SR en SPR voor bachelors

Transcriptie

1 VIII INHOUDSOPGAVE VOORWOORD INHOUDSOPGAVE II VIII DEEL 1. ALGEMENE ORIËNTATIE 1 HOOFDSTUK 1. WAT IS STRAFRECHT? 1 Afdeling 1. Het verschijnsel strafrecht 1 Afdeling 2. Het begrip strafrecht 2 HOOFDSTUK 2. CODIFICATIE 3 Afdeling 1. Het Belgisch strafwetboek 3 Afdeling 2. Het Belgisch Wetboek van Strafvordering 4 HOOFDSTUK 3. SITUERING VAN HET STRAFRECHT TUSSEN ANDERE RECHTSDISCIPLINES 6 Afdeling 1. De autonomie van het strafrecht 6 1. De functionele autonomie van het strafrecht 6 2. De conceptuele autonomie van het strafrecht 7 3. Autonomie van het strafprocesrecht ten aanzien van het gerechtelijk recht 8 Afdeling 2. Publiekrechtelijk karakter van het strafrecht 8 HOOFDSTUK 4. INDELINGEN VAN HET STRAFRECHT 9 Afdeling 1. Algemeen strafrecht en bijzonder strafrecht 9 1. Algemeen strafrecht 9 2. Bijzonder strafrecht De toepasselijkheid van de beginselen van het algemeen strafrecht op het bijzonder strafrecht 11 A. Algemene regel 11 B. Uitzonderingen 12 Afdeling 2. Buitenlands en internationaal strafrecht Buitenlands strafrecht Internationaal strafrecht 14 A. Het probleem van de definitie 14 B. Beknopte voorstelling van enkele deeldomeinen Materieel internationaal strafrecht Rechtsmachtrecht Internationale rechtshulp 16

2 IX DEEL 2. DE STRAFWET 18 HOOFDSTUK 1. HET LEGALITEITSBEGINSEL 18 HOOFDSTUK 2. HET LEGALITEITSBEGINSEL EN DE BRONNEN VAN HET STRAFRECHT Formele bronnen van het strafrecht 20 A. Internationale verdragen Verdragen m.b.t. grondrechten 20 a. Europees Verdrag tot bescherming van de Rechten van de Mens en de Fundamentele Vrijheden 20 b. Internationaal verdrag inzake Burgerrechten en Politieke Rechten Verdragen in het kader van de Europese samenwerking en integratie Andere internationale verdragen 23 B. Federale strafwetgeving 23 C. Strafwetgeving door de gemeenschappen en gewesten 24 D. Lokale strafwetgeving Legaliteitscontrole door hoven en rechtbanken Rechtspraak is onvoldoende om aan legaliteitsbeginsel te voldoen 27 HOOFDSTUK 3. HET LEGALITEITSBEGINSEL EN DE INTERPRETATIE VAN DE STRAFWET Het probleem van de interpretatie Bronnen van interpretatie 28 A. Wetgeving 28 B. Rechtspraak 29 C. Rechtsleer Interpretatiemethoden in het strafrecht 29 A. Normale interpretatiemethoden 29 B. Geen analogie in het nadeel van de verdachte 30 DEEL 3. HET MISDRIJF 32 TITEL 1. ALGEMENE BEGRIPPEN EN INDELINGEN 32 HOOFDSTUK 1. ALGEMENE BEGRIPPEN 32 Afdeling 1. Het begrip misdrijf in het Belgische strafrecht 32 Afdeling 2. De constitutieve elementen van het misdrijf Terminologie Constitutieve elementen: méér dan materieel en moreel element 33 HOOFDSTUK 2. DE VERSCHILLENDE INDELINGEN VAN MISDRIJVEN 34 Afdeling 1. De strafwettelijke indeling van de misdrijven De drieledige indeling Belang van de drieledige indeling 35 Afdeling 2. Indeling van misdrijven volgens de grondwet Politieke misdrijven 35 A. Situering in het Belgische strafrecht 35 B. Bepaling en soorten van politiek misdrijf Misdrijven waaraan de wetgever zelf een politiek karakter heeft gegeven Zuiver politieke of objectief politieke misdrijven Gemengde politieke misdrijven 37

