Toleranties op zicht- en sierbeton

Transcriptie

1 Toleranties op zicht- en sierbeton Dimensionale toleranties en kleurverschillen Jörg Wijnants Afdeling Technisch Advies WTCB 1

2 Inleiding 2

3 Inleiding In februari 2010 verscheen de Europese norm NBN EN Uitvoering van betonconstructies, die volgend toepassingsgebied heeft: Deze Europese norm bevat de gemeenschappelijke voorschriften voor de uitvoering van betonconstructies en is van toepassing op zowel de werken ter plaatse als op constructies met prefabelementen in beton. Deze norm is niet van toepassing op de productie van prefabelementen in beton die vervaardigd worden overeenkomstig de productnormen. Binnenkort zal een nationale bijlage worden gepubliceerd, die hierop een aantal aanvullingen voorziet. 3

4 Inleiding In de normen worden de toleranties op betonconstructies (zowel prefab als ter plaatse gestort) hoofdzakelijk beschouwd vanuit het oogpunt van stabiliteit en functionaliteit van de constructie. In de toekomst zal de norm Zichtbeton toelaten strengere toleranties op te geven wanneer ter plaatse gestort beton zichtbaar wordt gelaten. Voor sierbetonelementen wordt verwezen naar de PTV Geprefabriceerde architectonische en industriële elementen van sierbeton. 4

5 Inleiding NBN EN Stabiliteit prnbn EN ANB Functionaliteit Norm zichtbeton PTV Sierbeton Uitzicht Strengere eisen 5

6 1.1. Dimensionale toleranties structuurbeton (NBN EN 13670) Schuine stand van muren en kolommen 6

7 1.1. Dimensionale toleranties structuurbeton (NBN EN 13670) Schuine stand van muren en kolommen NBN EN ANB Tolerantie op schuine stand in mm ,0 8, Hoogte van de wand of kolom in m 7

8 1.2. Dimensionale toleranties structuurbeton (NBN EN 13670) Vlakheid 8

9 1.2. Dimensionale toleranties zichtbeton Vlakheid Voorstel zichtbeton: Maximale afwijking in mm op de vlakheid van een bekist oppervlak. 7 mm/2m Lat van 2 m Lat van 20 cm Standaard 9 mm 4 mm Hoog 7 mm 3 mm Zeer hoog 5 mm 2 mm 9

10 1.2. Dimensionale toleranties Meetmethode voor de vlakheid Meetmethode: men plaatst de lat met de twee blokjes op het te controleren oppervlak: Geval 1 : een blokje en een punt van de lat raken de vloer, terwijl het tweede blokje hem niet raakt. De vlakheid is buiten de toleranties Geval 2 : de twee blokjes raken de vloer, terwijl de lat hem niet raakt; het losse blokje gaat niet onder de lat. De vlakheid is binnen de toleranties Geval 3 : de twee blokjes raken de vloer, terwijl de lat hem niet raakt; het losse blokje gaat onder de lat door. De vlakheid is buiten de toleranties. 10

11 1.2. Dimensionale toleranties sierbetonelementen PTV Geprefabriceerde elementen van sierbeton worden onderscheiden in: architectonische elementen van sierbeton; industriële elementen van sierbeton. De maat- en vormafwijkingen van industriële elementen van sierbeton zijn in overeenstemming met de bepalingen van tabel A.1 van PTV 200, met dien verstande dat voor industriële wandelementen van sierbeton de bepalingen gelden die van toepassing zijn op buitenwandelementen. 11

12 1.2. Dimensionale toleranties sierbetonelementen Architectonisch beton 12

13 1.3. Uit het vlak staan bekistingspanelen prnbn EN ANB Voorstel zichtbeton: Standaard 5 mm Hoog 4 mm Zeer hoog 3 mm 1 cm 13

14 1.3. Uit het vlak staan bekistingspanelen 7 à 8 mm (13670 Tol 1) 3 à 4 mm (standaard zichtbeton) 14

