier invullen, de projectdoelstelling, activiteiten en resultaten en het financiële plan uitschrijven in een logische en coherente tekst? Over het algemeen neemt de projectcoördinator in samenspraak met de partners deze taak op zich. Wanneer het om een groter project gaat, kan het aan te raden zijn in zee te gaan met een consultant die ervaring heeft in een specifiek programma (bijvoorbeeld Erasmus+, Horizon2020 of EaSI). Een projectdossier uitschrijven vraagt immers heel wat tijd en dossiers uitschrijven op Europees niveau vraagt een specifieke expertise: input van verschillende Europese partners verbinden, specifieke kennis rond het subsidieprogramma, specifiek taalgebruik, het projectidee moet gelinkt worden met de EU-beleidsdoelstellingen, De ervaring leert dat sommige zeer goede projectideeën van sterke organisaties en consortia niet goedgekeurd worden omdat het aanvraagdossier inhoudelijk zwak is (bij gebrek aan specifieke Europese expertise). Het is niet moeilijk om een consultant te vinden die deze taak kan opnemen, maar het is wel een hele uitdaging om er één te vinden die betaalbaar is. In de zoektocht kan het volgende helpen: Sommige consultants werken via het no-cure-no-pay -principe. Er zal enkel een factuur volgen indien het project wordt goedgekeurd. Andere vragen geen vergoeding om het project uit te schrijven, maar nemen wel een rol binnen het project waarvoor ze dan ook een vergoeding krijgen uit het projectbudget. Dit gaat vaak om het werkpakket Projectevaluatie of coördinatie. Vaak zijn hogescholen (die opleidingen verstrekken in het sociale domein) bereid om een project uit te schrijven, in samenwerking met actoren uit het terrein, als dit in hun doelstellingen past en als ze zelf als partner kunnen deelnemen. Verwacht evenwel niet dat de consultant al het werk zal overnemen. Zeker de kern van het project, de doelstellingen en de eindproducten moeten geschreven worden door experten op het terrein. Maak duidelijke afspraken met de projectschrijver én alle partners wie welke informatie zal aanleveren, maar laat de eindredactie over aan één auteur. Zoals gezegd: de consistentie van de projectaanvraag is essentieel. In bijlage gaat een lijst van consultants die ervaringen hebben in het sociale domein. Ze gaven aan dat modellen van samenwerking zoals hiervoor beschreven met hen bespreekbaar zijn. 2.5 BESLUIT Een belangrijke stap in het uitbouwen van een Europese werking is een systematiek te brengen in het screenen van informatie en het detecteren van opportuniteiten, om zo deze informatie en opportuniteiten te matchen met de thema s die je als organisatie graag Europees zou ontwikkelen. Het doel van dit systeem is de nodige elementen bij elkaar krijgen waardoor een SE-onderneming de stap zet naar het ontwikkelen van een Europees project. Deze elementen zijn: een Europees subsidiekanaal, een projectidee, een promotor plus mogelijks een aantal partners en een persoon die het dossier wil uitschrijven (dit kan samenvallen met het promotorschap). Wanneer deze verschillende stukken op de juiste plaats vallen, is het tijd om het project verder uit te bouwen zodat het klaar is om in te dienen in een specifieke subsidielijn. Hoe je dit het beste aanpakt, lees je in het volgende hoofdstuk Projectontwikkeling. p. 19 van 45

20 BIJLAGE 1 BIJ FASE 2 WIE ONDERSTEUNT JE BIJ DE ONTWIKKELING VAN JE PROJECT Alle informatie over de Europese subsidieprogramma s is publiek beschikbaar bij de subsidiegevers en de nationale contactpunten van elk subsidieprogramma. Er zijn daarnaast ook andere instanties bij wie je terecht kan voor meer informatie in verband met Europese subsidies en die je ondersteunen in het vinden van een geschikte EU-subsidieoproep, zoals het Vlaams-Europees verbindingsagentschap (vleva), Kenniscentrum Sociaal Europa en de provincies. In deze bijlage vind je een lijst van de nationale contactpunten, een beschrijving van de dienstverlening van vleva, Kenniscentrum Sociaal Europa en de provincies en een lijst van consultants waar je eventueel een beroep kunt op doen voor jouw projectontwikkeling. KENNISCENTRUM SOCIAAL EUROPA, EXPERT IN EUROPESE SUBSIDIES EN BELEID VOOR DE SOCIALE ECONOMIE Kenniscentrum Sociaal Europa is het samenwerkingsverband van 15 Vlaamse koepels uit de socialprofitsector (waaronder VLAB, SST/SOM en in C uit de SE) rond Europa. Het informeert, adviseert en coacht sociale ondernemingen en sector-federaties rond Europees beleid, Europese projecten en projectfinanciering. WERKING EN DIENSTEN De website van Kenniscentrum Sociaal Europa screent permanent 20 Europese subsidieprogramma s die relevant zijn voor socialprofitondernemingen in het algemeen en geeft een compleet overzicht van een 10-tal relevante subsidielijnen voor SE-ondernemingen en informeert permanent over actuele subsidieoproepen in deze programma s. Deze informatie laat de bezoeker toe zelf een analyse te maken over welke EU-fondsen geschikt zijn voor de projectideeën die op de agenda staan van de organisatie. Kenniscentrum Sociaal Europa begeleidt en coacht daarnaast individuele sociale ondernemingen bij de ontwikkeling van hun Europese projecten en samenwerking. De meeste content van onze website is publiek toegankelijk; individuele diensten en coaching zijn voorbehouden voor de leden. Een overzicht van onze diensten: Voor elk subsidie programma en programma-onderdeel vind je een aparte overzichtspagina met alle actualiteits- en achtergrondinformatie. Zodra we een subsidieoproep, partnersearch, info sessies of andere essentiële info detecteren, publiceren we deze en krijgen de aangesloten organisaties een bericht via EuropaService. Er zijn verschillende zoekfuncties beschikbaar (eenvoudig en complex zoeken). Je kan in je profiel aanduiden welke berichten je precies wenst te ontvangen. Kenniscentrum Sociaal Europa helpt met het vinden van de juiste Europese partners en bij het uitwerken van uw projectidee, bij het zoeken naar de juiste subsidielijn,...: screening, makelen en schakelen. We helpen bij de disseminatie van jouw lopende of afgeronde project. Dit kan via infosessies of we tonen jouw project als praktijkvoorbeeld bij het subsidieprogramma dat jouw project financiert. Je vindt meer uitleg op de disseminatie pagina. TOOLS Kenniscentrum Sociaal Europa heeft heel wat tools ter beschikking om SE ondernemingen in elke fase van Europese projectontwikkeling te ondersteunen 5. Hieronder vind je een overzicht. Fase Omschrijving Toegang 5 Een aantal tools werden ontwikkeld in opdracht van in C en met de steun van de Vlaamse overheid. Meer info: p. 20 van 45

