Een OB/MB project van het IVN Veldhoven / Vessem najaar 2008
|
|
- Elisabeth Aerts
- 7 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Een OB/MB project van het IVN Veldhoven / Vessem najaar 2008 Planten maken zaden en die zaden moeten op een geschikt plekje terechtkomen, waar ze uitgroeien tot nieuwe planten. Om deze reis te maken hebben ze slimme oplossingen bedacht en de bedoeling is dat de kinderen verschillende manieren van zaadverspreiding ontdekken. Doelgroep: groepen 1 t/m 4 Plaats: een bosgebied met veel boomsoorten of een park rondom de school Doel: Kinderen kennis laten maken met de verschillende manieren waarop planten hun zaden verspreiden Middelen: Bij dit project horen rugzakjes met materialen. Deze kun je reserveren bij Hetty Fokkens, tel
2 Achtergrondinformatie: Zaden worden op verschillende manieren verspreid: -door de wind. Planten geven zaadpluis, waarbij het zaadje aan een parachuutje ver wegzweeft (paardenbloem, wilg, populier, klein kruiskruid). Andere planten geven hun zaden vleugeltjes om als helikopter weg te schroeven (esdoorn, iep, dennen, sparren, berk). -door het water. De zaden blijven zo lang mogelijk drijven en reizen met het stromende water mee (waterlelie, gele lis). -door dieren. a. Zoogdieren (vos, konijn, eekhoorn, hond) nemen de zaden in hun vacht mee (klis, kleefkruid, tandzaad, nagelkruid). Sommige zoogdieren leggen een wintervoorraad aan (eekhoorn) en eten bessen (vos). b. Vogels (merel, lijster) eten de bessen, waarna de pitten met de uitwerpselen ver van de moederplant terecht kunnen komen. Sommige vogels (Gaai) leggen een wintervoorraad aan van beukennootjes, eikels, kastanjes en kunnen niet alle begraven zaden terugvinden. c. Insecten (mieren) verslepen de zaden van viooltjes en stinkende gouwe, omdat ze het mierenbroodje (voedzaam aanhangsel aan het zaadje) graag lusten. -door de mens. Dit kan opzettelijk gebeuren door de boer, die zaait of onopzettelijk, waarbij de zaden aan schoenzolen (weegbree) of aan kleren (kleefkruid) worden meegenomen. -door de plant zelf. Hij heeft allerlei manieren bedacht om de zaden weg te schieten (springzaad, reigersbekje, brem). De klaproos maakt een strooikokertje, waaruit de zaden door beweging van de wind worden uitgestrooid. Opmerking: aan de ene kant wil de plant de zaden verspreiden, maar aan de andere kant mogen ze niet gegeten worden door dieren die er niets mee te maken hebben. Daarom zijn sommige bessen giftig en hebben tamme en wilde kastanjes en beukennootjes stevige bolsters ter bescherming. De hazelnoot heeft een harde vrucht, die niet verspreid hoeft te worden, omdat hij goed in de schaduw van moeder kan blijven staan. 2
3 De uitvoering van het project Inleiding: Als inleiding op de excursie, waarbij we met de zaadjes op reis gaan, kan in de klas de opdracht gegeven worden om fruit mee te nemen. De vruchten worden geschild en gedeeld om de pitten te ontdekken. Geblinddoekt mogen de kinderen het fruit proeven en zeggen welke vrucht het is. Als voorleesverhaal kan het verhaal: Elzenkind gelezen worden. Excursie: -Kies een bosgebied met veel boomsoorten of zet een wandeling uit in een park of rond de school. -Bespreek de rugzakjes met materialen (verschillende zaden ter vergelijking, loepjes, schepjes, zakjes). -Verdeel de klas in groepjes. Elk groepje heeft een leider en een rugzakje. De leider heeft het werkblad met de mogelijke opdrachten. -Sta onderweg op verschillende plaatsen stil en voer de opdrachten uit. -Onderweg verzamelen de kinderen zaden om op school te verwerken. Verwerking: Met de gevonden zaden kan een tentoonstelling ingericht worden. Verder zijn er genoeg mogelijkheden bij de handenarbeidles om ermee aan het werk te gaan. Bijlagen: -Opdrachtenblad -Zaadverspreiding: plaatjesblad en opplakvel voor groep 3 en 4 -Kleurplaat voor groep 1 en 2 -Voorleesverhaal: Elzenkind Rugzakken De rugzakken bevatten: Loepje, schepje, loeppotjes, boterhamzakjes zaden van bv.: zomereik, Amerikaanse eik, wilde kastanje, tamme kastanje, zeeden, douglasspar, grove den, fijnspar, lariks, beuk, els, hazelaar klis, kleefkruid, paardenbloem en gele lis. 3
4 Opdrachten bij de excursie: Met de zaadjes op reis. Bepaal zelf op welk moment een opdracht uitgevoerd kan worden. De volgorde is dus willekeurig. Op een plek met beukennootjes, eikels of kastanjes. Neem een noot uit de rugzak, vertel erover en zeg: wie van jullie kan er ook zo n zaadje vinden. Op een plek met veel dennen. Neem een dennenappel uit de rugzak, vertel over de verspreiding. Ga op zoek naar dennenappels. Er zijn verschillende soorten. Probeer zoveel mogelijk soorten te vinden. Op een plek met veel bessen. Vertel over de verspreiding. Zoek als gids zoveel mogelijk verschillende bessen. Teken met een stokje op het pad een raster. Sorteer de bessen op kleur, op vorm, op aantal. Ga op zoek naar plekjes waar de zaden naar toe zijn gereisd. Ontdek jonge kiemplantjes. Ontdek uitwerpselen van vogels. Ontdek knaagsporen van eekhoorns en muizen. Op een open plek of bij een bosrand. Vertel over verspreiding door de wind. Ga op zoek naar planten met pluisjes. Samenvatting op een bospad. Teken