Scrol naar beneden voor het artikel.

Transcriptie

1 Scrol naar beneden voor het artikel. Wil je de pagina's naast elkaar zien (zoals ze ook in het blad zijn gepubliceerd), dan kun je dat instellen via de menubalk. Klik op Beeld Pagina-indeling Naast elkaar.

2 Zorgen binnen de wettelijke grenzen VERPLEEGKUNDE VAN A TOT C Het is nacht, je bent alleen van dienst op de afdeling heelkunde en merkt dat een patiënt vreemd gedrag begint te vertonen. Je vreest dat hij in een bui van verwardheid zijn centrale katheter zal uittrekken. Voor zijn eigen veiligheid zou je hem willen fixeren, maar mag jij daar als verpleegkundige wel zelf toe beslissen? Een andere patiënt belt en vraagt al kokhalzend iets tegen de misselijkheid. Er is geen dokter in de buurt. Je twijfelt weer. Ga je hiervoor een arts wakker bellen of geef je snel een Litican? Even later roept een patiënt je bij zich met hevige buikpijn. Hij heeft al ettelijke uren niet meer geplast en je bemerkt een duidelijke globus. Sonderen is de enige oplossing, maar alweer hetzelfde dilemma: handel ik op eigen verantwoordelijkheid of vraag ik een arts om toestemming? 6 Voor wondverzorging heb je als verpleegkundige geen voorschrift van de arts nodig. Een doordenkertje: wat is verpleegkunde? Het lijkt een eenvoudige vraag, maar het is best moeilijk er een concreet antwoord op te geven. Want wat mag je juist doen als verpleegkundige en wat helemaal niet? Welke handelingen mag je op eigen initiatief beginnen en waarvoor heb je een voorschrift nodig? Wij zochten het voor je uit en vonden al gauw enkele valkuilen. In het enorm diverse takenpakket van de verpleegkundige is het soms moeilijk uit te maken voor welke interventies je al dan niet een geneeskundig voorschrift nodig hebt. Belangrijk om weten is dat de wet in België hierbij een onderscheid maakt tussen 3 soorten bevoegdheden: - A-handelingen of algemene verpleegkundige taken; - B-verstrekkingen of technische verpleegkundige taken; - C-handelingen of toevertrouwde geneeskundige taken. Algemene verpleegkundige taken (A) Iemand op de bedpan helpen, de drukpunten van een bedlegerige