Europese subsidies voor de Sociale Economie

Europese subsidies voor de Sociale Economie Europese subsidies voor de Sociale Economie Kader en functioneren van Europese subsidies Hoe werken EU subsidies? 1 EU BELEIDSKADER BEPALEND VOOR DE INHOUD SUBSIDIEPROGRAMMA S (1) Europa 2020 doelstellingen

Nadere informatie

PROJECTONTWIKKELINGSTOOL (V2)

PROJECTONTWIKKELINGSTOOL (V2) PROJECT 'EUROPESE SUBSIDIES VOOR DE SE' Nota Ref: N62n-14-05b Brussel, 25 september 2014 PROJECTONTWIKKELINGSTOOL (V2) 1 VERSIE 2 VAN DE INFO NOTA In bijlage bij deze nota gaat de volgende versie van de

Nadere informatie

Aandachtspunten EU Subsidies

Aandachtspunten EU Subsidies Bijeenkomst Europese subsidies Actiz & GGZ Nederland Aandachtspunten EU Subsidies An Rommel 15 Juni 2017 EU BELEIDSKADER BEPALEND VOOR DE SUBSIDIEPROGRAMMA S (2) Europa 2020 Slimme, duurzame en inclusieve

Nadere informatie

Europese subsidies voor de Sociale Economie. Hoe een EU project ontwikkelen?

Europese subsidies voor de Sociale Economie. Hoe een EU project ontwikkelen? Europese subsidies voor de Sociale Economie Hoe een EU project ontwikkelen? VIJF FASES BIJ HET INDIENEN VAN EEN EUROPEES PROJECT Fase 1: Interne voorwaarden in de organisatie: investeren in een projectomgeving

Nadere informatie

Europese subsidies voor de Sociale Economie. Kader en functioneren van Europese subsidies

Europese subsidies voor de Sociale Economie. Kader en functioneren van Europese subsidies Europese subsidies voor de Sociale Economie Kader en functioneren van Europese subsidies Hoe werken EU subsidies? EU BELEIDSKADER BEPALEND VOOR DE INHOUD SUBSIDIEPROGRAMMA S (1) Thema s van belang voor

Nadere informatie

Europese subsidies voor de Sociale Economie. Kader en functioneren van Europese subsidies

Europese subsidies voor de Sociale Economie. Kader en functioneren van Europese subsidies Europese subsidies voor de Sociale Economie Kader en functioneren van Europese subsidies Hoe werken EU subsidies? EU BELEIDSKADER BEPALEND VOOR DE INHOUD SUBSIDIEPROGRAMMA S (1) Thema s van belang voor

Nadere informatie

Europese subsidies voor de Sociale Economie. Hoe uw Europees project ontwikkelen?

Europese subsidies voor de Sociale Economie. Hoe uw Europees project ontwikkelen? Europese subsidies voor de Sociale Economie Hoe uw Europees project ontwikkelen? Project in samenwerking met in C, de ondersteuningsstructuur voor de sociale economie en gefinancierd door de Vlaamse overheid

Nadere informatie

Europese subsidies voor de Sociale Economie Hoe uw Europees project ontwikkelen?

Europese subsidies voor de Sociale Economie Hoe uw Europees project ontwikkelen? Europese subsidies voor de Sociale Economie Hoe uw Europees project ontwikkelen? Project in samenwerking met in C, de ondersteuningsstructuur voor de sociale economie en gefinancierd door de Vlaamse overheid

Nadere informatie

Europese subsidies voor de Sociale Economie. Hoe uw Europees project ontwikkelen?

Europese subsidies voor de Sociale Economie. Hoe uw Europees project ontwikkelen? Europese subsidies voor de Sociale Economie Hoe uw Europees project ontwikkelen? Project in samenwerking met in C, de ondersteuningsstructuur voor de sociale economie en gefinancierd door de Vlaamse overheid

Nadere informatie

Europese projecten in de praktijk. Maandag 8 december, Provincie West-Vlaanderen

Europese projecten in de praktijk. Maandag 8 december, Provincie West-Vlaanderen Europese projecten in de praktijk Maandag 8 december, Provincie West-Vlaanderen Europese projecten in de praktijk Waarom een Europees project? Hoe begin je aan een Europees project? Hoe stel je de aanvraag

Nadere informatie

Infodag VGC. Europese subsidiemogelijkheden. Kenniscentrum Sociaal Europa An Rommel. 1 maart 2016

Infodag VGC. Europese subsidiemogelijkheden. Kenniscentrum Sociaal Europa An Rommel. 1 maart 2016 Infodag VGC Europese subsidiemogelijkheden Kenniscentrum Sociaal Europa An Rommel 1 maart 2016 KENNISCENTRUM SOCIAAL EUROPA Activiteiten Informatie, advies en coaching rond Europees beleid, Europese projecten

Nadere informatie

Europese subsidies en de sociale economie

Europese subsidies en de sociale economie Europese subsidies en de sociale economie Tewerkstelling van vluchtelingen binnen de sociale economie 24 Mei 2016 Agenda 14:00 Welkom 14:15 Inleiding: Wie zijn de vluchtelingen? Quentin Callens, Agentschap

Nadere informatie

ons kenmerk DIR/EUI/U201401037 Lbr. 14/037

ons kenmerk DIR/EUI/U201401037 Lbr. 14/037 Brief aan de leden T.a.v. het college en de raad informatiecentrum tel. (070) 373 8393 betreft Dienstverlening Directie Europa VNG uw kenmerk ons kenmerk DIR/EUI/U201401037 Lbr. 14/037 bijlage(n) datum

Nadere informatie

EVALUATIE 5 PROVINCIALE INFOSESSIES 'EUROPESE

EVALUATIE 5 PROVINCIALE INFOSESSIES 'EUROPESE Nota Ref: N62x-15-05b Brussel, 17 april 2015 EVALUATIE 5 PROVINCIALE INFOSESSIES 'EUROPESE SUBSIDIES VOOR DE SOCIALE ECONOMIE' 1 INFOSESSIES IN DE 5 PROVINCIES De voorbije maanden organiseerde Kenniscentrum

Nadere informatie

Vormingsreeks VGC. Kenniscentrum Sociaal Europa An Rommel. 22 mei Hoe schrijf ik een goed Europees projectvoorstel?