een raster en schrijf of teken hierin: dieren, vogels, mens, wind, zelf. De verzamelde zaden worden in het goede hokje neergelegd. Op een plek met jonge kiemplantjes. Graaf ze uit en vertel over de zaden en de wortels. Zijn er ontkiemende eikels te vinden? Op een plek met verschillende loofbomen. Vaak zitten de zaden in bolsters of napjes, als bescherming. Laat voorbeelden uit de rugzak zien: beukennoot, hazelnoot, wilde kastanje, tamme kastanje, Amerikaanse eikel, zomereikel. Op een plek bij een akker. De mens verspreidt opzettelijk de zaden: maïs, graan, voederbieten. Speelse opdrachten: a. Leg je naam in dennenappels of eikels. b. Wie kan de zaden het verst weg gooien. c. Verstop zaden in de grond, net als een eekhoorn, en laat de kinderen ze opgraven (schepje). d. Pluis: blaas het pluis weg en probeer het weer te vangen. e. Help mee aan de verspreiding door zaden op een goed plek (welke?) te begraven (schepje). f. Vleugeltjes: kies een hoog punt en laat de zaden wegwieken. 4
5 Opdracht: Knip de onderstaande plaatjes uit en plak ze op de juiste plaats op de volgende pagina. 5
6 6
7 verspreiding door dieren verspreiding door de wind verspreiding door water verspreiding door de plant zelf 7
8 Kleurplaat voor de onderbouw: 8
9 Voorleesverhaal: Elzenkind. Langs de kant van de weg langs een slootje stond een rij elzenbomen. Aan die bomen zaten dikke elzenproppen. Het waren net kleine huisjes, maar er woonden geen kinderen in, nee, er woonden kleine donkere zaden in. Ieder elzenprophuisje had wel 20 kamers en in ieder kamertje woonde een zaadje. Dat was een grote familie! Aan één van de elzenbomen zat een hele dikke tak. Aan die tak, vlak boven het water, zat een dikke elzenprop. Daar woonde een klein zaadje met al zijn broertjes en zusjes. Het heette Elzenkind. Elzenkind had het er wel naar zijn zin, maar toch was hij erg nieuwsgierig hoe het er buiten zijn kamertje uit zou zien. Op een dag stond hij voor het open raampje toen plotseling een rukwind hem naar buiten trok. Elzenkind was zo licht en klein, dat de wind hem gemakkelijk kon optillen. Daar vloog hij! Na veel wervelingen belandde Elzenkind in het slootje. Hij bleef heerlijk op zijn rug drijven. Wat was het buiten mooi! Elzenkind keek zijn ogen uit. Hij dreef langs graspollen en langs stijve rietstengels, die hem heel hoog toe leken. Eventjes schrok hij toen hij het hoofd van meneer rat naast zich zag. Maar meneer rat knikte Elzenkind vriendelijk toe met zijn hoofd met donkere kraaloogjes en zwom rustig door. Kwaak, kwaak, klonk het opeens en daar botste Elzenkind tegen de zachte verenbuik van moeder eend aan, maar die had het niet eens door. Verder ging de reis. langs hoge bomen en struiken, die er heel anders uitzagen dan Elzenkind thuis ooit gezien had. In een bocht van het slootje zag Elzenkind een mooi plekje, waar hij best zou willen wonen. Een golfje tilde Elzenkind op en zette hem op het vaste land. Hè, hè, hij was best wel een beetje moe. Jaren gingen voorbij. Elzenkind woonde nog steeds op de oever, maar..wat was hij veranderd! Elzenkind, dat kleine donkere zaadje, had wortels gekregen, waarmee hij stevig in de grond kon staan. Zijn lijfje was uitgegroeid tot een stammetje met mooie groene en bruine kleuren en aan zijn takken zaten kleine knopjes. Wat voelde Elzenkind zich groot! Af en toe streken er vogels in de takken neer. Dan luisterde Elzenkind naar het zingen van de vogels. Hij kende al hun liedjes. Op een warme voorjaarsdag voelde Elzenkind dat er iets met hem gebeurd was. Hij voelde zich zo wonderlijk! Elzenkind keek naar zijn takken.. O, wat was dat mooi! Aan zij takken bungelden tere gouden draadjes. De knoppen waren uitgekomen door de warmte van de zon. Alle vogels keken er bewonderend naar. Ze vonden het fijn om ertussen te zitten. Soms blies de wind tussen de takken en dan zag Elzenkind kleine gouden stofwolkjes. Jarenlang bleef Elzenkind op dat mooie plekje aan de oever staan en voelde zich gelukkig met de wind, de vogels en de andere bomen.. 9
Zaden op reis. Lesinfo en suggesties OB
Zaden op reis Lesinfo en suggesties OB 1 Inleiding Paardenbloemen wegblazen.. Dat heeft iedereen wel eens gedaan. Al was het alleen maar om te zien hoe oud je zou worden of hoeveel kinderen je later zou
Nadere informatieVoorbereiding post 1. Met de dieren mee Groep 5-6-7-8
Voorbereiding post 1 Met de dieren mee Groep 5-6-7-8 Welkom bij IVN Valkenswaard-Waalre Dit is de digitale voorbereiding op post 1: Met de dieren mee, voor groep 5, 6, 7 en 8. Inhoud: Algemeen Bord Spel
Nadere informatieverspreiding van zaden
3-4 verspreiding van zaden Concepten Levenscyclus, Voortplanting Tijdsindicatie les 2 uur Leerdoelen l De leerling weet dat plantenzaden zich op verschillende manieren verspreiden: via wind, water, eigen
Nadere informatieVoorbereiding post 1. Met de dieren mee Groep 1-2-3-4
Voorbereiding post 1 Met de dieren mee Groep 1-2-3-4 Welkom bij IVN Valkenswaard-Waalre Dit is de digitale voorbereiding op post 1: Met de dieren mee, voor groep 1, 2, 3 en 4. Inhoud: Algemeen Bord Spel
Nadere informatieEen zadenwandeling door de tuin voor kinderen van groep 4,5 en 6.