3 X C. Belang van onderscheid tussen politieke misdrijven en misdrijven van gemeen recht Drukpersmisdrijven 38 A. Constitutieve voorwaarden 38 B. Juridisch karakter van het drukpersmisdrijf 40 C. Belang van onderscheid tussen drukpersmisdrijven en misdrijven van gemeen recht 40 TITEL 2. DE CONSTITUTIEVE ELEMENTEN VAN HET MISDRIJF 42 HOOFDSTUK 1. DELICTSTYPICITEIT 42 Inleiding Begrip en belang Het begrip delictstypiciteit Belang 42 A. Materieel strafrecht 42 B. Strafprocesrecht 43 Afdeling 1. De objectieve bestanddelen van het misdrijf Algemene omschrijving Wettelijke omschrijvingen van objectieve bestanddelen van het misdrijf 45 A. Handelingsmisdrijven (commissiedelicten) 45 B. Verzuimsmisdrijven (omissiedelicten) 45 C. Veroorzaken van een gevolg: het causaliteitsprobleem Situering van het causaliteitsprobleem in het strafrecht Oplossing van het causaliteitsprobleem in het Belgische strafrecht 46 a. De positie van de Belgische rechtspraak 46 b. De equivalentieleer 47 c. De adequatieleer en de leer van de efficiënte oorzaak 48 D. Hoedanigheidsmisdrijven Indeling van misdrijven volgens materiele uitvoeringswijze 49 A. Ogenblikkelijke (of aflopende) en voortdurende misdrijven 49 B. Enkelvoudige en voortgezette (of collectieve) misdrijven 50 C. Gelegenheids- en gewoontemisdrijven 51 Afdeling 2. De subjectieve delictsbestanddelen Inleiding Opzet 53 A. Het begrip opzet 53 B. Graden van opzet Algemeen opzet Bijzonder opzet 54 C. Modaliteiten van opzet Direct opzet Indirect, eventueel of mogelijk opzet Onachtzaamheid 56 A. Het begrip onachtzaamheid of fout 56 B. Modaliteiten van onachtzaamheid 57 C. Beoordeling van de onachtzaamheid of de fout Misdrijven met gemengde schuldvorm De problematiek van de schuldvorm bij stilzwijgen van de wetgever 58

4 XI HOOFDSTUK 2. WEDERRECHTELIJKHEID 59 Afdeling 1. Algemene omschrijving van de wederrechtelijkheid 59 Afdeling 2. Wederrechtelijkheid en rechtvaardiging 60 Afdeling 3. De rechtvaardigingsgronden Wettelijk voorschrift en overheidsbevel 61 A. Algemeen beginsel 61 B. Commentaar bij art. 70 Sw Noodweer of wettige verdediging 62 A. Situering 62 B. Voorwaarden voor noodweer als rechtvaardigingsgrond Voorwaarden m.b.t. de noodweersituatie 63 a. Een onrechtmatige aanranding 63 b. Van personen 64 c. Dreigende of actuele en ernstige aanranding Voorwaarden m.b.t. de verweerhandeling 64 a. (Onmiddellijke) noodzakelijkheid om de verweerhandeling te stellen: subsidiariteitsbeginsel 64 b. Evenredigheid (proportionaliteit) tussen aanranding en verweer 65 C. De reikwijdte van de rechtvaardigende noodweer 65 D. Putatieve noodweer en noodweerexces Noodtoestand 66 A. Situering 66 B. Voorwaarden voor de rechtvaardigende noodtoestand De noodtoestand: dreigend en ernstig gevaar voor een goed of een belang dat men verplicht of gerechtigd is te behartigen Voorwaarden m.b.t. de reactie 67 a. Subsidiariteit 67 b. Evenredigheid 67 C. Putatieve noodtoestand en noodtoestandexces Wettig verzet De toestemming van de benadeelde: een rechtvaardigingsgrond? 69 HOOFDSTUK 3. STRAFRECHTELIJKE SCHULD 70 Afdeling 1. Het strafrechtelijk schuldbegrip Schuld als constitutief element van het misdrijf Betekenis van het begrip schuld in deze context 70 Afdeling 2. Schulduitsluitingsgronden Algemene begrippen Gronden van niet-toerekenbaarheid 73 A. Schulduitsluitende dwang of overmacht Situering Vormen van dwang of overmacht Voorwaarden voor overmacht of dwang als schulduitsluitingsgrond 74 a. Onweerstaanbaarheid van de dwang 74 b. De dwang mag niet aan de dader te wijten zijn 74 B. Dwaling en onwetendheid Situering Vormen van dwaling Criterium voor de strafuitsluitende werking van dwaling Opzetuitsluitende feitelijke dwaling 76