Vormingsreeks VGC. Kenniscentrum Sociaal Europa An Rommel. 22 mei Hoe schrijf ik een goed Europees projectvoorstel? Vormingsreeks VGC Hoe schrijf ik een goed Europees projectvoorstel? Kenniscentrum Sociaal Europa An Rommel 22 mei 2017 KENNISCENTRUM SOCIAAL EUROPA Activiteiten Informatie, advies en coaching rond Europees

Nadere informatie

Functiebeschrijving: Projectbeheerder

Functiebeschrijving: Projectbeheerder Functiebeschrijving: Projectbeheerder Functiefamilie dossierbeheerder externe aanvragen Voor akkoord Naam leidinggevende Louis Vervloet, afdelingshoofd Datum + handtekening Marjolein Van Den Broeck, Diensthoofd

Nadere informatie

FAQ. Decreet bovenlokale cultuurwerking Subsidie voor bovenlokale cultuurprojecten

FAQ. Decreet bovenlokale cultuurwerking Subsidie voor bovenlokale cultuurprojecten FAQ Decreet bovenlokale cultuurwerking Subsidie voor bovenlokale cultuurprojecten cjm.vlaanderen.be INHOUD 1 Wie kan aanvragen?... 4 1.1 Kan een feitelijke vereniging indienen? 4 1.2 Kan eenzelfde aanvrager

Nadere informatie

Van Idee naar Innovatie

Van Idee naar Innovatie Van Idee naar Innovatie Horizon 2020 maakt het mogelijk! In 10 minuten een helder verhaal over Horizon 2020 Horizon 2020 Europa is op zoek naar innovaties die internationaal succesvol kunnen zijn. Horizon

Nadere informatie

Transitiereglement voor de subsidiëring van culturele projecten met een regionale uitstraling

Transitiereglement voor de subsidiëring van culturele projecten met een regionale uitstraling Transitiereglement voor de subsidiëring van culturele projecten met een regionale uitstraling I. SITUERING Het decreet van 18 november 2016 houdende de vernieuwde taakstelling en gewijzigde financiering

Nadere informatie

EU subsidies voor KRW opgaven

EU subsidies voor KRW opgaven EU subsidies voor KRW opgaven Themabijeenkomst op 26 november 2015 Govert Kamperman en Wimjan van der Heijden Waar staan we bij stil Kerndoelstellingen Europa Europa 2020-strategie EU subsidies, waar begint

Nadere informatie

FUNCTIEFAMILIE 5.3 Projectmanagement

FUNCTIEFAMILIE 5.3 Projectmanagement Doel van de functiefamilie Leiden van projecten en/of deelprojecten de realisatie van de afgesproken projectdoelstellingen te garanderen. Context: In lijn met de overgekomen normen in termen van tijd,

Nadere informatie

ORGANISATIE COLLECTIEVE INFORMATIESESSIES: STAND VAN ZAKEN

ORGANISATIE COLLECTIEVE INFORMATIESESSIES: STAND VAN ZAKEN Nota Ref: N62o-14-07 Brussel, 15 december 2014 ORGANISATIE COLLECTIEVE INFORMATIESESSIES: STAND VAN ZAKEN In het kader van de opdracht Meer Europese samenwerking voor de sociale economie organiseert Kenniscentrum

Nadere informatie

Inclusief onderwijs Maak het vanzelfsprekend!

Inclusief onderwijs Maak het vanzelfsprekend! 1 Projectoproep Inclusief onderwijs Maak het vanzelfsprekend! Deelnemingsformulier 2015 Hart voor Handicap streeft naar een warme en inclusieve samenleving. Een samenleving waar iedereen van tel is. Een

Nadere informatie

Reglement Innovatieve partnerprojecten

Reglement Innovatieve partnerprojecten FAQ Reglement Innovatieve partnerprojecten I. AANVRAAG Q: Kan ik een dossier enkel digitaal indienen? A: De subsidiedossiers kunnen enkel worden ingediend via de KIOSK-applicatie, door de culturele partner

Nadere informatie

Cultura Creative (RF) / Alamy Stock Photo

Cultura Creative (RF) / Alamy Stock Photo Cultura Creative (RF) / Alamy Stock Photo DE EUROPESE STRUCTUUR- EN INVESTERINGSFONDSEN (ESI-FONDSEN) EN HET EUROPEES FONDS VOOR STRATEGISCHE INVESTERINGEN (EFSI) HET VERZEKEREN VAN COÖRDINATIE, SYNERGIEËN

Nadere informatie

Barones Monique van Oldeneel tot Oldenzeel - Venture Philantropy FAQ. Selectiecriteria

Barones Monique van Oldeneel tot Oldenzeel - Venture Philantropy FAQ. Selectiecriteria Barones Monique van Oldeneel tot Oldenzeel - Venture Philantropy FAQ 1. Kandidaten Kan een feitelijke vereniging zich kandidaat stellen? Kan een coöperatieve die werkt met de waarden van de sociale economie

Nadere informatie

Evaluatie National Contact Point-werking van het Vlaams Contactpunt Kaderprogramma

Evaluatie National Contact Point-werking van het Vlaams Contactpunt Kaderprogramma Evaluatie National Contact Point-werking van het Vlaams Contactpunt Kaderprogramma Departement Economie, Wetenschap en Innovatie Afdeling Strategie en Coördinatie Koning Albert II-laan 35 bus 10 1030 Brussel

Nadere informatie

JINT zoekt assessoren voor projecten in Erasmus+/Youth in Action

JINT zoekt assessoren voor projecten in Erasmus+/Youth in Action JINT zoekt assessoren voor projecten in Erasmus+/Youth in Action Het programma Erasmus+ is het nieuwe programma van de Europese Commissie. Dit programma loopt van 2014 tot 2020. Door te investeren in onderwijs,

Nadere informatie

#46: Vragen en antwoorden nieuwe actielijn Erasmus+ voor scholen 'School Exchange partnerships'

#46: Vragen en antwoorden nieuwe actielijn Erasmus+ voor scholen 'School Exchange partnerships' #46: Vragen en antwoorden nieuwe actielijn Erasmus+ voor scholen 'School Exchange partnerships' Elvira Arkesteijn, Bart van den Elzen en Svetlana van Schilfgaarde Wat gaan we doen? Nieuwe kansen voor scholen

Nadere informatie

Alleen organisaties met een culturele doelstelling en zonder winstoogmerk kunnen een aanvraag indienen.