15 Plattegrond Dreuzelpad: Dit boekje is gemaakt door de educatiewerkgroep van de Natuurtuin t Loo. Maart 2004 Paula Heesterbeek, Afke Schoo Een zadenwandeling door de tuin voor kinderen van groep 4,5
Nadere informatieEen zadenwandeling door de tuin voor kinderen van groep 4,5 en 6.
Een tocht over zaden op reis door de natuurtuin t Loo over het dreuzelpad. Geschikt voor kinderen van groep 4,5 en 6. 2 Lees deze bladzijde goed, want dan weet je precies wat je moet doen! Dit boekje gaat
Nadere informatieMoeder Natuur BESCHUIT MET MUISJES
Naam: Moeder Natuur BESCHUIT MET MUISJES Bekijk het clipje: Beschuit met muisjes Groep: LES 8 - WERKBLAD 1 a) Weet je hoe het was toen jij een baby was? Bijvoorbeeld: Was je het eerste kind bij jou thuis
Nadere informatieNaam:...
Naam:... Wil je meer over paddestoelen weten? Vul de woorden in op de goede plaats. Kies uit: hoed herfst eetbaar steel giftig grotten In de... vind je in het bos veel paddestoelen. Ze groeien op dode
Nadere informatie12 spits je oren eekhoorntjes, ga in een kring zitten met de ogen dicht. spits je eekhoorn-oortjes en luister goed. wat hoor je allemaal? ritselt er e
14 raadsel 8 versierde poot! met mijn poot pak ik van alles vast. pak de poot van de eekhoorn en strijk ermee langs deze planten. blijven er zaadjes aan mijn poot hangen? blijven ze ook aan jullie eekhoornjas
Nadere informatieEen zadenwandeling over het Dreuzelpad door Natuurtuin t Loo voor kinderen van groep 1-4 onder begeleiding van een volwassene.
2 Een zadenwandeling over het Dreuzelpad door Natuurtuin t Loo voor kinderen van groep 1-4 onder begeleiding van een volwassene. De vetgedrukte tekst kan door de begeleider voorgelezen worden, of in eigen
Nadere informatieDe Vlaamse gaai is dol op eikels. De Vlaamse gaai is dus een boom-planter! Waarom zegt de Vlaamse gaai op het laatste plaatje Mijn boom mijn werk?
Lees de uitleg over de eik en de vlaamse gaai. Dit is een Vlaamse gaai, zie jij het eikeltje in zijn bek? Zie jij ook zijn dikke nek? Zijn keel zit ook vol eikels! De Vlaamse gaai is dol op eikels. In
Nadere informatieEen midden- en bovenbouwproject van het IVN Veldhoven Eindhoven Vessem najaar 2015
Een midden- en bovenbouwproject van het IVN Veldhoven Eindhoven Vessem najaar 2015 Doelgroep: Midden- en bovenbouw basisonderwijs: groep 5-8 Jaargetijde: Herfst, winter, lente en een stukje zomer. Plaats:
Nadere informatiePlattegrond. Een zadenwandeling door de tuin voor kinderen van groep 1,2,3 en 4
19 Plattegrond Aan dit boekje werkten mee Lia, Paula, Afke en Henriëtte.Bron: documentatiemateriaal IVN afd. Valkenswaard en afd. Bergeijk- Eersel Een zadenwandeling door de tuin voor kinderen van groep
Nadere informatieMateriaal Groen. Deel 3: Groen groeit
Materiaal Groen Deel 3: Groen groeit Colofon Deel 3: Groen groeit Onderdeel van het materiaal Groen, met de thema s: Seizoenen (dl. 1), Groen in de stad (dl. 2), Groen groeit (dl. 3), Thuis tuinieren (dl.
Nadere informatieBomenpad Park Vredeoord. Antwoordenblad. Vul hier eerst jullie namen in:
Antwoordenblad Vul hier eerst jullie namen in: 1......................................................................................... 3.........................................................................................
Nadere informatie2. Maak met de 4 buizen een vierkant op de grond. Dit is het zoekraam.
Opdracht 1. Gebruik je ogen goed. In het bos kun je van alles ontdekken! Komen er onder de bomen verschillende soorten insecten en of bodemdiertjes voor? Het beste bos 1. Materiaal tas 1: zoekraam, 1 schepje,
Nadere informatieSporen opsnorren docentenhandleiding
Sporen opsnorren docentenhandleiding Doelgroep: VMBO onderbouw Doelen: leerlingen: - Leren diersporen herkennen - Ontdekken dat diersporen overal om ons heen te vinden zijn - Leren voedingssporen te onderscheiden
Nadere informatieinhoud Herfst 1. Het weer 2. Overal blad 3. Zaden 4. Paddenstoelen 5. De eekhoorn 6. De egel 7. Insecten 8. Vogels op reis 9. Filmpje Pluskaarten
Herfst inhoud Herfst 3 1. Het weer 4 2. Overal blad 5 3. Zaden 6 4. Paddenstoelen 7 5. De eekhoorn 8 6. De egel 9 7. Insecten 10 8. Vogels op reis 11 9. Filmpje 12 Pluskaarten 13 Bronnen en foto s 15 Colofon
Nadere informatieNaut. Natuur en techniek HANDLEIDING THEMA 4 LES 1
Naut Natuur en techniek HANDLEIDING THEMA 4 LES 1 8 Thema 4 Voortplanting thema 4 Voortplanting les 1 les 2 les 3 les 4 72 2 VOORAF Vertel dat bij voortplanting vaak wordt gezegd: dat gaat over de bloemetjes
Nadere informatie4-7 jaar Scharrelavontuur. 4-7 jaar Scharrelavontuur. Sterke geuren. Aardegeuren. Pluk een blaadje van een plantje.
