Totaal Projectvolume

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Totaal Projectvolume"

Transcriptie

1 Portfolio uittreksel EU projecten: Dit is een overzicht van Europese projecten die eindigen na in thema A&F en/of T&U. Dit zijn de relevante projecten voor het huidige Innovatiecontract (IC). De portfolioinventarisatie is nu gemaakt met programma s in tabel 1: Bron Programma Ecorda database KP7-KBBE ZonMW website HDHL EZ-DAK ERA-net Susfood EZ-TOP EIP Pilot Tabel 1: Geïnventariseerde programma s Het is de bedoeling dat de portfoliolijst bijgehouden wordt met nieuwe projecten en aanvullingen uit andere programma s. Omvang van EU projecten In totaal doet NL aan 136 EU projecten deel nu lopen. De totale projectomvang is ruim 723M, 14% daarvan gaat naar Nederlandse partijen. Totaal Projectvolume ; 13% ; 87% NL aandeel Non-NL aandeel De projecten zijn ingedeeld naar de thema s van het IC; daarnaast zijn er een viertal interessante buitencategorieën: T&U, biologische landbouw, visserij en aquacultuur. De omvang van de thema s verschilt en ook het aandeel van Nederlandse partijen hierin. In de thema s Gezondheid en Duurzame maaktechnologie heeft Nederland een opvallend hoog aandeel binnen EU-projecten.

2 Miljoenen Projectvolume per thema NL aandeel Non-NL aandeel Matching Overall geeft de EC een bijdrage van 74% voor de geïnventariseerde projecten. Bijna 7M matching komt van private partijen. Opvallend hierbij is dat MKB veel meer meedoet dan grote bedrijven. Publieke partijen (DLO, TNO maar ook alle andere universiteiten) dragen gezamenlijk 18,6M bij aan matching. Project Financieringsbronnen ; 7% ; 74% ; 19% NL Privaat NL Publiek EC bijdrage aan NL

3 Thema 1: Valorisatie groene grondstoffen, zijstromen en mest De Agri&Food- en tuinbouwsector heeft de visie dat de transitie naar een biobased economy kansen biedt voor een zorgvuldig gebruik en betere benutting van natuurlijke (groene) grondstoffen (inclusief zijstromen), het ontsluiten van nieuwe afzetmarkten en creëren van mogelijkheden om de concurrentiekracht van de sector te vergroten. KP7-projecten waar de focus meer op het biochemische aspect ligt zijn niet meegenomen in de analyse voor de topsector A&F. Programma s en projecten Er zijn 10 Europese projecten die vallen binnen de agenda van thema 1; al deze projecten vallen onder het KP7-programma. Het totale projectvolume is 37,5M; de bijdrage van de Europese Commissie aan Nederlandse partijen bedraagt 3M. Het project FERTIPLUS wordt gecoördineerd door een Nederlandse partij (DLO). Tabel 1: Projecten, looptijd en budget Project Acronym Projectbeschrijving/Titel Website Start DatumEinddatum Project Budget totaal Budget NL EC bijdrage - aan NL OPTIMIS C Optimizing Miscanthus Biomass Production 1-okt mrt SAHYOG Strengthening networking on BiomAss research and biowaste conversion biotechnology for EurOpe India integration 1-dec nov FLHEA FLAX AND HEMP ADVANCED FIBER BASED COMPOSITES 1-sep aug FERTIPLUS FERTIPLUS Reducing mineral fertilisers and agrochemicals by recycling treated organic waste as compost and bio-char products 1-dec nov OPTIMA Optimization of Perennial Grasses for Biomass Production 1-okt sep FIBRA Fiber Crops as a Sustainable Source of Bio-based Materials for Industrial Products in Europe and China 1-sep nov LOGISTEC Logistics for Energy Crops' Biomass 1-sep feb REFERTIL Improvement of comprehensive bio-waste transformation and nutrient recovery treatment processes for production of combined natural products 1-okt sep BRIGIT New tailor-made biopolymers produced from lignocellulosic sugars waste for highly demanding fire-resistant applications 1-aug jul INEMAD Improved Nutrient and Energy Management through Anaerobic Digestion 1-apr mrt Totaal

4 Deelnemers Deelnemers aan Europese projecten zijn met name publieke kennisinstellingen (DLO en ECN), zij dragen gezamenlijk 16% van de projectkosten. Private bijdragen zijn 7%, veelal high tech MKBs in de biotechnologie sector. 77% van de kosten komt uit EC-subsidies. Publieke instellingen Industrie (niet-mkb) MKB Overig Verdeling bijdragen Europese projecten ; 7% ; 77% ; 16% Privaat NL Publiek NL EC bijdrage - aan NL

5 Thema 2: Resource efficiency De Agri&Food-sector is van mening dat een verdergaande verduurzaming van agri-ketens wat betreft de omgang met grondstoffen noodzakelijk is. Door deze verduurzaming kan de continuïteit op langere termijn geborgd worden, wordt waarde toegevoegd aan het productieproces en de agriketens, en verbetert de concurrentiekracht. Bij deze verduurzaming gaat het om het gelijktijdig verhogen van de efficiency waarmee de productiemiddelen ingezet worden en het verminderen van de verliezen/de emissies uit het productieproces en het waar mogelijk hergebruik van rest- en zijstromen en kringloopsluiting. Programma s en projecten Er zijn 18 Europese projecten die vallen binnen de agenda van thema 2; al deze projecten vallen onder het KP7 programma. Het totale projectvolume is 74,3M; de bijdrage van de Europese Commissie aan Nederlandse partijen bedraagt 7,4M. Nederland coördineert 4 van deze projecten. FOODMETRES, LIBERATION en Q-COLLECT worden gecoördineerd door DLO, SUPURBFOOD door Wageningen Universiteit.

6 Project Acronym Projectbeschrijving Website Start Datum Einddatum Budget tot Budget NL EC bijdrage aan NL BIOFECTOR SMARTSOIL CATCH-C Resource Preservation by Application of BIOefFECTORs in European Crop Production 1-sep aug Sustainable farm Management Aimed at Reducing Threats to SOILs under climate change smartsoil.eu 1-nov okt Compatibility of Agricultural Management Practices and types of farming in the EU to enhance climate change mitigation and soil health 1-jan dec FIGARO GRATITUTE PURE EUBERRY Flexible and PrecIse IrriGation PlAtform to Improve FaRm Scale Water PrOductivity 1-okt sep Gains from Losses of Root and Tuber Crops 1-jan dec Pesticide Use-and-risk Reduction in European farming systems with Integrated Pest Management 1-mrt feb The sustainable improvement of European berry production, quality and nutritional value in a changing environment: Strawberries, Currants, Blackberries, Blueberries and Raspberries. 1-mei okt Q-COLLECT Coordination and Collaboration between reference collections of plant pests and diseases for EU Plant Health Policy Optimising Subsidiary Crop Applications 1-okt sep OSCAR in Rotations web3.wzw.tum.de/oscar 1-apr mrt Legume-supported cropping systems for LEGUME FUTURES Europe 1-mrt feb CANTOGETHER Crops and ANimals TOGETHER 1-jan dec FOODMETRES Food Planning and Innovation for Sustainable Metropolitan Regions 1-okt sep SUPURBFOOD SOLINSA Towards sustainable modes of urban and peri-urban food provisioning 1-okt sep Agricultural Knowledge Systems in Transition: Towards a more effective and efficient support of Learning and Innovation Networks for Sustainable Agriculture 1-feb jan SENSE QUESSA HarmoniSed ENvironmental Sustainability in the European food and drink chain 1-feb jan Quantification of ecological services for sustainable agriculture for sustainable 1-feb jan LIBERATION LInking farmland Biodiversity to Ecosystem services for effective ecofunctional intensification 1-feb jan Totaal

7 Deelnemers Deelnemers aan Europese projecten zijn met name publieke kennisinstellingen. De WUR is de meest prominente participant, in mindere mate KNAW, nvwa en de universiteit Twente. Gezamenlijk dragen de publieke instellingen voor 20% bij aan de projectkosten. Private bijdragen zijn 2%, veelal MKBs en private stichtingen. 78% van de projectbijdragen komt uit EC subsidies. Publieke instellingen Industrie (niet-mkb) MKB Overig Verdeling bijdragen Europese projecten ; 2% ; 78% ; 20% Privaat NL Publiek NL EC bijdrage - aan NL

8 Thema 3: Duurzame (import van) grondstoffen voor Food en Feed Duurzame import van willekeurig welke grondstof is essentieel voor het duurzaam borgen van de grondstofvoorziening. In lijn met de Grondstoffennotitie van het Kabinet gaat het ook om duurzame productie van grondstoffen en de afweging van productie hier tegen import, dan wel de afweging van import van grondstoffen of eindproducten. De Nederlandse Agri&Food-industrie kan en moet, gezien haar positie als draaischijf voor deverschillende grondstoffen, invloed uitoefenen op een gemeenschappelijke visie en aanpak in het internationale speelveld. Dit programma richt zich primair op ontwikkeling van strategische en toegepaste kennis over grondstofstromen heen. In internationaal verband zijn veel projecten in andere thema s ook indirect gelinkt aan duurzame grondstofstromen. In de portfolioanalyse zijn die projecten opgenomen die zich specifiek richten op grondstofstromen. Programma s en Projecten Er zijn 2 Europese projecten die vallen binnen de agenda van thema 3; beide projecten vallen onder het KP7 programma. Het totale projectvolume is 11,9M; de bijdrage van de Europese Commissie aan Nederlandse partijen bedraagt 1,4M. Er worden geen projecten gecoördineerd door Nederlandse partijen Project Acrony m Projectbeschrijving Start Datum Einddatum Budget tot Budget NL EC bijdrage aan NL AMIGA Assessing and Monitoring the Impacts of Genetically modified plants on Agroecosystems 1-dec nov NOSHAN Sustainable Production of Functional and Safe Feed from Food Waste 1-aug jan Total