Alleen organisaties met een culturele doelstelling en zonder winstoogmerk kunnen een aanvraag indienen. KUNSTPARTICIPATIE: OVER DEZE SUBSIDIE Met de programmalijn Kunstparticipatie wil het Fonds de vernieuwing van het aanbod van kunstbeoefening in de vrije tijd realiseren. Daarnaast wil het bijdragen aan

Nadere informatie

Experimenteel reglement: Innovatieve partnerprojecten

Experimenteel reglement: Innovatieve partnerprojecten Experimenteel reglement: Innovatieve partnerprojecten I. SITUERING Op 14 juli 2017 heeft de Vlaamse minister bevoegd voor Cultuur zijn conceptnota Een langetermijnvisie voor aanvullende financiering en

Nadere informatie

Dit moet gemotiveerd worden in het projectvoorstel en wordt mee beoordeeld bij de evaluatie.

Dit moet gemotiveerd worden in het projectvoorstel en wordt mee beoordeeld bij de evaluatie. 0 OP ESF Vlaanderen 2014-2020 FAQ oproep 315 Innovatie door adaptatie Prioriteit uit OP: 5 Innovatie en Transnationaliteit 1. Moeten de promotor en partners Vlaamse dienstverleners zijn? De promotor en

Nadere informatie

Raamcontract: het ei van Columbus? Juni 2009

Raamcontract: het ei van Columbus? Juni 2009 Juni 2009 2 Situering Eurodesk Oprichting van de EURODESK op 1 januari 2006 kadert in de groeiende bewustwording in de stad van de invloed van Europa Informatie en expertise rond Europese thema s die van

Nadere informatie

WEBINAR 9 oktober Kennismaking INTERREG voor nieuwkomers INTERREG >> Duurzaam, Agrarisch, Innovatief en Internationaal ondernemen

WEBINAR 9 oktober Kennismaking INTERREG voor nieuwkomers INTERREG >> Duurzaam, Agrarisch, Innovatief en Internationaal ondernemen WEBINAR 9 oktober 2015 Kennismaking INTERREG voor nieuwkomers INTERREG 2014-2020 >> Duurzaam, Agrarisch, Innovatief en Internationaal ondernemen Introductie amenwerking ver de grens > Gé Huismans > Lidwien

Nadere informatie

Samenvatting Flanders DC studie Internationalisatie van KMO s

Samenvatting Flanders DC studie Internationalisatie van KMO s Samenvatting Flanders DC studie Internationalisatie van KMO s In een globaliserende economie moeten regio s en ondernemingen internationaal concurreren. Internationalisatie draagt bij tot de economische

Nadere informatie

Europese Structuurfondsen Betty De Wachter

Europese Structuurfondsen Betty De Wachter Europese Structuurfondsen Betty De Wachter Politieke Academie 2013 Europese cohesiebeleid Doel: economische, sociale en territoriale samenhang of cohesie in de Europese Unie Principes: ontwikkeling herverdeling

Nadere informatie

Europese projecten in de praktijk. Dinsdag 29 april 2014, PC Sint-Amandus

Europese projecten in de praktijk. Dinsdag 29 april 2014, PC Sint-Amandus Europese projecten in de praktijk Dinsdag 29 april 2014, PC Sint-Amandus Europese projecten in de praktijk Waarom een Europees project? Hoe begin je aan een Europees project? Hoe stel je de aanvraag op?

Nadere informatie

Projecten voor jeugdwerkers

Projecten voor jeugdwerkers Projecten voor jeugdwerkers Projecten voor jeugdwerkers Strategische jeugdpartnerschappen: praktijk delen Strategische jeugdpartnerschappen: innovatie Foto door Johannes De Bruycker Info- en vormingsdag

Nadere informatie

Functiebeschrijving TEAMVERANTWOORDELIJKE CULTUURCENTRUM A1a2a3a

Functiebeschrijving TEAMVERANTWOORDELIJKE CULTUURCENTRUM A1a2a3a Beschrijving doel en visie Binnen de eengemaakte organisatie, stad en OCMW, staat de burger centraal. Om dit te realiseren zijn er 3 klantgerichte sectoren: dienstverlening, samenleving en stadsontwikkeling

Nadere informatie

Handleiding Cultuur Canvas

Handleiding Cultuur Canvas Handleiding Cultuur Canvas Je hebt een idee voor Tilburg, voor cultuur in het publieke domein en je weet waarschijnlijk ook wat je het wilt realiseren. Weet je ook of je plan kansrijk is? En wat je kunt

Nadere informatie

Prioriteit 2. Versterken van het concurrentievermogen van kmo s. Oproep FICHE

Prioriteit 2. Versterken van het concurrentievermogen van kmo s. Oproep FICHE ESIF Doelstelling Investeren in groei en werkgelegenheid Operationeel programma EFRO Vlaanderen 2014 2020 Prioriteit 2. Versterken van het concurrentievermogen van kmo s Oproep FICHE Specifieke doelstelling

Nadere informatie

Functiefamilie ET Thematische experten

Functiefamilie ET Thematische experten Functiefamilie ET Thematische experten DOEL Expertise in een materie* en verstrekken aan de administratieve en politieke instanties teneinde hen te ondersteunen bij de besluitvorming en de uitvoering van

Nadere informatie

Reglement projectondersteuning Gentenaars zonder Grenzen

Reglement projectondersteuning Gentenaars zonder Grenzen Reglement projectondersteuning Gentenaars zonder Grenzen Goedgekeurd in de gemeenteraad van 23 september 2008 Gewijzigd in de gemeenteraad van 23 juni 2009, 27 juni 2011, 14 december 2015 Bekendgemaakt