Sterke geuren Pluk een blaadje van een plantje. Wrijf erover met je vingers, en verkreukel het blaadje een beetje. Ruik nu eens. Laat elkaar je blaadje ruiken. Waar ruikt het naar? Aardegeuren Ga op de
Nadere informatieAlleen maar zand? Groep 1,2,3 en 4. Bodemproject van IVN Veldhoven Eindhoven Vessem voor de basisschool.
Alleen maar zand? Bodemproject van IVN Veldhoven Eindhoven Vessem voor de basisschool. Doelgroep: Groep 1 t/m 4. Plaats: Rond de zandbak bij de school of elders. Doel: Ontdekken wat er allemaal in de grond
Nadere informatieThemawandeling Herfst
Themawandeling Herfst Leerdoelen: De leerlingen tonen respect voor de natuur De leerlingen kunnen enkele typische herfstverschijnselen uit het bos verklaren De leerlingen kunnen op een aangepaste manier
Nadere informatiePlanten voor de Prins Werkmap Tweede graad Basisonderwijs
Planten voor de Prins Werkmap Tweede graad Basisonderwijs Tekeningen: Jowan De Saedeleer Inleiding Wil jij Prins Baldewijn helpen om terug in zijn kasteel te gaan wonen? Dan moet je op zoek gaan naar nuttige
Nadere informatieMolsla Paardenbloem. Achtergrondinformatie
Molsla Paardenbloem Achtergrondinformatie De paardenbloem is een zeer algemeen voorkomende plant. In gazons, graslanden, bermen en ruigten kun je hem vaak aantreffen. De paardenbloem behoort tot de familie
Nadere informatieOntdek de eekhoorn. Ontdek de eekhoorn!
Rode Eekhoorn foto: Maaike Plomp Ontdek de eekhoorn! Ontdek de eekhoorn bestaat uit verschillende onderdelen. Deze zijn ook los van elkaar te gebruiken in de klas, de Buitenschoolse Opvang of elders. De
Nadere informatieKennisnet community 5-6 / herfst 2006
HERFSTWEER Als de zomer voorbij is begint de herfst. Dat merk je niet direct. Er verandert wel steeds meer. Het wordt kouder. Je kunt niet meer zonder jas naar buiten. Er komen herfstbuien. Het waait en
Nadere informatieHERFST. IVN OIRSCHOT Instituut voor natuureducatie en duurzaamheid. Dit boekje is van... datum... tijgerspin
Dit boekje is van............................................................... HERFST datum........................................................................... tijgerspin Uitgave IVN irschot 2016
Nadere informatieWERKBLAD OPDRACHTEN. Locatie: De Drie Linden Giersbergen 8 Drunen. 2008 Nationaal Park De Loonse en Drunense Duinen
Dassenwerk WERKBLAD OPDRACHTEN Locatie: De Drie Linden Giersbergen 8 Drunen 2008 Nationaal Park De Loonse en Drunense Duinen 1. Waar ben je? Je gaat een onderzoek doen in een klein gebied van Nationaal
Nadere informatieEen onderbouwproject van het IVN Veldhoven / Vessem voorjaar 2010
Een modern sprookje Een onderbouwproject van het IVN Veldhoven / Vessem voorjaar 2010 Doelgroep: Groepen 1 t/m 4 Plaats: Doel: Materiaal: Rondom het Groot Meer tussen Vessem en Wintelre. Op een speelse
Nadere informatieEen basisschool project van het IVN Veldhoven / Vessem voorjaar 2011
Een basisschool project van het IVN Veldhoven / Vessem voorjaar 2011 Reuzen en dwergen Een project met GPS-en over bomen. We gaan op zoek naar Reuzen (grote bomen) en naar kleine dwergen (de zaailingen
Nadere informatieDol op bomen. Opdracht 1: In een boom leven veel dieren. Welke dieren herken je in de eik hierboven? Schrijf deze op.
Dol op bomen Opdracht 1: In een boom leven veel dieren. Welke dieren herken je in de eik hierboven? Schrijf deze op. bomen - groep 7 1 Dieren zijn dol op bomen. Vooral kleine dieren. Een boom is een prachtige
Nadere informatieEen basisschool project van het IVN Veldhoven / Vessem voorjaar 2012
Een basisschool project van het IVN Veldhoven / Vessem voorjaar 2012 Doelgroep: Midden- en Bovenbouw Basisonderwijs: groep 5-8 jaargetijde: Voorjaar, zomer, herfst plaats: Bij school, in een park, in een
Nadere informatieVolg de aanwijzingen en ontdek met de cijfercode wat de naam van de boom is. Onze boom heet :...
Rode opdracht: bomen Pak de boomzoeker 1, 2 en 3 uit de werkmap Volg de aanwijzingen en ontdek met de cijfercode wat de naam van de boom is. Onze boom heet :... Kijk goed naar deze boom om te zien of het
Nadere informatieWORD EEN ECHTE bomenkenner!