15 1.3. Uit het vlak staan bekistingspanelen 1 à 2 mm (zichtbeton zeer hoge eisen) 6 à 7 mm (13670 Tol 1) 15

16 2.1 Kleurverschillen in sierbetonelementen PTV Met betrekking tot de aanwezigheid van kleurschakeringen in het betonoppervlak met uniform onderstelde kleur, zijn elementen van sierbeton bij ontstentenis van een andere overeenkomst tussen de contractanten, in overeenstemming met de bepalingen van tabel 7. 16

17 2.1 Kleurverschillen in sierbetonelementen Kleurschakeringen in éénzelfde element, tussen elementen onderling en in het voorkomend geval tussen elementen en een monster waarop de overeenkomst tussen de contractanten is gebaseerd, worden visueel beoordeeld. Het te beoordelen betonoppervlak, waarop in het voorkomend geval het monster is aangebracht, is droog en in de schaduw gelegen. De beoordeling gebeurt door een waarnemer die zich op 3 m afstand bevindt van het te beoordelen oppervlak. 17

18 2.1 Kleurverschillen in sierbetonelementen In het geval van twijfel gebeurt de beoordeling als volgt : Voor elk van de elementen met twijfelachtige kleurschakeringen en in het voorkomend geval voor het monster, wordt op het droog en in de schaduw gelegen te beoordelen betonoppervlak de CIB-grijsschaal aangebracht. Van op 3 m afstand worden van elk element en in het voorkomend geval van het monster zwart-wit foto's genomen. Er wordt zo mogelijk voor gezorgd dat op elke foto minstens 2 elementen voorkomen en dat elk element op minstens 2 foto's voorkomt. De foto's worden ontwikkeld op mat papier, in een zulkdanig formaat dat de schaalindeling van de CIB-grijsschaal duidelijk gevisualiseerd is. Op elke foto worden aan de hand van de erop gevisualiseerde CIB-grijsschaal de schaalwaarden bepaald die overeenstemmen met de erop afgebeelde elementen en in het voorkomend geval met het erop afgebeelde monster. Vervolgens wordt het aantal schaalindelingen verschil bepaald voor de kleurschakeringen in éénzelfde element en/of tussen elementen onderling en/of in het voorkomend geval tussen elementen en het monster. Mits overeenkomst tussen de contractanten, kan de beoordeling van twijfelachtige kleurschakeringen in elementen met grijze kleur beperkt worden tot die van een waarnemer die zich op nagenoeg 3 m afstand bevindt van het te beoordelen betonoppervlak waarop de CIBgrijsschaal is aangebracht. 18

19 2.1 Kleurverschillen in sierbetonelementen 19

20 2.1 Kleurverschillen in sierbetonelementen In het geval van twijfel bij akkoord tussen de contractanten en in het geval van betwisting gebeurt de beoordeling als volgt : Op elk van de elementen met betwiste kleurschakeringen en in het voorkomend geval op het monster worden kleurmetingen verricht met behulp van een colorimeter. De kleurmetingen gebeuren op een droog betonoppervlak. Iedere kleurmeting levert cijferwaarden op voor de coördinaten L, a en b van de kleur ter plaatse van het meetpunt. Voor de beoordeling van betwiste kleurschakeringen in éénzelfde element, worden minstens 6 kleurmetingen verricht in het betwiste deel van het element en minstens 6 kleurmetingen in gelijkmatige, over het gehele element verspreide meetpunten. De kleurafwijking tussen het betwiste deel van een element en het gehele element, tussen twee elementen onderling of tussen een element en het monster, wordt berekend uit : E = SQRT(( L)² + ( a)² + ( b)²). In die uitdrukking stellen L, a en b de verschillen voor tussen de gemiddelde kleurcoördinaten van het betwiste deel van het element enerzijds en de gemiddelde kleurcoördinaten van het gehele element anderzijds, tussen twee elementen onderling of tussen een element en het monster. De berekende kleurafwijking E stemt overeen met E/5,0 schaalindelingen van de CIB-grijsschaal. 20