Nadere informatie

Infosessie oproep 307. Opleidingen in bedrijven 20/02/2015

Infosessie oproep 307. Opleidingen in bedrijven 20/02/2015 Infosessie oproep 307 Opleidingen in bedrijven 20/02/2015 Oproep 307 Kader Wat Wie Hoe Wanneer Kader ESF Vlaanderen ESF = Europees Sociaal Fonds Subsidieagentschap in het domein Werk en Sociale Economie

Nadere informatie

VRAGENLIJST JOnG. Mail het formulier met jouw antwoorden naar Dionne Neven (Regioadviseur MKB Limburg): Neven@mkblimburg.nl

VRAGENLIJST JOnG. Mail het formulier met jouw antwoorden naar Dionne Neven (Regioadviseur MKB Limburg): Neven@mkblimburg.nl VRAGENLIJST JOnG JOnG is een initiatief van en voor jonge ondernemers. Tot de doelgroep behoren Ondernemers in de eerste 5 jaar van hun ondernemerschap. JOnG stelt zich tot doel de individuele ondernemers

Nadere informatie

Veel gestelde vragen over het transitiereglement voor culturele projecten met bovenlokale uitstraling

Veel gestelde vragen over het transitiereglement voor culturele projecten met bovenlokale uitstraling Veel gestelde vragen over het transitiereglement voor culturele projecten met bovenlokale uitstraling Vraag: Kan een samenwerkingsverband van partners (bv. verschillende bibliotheken) zonder formele structuur

Nadere informatie

Workshop consultants Europese fondsen 18 juni 2009

Workshop consultants Europese fondsen 18 juni 2009 Workshop consultants Europese fondsen 18 juni 2009 Inhoud Aanleiding Europees project Aanstelling consultant Verloop en knelpunten Evaluatie Aanleiding Europees project Herontwikkeling stationsomgeving:

Nadere informatie

Startnotitie Digitaal Platform voor presentatie van het beste en mooiste van de Vlaams-Nederlandse culturele samenwerking

Startnotitie Digitaal Platform voor presentatie van het beste en mooiste van de Vlaams-Nederlandse culturele samenwerking Startnotitie Digitaal Platform voor presentatie van het beste en mooiste van de Vlaams-Nederlandse culturele samenwerking Commissie Cultureel Verdrag Vlaanderen - Nederland Brussel, april 2014 CVN heeft

Nadere informatie

Projectoproep voor de lancering van een Belgisch platform «Digitalisering voor ontwikkeling» (Digital for Development, D4D)

Projectoproep voor de lancering van een Belgisch platform «Digitalisering voor ontwikkeling» (Digital for Development, D4D) Projectoproep voor de lancering van een Belgisch platform «Digitalisering voor ontwikkeling» (Digital for Development, D4D) 1 Inleiding Meer dan ooit is onze toekomst digitaal. Op Europees niveau speelt

Nadere informatie

Het Europees Sociaal Fonds (ESF)

Het Europees Sociaal Fonds (ESF) Het Europees Sociaal Fonds (ESF) Sinds de invoering van de Europese Werkgelegenheidsstrategie in 1998 en de Lissabonstrategie in 2000, wordt het Europees Sociaal Fonds beschouwd als de belangrijkste Europese

Nadere informatie

Projectoproep Kankerplan Actie 24 : Wetenschappelijke analyse in de onco-geriatrie

Projectoproep Kankerplan Actie 24 : Wetenschappelijke analyse in de onco-geriatrie B Projectoproep Kankerplan Actie 24 : Wetenschappelijke analyse in de onco-geriatrie Inleiding Deze projectoproep kadert binnen de verderzetting van Actie 24 van het Kankerplan: Steun aan pilootprojecten

Nadere informatie

Samenwerken over sectoren heen

Samenwerken over sectoren heen Samenwerken over sectoren heen Inhoud In deze workshop wordt de betekenis en de meerwaarde van samenwerken tussen verschillende organisaties uitgewerkt. We schetsen hoe zo n samenwerking kan evolueren,

Nadere informatie

Erasmus+ Informatiebijeenkomst. Strategische Partnerschappen Key Action 2. School Exchange Partnerschappen. Utrecht, 22 november 2017

Erasmus+ Informatiebijeenkomst. Strategische Partnerschappen Key Action 2. School Exchange Partnerschappen. Utrecht, 22 november 2017 Erasmus+ Informatiebijeenkomst Strategische Partnerschappen Key Action 2 School Exchange Partnerschappen Utrecht, 22 november 2017 Spelregels tijdens de sessie Geen plenaire vragen in verband met de tijd

Nadere informatie

FUNCTIEBESCHRIJVING. Het afdelingshoofd Technische Zaken staat in voor de algemene leiding van de afdeling technische zaken.

FUNCTIEBESCHRIJVING. Het afdelingshoofd Technische Zaken staat in voor de algemene leiding van de afdeling technische zaken. FUNCTIEBESCHRIJVING Functie Graadnaam: AFDELINGSHOOFD Afdeling TECHNISCHE ZAKEN Functienaam: AFDELINGSHOOFD Dienst TECHNISCHE ZAKEN Functionele loopbaan: A4a A4b Omschrijving van de afdeling en dienst

Nadere informatie

Europa 2014-2020 voor gemeenten en provincies

Europa 2014-2020 voor gemeenten en provincies Europa 2014-2020 voor gemeenten en provincies Vincent Ketelaars ERAC B.V. Binnenlands Bestuur Europa-debat Houten, 21 november 2013 Inhoud van presentatie Indeling 1 Uw ervaringen in eerdere projecten?