WORD EEN ECHTE bomenkenner! In dit boek kun je bladeren van loofbomen plakken die je vindt tijdens je wandelingen in het bos of het park. Maar voor je een echte bomenkenner kunt worden, moet je nog een
Nadere informatieDASSENWERK. werkbladen opdrachten Nationaal Park De Loonse en Drunense Duinen. Locatie De Drie Linden Giersbergen 8 Drunen
DASSENWERK werkbladen opdrachten Locatie De Drie Linden Giersbergen 8 Drunen 2012 Nationaal Park De Loonse en Drunense Duinen 1. Waar ben je? Je onderzoekt vandaag een klein gebied van Nationaal Park De
Nadere informatieH1 en 1+ Eekhoorn-herfsttocht. Suggesties voor inleiding en afsluiting:
H1 en 1+ Eekhoorn-herfsttocht Suggesties voor inleiding en afsluiting: Heeft iemand wel eens een eekhoorn gezien? Heb je ook gezien wat hij deed? Kun je hem nadoen? In de herfst gaan eekhoorns voedsel
Nadere informatieEen midden/bovenbouwproject van het IVN Veldhoven / Vessem voorjaar 2010
Een midden/bovenbouwproject van het IVN Veldhoven / Vessem voorjaar 2010 Doelgroep: groepen 5 t/m 8 Plaats: Doel: Materiaal: Bos gebied de Molenvelden. Startpunt op de parkeerplaats bij de camping. Op
Nadere informatie,:,- ::s (\') ., - n. -==-. (\) ==} (\) (\) (ih. (\) (h. b,. (\)
ë' - ::s r,:,- -+ o -+ (\') 0 lo., o_ 0 - n. ==} -==-. < (ih o= (h b,. =g ) Tuinwandeling voor groep 1 / 2 van het primair onderwijs HET LIEVEHEERSBEESTJESPAD Tuin: Landzigt Tijdsduur: cira 1 uur Eigen
Nadere informatieIk ben Peter Peer en ik groei aan een boom. Wat groeit er nog meer aan een boom? Hoeveel dingen kun je bedenken?
Ik ben Peter Peer. Mijn smaak is lekker zoet. Wie heeft ook een peer bij zich? Kijk eens in de bakjes van de kinderen. Wat smaakt nog meer zoet? Zet deze bakjes eens bij elkaar. Hoe heet het andere fruit
Nadere informatieZaad- Verspreiding. Deze lesbrief wordt u aangeboden door: I.V.N. afd. Hengelo Werkgroep schoolactiviteiten Tel.: 074-2770390 ZAADVERSPREIDING.
Versie 2005-08-11 ZAADVERSPREIDING. Zaad- Verspreiding Deze lesbrief wordt u aangeboden door: I.V.N. afd. Hengelo Werkgroep schoolactiviteiten Tel.: 074-2770390 1 Inleiding. Als we het over plantenzaad
Nadere informatieOpdrachten thema. Veluwe
en thema Totaal materialen heide Materialen per groepje 1A Sporen van grazers 3 Witte bakken 3 Pincetten Zoekkaart bos- en heideplanten 1B Dennen trekken Handschoenen voor elk kind Zoekkaart bos- en heideplanten
Nadere informatieLoof-en naaldbomen. Naam :
Loof-en naaldbomen Naam : Veel bomen maken een bos In een boomgaard staan soms honderden bomen, en toch is een boomgaard geen bos. Ook in een park kun je veel bomen zien, maar een park is beslist geen
Nadere informatieNME-leerroute Kabouters in het Westerpark
NME-leerroute Kabouters in het Westerpark 1 Groep Tilburg, BS Jeanne d Arc Verhaal voor de kinderen In het Westerpark woont een kaboutervolk. Dat weten niet zoveel mensen, maar voor deze ene keer hebben
Nadere informatieAnatomie en Morfologie. Wortel. Plantencel. Stengel. Delen van een zaadplant
Anatomie en Morfologie Wortel De Plantencel Bouw van de plant in zijn functionele delen Vormen waarin die delen zich kunnen voordoen Iets over (geslachtelijke) voortplanting 45 48 Plantencel Stengel Jonge
Nadere informatieMet Pim en Pientje op stap... PWN. Puur water en natuur.
Met Pim en Pientje op stap... PWN. Puur water en natuur. Met Pim en Pientje op stap... Naar het beginpunt van de route Vanuit de hoofdingang van de Hoep gaat u meteen linksaf langs de drie vlaggen. U volgt
Nadere informatieLoep en ZadenTransportkaart ZOEK
BOOM IN DE HERFST: de BERK waarneemvel 1 Is deze BERK al in herfststemming? ONDER: Loep en ZadenTransportkaart Kies een dunne tak aan de boom uit. (De tak moet niet heel hoog zitten). DOE 1. Bekijk de
Nadere informatiePlanten voor de Prins Werkmap Eerste graad Basisonderwijs
Planten voor de Prins Werkmap Eerste graad Basisonderwijs Tekeningen: Jowan De Saedeleer Inleiding Wil jij Prins Baldewijn helpen om terug in zijn kasteel te gaan wonen? Dan moet je op zoek gaan naar nuttige
Nadere informatieHet boek van VISJE BLUB. Gemaakt door iedereen die op de foto staat
Het boek van VISJE BLUB Gemaakt door iedereen die op de foto staat Het is 8 juni, een paar dagen voor de Slootjesdag in Diessen. Een vrijwilligster van de groep zit rustig wat te lezen bij t Turkaa tot
Nadere informatieDe eekhoorn. œ œ œ œ œ. Ó Œ œ œ. œ œ œ œ. œ j. œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ Œ. œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ. œ J. - hoorn, de eek - hoorn eet.
oktober 2010 tekst: Joke de Klerck muziek: Ton Kerkhof De eekhoorn Refrein Intro Ó Œ œ œ J œ œ œ œ eek stapelen: œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ Œ Al - hoorn, de eek - hoorn eet zich vol en rond. œ œ œ œ
Nadere informatieProject Planten ABC. Week 1ABC: Algemeen
Project Planten ABC Week 1ABC: Algemeen Info: Planten Planten eten, ademen en groeien. Sommige planten houden van natte grond. Anderen van droge grond. Sommige planten houden van veel zon en warmte. Anderen
Nadere informatieVruchten en Zaden. Schakel tussen de generaties
Vruchten en Zaden Schakel tussen de generaties Overzicht 1. Van bloem tot vrucht 1.1 opbouw van een bloem 1.2 bestuiving, bevruchting, zaadzetting 2. Typen van vruchten 2.1 principes van indeling 2.2 bouw
Nadere informatieLimburgs Landschap. natuurboekje van
Limburgs Landschap natuurboekje van herfst 2008 Hoi! De ene kastanjeboom is de andere niet. Er zijn wilde en tamme kastanjebomen. Vanaf oktober gaan mensen kastanjes rapen. Zakken vol! Zijn dat nu wilde
Nadere informatieEen tocht door de natuurtuin t Loo over het dreuzelpad voor kinderen van groep 6,7 en 8.