9 Deelnemers De WUR (DLO en universiteit) doen mee aan een project. Provalor aan het andere project in dit thema. Publieke instellingen Industrie (niet-mkb) MKB Overig Verdeling bijdragen Europese projecten 3% 31% Privaat NL Publiek NL EC bijdrage - aan NL 66%

10 Thema 4: Duurzame veehouderij Een duurzame veehouderij en aquacultuur is een houderij die maatschappelijk gewaardeerd wordt. Vanuit de maatschappij zijn onderwerpen als antibioticagebruik en resistentieontwikkeling, zoönoses en dierenwelzijn en milieu thema s die centraal staan in de dierhouderij. Bij de aquacultuur gaat het met name om nationale productieverhoging met aandacht voor milieu-impact, het gebruik van duurzame grondstoffen voor visvoeders, visgezondheid en viswelzijn. Met de fysieke inpassing van bedrijven in landschap en sociale omgeving bepalen deze zaken de ruimte voor dierlijke productie. Naast de maatschappelijke waardering ligt er een tweede uitdaging: bij een groeiende wereldbevolking (naar 9 miljard in 2050) voldoende voedsel produceren om iedereen te voeden. Programma s en projecten Er zijn 19 Europese projecten die vallen binnen de agenda van thema 4; 18 projecten vallen onder het KP7 programma. Naast KP7 loopt er een pilot studie in het kader van het EIP over duurzame zuivel. De projecten beslaan zowel diergezondheid, dierwelzijn en fokkerij. Een aantal projecten beslaat zowel diergezondheid als dierwelzijn. Het totale projectvolume is 95,1M; de bijdrage van de Europese Commissie aan Nederlandse partijen bedraagt 4,2M. De projecten MULTISWARD en MARLON worden gecoördineerd door DLO. Het EIP pilot project wordt uitgevoerd door LTO-Noord; dit project heeft geen buitenlandse partners.

11 Project Acronym Projectbeschrijving Website Start DatumEinddatum Budget tot Budget NL Private bijdrage NL Publieke EC bijdrage bijdrage NL aan NL ORBIVAC Development of Vaccines for btv, EHDV and AHSV 1-feb jan PIROVAC Improvement of current and development of new vaccines for theileriosis and babesios of small ruminants 1-apr mrt Multi species swards and multi scale strategies for multifunctional grassland based ruminant production MULTISWARD systems 1-mrt feb PORRSCON New tools and approaches to control Porcine Reproductive and Respiratory Syndrome (PRRS) in the EU and Asia 1-jan jun STARIDAZ ANIMALCHAN GE Global Strategic Alliances for the Coordination of Research on the Major Infectious Diseases of Animals and Zoonoses 1-feb jan AN Integration of Mitigation and Adaptation options for sustainable Livestock production under climate CHANGE 1-mrt feb GLOWORM Innovative and sustainable strategies to mitigate the impact of global change on helminth infections in ruminants 1-jan dec PARAVAC Vaccines against helminth infections paravac.eu 1-apr mrt RISKSUR Providing a new generation of methodologies and tools for cost-effective risk-based animal health surveillance systems for the benefit of livestock producers, decision makers and consumers 1-nov okt MARLON Monitoring of Animals for Feed-related Risks in the Long Term 1-aug jul RUMINOMICS Connecting the animal genome, gastrointestinal microbiomes and nutrition to improve digestion efficiency and the environmental impacts of ruminant livestock production 1-jan dec VMERGE Emerging viral vector borne diseases 1-dec nov AWARE Animal WelfAre Research in an enlarged Europe 1-mrt feb EU-PLF Bright Farm by Precision Livestock Farming 1-nov okt PROHEALTH Sustainable intensive pig and poultry production 1-dec nov ALL-SMART- PIGS Practical implementation of precision livestock technologies and services at European pig farms using the living lab methodology allsmartpigs.com 1-nov okt Pilot Operational Group EIP- AGRO Pilot Operational Group melkveehouderij 1-jan dec FECUND Optimisation of early reproductive success in dairy cattle through the definition of new traits and improved reproductive biotechnology 1-feb jan PROFILIC Pluridisciplinary study for a RObust and sustainable Improvement of Fertility In Cows 1-feb jan Total

12 Deelnemers Er is een behoorlijke bijdrage van zowel grote als kleine bedrijven in dit thema. DLO is de grootste deelnemer vanuit Nederland. De publiek matching en private investering vanuit Nederland zijn ongeveer gelijk. Publieke instellingen Industrie (niet-mkb) MKB Overig Verdeling bijdragen Europese projecten ; 14% ; 68% ; 18% Privaat NL Publiek NL EC bijdrage - aan NL

13 Thema 5: Markt en keteninnovaties De sector Agri&Food functioneert onder invloed van allerlei krachten, die tegelijkertijd kansen en bedreigingen zijn voor een duurzame ontwikkeling van ketens en de groene ruimte. Nieuwe innovatieve business-concepten zijn nodig, want de uitdaging is dusdanige perspectiefwijzigingen te creëren dat de genoemde krachten verkeren in kansen. De dragende gedachte van het begrip keten is dat de onderlinge samenhang en afstemming van de activiteiten van de ondernemingen in de keten van grote betekenis is voor de waarde van dat product in de markt en de maatschappij. Meer aandacht voor markt- en keteninnovatie is noodzakelijk omdat zonder een op nieuwe verdienmodellen gerichte verbinding naar markt en maatschappij het realiseren van extra toegevoegde waarde niet mogelijk is. Er is daarbij nog aanmerkelijke ruimte voor verbetering, niet alleen als het gaat om kwaliteit en duurzaamheid - denk daarbij ook authenticiteit en traceability - maar ook op financieel terrein. Daarbij is de strategische ambitie de verdere verduurzaming van agriketens, door het stimuleren van nieuwe verbindingen met en tussen bedrijven, consumenten, burgers, NGO s, overheden en kennisinstellingen. Programma s en Projecten Project Acronym Projectbeschrijving Start Datum Einddatum Budget tot Budget NL EC bijdrage aan NL International comparisons of product supply chains COMPETE in the agro-food sectors: determinants of their 1-okt sep ULYSSES FADNTOOL Understanding and coping with food markets volatility towards more Stable World and EU food SystEmS 1-aug jul Integrating Econometric and Mathematical Programming Models into an Amendable Policy and Market Analysis Tool using FADN Database 1-apr mrt GLAMUR Global and Local food chain Assessment: a MUltidimensional performance-based approach 1-feb jan Assessment of the impact of drivers of change on TRANSMANGO Europe's food and nutrition security 1-feb jan Totaal

14 Deelnemers Publieke instellingen Industrie (niet-mkb) MKB Overig

15 Thema 6: Gezondheid De Agri&Foodsector zorgt voor gezond, veilig en lekker eten. Daarmee voorziet zij in de dagelijkse behoefte van mensen: consumenten in het algemeen en specifieke doelgroepen zoals ouderen, kinderen en patiënten. Ons moderne eet- en leefstijlgedrag en demografische vergrijzing leiden tot een toename van chronische, dieet-gerelateerde ziekten zoals obesitas en diabetes, wat grote druk zet op de volksgezondheid en daarmee op de mogelijkheid tot economische groei. De Agri&Food-sector haar marktaandeel vergroten door nieuwe en verbeterde voedselproducten en concepten met een hogere toegevoegde waarde te leveren, die aantoonbaar bijdragen aan een betere lifestyle en instandhouding van gezondheid en die gericht zijn op de behoeften van consumenten. Dit kan alleen succesvol gerealiseerd worden in de context van de voedselproductieketen en een vraag-gestuurde kennis- en innovatieketen van strategisch, toegepast tot valorisatieonderzoek. Programma s en Projecten

16 Project Acronym Projectbeschrijving Start Datum Einddatum Budget tot Budget NL EC bijdrage aan NL BACCHUS Beneficial effects of dietary bioactive peptides and polyphenols on cardiovascular health in humans 1-okt sep ATHENA AnThocyanin and polyphenol bioactives for Health Enhancement through Nutritional Advancement 1-jul jun FULL4HEALTH Understanding food-gut-brain mechanisms across the lifespan in the regulation of hunger and satiety for health 1-feb jan SATIN Satiety Innovation 1-jan dec FIBEBIOTICS Dietary Fibers supporting Gut and Immune Function From polysaccharide compound to health claim 1-jan jun MOODFOOD Multi-country collaborative project on the role of Diet, FOod-related behaviour, and Obesity in the prevention of Depression 1-jan dec NEUROFAST LIPIDIDIET The Integrated Neurobiology of Food Intake, Addiction and Stress. 1-apr mrt THEURAPEUTIC AND PREVENTIVE IMPACT OF NUTRITIONAL LIPIDS ON NEURONAL AND COGNITIVE PERFORMANCE IN AGING, ALZHEIMER S DISEASE AND 1-aug jul FOOD4ME Personalised nutrition: An integrated analysis of opportunities and challenges 1-apr mrt BIOCLAIMS BIOmarkers of Robustness of Metabolic Homeostasis for Nutrigenomics-derived Health CLAIMS Made on Food 1-mrt feb EURODISH Study on the need for food and health research infrastructures in Europe 1-sep aug NUTRITECH NU-AGE Application of new technologies and methods in nutrition research the example of phenotypic flexibility 1-jan dec New dietary strategies addressing the specific needs of elderly population for an healthy ageing in Europe 1-mei apr OPTIFEL Optimised food products for elderly populations 1-sep feb EARLY NUTRITION ODIN Long-term effects of early nutrition on later health 1-feb jan Food-based solutions for Optimal vitamin D Nutrition and health through the life cycle 1-nov okt PREVIEW PREVention of diabetes through lifestyle Intervention and population studies in Europe and around the World 1-jan dec