Nadere informatie

Belangrijke informatie: de Gemeenschappelijke Prioriteit met het Frans-Engelse Kanaal programma

Belangrijke informatie: de Gemeenschappelijke Prioriteit met het Frans-Engelse Kanaal programma Belangrijke informatie: de Gemeenschappelijke Prioriteit met het Frans-Engelse Kanaal programma 1. Uittreksel uit het 2 Zeeën Operationeel Programma, Prioriteit 4 : Gemeenschappelijke Prioriteit met het

Nadere informatie

FUNCTIEFAMILIE 5.1 Lager kader

FUNCTIEFAMILIE 5.1 Lager kader Doel van de functiefamilie Leiden van een geheel van activiteiten en medewerkers en input geven naar het beleid teneinde een kwaliteitsvolle, klantgerichte dienstverlening te verzekeren en zodoende bij

Nadere informatie

ERASMUS DUAAL. Buitenlandse stagemogelijkheden voor Duaal Lerenden. Uitgebreide info

ERASMUS DUAAL. Buitenlandse stagemogelijkheden voor Duaal Lerenden. Uitgebreide info ERASMUS DUAAL Buitenlandse stagemogelijkheden voor Duaal Lerenden Uitgebreide info In het voorjaar van 2018 en 2019 zullen in totaal minstens 100 Duaal Lerenden kunnen deelnemen aan een werkstage van 2

Nadere informatie

Functiebeschrijving: Projectportfoliobeheerder

Functiebeschrijving: Projectportfoliobeheerder Functiebeschrijving: Projectportfoliobeheerder Functiefamilie organisatie ondersteunende functies Voor akkoord Naam leidinggevende Dries Van Den Broucke Datum + handtekening Naam functiehouder Datum +

Nadere informatie

?Hoe Zo! >> Werken bij de gemeente betekent je inzetten voor burgers en bedrijven. En daarbij geldt:

?Hoe Zo! >> Werken bij de gemeente betekent je inzetten voor burgers en bedrijven. En daarbij geldt: Wabo effectief ?Hoe Zo! >> Het toepassen van de Wabo is meer dan alleen de IT-structuur aanpassen, de procedures herzien en/of de processen opnieuw beschrijven en herinrichten. Het zijn de medewerkers

Nadere informatie

Projectoproep- en selectieprocedure

Projectoproep- en selectieprocedure ESIF Doelstelling Investeren in groei en werkgelegenheid Operationeel programma EFRO Vlaanderen 2014 2020 Projectoproep- en selectieprocedure 1. Algemeen In het kader van de uitvoering van het EFRO-programma

Nadere informatie

Be Planet est une Fondation d utilité publique qui soutient des actions innovantes dans une démarche positive en faveur de l environnement.

Be Planet est une Fondation d utilité publique qui soutient des actions innovantes dans une démarche positive en faveur de l environnement. Be Planet est une Fondation d utilité publique qui soutient des actions innovantes dans une démarche positive en faveur de l environnement. Be Planet is een stichting van openbaar nut die innoverende acties

Nadere informatie

Beschrijving. Strategisch Leidinggevend Beleidscoördinator. Rapporteert aan en krijgt functionele leiding van de secretaris.

Beschrijving. Strategisch Leidinggevend Beleidscoördinator. Rapporteert aan en krijgt functionele leiding van de secretaris. 1 IDENTIFICATIEGEGEVENS Item Beschrijving Functiefamilie Functietype Functiegraad Functietitel Niveau Leidinggevend Strategisch Beleidscoördinator Strategisch Leidinggevend Beleidscoördinator A4 Datum

Nadere informatie

Voor Ondernemers Door Ondernemers in Groningen. Vodo50. Groningen, september 2014 Martijn van der Tuin

Voor Ondernemers Door Ondernemers in Groningen. Vodo50. Groningen, september 2014 Martijn van der Tuin Voor Ondernemers Door Ondernemers in Groningen Vodo50 Groningen, september 2014 Martijn van der Tuin Aanleiding Nederland en Groningen moeten het voor de groei van de economie vooral hebben van actieve

Nadere informatie

2. Worden laatstejaarsstudenten ook gezien als leden van de arbeidsbevolking?

2. Worden laatstejaarsstudenten ook gezien als leden van de arbeidsbevolking? 0 OP ESF Vlaanderen 2014-2020 FAQ oproep 311 Innovatie Prioriteit uit OP: 5 Innovatie en Transnationaliteit 1. Wat is de contractuele band tussen ESF Vlaanderen en de partner? ESF Vlaanderen heeft een

Nadere informatie

Dit moet gemotiveerd worden in het projectvoorstel en wordt mee beoordeeld bij de evaluatie.

Dit moet gemotiveerd worden in het projectvoorstel en wordt mee beoordeeld bij de evaluatie. 0 OP ESF Vlaanderen 2014-2020 FAQ oproep 315 Innovatie door adaptatie Prioriteit uit OP: 5 Innovatie en Transnationaliteit 1. Moeten de promotor en partners Vlaamse dienstverleners zijn? De promotor en

Nadere informatie

TRANSITIEREGLEMENT VOOR CULTURELE PROJECTEN MET EEN BOVENLOKALE UITSTRALING

TRANSITIEREGLEMENT VOOR CULTURELE PROJECTEN MET EEN BOVENLOKALE UITSTRALING TRANSITIEREGLEMENT VOOR CULTURELE PROJECTEN MET EEN BOVENLOKALE UITSTRALING Versie / 3.01.2018 cjm.vlaanderen.be 1 SITUERING Het decreet van 18 november 2016 houdende de vernieuwde taakstelling en gewijzigde

Nadere informatie

REGLEMENT INNOVATIEVE PARTNERPROJECTEN

REGLEMENT INNOVATIEVE PARTNERPROJECTEN / reglement REGLEMENT INNOVATIEVE PARTNERPROJECTEN /18.04.2019 cjm.vlaanderen.be INHOUD 1 SITUERING... 3 2 DOELSTELLING... 3 3 PROJECTSUBSIDIES VOOR INNOVATIEVE PARTNERPROJECTEN... 3 3.1 Definities 3 3.2

Nadere informatie

TRANSITIEREGLEMENT VOOR DE SUBSIDIËRING VAN CULTURELE PROJECTEN MET EEN BOVENLOKALE UITSTRALING

TRANSITIEREGLEMENT VOOR DE SUBSIDIËRING VAN CULTURELE PROJECTEN MET EEN BOVENLOKALE UITSTRALING TRANSITIEREGLEMENT VOOR DE SUBSIDIËRING VAN CULTURELE PROJECTEN MET EEN BOVENLOKALE UITSTRALING Handleiding / 3.01.2018 cjm.vlaanderen.be Deze handleiding verleent concrete en praktische informatie over

Nadere informatie

VR DOC.1263/2BIS

VR DOC.1263/2BIS VR 2018 0911 DOC.1263/2BIS Besluit van de Vlaamse Regering houdende de wijziging van het besluit van de Vlaamse Regering van 7 september 2007 houdende de uitvoering van het decreet van 22 december 2000