2 Een tocht door de natuurtuin t Loo over het dreuzelpad voor kinderen van groep 6,7 en 8. Lees deze bladzijde goed, want dan weet je precies wat je moet doen! Dit boekje gaat over kriebelende kruipertjes.
Nadere informatieAan dit boekje werkten mee: Afke, Henriette, Paula en Lia Bron: documentatiemateriaal IVN afd. Valkenswaard en afd.
30 Aan dit boekje werkten mee: Afke, Henriette, Paula en Lia Bron: documentatiemateriaal IVN afd. Valkenswaard en afd. Bergeijk-Eersel Een zadenwandeling door de tuin voor kinderen van groep 6 t/m 8. Een
Nadere informatieLespakket HERFST. Lessuggesties groep 5-8. Gemeente Rotterdam, Sport & Cultuur Natuur- & milieueducatie E-mail: sc_groenmo@rotterdam.
Lespakket HERFST Lessuggesties groep 5-8 Gemeente Rotterdam, Sport & Cultuur Natuur- & milieueducatie E-mail: sc_groenmo@rotterdam.nl Inhoud pakket Achtergrondinformatie vindt u op: www.rotterdam.nl/downloadslesmateriaal
Nadere informatieAuditieve oefeningen thema het bos
Auditieve oefeningen thema het bos Boek van de week: 1; In het bos 2; 3; 4; Verhaalbegrip: Bij elk boek stel ik de volgende vragen: Wat staat er op de voorkant Hoe zou het boek heten Waarom denk je dat?
Nadere informatieVerjaardagsfeestje. Materiaal: Het nodige materiaal wordt uitgeleend aan de balie van het bosinfocentrum.
Doel van de activiteit Deze activiteit laat een kleine groep kinderen: buiten spelen de natuur ervaren op speelse wijze knutselen periode Verjaardagsfeestjes zijn mogelijk op woensdagnamiddag en in het
Nadere informatieWerkblad Natuurlijk water in de Kwebben
Werkblad Natuurlijk water in de Kwebben Droppie in de Kwebben Hallo allemaal! Wat fijn dat jullie straks naar de Kwebben in Vught gaan! Mijn naam is Droppie en ik weet alles over water. Wist je dat water
Nadere informatieHeksenpad. Heksenpad Breukelen groep 3 en 4
Heksenpad Heksenpad Inleiding Met het heksenpad laat u uw leerlingen op speelse wijze kennismaken met zaden en vruchten. Ze leren dat er zaden en vruchten zijn in allerlei soorten en vormen. Het verhaal
Nadere informatieBIOBOER. Maar vandaag is het aardoliealarm. Kijk op je aardoliekaart of er voor jou een probleem is.
BIOBOER 1 Hoe het elk jaar gaat... Om goed te kunnen zaaien, moet de aarde los. Daarvoor gebruik je een tractor. Dat gaat vlot. Neem reuzenpassen en ga 5 vakjes vooruit! Maar vandaag is het aardoliealarm.
Nadere informatieBOSSEN. Dwaal door onze groene wereld. Christiane Dorion
DE BOSSEN IN Dwaal door onze groene wereld Christiane Dorion LEMNISCAAT ROTTERDAM Inhoud Wereldbossen 4 Groene reuzen 34 Van zaadje tot boom 6 Herken naaldbomen 36 Bladeren, stammen en wortels 8 Tropische
Nadere informatieDe grond waarop wij wonen
GROEP 3/4 De grond waarop wij wonen Doel: Planten horen bij de grond waarop wij wonen Dit onderdeel gaat over het onderzoekend verkennen van de planten in de omgeving van de kinderen van de onderbouw.