17 Deelnemers Publieke instellingen Industrie (niet-mkb) MKB Overig

18

19 Thema 7: Producttechnologie De Agri&Food-sector zorgt voor gezond, veilig en lekker eten. De twee uitdagingen die onze maatschappij de komende jaren aan deze sector stelt zijn 1) het verbeteren van de volksgezondheid om hiermee tegenwicht te bieden aan de toenemende vergrijzing en de toenemende incidentie van vele welvaartsvoeding-gerelateerde ziekten en 2) het verhogen van de duurzaamheid en zekerheid waarmee het voedsel voor de snel groeiende wereldbevolking in een steeds turbulenter klimaat moet wordt geproduceerd. Praktische product-technologie is daarbij essentieel om te komen tot oplossingen. De integratie van gerichte kennisontwikkeling en toepassingen is noodzakelijk om effectieve innovaties mogelijk te maken die smakelijke, gezonde en duurzame voedselproducten opleveren die gemakkelijk in het gebruik zijn. Hierbij moet begrip over de functionaliteit van de productstructuur tijdens het produceren en consumeren centraal staan. Programma s en Projecten Project Acrony m Projectbeschrijving Start Datum Einddatum Budget tot Budget NL EC bijdrage aan NL TERIFIQ Combining Technologies to achieve significant binary Reductions in Sodium, Fat and Sugar content in everyday foods whilst optimising their nutritional Quality 1-jan dec PLEASUR E Novel Processing approaches for the development of food products Low in fat, Salt and sugar 1-jan dec CIBUS- Food Computational-design and Innovative Building of Uniquely Structured Food 1-jan jan Deelnemers

20 Publieke instellingen Industrie (niet-mkb) MKB Overig Verdeling bijdragen Europese projecten ; 39% ; 34% Privaat NL Publiek NL EC bijdrage - aan NL ; 27%

21 Thema 8: Voedselveilheid Dreigende tekorten aan grondstoffen en voedsel en de toename van voeding gerelateerde ziekten versnellen de innovaties in de voedselketen, zoals ontwikkeling en gebruik van nieuwe bronnen (o.a. alternatieve duurzame eiwitbronnen), grondstoffen, productiesystemen en productconcepten of gebruik van rest- of nevenproducten. Dit brengt nieuwe vraagstukken met zich mee op het gebied van duurzame productie van gezond en veilig voedsel. Hiervoor zijn snelle en effectieve toxicologische en allergologische veiligheidsbeoordelingen nodig. Maar ook de veiligheid van bestaande voeding behoeft onze voortdurende aandacht. Belangrijke aandachtsgebieden betreffen het snel en standaard on-line kunnen meten van bekende risicostoffen, de aanwezigheid van onbekende stoffen met onbekende toxiciteit, informatievoorziening over en management van allergenen en microbiële risico s, in het bijzonder antibioticaresistentie, bederf- en ziekteverwekkende organismen. Programma s en Projecten

22 Project Acrony m Projectbeschrijving Start Datum Einddatum Budget tot Budget NL EC bijdrage aan NL Priority environmental contaminants in ECSAFESE seafood: safety assessment, impact and public AFOOD perception 1-feb jan PROMET HEUS PROcess contaminants: Mitigation and Elimination Techniques for High food quality and their Evaluation Using Sensors & Simulation 1-mei apr PLANTLIB RA PLANT food supplements: Levels of Intake, Benefit and Risk Assessment 1-jun mei TDSEXPO SURE Total Diet Study Exposure 1-feb jan IFAAM QUAFETY Integrated Approaches to Food Allergen and Allergy Risk Management 1-mrt feb COMPREHENSIVE APPROACH TO ENHANCE QUALITY AND SAFETY OF READY TO EAT FRESH PRODUCTS 1-jan dec CAMCON Campylobacter control - novel approaches in primary poultry production 1-mei apr SUSCLEA N PRIORITY Sustainable Cleaning and Disinfection in Fresh- Cut Food Industries 1-jan dec Protecting the food chain from prions: shaping European priorities through basic and applied research 1-okt sep QSAFFE Quality and Safety of Feeds and Food for Europe 1-mrt aug GRACE GMO Risk Assessment and Communication of Evidence 1-jun nov VEG-I- TRADE Impact of climate change and globalisation on safety of fresh produce governing a supply chain of uncompromised food sovereignty 1-mei apr COLLAB4 SAFETY Towards sustainable global food safety collaboration 1-aug jul Deelnemers

23 Publieke instellingen Industrie (niet-mkb) MKB Overig Verdeling bijdragen Europese projecten ; 3% ; 76% ; 21% Privaat NL Publiek NL EC bijdrage - aan NL

24

25 Thema 9: Duurzame maaktechnologie De twee uitdagingen die onze maatschappij de komende jaren zal hebben zijn het verbeteren van de volksgezondheid (vanwege de toenemende vergrijzing is het van belang dat we langer gezond blijven, maar ook vanwege de sterk toenemende incidentie van vele dieet-gerelateerde welvaartsziekten), en het verhogen van de duurzaamheid waarmee het voedsel voor de nog immer toenemende wereldbevolking wordt geproduceerd. Beide drivers komende samen op het gebied van duurzame maaktechnologie. Milde processen moeten ontwikkeld worden die de versheid, of natieve kwaliteit van producten en ingrediënten kunnen behouden, maar houdbaarheid en veiligheid kunnen blijven garanderen. Daarnaast is het van belang dat de grondstoffen voor de levensmiddelen zo volledig mogelijk worden omgezet in hoogwaardige producten. Ook dit vraagt om scheidingsprocessen en milde behandeling van de grondstoffen, die bovendien zo spaarzaam mogelijk gebruikt maakt van water, hulpstoffen en energie. De ambitie binnen dit thema is om de maaktechnologie te ontwikkelen om beide doelstellingen te combineren: gezonde, hoogwaardige producten, efficiënt en mild geproduceerd. Programma s en Projecten

26 Project Acronym Projectbeschrijving Start Datum Einddatum Budget tot Budget NL EC bijdrage aan NL BACHBERRY BACterial Hosts for production of Bioactive phenolics from berry fruits 1-nov okt HEALTHBREAD HealthBread product innovation based on FP6 HealthGrain results and knowledge 1-okt sep PRESERF LEO Processing Raw materials into Excellent and Sustainable End products while Remaining Fresh 1-apr mrt Enabling small-to-medium sized oven technology producers and bakeries to exploit innovative Low Energy Ovens 1-jan dec NANOBAK2 Innovative and energy-efficient proofing/cooling technology based on ultrasonic humidification for high quality bakery products 1-nov okt PIGSCAN MUSETECH PERFORMANCE TRADEIT AUTOMATIC GRADING SYSTEM FOR DETERMINING LEAN-FAT DISTRIBUTION IN PIG CARCASSES. 1-mrt feb MUlti SEnsor Technology for management of food processes 1-okt sep Development of Personalised Food using Rapid Manufacturing for the Nutrition of elderly Consumers 1-nov okt TRADEIT: Traditional Food: Entrepreneurship, Innovation and Technology Transfer. 1-nov okt SOPHY FRISBEE Development of a SOftware tool for Prediction of ready-to-eat food product shelf life, quality and safety 1-feb jan Food Refrigeration Innovations for Safety, consumer Benefit, Environmental impact and Energy optimization along cold chain in Europe 1-sep aug PICKNPACK Flexible robotic systems for automated adaptive packaging of fresh and processed food products 1-okt sep ENTHALPY Enabling the drying process to save energy and water, realising process efficiency in the dairy chain 1-nov okt Deelnemers

27 Publieke instellingen Industrie (niet-mkb) MKB Overig

28

29 Thema 10: Consument Internationale voedselvraagstukken, de vergrijzing en toenemende dieet gerelateerde ziekten zal het belang van de Agri&Food sector de komende jaren doen toenemen. De sector zal zich onder meer moeten richten op verschillende consument-gedreven innovaties binnen deze gebieden. Deze innovaties zullen uiteindelijk bij de eindgebruiker, de consument terecht komen en zullen daar de gewenste impact moeten genereren. De praktijk leert dat dit laatste niet zondermeer zal gebeuren en het is dus van belang om innovaties vanuit de consument te starten en meer aandacht te besteden aan adaptatie om gedragsverandering te bewerkstelligen. Focus gebieden binnen de programmalijn Consument zijn gebaseerd op de vier belangrijke megatrends die in de voedingsmiddelenindustrie zichtbaar zijn, namelijk gezonde, gemakkelijke, duurzame en smakelijke voeding. De ambitie binnen de programmalijn Consument zal liggen op het bereiken van gezonder en duurzamer gedrag van consumenten. Programma s en Projecten