Nadere informatie

Erasmus+ Jeugd. Informatiebijeenkomst 20 januari 2014

Erasmus+ Jeugd. Informatiebijeenkomst 20 januari 2014 Erasmus+ Jeugd Informatiebijeenkomst 20 januari 2014 Erasmus+ Nieuwe EU-programma voor onderwijs, training, jeugd en sport 2014-2020 Youth in Action gaat samen met het onderwijsprogramma Leven Lang Leren

Nadere informatie

Oproep experten strategische partnerschappen (KA2) Call 2019

Oproep experten strategische partnerschappen (KA2) Call 2019 Oproep experten strategische partnerschappen (KA2) Call 2019 Stel je kandidaat via de link op de website ten laatste op 4 maart Het Erasmus+ programma loopt van 2014 tot 2020. Het doel van het programma

Nadere informatie

Reglement preventieonderzoek Kom op tegen Kanker

Reglement preventieonderzoek Kom op tegen Kanker Reglement preventieonderzoek Kom op tegen Kanker 1. Doel De doelstelling van het onderzoek is het bekomen van aanbevelingen voor het nemen van nieuwe initiatieven van Kom op tegen Kanker en/of de realisatie

Nadere informatie

Provinciale Staten van Noord-Holland

Provinciale Staten van Noord-Holland Provinciale Staten van Noord-Holland ` Voordracht Haarlem, Onderwerp: Kaderstelling Europabeleid door Provinciale Staten Inleiding Op 11 juni 2007 jl. is door de commissie FEPO de werkgroep Europa ingesteld.

Nadere informatie

Oproep experts Erasmus+

Oproep experts Erasmus+ Oproep experts Erasmus+ Het programma Erasmus+ is het EU programma voor Onderwijs & Training en Jeugd dat loopt van 2014 tot en met 2020. Het doel van Erasmus+ is het realiseren van goede initiatieven

Nadere informatie

PROVINCIERAAD VAN ANTWERPEN

PROVINCIERAAD VAN ANTWERPEN PROVINCIERAAD VAN ANTWERPEN Vergadering van 28 mei 2015 Verslag van de deputatie Bevoegd deputatielid: Peter Bellens Telefoon: 03 240 52 40 Agenda nr. 10/1 Europa. Beheers- en uitvoeringsovereenkomst Samenwerkingsprogramma

Nadere informatie

CALL FOR PROPOSALS. Die initiatieven versterken we met geld. Wij helpen ideeën te realiseren met financiële ondersteuning tot ,- per project.

CALL FOR PROPOSALS. Die initiatieven versterken we met geld. Wij helpen ideeën te realiseren met financiële ondersteuning tot ,- per project. CALL FOR PROPOSALS HET VOGIN FONDS STEUNT KANSRIJKE INNOVATIEVE INITIATIEVEN OP HET GEBIED VAN KENNIS- & INFORMATIE(TECHNOLOGIE) MET MAATSCHAPPELIJKE MEERWAARDE Die initiatieven versterken we met geld.

Nadere informatie

Glossarium Projectwereld

Glossarium Projectwereld Laura Tamassia Goele Cornelissen Fien Depaepe Maarten Simons Thomas Storme Kristof Van de Keere Stephanie Vervaet Glossarium Projectwereld Onderzoek in Beweging Project: als je een idee hebt en je wil

Nadere informatie

Informatienota. Onderwerp EU Partnerschap Urban Agenda Innovative and responsible public procurement

Informatienota. Onderwerp EU Partnerschap Urban Agenda Innovative and responsible public procurement Informatienota Onderwerp EU Partnerschap Urban Agenda Innovative and responsible public procurement Nummer 2018/176459 Portefeuillehouder Botter, J. Programma/beleidsveld 6.2 Gemeentelijk bestuur Afdeling

Nadere informatie

Reguleringsimpactanalyse voor Pendelfonds: ontwerp van besluit van de Vlaamse Regering

Reguleringsimpactanalyse voor Pendelfonds: ontwerp van besluit van de Vlaamse Regering Reguleringsimpactanalyse voor Pendelfonds: ontwerp van besluit van de Vlaamse Regering Gebruik de RIA-leidraad en de RIA-checklist om deze RIA in te vullen. 1 Gegevens van het advies 1.1 Gegevens van de

Nadere informatie

Call for ideas: sollicitatiefeedback

Call for ideas: sollicitatiefeedback Call for ideas: sollicitatiefeedback Probleemstelling Een centrale component in de dienstverlening van VDAB is de bemiddeling naar werk. VDAB leidt geschikte kandidaten toe naar werkgevers die hun vacatures

Nadere informatie

Projectaanvraag implementatieproject

Projectaanvraag implementatieproject Aanvraag voor steun van Kom op tegen Kanker Projectaanvraag implementatieproject 1. Titel project. Projectvoorstel (in totaal niet meer dan 5 blz) a. Opzet Omschrijf het projectresultaat, het product,

Nadere informatie

ESF Vlaanderen OP 2014-2020 Sociale Economie

ESF Vlaanderen OP 2014-2020 Sociale Economie ESF Vlaanderen OP 2014-2020 Sociale Economie Opbouw OP 2014-2020 OP 2014-2020 Prioriteit 1, loopbaanbeleid curatief, 8i (werkzaamheid); 8ii (werkzoekende jongeren); 8iii (ondernemerschap) Prioriteit 2,

Nadere informatie

COHESIEBELEID 2014-2020

COHESIEBELEID 2014-2020 GEÏNTEGREERDE TERRITORIALE INVESTERING COHESIEBELEID 2014-2020 De nieuwe wet- en regelgeving voor de volgende investeringsronde van het EU-cohesiebeleid voor 2014-2020 is in december 2013 formeel goedgekeurd

Nadere informatie

P-kaffee JEUGDWERK JINT 20 mei 2015

P-kaffee JEUGDWERK JINT 20 mei 2015 P-kaffee JEUGDWERK JINT 20 mei 2015 Inhoudelijke accenten 1. Projectmatig werken 2. Criteria uit het decreet 3. Duurzaamheid Ondersteuning van Demos 1 Projectmatig werken Projectmatig werken heeft eigen

Nadere informatie

Europese subsidies en staatssteun

Europese subsidies en staatssteun Europese subsidies en staatssteun Workshop 1 Landelijk staatssteunnetwerk Rotterdam, 17 november 2014 footer date 1 Welkom Dorianne Bos, juridisch adviseur Vincent Ketelaars, manager / senior adviseur