3 Carrière J U R I D I S C H TEKST: Bart Paepen FOTOGRAFIE: Wim van Ophem patiënt observeren, het kunstgebit - het informeren en adviseren poetsen van een bejaarde man, van patiënt en familie; een ziek kind troosten dat veel - het bijstaan en (helpen) uitvoeren van handelingen voor pijn heeft, iemand uitleg geven over de operatie die hem te behoud, verbetering en herstel wachten staat, het bijstaan van van de gezondheid bij zowel een stervende en zijn familie, een gezonde als zieke personen en maatschappelijk assistente inroepen bij vermoeden van sociale - het verlenen van stervensbege- groepen; problemen, het vlees snijden van leiding en begeleiding bij het een oude vrouw Het behoeft rouwproces. weinig uitleg dat dit soort algemene verpleegkundige taken Allemaal vrij vanzelfsprekend, (ook A-handelingen genoemd) maar toch moeten we opletten; op eigen initiatief mogen worden bijvoorbeeld bij het verstrekken uitgevoerd. van informatie. Als verpleegkundige mag je medische informatie Bij wet worden ze als volgt geven aan de patiënt, maar in omschreven: sommige gevallen is het beter dat - het observeren, herkennen en je dit eerst overlegt met de arts. vastleggen van de gezondheidstoestand (zowel op fysisch, psy- ene keer een goed wetenschappe- Afhankelijk van de situatie zal de chisch als sociaal vlak); lijk onderbouwde uitleg het best - het omschrijven van verpleegproblemenquente nabijheid bij het verstrek- zijn, de andere keer zal een fre- - het bijdragen aan de medische ken van de informatie belangrijker diagnose en de voorgeschreven zijn. Zo zie je maar weer dat het behandeling; multidisciplinair samenwerken Strafbaar? Verpleegkundigen die zonder voorschrift technische verpleegkundige prestaties (B2) of toevertrouwde geneeskundige handelingen (C) uitvoeren kunnen bestraft worden. Als er iets fout gaat, kan je strafrechterlijk aansprakelijk gesteld worden voor het onopzettelijk toebrengen van slagen en verwondingen (met eventueel de dood als gevolg), het onwettig uitoefenen van de geneeskunde of schuldig verzuim. Dit laatste wijst erop dat je door het nalaten van bepaalde zorgen ook strafbaar kan zijn. In feite is elke burger in België verplicht hulp te bieden aan personen in groot gevaar, tenzij men zichzelf of anderen daardoor in gevaar zou brengen. Als verpleegkundige heb je daarenboven een bepaalde deskundigheid die een grotere verantwoordelijkheid met zich meebrengt. essentieel is voor een goede patiëntenzorg. Arts en verpleegkundige spreken af wie welke informatie geeft, wie de reactie van de patiënt (en zijn omgeving) op deze informatie observeert en hoe verdere opvang en begeleiding voorzien wordt. Technische verpleegkundige taken (B) Als het gaat om verpleegtechnische handelingen of B-verstrekkingen wordt het iets complexer. Het zijn immers taken die bijdragen aan de diagnose en de therapie van een arts of aan preventieve geneeskunde. Als verpleegkundige mag je sommige ervan zelfstandig uitvoeren (B1), voor andere heb je een medische opdracht nodig (B2). Vaardigheden zoals de zorg voor mobiliteit, hygiëne, fysische beveiliging, het meten van parameters, wondzorg, het verwijderen van fecalomen, de vaginale spoeling, verzorging van stoma s, toezicht op prematuren, enterale vochten voedseltoediening, zorg voor patiënten met een kunstmatige luchtweg en zo meer behoren tot de groep van de B1-verstrekkingen. Hiervoor heb je geen voorschrift nodig, maar je kunt ze best uitvoeren aan de hand van een standaard verpleegplan of procedure. Voor B2-verstrekkingen is een medisch voorschrift wél noodzakelijk. We hebben het dan bijvoorbeeld over zuurstoftoediening, het plaatsen van intraveneuze kathe- ALS JE ZONDER VOORSCHRIFT B2- OF C-HANDELINGEN UITVOERT, BEN JE STRAFBAAR ters in perifere venen, transfusies, bloednames, maag- en darmspoelingen, sonderen, dialysetechnieken, medicatie toedienen, verwijderen van gipsverbanden, drainage van intracerebraal vocht via een ventrikeldrain, parenterale voeding, enzovoort. Een medisch voorschrift kan op verschillende manieren gegeven worden: - een geschreven medisch voorschrift (eventueel elektronisch of via telefax); - een mondeling geformuleerd medisch voorschrift (eventueel telefonisch, radiofonisch of via webcam); - een staand order. Onder de categorie B2-verstrekkingen wordt ook het assisteren van de arts gerekend. Assistentie veronderstelt dat de arts en de verpleegkundige samen handelingen verrichten bij een patiënt. De manipulatie van een colonoscoop bij een patiënt door een verpleegkundige en het instrumenteren bij een chirurgische ingreep zijn voorbeelden hiervan. Je mag deze handelingen enkel uitvoeren als er ook een arts in de buurt is. Dat je geen voorschrift nodig 4 7

4 MEER DETAILS? Surf naar onze website of stuur je CV naar AZ Damiaan, Personeelsdienst, Nieuwpoortsesteenweg 57, 8400 Oostende, Met meer dan werknemers, 90 artsen en 525 bedden is het Algemeen Ziekenhuis Damiaan het grootste ziekenhuis aan de kust. Bezoek onze website }}}}} Wil jij ook werken aan de kust? AZ Damiaan biedt jou een zee aan mogelijkheden. IN EEN INNOVATIEF ZIEKENHUIS MET PATIENTENZORG OP MAAT? Als trendsetter in Vlaanderen heeft AZ Damiaan beslist om over te stappen naar een volledig papierloos patiëntendossier, online beschikbaar en met bedside-monitoring. Deze ingrijpende verandering wordt momenteel volop geïmplementeerd. Om de toekomst van het ziekenhuis in een continu veranderende maatschappij te verzekeren, steekt AZ Damiaan in 2007 van wal met een complete nieuwbouw. MET RUIME VORMINGSFACILITEITEN? Verpleegkundigen krijgen alle kansen om zich te ontplooien en ruimere ervaring op te doen in verschillende facetten van hun vakgebied. Er is een uitgebreid inscholingspakket tijdens het eerste jaar, met begeleiding van een persoonlijke meter of peter. Verder zijn er ruime mogelijkheden om externe vormingen te volgen. MET EEN GEZINSVRIENDELIJK BELEID? AZ Damiaan biedt zijn medewerkers een cyclisch uurrooster, diverse mogelijkheden voor deeltijdse arbeid en aantrekkelijke extralegale voordelen: maaltijdcheques, strijkdienst, hospitalisatieverzekering, kinderopvang in de zomer, enz Wij hebben vacatures voor verpleegkundigen met verschillende specialisaties