Nadere informatieEr was eens een heel groot bos. Met bomen en bloemen. En heel veel verschillende dieren. Aan de rand van dat bos woonde, in een grot, een draakje. Dat draakje had de mooiste grot van iedereen. Lekker vochtig
Nadere informatieUitvinders HANDIGHEIDJES
Naam: HANDIGHEIDJES Bekijk het clipje: Handigheidjes Groep: LES 5 - WERKBLAD 1 a) Wat vind jij een goede uitvinding? b) Heb jij klittenband aan jouw kleding of spullen? schoenen gymschoenen jas tas iets
Nadere informatieAardoliealarm in het bos
de graad > Landbouw > lesmateriaal > spelkaarten Aardoliealarm in het bos BIOBOER Om goed te kunnen zaaien, moet de aarde los. Daarvoor gebruik je een tractor. Dat gaat vlot. Neem reuzenpassen en ga 5
Nadere informatieAuditieve oefeningen herfst. Hakken en plakken
Auditieve oefeningen herfst Hakken en plakken (hak de woorden in stukken, laat de kinderen het hele woord zeggen) eek-hoorn vlie-gen-zwam ka-stan-jes pad-den-stoel ka-bou-ter beu-ken-noot e-gel spin-nen
Nadere informatie( DATUM) WAARNEMERS : SCHOOL:
( DATUM) WAARNEMERS : SCHOOL: GROEP:.. BOOM IN DE ZOMER(beuk, esdoorn, berk) waarneemvel 1a WAT IS DE NAAM VAN JULLIE BOOM?.. 1. WELK SCHORSPLAATJE PAST BIJ JE BOOM? (kruis aan) hoe voelt deze schors?:
Nadere informatieINHOUD. 3 Inleiding 4 Kiezen voor het leven DRIE GOUDEN TIPS OM VOLUIT TE LEVEN
INHOUD 3 Inleiding 4 Kiezen voor het leven DRIE GOUDEN TIPS OM VOLUIT TE LEVEN 7 Verdriet uit je hart en verdriet om je zorgen 11 De belangrijkste relatie is die met jezelf 14 In dankbaarheid ligt geluk
Nadere informatieBoterbloemen in het gras
Boterbloemen in het gras Achtergrondinformatie De boterbloem behoort tot de familie der ranonkelachtigen. De wetenschappelijke naam Ranunculus betekent in het Latijn: kikkertje. Veel soorten hebben namelijk
Nadere informatieLessuggesties voor groep 5-8
Lessuggesties voor groep 5-8 1 Inhoud pakket - Achtergrondinformatie vindt u op: www.rotterdam.nl/downloadslesmateriaal - Leskaarten met lessuggesties groep 5-8 - Materialen van het pakket: Leskaart 1
Nadere informatieSporen uit verleden en heden
IVN-Veldhoven/Vessem 2004 voorjaar/zomer Doel van het project: -de kinderen ontdekken aan de hand van sporen welke dieren in het bos leven -ze ontdekken dat er lang geleden mensen hier hebben gewoond,
Nadere informatienatuurboekje van herfst 2008
Kinderbijlage herfst 01-08-2008 16:05 Pagina 1 Limburgs Landschap natuurboekje van herfst 2008 Kinderbijlage herfst 01-08-2008 16:05 Pagina 2 Hoi! De ene kastanjeboom is de andere niet. Er zijn wilde en
Nadere informatieOpdrachten thema. Veluwe
en thema Schema groepjes en opdrachten bij vorm 2: elke opdracht vaste begeleider Groepje 1: spechten Groepje 2: muizen Groepje 3: vossen Groepje 4: eekhoorns Groepje 5: egels Kleine beestjes + voedselketens
Nadere informatieWelkom bij de spannendeschemerspeurtocht
Welkom bij de spannendeschemerspeurtocht! Op de volgende blaadjes staan aanwijzingen en foto s. Volg de aanwijzingen en kijk of je de foto s herkent. Ook worden er vragen gesteld. Omcirkel het antwoord
Nadere informatieEen bovenbouwproject van het IVN Veldhoven Eindhoven Vessem Najaar 2014
Een bovenbouwproject van het IVN Veldhoven Eindhoven Vessem Najaar 2014 Doelgroep: groepen 5 t/m 8 Plaats: Zoek een interessant terrein. Vooral een plek met hoogteverschillen geeft leuke vergelijkingsmogelijkheden.
Nadere informatieKrak de eekhoorn, mag naar het verjaardagsfeestje van zijn vriendinnetje Friedel.
Van tak naar tak......met Friedel en Krak Natuurbelevingspad voor kleuters Krak de eekhoorn neemt de kleuters mee naar het verjaardagsfeestje van zijn vriendinnetje Friedel. Onderweg voeren de kinderen
Nadere informatieLespakket Herfst. Instructieblad groep 3 & 4
Lespakket Herfst Instructieblad groep 3 & 4 Inhoud pakket - Achtergrondinformatie vindt u op: www.rotterdam.nl/lesmateriaalnatuuronderwijs - Instructieblad groep 3 & 4 - Materialen van het pakket Kartonnen
Nadere informatieNatuur dagboek. Op ontdekking in je achtertuin
Natuur dagboek Op ontdekking in je achtertuin Hey daar! Dit is jouw eigenste, hoogst persoonlijkste Dit natuurdagboek is van natuurdagboek. Trek de tuin, het park of het bos in. Gebruik je ogen, oren en
Nadere informatieHet uitlopen van bomen
Het uitlopen van bomen Werkblad van... Bij deze opdrachten gaan we een aantal weken het uitlopen van vier soorten bomen volgen. Je zult zien, dat tijdens deze weken de bomen eerst gaan bloeien en dat daarna
Nadere informatieDe paashaas schildert eieren
april 2015 vanaf 4 jaar De paashaas schildert eieren tekst: Marian van Gog muziek: Ton Kerkhof De paashaas schildert eieren 1 In rood en groen en geel. Wat maakt hij er weer veel. Refrein: Paashaas, paashaas.
Nadere informatieBruine bananen. Doelstellingen
Bruine bananen Voedselverspilling, eerste graad Doelstellingen Kinderen vertellen in eigen woorden wat voedsel verspillen is. Kinderen worden zich ervan bewust dat voedselproductie veel energie en geld
Nadere informatieDieren in de winter 3
Dieren in de winter 3 inhoud blz. 1. Winter 3 2. De egel 4 3. De vleermuis 5 4. De eekhoorn 6 5. De merel 7 6. De ree 8 7. De pad 9 8. Het lieveheersbeestje 10 9. Filmpjes 11 Bronnen en foto s 12 Colofon
Nadere informatieWerkblad Naut Thema 1: De wereld om je heen
Werkblad Naut Thema 1: De wereld om je heen 1.1 De wereld van hout Trek een lijn naar de goede tekst. 1 De vracht-auto brengt de boomstammen naar de fabriek. De fabriek zaagt planken. 2 Heel veel planken.