30 Project Acronym COSUS CONNECT4ACTI ON RECAPT CLYMBOL Projectbeschrij ving Start DatumEinddatum Budget tot Budget NL EC bijdrage aan NL Consumers in a sustainable food supply chain: understanding barriers and facilitators for acceptance of visually suboptimal foods 1-jan jan Strategies for improving communication between social and consumer scientists, food technology developers and consumers Retailer and 1-dec nov Consumer Acceptance of Promising Novel Technologies and Collaborative Innovation 1-dec nov Role of healthrelated claims and symbols in consumer behaviour 1-sep aug QUALIFY Quantify Life Feed Yourself 1-jan dec I.FAMILY HABEAT Determinants of eating behaviour in European children, adolescents and their parents Determining 1-mrt feb factors and critical periods in food habit formation 1-jan apr DEDIPAC TOYBOX Determinants of Diet and Physical Activity Multifactorial 1-dec nov evidence based approach using behavioural models in understanding and promoting fun, healthy food, play 1-mrt apr

31 Deelnemers Publieke instellingen Industrie (niet-mkb) MKB Overig

32

33 Thema 11: Internationaal Nederland bezit al jaren de tweede positie op de lijst van s werelds grootste exporteurs van landbouwproducten. Het is de missie van Topsector Agri&Food om deze positie ook in 2020 te behouden. Ondanks dat de groei van de Nederlandse export goed is vergeleken met concurrenten uit omringende landen, impliceert de groei met dubbele cijfers van concurrenten uit opkomende markten (landen met een snelle maar vaak instabiele economische groei) dat Nederland urgent een groeistrategie moet ontwikkelen. De groeimarkten voor Nederlandse export van landbouwproducten worden niet in de omringende landen verwacht, maar in de landen van de opkomende economieën of in de ontwikkelingslanden: Azië, Afrika, Zuid-Amerika en het oosten van Europa. Deze groeimarkten vereisen totaaloplossingen, de zgn. geïntegreerde systeemoplossingen, om hun voedselsysteem significant te verbeteren. Programma s en Projecten Project Acrony m Projectbeschrijving Start Datum Einddatum Budget tot Budget NL SALSA EC bijdrage aan NL Knowledge-based Sustainable valueadded food chains: innovative tools for monitoring ethical, environmental and Socioeconomical impacts and implementing Eu-Latin America shared strategies 1-mei apr Deelnemers Publieke instellingen Industrie (niet-mkb)

34 MKB Overig Verdeling bijdragen Europese projecten 0 ; 0% ; 75% ; 25% Privaat NL Publiek NL EC bijdrage - aan NL

35 Tuinbouw & Uitgangsmaterialen De Nederlandse sector Tuinbouw en Uitgangsmaterialen behoort internationaal tot de absolute wereldtop. Of het nu gaat om vakmanschap, ondernemerschap, innovatiekracht of kennisniveau; de Nederlandse tuinbouw staat wereldwijd hoog aangeschreven. Met recht noemt de Nederlandse overheid de sector een van de negen topsectoren van de nationale economie. De sector is echter niet alleen een belangrijke economische speler. Ze voorziet met haar brede aanbod van tuinbouwproducten ook in de basisbehoeften van een sterk groeiende wereldbevolking, zoals gezonde voeding, geluk en welbevinden. Geen ander land dan Nederland heeft zoveel ervaring met hoogwaardige, gecontroleerde productie van tuinbouwproducten in een verstedelijkt gebied en houdt daarbij zo goed rekening met de natuurlijke omgeving en het milieu. Kortom, Tuinbouw en Uitgangsmaterialen is een bron van inspiratie, kennis en ervaring voor allerlei werelduitdagingen rondom voedselvoorziening, grondstoffen, energie, water en ruimte Programma s en Projecten

36 Project Acronym Projectbeschrijving Start Datum Einddatum Budget tot Budget NL EC bijdrage aan NL WHEALBI Wheat and barley Legacy for Breeding Improvement 1-jan dec TESTA NUE-CROPS Seed health: development of seed treatment methods, evidence for seed transmission and assessment of seed health. 1-okt jan Improving nutrient efficiency in major European food, feed and biofuel crops to reduce the negative environmental impact of crop production 1-mei apr MEIOSYS ROOTOPOWER Systematic analysis of factors controlling meiotic recombination in higher plants 1-jul jun Empowering root-targeted strategies to minimize abiotic stress impacts on horticultural crops 1-jan dec PRICE PRactical Implementation of Coexistence in Europe 1-dec nov EUROOT Enhancing resource Uptake from Roots under stress in cereal crops 1-jan dec DROPS Drought-tolerant yielding plants 1-jul jun FRUITBREEDOMICS PGR SECURE Integrated approach for increasing breeding efficiency in fruit tree crops 1-mrt aug Novel characterization of crop wild relative and landrace resources as a basis for improved crop breeding 1-mrt aug Deelnemers Publieke instellingen Industrie (niet-mkb)

37 MKB Overig Schenkelaars Biotech Consultancy Verdeling bijdragen Europese projecten ; 5% ; 73% ; 22% Privaat NL Publiek NL EC bijdrage - aan NL

Vlaams Kenniscentrum water. Van projectidee tot projectconsortium

Vlaams Kenniscentrum water. Van projectidee tot projectconsortium Vlaams Kenniscentrum water Van projectidee tot projectconsortium ca. 600 calls -> 96 calls Intern gebruik -> nuttig voor Vlaanderen 96 calls -> 34 calls -> 6 thema s o o o o o o Sustainable rural development

Nadere informatie

Bio-based economy programma's onder. Horizon mei Koos de Korte

Bio-based economy programma's onder. Horizon mei Koos de Korte Bio-based economy programma's onder Horizon 2020 21 mei 2013 Koos de Korte Een nieuw programma 2007-2013 2 2014-2020 Innovatie essentieel voor Europa Europe 2020 strategie: - Respond to the economic crisis

Nadere informatie

IenM & INTERREG: Circulaire economie

IenM & INTERREG: Circulaire economie IenM & INTERREG: Circulaire economie Inhoud INTERREG t.o.v. andere fondsen context INTERREG zelf De programma s: verschillend en hetzelfde Toegevoegde waarde Succesvol project Deelname INTERREG 2007-2013

Nadere informatie

Horizon 2020. MKB instrument & Fast track to Innovation. Martijn Lammers. Nationaal Contactpunt voor het MKB in Horizon 2020.

Horizon 2020. MKB instrument & Fast track to Innovation. Martijn Lammers. Nationaal Contactpunt voor het MKB in Horizon 2020. Horizon 2020 MKB instrument & Fast track to Innovation 10 juni 2015 Martijn Lammers Nationaal Contactpunt voor het MKB in Horizon 2020 2 1 Boodschap 3 MKB instrument: wat is het? Financiering voor High

Nadere informatie

SBIR Verduurzamen voedselproductie

SBIR Verduurzamen voedselproductie SBIR Verduurzamen voedselproductie Informatiebijeenkomst 16 juli 2014 Alexia Michel, Ministerie EZ Topsector Agri&Food en Tuinbouw&Uitgangmaterialen Achtergrond Initiatief: topsector Agri&Food en ministerie

Nadere informatie

Safe production of Marine plants and use of Ocean Space. 2de Nederlands-Belgische Zeewierconferentie: DE MULTIFUNCTIONELE NOORDZEE

Safe production of Marine plants and use of Ocean Space. 2de Nederlands-Belgische Zeewierconferentie: DE MULTIFUNCTIONELE NOORDZEE Safe production of Marine plants and use of Ocean Space 2de Nederlands-Belgische Zeewierconferentie: DE MULTIFUNCTIONELE NOORDZEE Waarom dit project? De 2050 Challenge 2050: 10 billion people Voedsel Water

Nadere informatie

Onderwijs en Kennisoverdracht

Onderwijs en Kennisoverdracht Onderwijs en Kennisoverdracht Ontwikkelingen in de duurzame landbouw in Suriname Prof. Tiny van Boekel, Decaan voor Onderwijs/Vice-rector, Wageningen University & Research Centre, NL Inhoud lezing Ontwikkelingen

Nadere informatie

Wageningen University & Research. Wageningen, 14 Oktober 2017 Prof. dr Arthur Mol, Rector Magnificus

Wageningen University & Research. Wageningen, 14 Oktober 2017 Prof. dr Arthur Mol, Rector Magnificus Wageningen University & Research Wageningen, 14 Oktober 2017 Prof. dr Arthur Mol, Rector Magnificus 2017 Het begon in 1918 Van Landbouwhogeschool tot University & Research of the Life Sciences 1960s: primair

Nadere informatie

Wageningen University & Research. Wageningen, 04 November 2017 Prof. dr Arthur Mol, Rector Magnificus

Wageningen University & Research. Wageningen, 04 November 2017 Prof. dr Arthur Mol, Rector Magnificus Wageningen University & Research Wageningen, 04 November 2017 Prof. dr Arthur Mol, Rector Magnificus 2017 Het begon in 1918 Van Landbouwhogeschool tot University & Research of the Life Sciences 1960s:

Nadere informatie

Wageningen University & Research. Wageningen, 5 November 2016 Prof. dr Arthur Mol, Rector Magnificus

Wageningen University & Research. Wageningen, 5 November 2016 Prof. dr Arthur Mol, Rector Magnificus Wageningen University & Research Wageningen, 5 November 2016 Prof. dr Arthur Mol, Rector Magnificus 2016 Het begon in 1918 Wageningen University & Research Wageningen University Medewerkers: 2,600 studenten:>

Nadere informatie

Horizon 2020 Secure Societies

Horizon 2020 Secure Societies Horizon 2020 Secure Societies hét Europese programma voor onderzoek en innovatie Paul Kruis, Agentschap NL 12 november 2013 European Union, 2013 Van KP7 naar H2020 Het Zevende Kaderprogramma Security en