5 Carrière J U R I D I S C H TEKST: Bart Paepen FOTOGRAFIE: Wim van Ophem OOK VOOR HET TOEDIENEN VAN PIJNSTILLERS HEB JE EEN VOORSCHRIFT VAN DE ARTS NODIG hebt om iemand te wassen, maar wel voor het toedienen van medicatie, het lijkt allemaal vrij logisch. Maar toch is de grens tussen B1 en B2 soms moeilijk te trekken. Zo ligt bij wondverzorgingen de verantwoordelijkheid bij de verpleegkundige, maar voor het verwijderen van hechtingsmateriaal heb je dan weer wel een voorschrift nodig. Een andere belang- Aandachtspunten rijke valkuil hierbij is dat verpleegkundigen soms op eigen houtje gaan handelen, zonder te beseffen dat ze daarbij risico s nemen. Zo gebeurt het wel vaker dat verpleegkundigen pijnstillers toedienen op eigen initiatief. Je doet het met de beste bedoelingen, maar je hebt er wel degelijk een voorschrift voor nodig. Stel dat de patiënt er minder effectief door begint te ademen en er complicaties optreden, ben jij verantwoordelijk en zelfs strafbaar. In de regel heb je voor de voorbereiding en de toediening van alle soorten medicatie altijd een opdracht van een arts nodig, zelfs bij medicatie waarvoor geen voorschrift vereist is, de zogenaamde vrij verkrijgbare medicatie. Toevertrouwde geneeskundige taken (C) Ten slotte zijn er nog de medische handelingen die de arts aan de verpleegkundige mag toevertrouwen. Denk maar aan het toedienen van chemo of vaccins, het bedienen van toestellen voor medische beeldvorming, het aanleggen van gipsverbanden, het debrideren van decubituswonden en zo meer. De verpleegkundige mag, mits met een medisch voorschrift, dit soort handelingen uitvoeren, maar de arts blijft steeds gedeeltelijk mee verantwoordelijk. Onder deze rubriek valt ook de - Alle handelingen en observaties die je als verpleegkundige bij een patiënt verricht, moeten opgetekend worden in een verpleegkundig dossier. - Alle technische verpleegkundige verstrekkingen (B) en toevertrouwde geneeskundige handelingen (C) zouden in detail moeten beschreven zijn in een standaard verpleegplan of procedure. Dit geldt zowel binnen de gezondheidsinstellingen als in de thuiszorg. - Aanvragen voor onderzoeken mogen door een verpleegkundige geschreven worden op voorwaarde dat ze ondertekend zijn door een arts. - Indien je als verpleegkundige meent een technisch verpleegkundige verstrekking (B2) of een toevertrouwde geneeskundige handeling (C) niet te kunnen uitvoeren op basis van onvoldoende bekwaamheid of ervaring, ernstige twijfel over de juistheid van het medisch voorschrift, morele en ethische bezwaren of overtreding van de wettelijke voorschriften, dan kan je daar niet toe verplicht worden. Je moet wel je hiërarchische overste en de voorschrijvende arts onmiddellijk hierover inlichten. - Een arts kan een verpleegkundige nooit verplichten onwettig de geneeskunde uit te oefenen. - Indien je ervan overtuigd bent dat de aanwezigheid van een arts bij de patiënt noodzakelijk is, kan je als verpleegkundige niet verplicht worden telefonisch gegeven richtlijnen uit te voeren. - Het vaststellen van de dood is een medische handeling die enkel door een arts kan worden gesteld. In geen geval mag je de lijktooi verrichten of een overledene in de koelcel van het mortuarium onderbrengen, zonder dat de dood voorafgaandelijk door een arts werd vastgesteld. Het afnemen van bloed mag alleen in opdracht van de arts. beoordeling van parameters. In feite de verantwoordelijkheid van de arts, maar veelal komt deze taak in eerste instantie bij de verpleegkundige terecht die de parameters opneemt. Er wordt dan ook verwacht dat je als verpleegkundige een onderscheid kunt maken tussen normale en pathologische waarden. Aangezien jij het dichtste bij de patiënt staat, zal je bepaalde ziektebeelden ook als eerste opmerken en kan je een belangrijke hulp betekenen voor de arts. Een verpleegkundige op intensieve zorg bijvoorbeeld moet een ventriculaire fibrillatie op de monitor kunnen opmerken en door middel van een staand order onmiddellijk overgaan tot defibrillatie en verdere CPR. De verpleegkundige stelt hier geen diagnose, maar stelt de aanwezigheid vast van levensbedreigende symptomen. De arts zal de oorzaak van de fibrillatie opsporen, een diagnose stellen en de verdere behandeling aanpassen. Meer informatie - De volledige lijst met verpleegkundige handelingen vind je op > Juridische info > Wat is verpleegkunde? - 9