Nadere informatie

Tussenstand OP EFRO Noord-Nederland 2014 2020. SNN PS bijeenkomst 25 juni Yvonne van Mastrigt

Tussenstand OP EFRO Noord-Nederland 2014 2020. SNN PS bijeenkomst 25 juni Yvonne van Mastrigt Tussenstand OP EFRO Noord-Nederland 2014 2020 SNN PS bijeenkomst 25 juni Yvonne van Mastrigt Noordelijke specialisatie in beeld Samengestelde behoeften Samengestelde oplossingen Achtertuin als proeftuin/

Nadere informatie

Innovatie door EIP - operationele groepen. Els Lapage, Departement Landbouw en Visserij

Innovatie door EIP - operationele groepen. Els Lapage, Departement Landbouw en Visserij Innovatie door EIP - operationele groepen Els Lapage, Departement Landbouw en Visserij Wat is EIP? Wat is innovatie? Wat is een operationele groep? EIP Productiviteit en duurzaamheid van de landbouw Hoe

Nadere informatie

Workshop HR-scan. Naar een duurzaam HRM beleid

Workshop HR-scan. Naar een duurzaam HRM beleid Workshop HR-scan Naar een duurzaam HRM beleid Inhoud Voorstelling Wat is Human Resources? Overzicht bestaande tools Waarom de HRM Cockpit? Doel van de HRM Cockpit Opbouw van het model De HRM Cockpit Aan

Nadere informatie

SURPLUS. het clubbegeleidingsproject van de Vlaamse Liga Gehandicaptensport vzw. Blijf niet surplace maar kies voor SURPLUS

SURPLUS. het clubbegeleidingsproject van de Vlaamse Liga Gehandicaptensport vzw. Blijf niet surplace maar kies voor SURPLUS SURPLUS het clubbegeleidingsproject van de Vlaamse Liga Gehandicaptensport vzw Blijf niet surplace maar kies voor SURPLUS Uitgangspunt Club staat centraal in de werking van de federatie Sterke clubs Steeds

Nadere informatie

Subsidies en fondsen: Kansen voor de sport

Subsidies en fondsen: Kansen voor de sport Subsidies en fondsen: Kansen voor de sport www.sportsubsidie.nl 1 Wat doe ik? Subsidieonderzoek Subsidies aanvragen (meestal no cure, no pay) Strategisch subsidieadvies Deskundigheidsbevordering Programma

Nadere informatie

Projectoproep Overkop Huizen voor Jongeren Infosessie 17/1/2017

Projectoproep Overkop Huizen voor Jongeren Infosessie 17/1/2017 Huisstijl Projectoproep Overkop Huizen voor Jongeren Infosessie 17/1/2017 Medialaan wil de mediakracht ter beschikking stellen van het publiek om jongeren te helpen de weg te vinden naar hulp. Hoe zal

Nadere informatie

Besluit van de Vlaamse Regering betreffende de subsidiëring van projecten ter uitvoering van het actieplan Clean power for transport

Besluit van de Vlaamse Regering betreffende de subsidiëring van projecten ter uitvoering van het actieplan Clean power for transport Besluit van de Vlaamse Regering betreffende de subsidiëring van projecten ter uitvoering van het actieplan Clean power for transport DE VLAAMSE REGERING, Gelet op het Energiedecreet van 8 mei 2009, artikel

Nadere informatie

Wat is INTERREG?

Wat is INTERREG? Wat is INTERREG? www.vrom.nl 0 INTERREG is een Europese subsidieregeling, waarbinnen partijen uit meerdere landen samenwerken in projecten op het terrein van de ruimtelijke en regionale ontwikkeling. Projecten

Nadere informatie

Lerend Netwerk Arbeidsmarktkrapte

Lerend Netwerk Arbeidsmarktkrapte OP ESF Vlaanderen 2014 2020 Prioriteit uit OP: 1 - loopbaanbeleid curatief investeringsprioriteit 8i - werkloosheid naar werk Informatieve Bijlage: Lerend Netwerk Arbeidsmarktkrapte Lerend Netwerk Arbeidsmarktkrapte

Nadere informatie

FUNCTIEFAMILIE 4.2 Beleidsthemabeheerder

FUNCTIEFAMILIE 4.2 Beleidsthemabeheerder Doel van de functiefamilie Het beleidsthema vanuit theoretische en praktische deskundigheid implementeren en uitbouwen teneinde toepassingen omtrent het thema te initiëren, te stimuleren en te bewaken

Nadere informatie

Hoe kan u strategie implementeren en tot leven brengen in uw organisatie?

Hoe kan u strategie implementeren en tot leven brengen in uw organisatie? Hoe kan u strategie implementeren en tot leven brengen in uw organisatie? De externe omgeving wordt voor meer en meer organisaties een onzekere factor. Het is een complexe oefening voor directieteams om

Nadere informatie

Grensoverschrijdende territoriale samenwerking: België Duitsland Ierland Frankrijk Luxemburg Nederland Verenigd Koninkrijk Zwitserland

Grensoverschrijdende territoriale samenwerking: België Duitsland Ierland Frankrijk Luxemburg Nederland Verenigd Koninkrijk Zwitserland MEMO/08/76 Brussel, 7 februari 2008 Grensoverschrijdende territoriale samenwerking: België Duitsland Ierland Frankrijk Luxemburg Nederland Verenigd Koninkrijk Zwitserland 1. Operationeel programma voor

Nadere informatie

De raad van bestuur en financiën

De raad van bestuur en financiën De raad van bestuur en financiën Intro en concept van de uiteenzetting 1 Belangrijkste eigenschappen van een goed functionerende raad van bestuur Financiële aandachtspunten voor de raad van bestuur Financieel

Nadere informatie

GEDELEGEERDE VERORDENING (EU) Nr. /.. VAN DE COMMISSIE. van

GEDELEGEERDE VERORDENING (EU) Nr. /.. VAN DE COMMISSIE. van EUROPESE COMMISSIE Brussel, 11.3.2014 C(2014) 1410 final GEDELEGEERDE VERORDENING (EU) Nr. /.. VAN DE COMMISSIE van 11.3.2014 tot aanvulling van Verordening (EU) nr. 1301/2013 van het Europees Parlement

Nadere informatie