Nadere informatie

Dr Doede J Binnema. Programm leader Food&Nutrition HANNN

Dr Doede J Binnema. Programm leader Food&Nutrition HANNN Dr Doede J Binnema Programm leader Food&Nutrition HANNN Why is a cluster needed? Healthy Ageing has become an important pillar of R&D (e.g. Lifelines & ERIBA) in the three provinces of the Northern Netherlands

Nadere informatie

NWA WORKSHOP SUSTAINABLE DEVELOPMENT GOALS. NWA Circulaire Economie en SDG Ardi Dortmans

NWA WORKSHOP SUSTAINABLE DEVELOPMENT GOALS. NWA Circulaire Economie en SDG Ardi Dortmans NWA WORKSHOP SUSTAINABLE DEVELOPMENT GOALS NWA Circulaire Economie en SDG Ardi Dortmans NWA CIRCULAIRE ECONOMIE EN GRONDSTOFFENEFFICIËNTIE Een duurzame circulaire economie gaat uit van volledige herbruikbaarheid

Nadere informatie

Innovatie met biomassa: meer dan techniek

Innovatie met biomassa: meer dan techniek Biobased innovation Innovatie met biomassa: meer dan techniek InnoTeP Nijmegen, 26 September 2014 Hans Langeveld (Biomass Research) Foluke Quist-Wessel (AgriQuest) foluke.quist@gmail.com hans@biomassresearch.eu

Nadere informatie

Agriculture and biodiversity

Agriculture and biodiversity Agriculture and biodiversity Meeting the challenge: producing while preserving Maarten Hens Agricultural biodiversity Biodiversity is the basis of agriculture 1. Species and genetic variation of crops

Nadere informatie

Script. Good health starts with good food. That s true for people as much as it is for animals.

Script. Good health starts with good food. That s true for people as much as it is for animals. Script Good health starts with good food. That s true for people as much as it is for animals. Livestock and fish health influence human health, since animal protein is an indispensable part of our food

Nadere informatie

Horizon 2020 Kansen voor Hogescholen

Horizon 2020 Kansen voor Hogescholen Horizon 2020 Kansen voor Hogescholen DG Onderzoek en Innovatie mei 2013 Inhoud presentatie Opzet toekomstig Europees R&I beleid Hoofdlijnen Horizon 2020 Waar staan we nu? Kansen voor hogescholen in Horizon

Nadere informatie

De indeling van de sector Landbouw & Natuurlijke omgeving

De indeling van de sector Landbouw & Natuurlijke omgeving De indeling van de sector Landbouw & Natuurlijke omgeving Elke sector is opgedeeld in vijf tot acht subsectoren. Deze sector is ingedeeld in vijf subsectoren: 1 Landschap 2 Voedsel en dierhouderij 3 Biologie

Nadere informatie

VLIZ Jaarverslag Jan Mees algemeen directeur

VLIZ Jaarverslag Jan Mees algemeen directeur VLIZ Jaarverslag 2012 Jan Mees algemeen directeur VLIZ Jan Mees algemeen directeur Navigating the Future IV 1. NAVIGATING THE FUTURE A

Nadere informatie

Opleiding integraal denkende professionals: MSc Urban Environmental Management and Technology SIKB congres 6 Oktober 2010 Tim Grotenhuis

Opleiding integraal denkende professionals: MSc Urban Environmental Management and Technology SIKB congres 6 Oktober 2010 Tim Grotenhuis Opleiding integraal denkende professionals: MSc Urban Environmental Management and Technology SIKB congres 6 Oktober 2010 Tim Grotenhuis Contact opleiding: Marc Spiller (marc.spiller@wur.nl) Integrale

Nadere informatie

Overzicht O&O ICT. oproepen/opportuniteiten. 31/1/2008 PiCToR Info Sessie

Overzicht O&O ICT. oproepen/opportuniteiten. 31/1/2008 PiCToR Info Sessie Overzicht O&O ICT oproepen/opportuniteiten 2008 FP7 oproepen FP7 Cooperation - Thema 3 ICT FP7-ICT-2007-3 Challenge 2: Cognitive Systems, Interaction, Robotics (97 M) Challenge 4: Digital Libraries and

Nadere informatie

Titelstijl van model bewerken

Titelstijl van model bewerken Titelstijl van model Sudan Dairy Sector Potential or dead-end street? Martin de Jong Sudan Business Seminar, The Hague - 27th October 2016 Content Country Profile Dairy farming sector Titelstijl van model

Nadere informatie

Voedselverspilling: kans of uitdaging voor agrifoodtech?

Voedselverspilling: kans of uitdaging voor agrifoodtech? Voedselverspilling: kans of uitdaging voor agrifoodtech? AgriFoodTech Platform Congres Toine Timmermans, 14 December 2016 Voedselverspilling: probleem of indicator? We moeten in de toekomst meer mensen

Nadere informatie

Opportunities for Collaborative Interdisciplinary Programs. James W. Jones Director, FCI

Opportunities for Collaborative Interdisciplinary Programs. James W. Jones Director, FCI Opportunities for Collaborative Interdisciplinary Programs James W. Jones Director, FCI Outline Introduction: Motivation for the FCI Ongoing Projects Mechanisms Emerging Needs, Opportunities Closing Remarks

Nadere informatie

Feed4Foodure Tendensen in lopend en toekomstig internationaal onderzoek

Feed4Foodure Tendensen in lopend en toekomstig internationaal onderzoek Feed4Foodure Tendensen in lopend en toekomstig internationaal onderzoek 24 september, 2013 Gert van Duinkerken 1 EUFETEC (I) European Feed Technology Center www.eufetec.eu Opgericht in 2008 Platform van

Nadere informatie

Horizon 2020 Secure, clean and efficient energy Q-meeting TKI wind op Zee

Horizon 2020 Secure, clean and efficient energy Q-meeting TKI wind op Zee Horizon 2020 Secure, clean and efficient energy Q-meeting TKI wind op Zee Julie Teuwen Ashna Raghoebarsing Content Overview H2020 en Europa H2020 Energy: - welke programma's zijn relevant voor off shore

Nadere informatie

Biobased economy vanuit ketenperspectief. Woody Maijers Lector Integrale voedsel- en productieketens Directeur van De Ketencoach

Biobased economy vanuit ketenperspectief. Woody Maijers Lector Integrale voedsel- en productieketens Directeur van De Ketencoach Biobased economy vanuit ketenperspectief Woody Maijers Lector Integrale voedsel- en productieketens Directeur van De Ketencoach 1 Van lineair naar circulair 2 Van ketens naar netwerken Productie biomassa

Nadere informatie

Living Labs. dr.ir. Elke den Ouden. Kennisevent Renovatie Hoofdgebouw TU/e Eindhoven, 27 september 2016

Living Labs. dr.ir. Elke den Ouden. Kennisevent Renovatie Hoofdgebouw TU/e Eindhoven, 27 september 2016 Living Labs Kennisevent Renovatie Hoofdgebouw TU/e Eindhoven, 27 september 2016 dr.ir. Elke den Ouden expertise in smart lighting & smart cities @ TU/e Where innovation starts TU/e Living Labs Een Living

Nadere informatie

Humidity Roadmap. Aansluiting van NMi VSL op de Europese roadmap voor vochtontwikkeling. Rien Bosma. NMi - the Art of Measurement

Humidity Roadmap. Aansluiting van NMi VSL op de Europese roadmap voor vochtontwikkeling. Rien Bosma. NMi - the Art of Measurement Humidity Roadmap Aansluiting van NMi VSL op de Europese roadmap voor vochtontwikkeling Rien Bosma Inhoud imera Roadmap Humidity Huidige status bij het NMi VSL Ontwikkelingsprogramma 2009-2012 imera imera

Nadere informatie

Megatrends, uitdagingen en perspectieven

Megatrends, uitdagingen en perspectieven Megatrends, uitdagingen en perspectieven Prof. dr ir Rudy Rabbinge Universiteitshoogleraar Duurzame Ontwikkeling & Voedselzekerheid Greenport Nederland Conferentie 18 november 2010 Inhoud Megatrends Uitdagingen

Nadere informatie

JPI Oceans Gezonde en productieve zeeën en oceanen

JPI Oceans Gezonde en productieve zeeën en oceanen JPI Oceans Gezonde en productieve zeeën en oceanen www.jpi oceans.eu OVERZICHT Terrein Governance Operationeel maken Strategic Research and Innovation Agenda Belgische deelname en interesse Outlook SRIA

Nadere informatie

Japo Ouwerkerk Media Rakkers, 17 januari 2012 Social Benefit Storytelling in Practice

Japo Ouwerkerk Media Rakkers, 17 januari 2012 Social Benefit Storytelling in Practice Japo Ouwerkerk Media Rakkers, 17 januari 2012 Social Benefit Storytelling in Practice Agenda 1. Introductie 2. What drives the world: Globale trends in Voedingsmiddelenwereld 3. Drives what we do: Intro

Nadere informatie

Future of the Financial Industry

Future of the Financial Industry Future of the Financial Industry Herman Dijkhuizen 22 June 2012 0 FS environment Regulatory & political pressure and economic and euro crisis 1 Developments in the sector Deleveraging, regulation and too

Nadere informatie

Horizon 2020. Kansen voor BODEM onderzoek & innovatie. Saske Hoving AgentschapNL. 27 november 2013