21 2.2 Kleurverschillen in zichtbeton Er zijn 3 klassen met betrekking tot de homogeniteit van de tint. Standaard eisen Hoge eisen Zeer hoge eisen Onbewerkt bekisting GLAD Onbewerkt bekisting met FIJNE textuur Voor grijs zichtbeton van het type T(ZBA)1 en T(ZBA)2 verwijst elke klasse naar een groep van eisen. Voor gekleurd zichtbeton moet de voorschrijver aangepaste richtlijnen formuleren. Voor de andere types van zichtbeton moet de voorschrijver - indien relevant - de eisen met betrekking tot de homogeniteit van de tint formuleren naargelang het beoogde reliëf en/of bewerking. 21

22 2.2 Kleurverschillen in zichtbeton Standaard Bevuiling en vlekken door roest zijn niet toegestaan. Toelaatbaar aantal schaalindelingen verschil tussen de donkerste en de lichtste meetplaats in eenzelfde gezichtsveld volgens de aangepaste CIB-grijsschaal (1): 5 Voor definities en methode zie voetnoten (2) en (3). Toelaatbare kleurafwijking tussen de donkerste en de lichtste meetplaats in eenzelfde gezichtsveld bepaald met de colorimeter: E 12,5 Voor definities en methode zie voetnoten (2) en (4). Hoog Variatie van tint door het contactmateriaal tussen stempel en beton, stophout, enz. is niet toegestaan. Bevuiling en vlekken door roest, duidelijke aftekening (in een zone) van opeenvolgende stortlagen, variatie van tint veroorzaakt door het niet naleven van de eisen op het vlak van de uitvoering (zie ) zijn niet toegestaan. Toelaatbaar aantal schaalindelingen verschil tussen de donkerste en de lichtste meetplaats in eenzelfde gezichtsveld volgens de aangepaste CIB-grijsschaal (1): 4 Voor definities en methode zie voetnoten (2) en (3). Toelaatbare kleurafwijking tussen de donkerste en de lichtste meetplaats in eenzelfde gezichtsveld bepaald met de colorimeter: E 10 Voor definities en methode zie voetnoten (2) en (4). Zeer hoog Variatie van tint door het contactmateriaal tussen stempel en beton, stophout, enz. is niet toegestaan. Bevuiling en vlekken door roest, duidelijke aftekening (in een zone) van opeenvolgende stortlagen, variatie van tint veroorzaakt door het niet naleven van de eisen op het vlak van de uitvoering (zie ) zijn niet toegestaan. Toelaatbaar aantal schaalindelingen verschil tussen de donkerste en de lichtste meetplaats in eenzelfde gezichtsveld volgens de aangepaste CIB-grijsschaal (1): 3 Voor definities en methode zie voetnoten (2) en (3). Toelaatbare kleurafwijking tussen de donkerste en de lichtste meetplaats in eenzelfde gezichtsveld bepaald met de colorimeter: E 7,5 Voor definities en methode zie voetnoten (2) en (4). 22

23 2.2 Kleurverschillen in zichtbeton 1. De aangepaste CIB-grijsschaal is gebaseerd op de CIBgrijsschaal, gepubliceerd in het Cahier des Charges FIB. De CIB-grijsschaal van FIB bestaat uit 7 verschillende grijstinten met een onderlinge kleurafwijking van E = 5. In de aangepaste CIB-grijsschaal zijn 6 bijkomende grijstinten voorzien zodanig dat de kleurafwijking tussen 2 opeenvolgende tinten gelijk is aan E = 2,5. 2. Definities: Een gezichtsveld is de omgeving die een persoon vanop een vaste staanplaats met het blote oog kan zien, als hij rond zijn as draait. Een meetplaats is een plaats binnen een gezichtsveld om de grijstint te bepalen. De meetplaats heeft waar mogelijk een grootte van 50 cm op 50 cm. De bepaling van de grijstint gebeurt enkel wanneer het oppervlak van de meetplaats droog is en in de schaduw ligt. 23