Nadere informatieLespakket Herfst. Instructieblad groep 1 & 2
Lespakket Herfst Instructieblad groep 1 & 2 Inhoud pakket - Achtergrondinformatie vindt u op: www.rotterdam.nl/lesmateriaalnatuuronderwijs - Instructieblad groep 1 & 2 - Materialen van het pakket: Kartonnen
Nadere informatieNatuur & Milieu Educatie
Natuur & Milieu Educatie Groep 3-4 Dieren in de winter Excursie Dit is een product van Stichting Vogelpark Avifauna Inhoudsopgave 1. Inleiding 2. Leerdoelen, doelgroep, samenvatting 3. Lesschema 4. Inhoud
Nadere informatieInleiding. Kijk omhoog: wie heeft dit alles geschapen? Jesaja 40:26
Inleiding Kijk omhoog: wie heeft dit alles geschapen? Jesaja 40:26 Met deze uitnodiging uit Jesaja begint dit dagboekje: Kijk goed naar de schepping! Voor de meeste kinderen is dat geen moeilijke opdracht.
Nadere informatieIk weet wat een wintervoorraad is en waarom dieren dit verzamelen. (weinig verse voeding in de winter)
Ik weet wat een wintervoorraad is en waarom dieren dit verzamelen. (weinig verse voeding in de winter) Ik kan de sporen en poten van bepaalde dieren herkennen. (zie themaboekje pag. 2) Ik ken de 12 maanden
Nadere informatieOnderzoek op de Boerderij 2010 Buitenopdrachten
Onderzoek op de Boerderij 2010 Buitenopdrachten paard sporen stap draf Paarden hebben hoefijzers. Pak eens een hoefijzer uit de emmer en bekijk hem goed. 1 Waar zijn de gaatjes voor? Waar zijn hoefijzers
Nadere informatieWelkom 1. - Hallo! - Oek - Museum - Kwartet. Hallo! Ik ben Oek.
Welkom 1. - Hallo! - Oek - Museum - Kwartet Hallo! Ik ben Oek. Welkom 1. - Hallo! - Oek - Museum - Kwartet Op deze kaarten kun je plaatjes vinden van mijn wereld. De wereld van Oek Welkom 1. - Hallo! -
Nadere informatieinhoud De oude eik 1. In het park 2. De delen van de eik 3. Herfst 4. Dieren helpen de eik. 5. Winter 6. Lente 7. Rupsen 8.
De oude eik inhoud De oude eik 3 1. In het park 4 2. De delen van de eik 5 3. Herfst 6 4. Dieren helpen de eik. 7 5. Winter 8 6. Lente 9 7. Rupsen 10 8. De galwesp 11 9. De boomklever 12 10. Filmjes 13
Nadere informatieVoorbereiding post 3. Met het water mee Groep 1-2-3
Voorbereiding post 3 Met het water mee Groep 1-2-3 Welkom bij IVN Valkenswaard-Waalre Dit is de digitale voorbereiding op post 3: Met het water mee, voor groep 1, 2 en 3. Inhoud: Algemeen Verhaal Spel
Nadere informatieLessuggesties groep 1&2
Lessuggesties groep 1&2 Gemeente Rotterdam, Sport & Cultuur Natuur- & milieueducatie E-mail: sc_groenmo@rotterdam.nl Oktober 2015 Inhoud pakket - Achtergrondinformatie vindt u op: www.rotterdam.nl/downloadslesmateriaal
Nadere informatieOntdekdoos Zaden. groep 5 en 6. docentenhandleiding
Ontdekdoos Zaden groep 5 en 6 docentenhandleiding Uitgave: Amsterdams NME Centrum Ontdekdoos Zaden Docentenhandleiding De ontdekdoos Zaden is voor groep 5 en 6 Het lesmateriaal mag vrij gekopieerd worden
Nadere informatieALLES WAT JE WILT WETEN OVER BOMEN
ALLES WAT JE WILT WETEN OVER BOMEN Een boom is... Een boom is een plant, alleen noemen de onderdelen anders. Een boom is namelijk een vaste plant met een houten stam en een kruin. Delen van de boom Laat
Nadere informatieHet konijnenpad van Lars en Lineke. docentenhandleiding
Het konijnenpad van Lars en Lineke docentenhandleiding Inhoudsopgave Omschrijving het konijnenpad van Lars en Lineke blz. 2 Lessuggesties bij het konijnenpad van Lars en Lineke blz. 4 Handleiding voor
Nadere informatieBomen in drie seizoenen
Bomen in drie seizoenen Naam van mijn boom Namen groepsgenoten WERKBLAD - BOMEN IN DRIE SEIZOENEN - WINTER, LES 2-2004 1 WERKBLAD - BOMEN IN DRIE SEIZOENEN - WINTER, LES 2-2004 2 Bomenopdracht in drie
Nadere informatiePluim de Eekhoorn. Maak kennis. met Pluim de Eekhoorn.
Pluim de Eekhoorn Maak kennis met Pluim de Eekhoorn. Pluim heeft pluizige oortjes en natuurlijk een grote sierlijke pluimstaart! De speelse eekhoorn focust zich op het verzamelen van haar wintervoorraad:
Nadere informatieLimburgs Landschap. natuurboekje van
Limburgs Landschap natuurboekje van winter 2014 Hoi! Veel dieren houden winterslaap. Kikkers, egels, vleermuizen, salamanders Een vos niet. Voor meneer en mevrouw vos zijn de wintermaanden druk druk druk.
Nadere informatieOele de uil vertelt over hoe de verschillende dieren de winter doorkomen
Hier zien jullie alweer de derde uitgave van ons jeugdblad. Ook nu heeft de Oele weer heel wat te vertellen. Lees maar gauw. Oele de uil vertelt over hoe de verschillende dieren de winter doorkomen Zoogdieren
Nadere informatieLespakket HERFST. Lessuggesties groep 1&2. Gemeente Rotterdam, Sport & Cultuur Natuur- & milieueducatie E-mail: sc_groenmo@rotterdam.
Lespakket HERFST Lessuggesties groep 1&2 Gemeente Rotterdam, Sport & Cultuur Natuur- & milieueducatie E-mail: sc_groenmo@rotterdam.nl Inhoud pakket - Achtergrondinformatie vindt u op: www.rotterdam.nl/downloadslesmateriaal
Nadere informatie