Horizon 2020. Kansen voor BODEM onderzoek & innovatie. Saske Hoving AgentschapNL. 27 november 2013 Horizon 2020 Kansen voor BODEM onderzoek & innovatie Saske Hoving AgentschapNL 27 november 2013 Innovatie essentieel voor Europa Horizon 2020 is een onderdeel van de implementatie van de Europe 2020 strategie:

Nadere informatie

Disruptie in de Voedselketen. Rabobank Banking for Food

Disruptie in de Voedselketen. Rabobank Banking for Food Disruptie in de Voedselketen Rabobank Banking for Food Passie voor food Contact en info www.rabobank.nl/food Rabobank Foodzone @MWMRol 2 De noodzaak voor innovatie: Disruption Ahead! 3 Disruptie: wat vind

Nadere informatie

Toekomstgerichte aardappelteelt Groene gewasbescherming. Carlos Nijenhuis 18 juni 2018

Toekomstgerichte aardappelteelt Groene gewasbescherming. Carlos Nijenhuis 18 juni 2018 Toekomstgerichte aardappelteelt Groene gewasbescherming Carlos Nijenhuis 18 juni 2018 Agenda Visie en ambitie Nefyto Politiek Agrifood Innovatie gewasbeschermingsmiddelen Wat kunt U doen? Wij ontwikkelen

Nadere informatie

Nederland in tien jaar naar de top 5 van kenniseconomieën

Nederland in tien jaar naar de top 5 van kenniseconomieën Nederland in tien jaar naar de top 5 van kenniseconomieën Topsector Agri&Food vanuit perspectief van Wageningen UR 26 september 2012, Charon Zondervan Inhoud Wageningen UR in een notendop Persoonlijke

Nadere informatie

EEN NIEUW DIGITAAL KENNISPLATFORM VOOR DE BIO-ECONOMIE IN VLAANDEREN. Linda Verdonck POM Oost-Vlaanderen

EEN NIEUW DIGITAAL KENNISPLATFORM VOOR DE BIO-ECONOMIE IN VLAANDEREN. Linda Verdonck POM Oost-Vlaanderen EEN NIEUW DIGITAAL KENNISPLATFORM VOOR DE BIO-ECONOMIE IN VLAANDEREN Linda Verdonck POM Oost-Vlaanderen Digitaal kennisplatform bio-economie een initiatief van de POM Oost-Vlaanderen als provinciale antenne

Nadere informatie

innovatieve projecten varkenshouderij met internationale allure en dimensie 6 maart 2018, Rosanne Vos

innovatieve projecten varkenshouderij met internationale allure en dimensie 6 maart 2018, Rosanne Vos innovatieve projecten varkenshouderij met internationale allure en dimensie 6 maart 2018, Rosanne Vos Wie ben ik... Rosanne Vos Wageningen Universiteit and Research Varkens Innovatie Centrum Commercieel

Nadere informatie

Wegwijzer Horizon 2020

Wegwijzer Horizon 2020 Wegwijzer Horizon 2020 1 Voorwoord Deze wegwijzer leidt u door Horizon 2020, hét programma van de Europese Commissie om onderzoek en innovatie (financieel) te ondersteunen. Het geeft een overzicht van

Nadere informatie

Begrijpen veranderend eetpatroon. Inspiratie uit consumentenonderzoek en multidisciplinair innoveren Siet Sijtsema 21 November 2017

Begrijpen veranderend eetpatroon. Inspiratie uit consumentenonderzoek en multidisciplinair innoveren Siet Sijtsema 21 November 2017 2 Begrijpen veranderend eetpatroon Inspiratie uit consumentenonderzoek en multidisciplinair innoveren Siet Sijtsema 21 November 2017 Inhoud Rol en positie consument Individu, product, omgeving Multidisciplinair

Nadere informatie

Hoe ontwikkel je een regionale economy?

Hoe ontwikkel je een regionale economy? 1 Hoe ontwikkel je een regionale economy? Model van 5 elementen Excellent Science World leading and accessible positions in sciences People make the difference Attracting world class scientists and talented

Nadere informatie

Nutriënten en organische stof stromen en voorraden op wereld en Europese schaal. Jan Peter Lesschen. Kimo van Dijk en Oene Oenema

Nutriënten en organische stof stromen en voorraden op wereld en Europese schaal. Jan Peter Lesschen. Kimo van Dijk en Oene Oenema Nutriënten en organische stof stromen en voorraden op wereld en Europese schaal Jan Peter Lesschen Kimo van Dijk en Oene Oenema Introductie Bodemvruchtbaarheid ongelijk verdeeld in de wereld Natuurlijke

Nadere informatie

Patiëntenparticipatie in

Patiëntenparticipatie in Patiëntenparticipatie in Europees perspectief Marleen Kaatee Oprichter & voorzitter Patiëntenparticipatie in Europa: 1. PSC Patients Europe 2. EMA 3. ERNs, European Reference Networks Noodzaak: internationaal

Nadere informatie

Vegan in het licht van duurzame en gezonde voedingspatronen

Vegan in het licht van duurzame en gezonde voedingspatronen NVVL symposium Vegan, een duurzame hype? Vegan in het licht van duurzame en gezonde voedingspatronen Roline Broekema Senior consultant, Blonk Consultants s-hertogenbosch 13 juni 2019 1 Roline Broekema

Nadere informatie

Introduction Henk Schwietert

Introduction Henk Schwietert Introduction Henk Schwietert Evalan develops, markets and sells services that use remote monitoring and telemetry solutions. Our Company Evalan develops hard- and software to support these services: mobile

Nadere informatie

Duurzame innovatie en bedrijfscontinuïteit Jan Harmsen symposium 29 maart 2016 Lage Energieprijs: nu investeren

Duurzame innovatie en bedrijfscontinuïteit Jan Harmsen symposium 29 maart 2016 Lage Energieprijs: nu investeren Duurzame innovatie en bedrijfscontinuïteit Jan Harmsen symposium 29 maart 2016 Lage Energieprijs: nu investeren Duurzame ontwikkeling Waarom duurzame innovatie? Wat kan de ingenieur doen? www.harmsenconsultancy.nl

Nadere informatie

Transformatie naar een slimme, datagedreven tuinbouw

Transformatie naar een slimme, datagedreven tuinbouw Transformatie naar een slimme, datagedreven tuinbouw de rol van onderzoek 19 oktober 2017, prof.dr.ir. Jack van der Vorst, lid concernraad Wageningen University & Research Wereldwijde uitdagingen land-

Nadere informatie

Nutrition Management Module

Nutrition Management Module Nutrition Management Module with new detection method for subclinical ketosis via milk recording Hiemke Knijn General facts CRV 2012 Owners: CR Delta and VRV (co-operatives) 50.000 customers world-wide

Nadere informatie

BESTAANDE INDICATOREN VOOR EEN CIRCULAIRE ECONOMIE

BESTAANDE INDICATOREN VOOR EEN CIRCULAIRE ECONOMIE BESTAANDE INDICATOREN VOOR EEN CIRCULAIRE ECONOMIE An Vercalsteren An.vercalsteren@vito.be VITO Unit Duurzaam Materialenbeheer Minaraad hoorzitting: Indicatoren voor een circulaire economie 18/5/2017 OUTLINE

Nadere informatie

Achterhoek 2020 Tom van der Horst, TNO 28 januari 2015 1

Achterhoek 2020 Tom van der Horst, TNO 28 januari 2015 1 Achterhoek 2020 Tom van der Horst, TNO 28 januari 2015 1 Dutch industry fit for the future?! onze wereld verandert en dus ook onze industrie. met impact op economie en samenleving smart industry agenda

Nadere informatie

14/09/2012 WETENSCHAP, TECHNOLOGIE, INNOVATIE EN DE MAATSCHAPPIJ: EEN PRAKTIJKVOORBEELD. Elie Ratinckx VRWI

14/09/2012 WETENSCHAP, TECHNOLOGIE, INNOVATIE EN DE MAATSCHAPPIJ: EEN PRAKTIJKVOORBEELD. Elie Ratinckx VRWI WETENSCHAP, TECHNOLOGIE, INNOVATIE EN DE MAATSCHAPPIJ: EEN PRAKTIJKVOORBEELD Elie Ratinckx VRWI Studiedag Toekomstverkenningen 21 september 2012 HISTORIEK VRWI TOEKOMSTVERKENNINGEN Ontwikkeling Methodologie

Nadere informatie

Het Bedrijfslevenbeleid

Het Bedrijfslevenbeleid Het Bedrijfslevenbeleid NAAR DE TOP! Sjoerd Visser Programmadirectie Topsectoren i.o. Inhoud Regeerakkoord Bedrijfslevenbeleid - ambitie - topsectoren - ruimtelijke aspecten - financiering - Proces fasering

Nadere informatie

kansen voor verpakkingen & biobased product ontwikkeling

kansen voor verpakkingen & biobased product ontwikkeling kansen voor verpakkingen & biobased product ontwikkeling 31 januari 2012 Hogeschool HAS den Bosch Dr. Ir. Gert-Jan van Delft Lector Biobased Product Ontwikkeling kansen voor verpakkingen & biobased product

Nadere informatie

Duurzaamheid in Agrologistiek; CO2 labeling

Duurzaamheid in Agrologistiek; CO2 labeling Duurzaamheid in Agrologistiek; CO2 labeling Chris E. Dutilh Stichting DuVo/Unilever Benelux Conferentie Winst uit Agrologistiek Monster, 16 februari 2009 Doelstelling DuVo-studie In beeld brengen of, en