24 2.2 Kleurverschillen in zichtbeton 3. Meetmethode met de aangepaste CIB-grijsschaal: Indien storende tintverschillen merkbaar zijn, worden die geëvalueerd met de aangepaste CIB-grijsschaal. Hierbij wordt het tintverschil gemeten tussen de donkerste en de lichtste meetplaats binnen hetzelfde gezichtsveld. De aangepaste CIBgrijsschaal wordt enkele keren tegen de donkerste en tegen de lichtste meetplaats gehouden. Voor elke meetplaats bepalen de partijen in onderling overleg de schaal die het meest overeenkomt met de tint. Daarna wordt er nagegaan of het aantal schaalindelingen verschil al dan niet beantwoordt aan de opgelegde eisen. 24

25 2.2 Kleurverschillen in zichtbeton 25

26 2.2 Kleurverschillen in zichtbeton 4. Methode met de colorimeter: Deze methode is enkel van toepassing op T(ZBA)1. Indien storende tintverschillen merkbaar zijn, worden die opgemeten met een colorimeter. Hierbij wordt het tintverschil gemeten tussen de donkerste en de lichtste meetplaats binnen hetzelfde gezichtsveld. Het berekende tintverschil ( E op basis van gemeten L*a*b-waarden) is het resultaat van een statistisch voldoende aantal metingen per meetplaats. Bij voorkeur wordt hierbij gebruik gemaakt van een sjabloon volgens de richtlijnen in bijlage. Om de homogeniteit van de tint tussen het uitgevoerde werk en een vooraf gekend referentieoppervlak te vergelijken is de hierboven vermelde methode eveneens van toepassing. 26

27 2.2 Kleurverschillen in zichtbeton Meetmethode Colorimeter Minolta CR310 D65-illuminant Meetkop diameter 50 mm 27

28 2.2 Kleurverschillen in zichtbeton Zeer hoog E = 6.15 L D 28

29 2.2 Kleurverschillen in zichtbeton Structuurbeton E = D L 29

30 2.2 Kleurverschillen in zichtbeton Structuurbeton E = L D 30

31 2.2 Kleurverschillen in zichtbeton Hoog E = 8.35 Zeer hoog E = 4.83 L D D L 31

32 2.2 Kleurverschillen in zichtbeton Zeer hoog E = 1.68 L D 32

33 Standaard Hoog Zeer hoog

34 2.2 Kleurverschillen in zichtbeton Aftekenen van de wapening 34

35 2.2 Kleurverschillen in zichtbeton Verschil nieuwe en reeds gebruikte bekistingspanelen 35

36 2.2 Kleurverschillen in zichtbeton Realistische eisen Een oppervlak van ter plaatse gestort zichtbeton zal nooit volledig vrij zijn van onvolkomenheden. Het uitzicht ervan wordt immers beïnvloed door tal van factoren : de betonsamenstelling de bekisting de wapening de stortingswijze van het beton de ontkisting, De eisen met betrekking tot de karakteristieken van het zichtvlak dienen dan ook realistisch te zijn. Lichte tinten kleurverschillen, lichte vlekvorming en lichte wolkvorming op het oppervlak zijn technisch moeilijk te vermijden en dus aanvaardbaar. 36

37 2.2 Kleurverschillen in zichtbeton Realistische eisen Het heeft dus geen zin om de volgende technisch niet haalbare eisen te stellen aan zichtbeton: De tint van het oppervlak moet volledig homogeen van karakter zijn. Er mag geen enkel kleurverschil te zien zijn. Er mag geen enkele vlekvorming te zien zijn. Er mag geen enkele wolkvorming te zien zijn. 37