Nadere informatie

Virtual department Interdisciplinary Units. Afd. Athena Afd. Gezondheidswetenschappen Institute of Interdisciplinary Studies

Virtual department Interdisciplinary Units. Afd. Athena Afd. Gezondheidswetenschappen Institute of Interdisciplinary Studies Virtual department Interdisciplinary Units Afd. Athena Afd. Gezondheidswetenschappen Institute of Interdisciplinary Studies Samenstelling teams Kernteam: GW: Maurits van Tulder, Marjolein Visser, Lothar

Nadere informatie

Behavioural Insights Applied to Policy Ontsluiten van gedragskennis, een Europees verhaal

Behavioural Insights Applied to Policy Ontsluiten van gedragskennis, een Europees verhaal Behavioural Insights Applied to Policy Ontsluiten van gedragskennis, een Europees verhaal François J. Dessart, PhD Infosessie gedragsinzichtingen Vlaamse Overheid, Brussel 27 september 2016 Behavioural

Nadere informatie

Welcome bij SURF. Bron: Prof. Dr. Ir. Anwar Osseyran Managing director SURFsara, professor Amsterdam Business School - UvA

Welcome bij SURF. Bron:   Prof. Dr. Ir. Anwar Osseyran Managing director SURFsara, professor Amsterdam Business School - UvA Welcome bij SURF Bron: http://vimeo.com/20412632 Prof. Dr. Ir. Anwar Osseyran Managing director SURFsara, professor Amsterdam Business School - UvA SURF Toegang tot de best mogelijke ICT faciliteiten coöperatieve

Nadere informatie

Institute for Aerospace Maintenance Maastricht (IAMM) Kennis als wapen in mondiale concurrentie

Institute for Aerospace Maintenance Maastricht (IAMM) Kennis als wapen in mondiale concurrentie Institute for Aerospace Maintenance Maastricht (IAMM) Kennis als wapen in mondiale concurrentie 11 december 2014 Het project EUregio Life Cycle Costing (EULC2) is mede mogelijk gemaakt door bijdragen van

Nadere informatie

Toekomst agri & foodsector. Dirk Duijzer, directeur Food en Agri

Toekomst agri & foodsector. Dirk Duijzer, directeur Food en Agri Toekomst agri & foodsector in Neder Dirk Duijzer, directeur Food en Agri Agenda Nieuwe situatie na crisis 2007 Wereldbevolking, economie, voedsel Nederse positie niet vergelijkbaar Opgave voor het wereldwijde

Nadere informatie

European frameworks for VET

European frameworks for VET European frameworks for VET VLOR Brussels, 4 June 2014 Carlo Scatoli Vocational Training and Adult Learning 2002 The Copenhagen Declaration 30 November 2002 Strengthen the European dimension Improve transparency,

Nadere informatie

17 November 2017 Landbouwcongres, Suriname Stichting D ONS. Uitdagingen en mogelijkheden internationaal zadenbeleid

17 November 2017 Landbouwcongres, Suriname Stichting D ONS. Uitdagingen en mogelijkheden internationaal zadenbeleid 17 November 2017 Landbouwcongres, Suriname Stichting D ONS Uitdagingen en mogelijkheden internationaal zadenbeleid Samen met onze partners willen we actief bijdragen aan de wereldvoedselvoorziening en

Nadere informatie

De Voedselketen in Transitie

De Voedselketen in Transitie De Voedselketen in Transitie Rabobank Banking for Food Martijn Rol Sectorspecialist Food Passie voor food Contact en info www.rabobank.nl/food www.rabobank.nl/veehouderij Rabobank Foodzone @MWMRol 2 Programma

Nadere informatie

Optimaliseren van Impact door Alfa- en Gammawetenschappen Aantonen en stimuleren van Societal Impact in synergie met andere wetenschappen

Optimaliseren van Impact door Alfa- en Gammawetenschappen Aantonen en stimuleren van Societal Impact in synergie met andere wetenschappen Optimaliseren van Impact door Alfa- en Gammawetenschappen Aantonen en stimuleren van Societal Impact in synergie met andere wetenschappen Welkom bij het programmaonderdeel: Smart Cities Optimaliseren van

Nadere informatie

Biodegradeerbaar als verzekeringspolis De waarheid over (bio)plastic

Biodegradeerbaar als verzekeringspolis De waarheid over (bio)plastic Biodegradeerbaar als verzekeringspolis De waarheid over (bio)plastic Martin Tietema Directeur KNN Bioplastic 22 juni 2016 Phario confidential The New Plastics Economy Rethinking the future of plastics

Nadere informatie

Sustainable Urban Mobility Plan Rotterdam, april 2016

Sustainable Urban Mobility Plan Rotterdam, april 2016 Smart accessibility for a healthy, strong economics and attractive city! Rotterdamse Mobiliteitsagenda IN ROTTERDAM HEB JE DE LUXE OM TE KIEZEN HOE JE REIST. WIL JE OP DE FIETS, GA JE MET DE FIETS. WIL

Nadere informatie

Interregionale Cooperatie. Intraregionale. Research and Innovation Strategy Noord Nederland, Europa 2 december 2013

Interregionale Cooperatie. Intraregionale. Research and Innovation Strategy Noord Nederland, Europa 2 december 2013 Research and Innovation Strategy Noord Nederland, Europa 2 december 2013 Intraregionale Interregionale Cooperatie RIS3 Willem Reek Om met de deur in huis te vallen: Wat hebben we zoal aan Europese cooperatie?

Nadere informatie

Nederlandse topsectoren in KP7. >> Als het gaat om innovatie

Nederlandse topsectoren in KP7. >> Als het gaat om innovatie Nederlandse topsectoren in KP7 2011 >> Als het gaat om innovatie Voorwoord Kijken in de machinekamer Dit kabinet verbindt bedrijven en kennisinstellingen om de kansen te benutten die economische en maatschappelijke

Nadere informatie

De NVG, 40 jaar jong

De NVG, 40 jaar jong De NVG, 40 jaar jong Dier boven mens? 75 % van de Amerikaanse huisdiereigenaren besteden niet minder geld aan hun huisdier; 26 % vindt de gezondheid huisdier belangrijker dan van zichzelf; 34 % geeft

Nadere informatie

Van Papier naar Papierloos met iventionles,

Van Papier naar Papierloos met iventionles, Van Papier naar Papierloos met iventionles, ProcessStations Tracking and Tracing van materialen in het Processing Centre van NIZO food research Annemarie Braber Friday, March 28, 2014 NIZO food research

Nadere informatie

Instituut voor de Aanmoediging van Innovatie door Wetenschap en Technologie in Vlaanderen

Instituut voor de Aanmoediging van Innovatie door Wetenschap en Technologie in Vlaanderen Instituut voor de Aanmoediging van Innovatie door Wetenschap en Technologie in Vlaanderen Samenwerkingsverband tussen IWT Vlaanderen en het Departement Economie, Wetenschap en Innovatie van het Ministerie

Nadere informatie

Verwerking en toepasbaarheid van bioplastics voor het verpakken van levensmiddelen

Verwerking en toepasbaarheid van bioplastics voor het verpakken van levensmiddelen Seminarie Verwerking en toepasbaarheid van bioplastics voor het verpakken van levensmiddelen Verwelkoming & inleiding Het Pand, Gent 26 maart 2013 Resultaten project Realisatie van biopolymeer gebaseerde

Nadere informatie

Trends in Food. Rabobank Banking for Food. Martijn Rol Sectorspecialist Food

Trends in Food. Rabobank Banking for Food. Martijn Rol Sectorspecialist Food Trends in Food Rabobank Banking for Food Martijn Rol Sectorspecialist Food Passie voor food Contact en info www.rabobank.nl/food Rabobank Foodzone @MWMRol 2 Rabobank in beeld Opgericht 1895 Actief in 40

Nadere informatie

EIP AGRI. Europees Innovatie Partnerschap Landbouw. Annemiek Canjels Provincie Limburg / IPO

EIP AGRI. Europees Innovatie Partnerschap Landbouw. Annemiek Canjels Provincie Limburg / IPO EIP AGRI Europees Innovatie Partnerschap Landbouw Annemiek Canjels Provincie Limburg / IPO Even voorstellen: Annemiek werkt(e) voor: Provincie Limburg, Senior EU Public Affairs Brainport 2020. Manager

Nadere informatie

Rijkslandbouwschool. Wageningen UR NIOO-KNAW Centrum voor Bodemecologie. Wageningen Campus: volop innovatie. Drie bodemtypes. Groei wereldbevolking

Rijkslandbouwschool. Wageningen UR NIOO-KNAW Centrum voor Bodemecologie. Wageningen Campus: volop innovatie. Drie bodemtypes. Groei wereldbevolking Rijkslandbouwschool Wageningen UR NIOO-KNAW Centrum voor Bodemecologie Prof. dr. Martin J. Kropff, Rector Magnificus Duivendaal 1886 Drie bodemtypes Wageningen Campus: volop innovatie Binnenveld Wageningse

Nadere informatie

Hoe voeden we 9 mrd mensen optimaal: lokaal of mondiaal? Aalt Dijkhuizen MVO

Hoe voeden we 9 mrd mensen optimaal: lokaal of mondiaal? Aalt Dijkhuizen MVO Hoe voeden we 9 mrd mensen optimaal: lokaal of mondiaal? Aalt Dijkhuizen MVO 12-03-2015 NL Agri & Food: oprecht een topsector! Tweede exporteur ter wereld Stevige pijler onder de economie 10% v/h BNP;

Nadere informatie

Alcohol policy in Belgium: recent developments

Alcohol policy in Belgium: recent developments 1 Alcohol policy in Belgium: recent developments Kurt Doms, Head Drug Unit DG Health Care FPS Health, Food Chain Safety and Environment www.health.belgium.be/drugs Meeting Alcohol Policy Network 26th November

Nadere informatie

EMAS, een stap dichter bij het waarmaken van de duurzame ontwikkelingsdoelstellingen

EMAS, een stap dichter bij het waarmaken van de duurzame ontwikkelingsdoelstellingen EMAS, een stap dichter bij het waarmaken van de duurzame ontwikkelingsdoelstellingen Prof. dr. Sandra Rousseau Centrum voor Economie en Duurzaam Ondernemen CEDON Brussel, 4 oktober 2016 Sustainable development

Nadere informatie

150 years. BASF: We create chemistry

150 years. BASF: We create chemistry BASF: We create chemistry Chemistry powers Sustainability NRK Nieuwjaarsbijeenkomst 2016 14 januari 2016, BASF De Meern Charles van der Horst BASF Nederland B.V. Our understanding is derived from megatrends

Nadere informatie

Shiftwork: Problems & Solutions

Shiftwork: Problems & Solutions Shiftwork: Problems & Solutions Copyright Circadian Technologies Ltd 2014 CIRCADIAN: Introductie Current Planned Boston London St Petersburg Amsterdam Osaka Jakarta Santiago Brisbane CIRCADIAN: Products

Nadere informatie

Agrifood voor klimaat. Klimaattop 2016

Agrifood voor klimaat. Klimaattop 2016 Agrifood voor klimaat Klimaattop 2016 Initiatiefnemers 2 GHG emission (Mton CO2-eq) Verschillende uitstoot per sector 250 200 150 100 CO2 Land use change soybean CO2 fossil fuel consumption CO2 fertilizer

Nadere informatie

Naar energie neutrale waterzuivering, Bert Blom, MARS en Kris Lambert, Veolia

Naar energie neutrale waterzuivering, Bert Blom, MARS en Kris Lambert, Veolia Water op Mars Naar energie neutrale waterzuivering, Bert Blom, MARS en Kris Lambert, Veolia A diverse, global business Mars objective is to manufacture and distribute food products a manner that promotes

Nadere informatie

De PIN code van de wereld verandert... Amerikas Europa Afrika Azië

De PIN code van de wereld verandert... Amerikas Europa Afrika Azië Naar een klimaatbestendige akkerbouw Cees van den Bos 15 november 2018 De PIN code van de wereld verandert... Vandaag 2100 2050 Amerikas Europa Afrika Azië 1 2 3 4 5 6 7 8 9 0 Akkerbouwland is niet evenredig

Nadere informatie

E-learning maturity model. Hilde Van Laer

E-learning maturity model. Hilde Van Laer E-learning maturity model Hilde Van Laer E-learning maturity model (emm) Self-assessment van online en blended leren met e-learning maturity model (emm) A driver for change? http://www.utdc.vuw.ac.nz/research/e

Nadere informatie

Verduurzaming van de veehouderij: urgentie vanuit mondiaal perspectief

Verduurzaming van de veehouderij: urgentie vanuit mondiaal perspectief Verduurzaming van de veehouderij: urgentie vanuit mondiaal perspectief Conferentie Keuzes voor landbouw en veehouderij Huidige mondiale impact van veehouderij Biodiversiteit, aandeel 30% in mondiaal verlies

Nadere informatie

Fidelity of a Strengths-based method for Homeless Youth

Fidelity of a Strengths-based method for Homeless Youth Fidelity of a Strengths-based method for Homeless Youth Manon krabbenborg, Sandra Boersma, Marielle Beijersbergen & Judith Wolf s.boersma@elg.umcn.nl Homeless youth in the Netherlands Latest estimate:

Nadere informatie

MUST MARITIME CONSORTIUM of ENVIRONMENTAL SCIENCE and TECHNOLOGY

MUST MARITIME CONSORTIUM of ENVIRONMENTAL SCIENCE and TECHNOLOGY Global Ocean Innovation Independent shared research for sustainable exploitation of ocean resources MARITIME CONSORTIUM of ENVIRONMENTAL SCIENCE and TECHNOLOGY 10 miljard mensen in 2050 grondstoffen -

Nadere informatie

Integrale planning van water, ruimte en resilience

Integrale planning van water, ruimte en resilience 1 Integrale van water, ruimte en resilience Dr Margo van den Brink Afdeling Planologie Faculteit Ruimtelijke Wetenschappen Rijksuniversiteit Groningen 2 God schiep de wereld, behalve Nederland. Dat liet

Nadere informatie

The Control Room of the Future

The Control Room of the Future Even voorstellen: Prodek Automation products Opgericht in 2001 Importeur / distributeur Opleiding / levering / advies / consultancy / dienstverlening Joop de Kwant Directeur Hoe ziet de toekomstige controle

Nadere informatie

Multi-disciplinary workshop on Ageing and Wellbeing

Multi-disciplinary workshop on Ageing and Wellbeing Date 7-12-2011 1 Multi-disciplinary workshop on Ageing and Wellbeing Prof. Dr. Inge Hutter Demographer, anthropologist Coordinator Healthy Ageing Alpha Gamma RUG Dean Faculty Spatial Sciences Date 7-12-2011

Nadere informatie

VAN WETENSCHAP CONSUMENT KATHELIJN VAN ELK VOEDINGSKUNDIGE, UNILEVER NEDERLAND. 3 december 2015

VAN WETENSCHAP CONSUMENT KATHELIJN VAN ELK VOEDINGSKUNDIGE, UNILEVER NEDERLAND. 3 december 2015 VAN WETENSCHAP CONSUMENT KATHELIJN VAN ELK VOEDINGSKUNDIGE, UNILEVER NEDERLAND 3 december 2015 WIE BEN IK? R&D Vlaardingen: India: Nederland: WAAR WERK IK? UNILEVER IS EEN WERELDWIJD OPEREREND BEDRIJF

Nadere informatie

Your supply chain 10 x more effective

Your supply chain 10 x more effective Your supply chain 10 x more effective With the #1 supply chain platform for manufacturing & wholesale Increase supply chain performance Decrease manual order handling Insights in actionable data Top elements

Nadere informatie

Safety is the ability to move

Safety is the ability to move Samen bouwen aan Duurzaam Groningen #DGcongres Safety is the ability to move Pieter van Gent BASF Safety is the ability to move BASF Construction Chemicals Pieter van Gent 150 years We create chemistry

Nadere informatie

Biomassa, ruimte en klimaat Beoordeling ruimtelijke gevolgen stimulering biobrandstoffen; gezamenlijk eindproduct IC2, IC3 en ME04

Biomassa, ruimte en klimaat Beoordeling ruimtelijke gevolgen stimulering biobrandstoffen; gezamenlijk eindproduct IC2, IC3 en ME04 Biomassa, ruimte en klimaat Beoordeling ruimtelijke gevolgen stimulering biobrandstoffen; gezamenlijk eindproduct IC2, IC3 en ME04 Dr. Tom Kram (PBL) Dr. Eric Koomen (VU-RE) Dr.Ir. Bert Annevelink (WUR

Nadere informatie

De toekomst van de Tax Assurance Provider

De toekomst van de Tax Assurance Provider De toekomst van de Tax Assurance Provider Tax Data Science & Tax Assurance Vakmanschap 2022 RTAP-dag John Piepers 14 juni 2017 Interne beheersing 2 De wereld globaliseert... 3 versnelt, zapt en is on-line!

Nadere informatie

TNO Early morning Toast Biogas trends and technology development. Leon Stille Leon.stille@tno.nl +31652779011

TNO Early morning Toast Biogas trends and technology development. Leon Stille Leon.stille@tno.nl +31652779011 TNO Early morning Toast Biogas trends and technology development Leon Stille Leon.stille@tno.nl +31652779011 TNO Partners TNO is een onafhankelijk kennis instituut met meer dan 80 jaar ervaring in technologie

Nadere informatie

Ontwikkelingen binnen Integratie

Ontwikkelingen binnen Integratie Ontwikkelingen binnen Integratie Informatica & Economie Integratie 1 Recap Innovatie Silicon Valley Financiering Engineering Nieuwe methodes Modelleren Outline Cloud Business Intelligence Big Data Internet

Nadere informatie

Mark Frederiks. - a sustainable business development company

Mark Frederiks. - a sustainable business development company Mark Frederiks - a sustainable business development company Amped is een business development bedrijf dat ondernemingen bouwt over de lijn van duurzame keteninnovatie en -interventie, gericht op de consumenten-

Nadere informatie

RDM Centre of Expertise. Innovatie motor voor Stad en Haven

RDM Centre of Expertise. Innovatie motor voor Stad en Haven RDM Centre of Expertise Innovatie motor voor Stad en Haven https://www.youtube.com/watch?v=ubghpqsittc RDM Centre of Expertise RDM Centre of Expertise is een broedplaats waar studenten, onderzoekers/lectoren

Nadere informatie

Ontmanteling & Hergebruik in NL: Een gezamenlijke inspanning

Ontmanteling & Hergebruik in NL: Een gezamenlijke inspanning Ontmanteling & Hergebruik in NL: Een gezamenlijke inspanning New emmergy 17 mei 2017 Berend Scheffers Ons energiesysteem 2 Energiesysteem Nederland 2015. Bron: NEV 2016, ECN, PBL, CBS, RVO Rol van gas

Nadere informatie