5 XII C. Goede trouw Gronden van schuldonbekwaamheid 77 A. Strafrechtelijke minderjarigheid De Wet van 8 april 1965 betreffende de jeugdbescherming 77 a. Algemeen beginsel 77 b. Uitzonderingen Het nieuwe jeugdsanctierecht: Wet van 8 april 1965 betreffende de jeugdbescherming, het ten laste nemen van minderjarigen die een als misdrijf omschreven feit hebben gepleegd en het herstel van de door dit feit veroorzaakte schade 78 B. Geestesstoornis Artikel 71 Sw Wet Bescherming Maatschappij en toekomstige Wet betreffende de internering Toepassing van art. 71 Sw. na de Wet van C. Dronkenschap en aanverwante toestanden 81 D. Rechtspersonen 82 HOOFDSTUK 4. DE STRAFWAARDIGHEID 82 Afdeling 1. Algemene oriëntering 82 Afdeling 2. Strafuitsluitende verschoningsgronden Begrip Kenmerken Overzicht 83 A. Aangifte aan de overheid 84 B. Onderwerping aan de overheid 84 C. Herstel van schade 85 D. Bloed- en aanverwantschapsbanden Misdrijven tegen de eigendom van de familie Hulp aan familieleden 86 E. Verschoningsgrond voortvloeiend uit de decumul van strafrechtelijke verantwoordelijkheid bij toepassing van artikel 5, lid 2 Sw.? 87 TITEL 3. UITBREIDING VAN DE STRAFBAARHEID 88 HOOFDSTUK 1. STRAFBARE POGING 88 Afdeling 1. Algemene oriëntering 88 Afdeling 2. Algemene voorwaarden voor de strafbare poging Het voornemen om een misdaad of wanbedrijf te plegen Begin van uitvoering Het niet-voltooien van het misdrijf, buiten de wil van de dader 91 Afdeling 3. Bijzondere gevallen van (strafbare) poging De ondeugdelijke poging Het putatieve misdrijf 93 Afdeling 4. Bestraffing van de poging 93

6 XIII HOOFDSTUK 2. STRAFBARE DEELNEMING 94 Afdeling 1. Algemene oriëntatie 94 Afdeling 2. Algemene voorwaarden voor de strafbare deelneming De noodzaak van een hoofdmisdrijf 95 A. De vereiste van een door de wet als misdaad of wanbedrijf gekwalificeerd hoofdfeit 95 B. De vereiste van de strafbaarheid in concreto van het hoofdfeit 97 C. Niet vereist dat de hoofddader effectief gestraft wordt De deelnemingsgedraging 99 A. Objectief element: een wettelijk bepaalde deelnemingsvorm Daders of mededaders (art. 66 Sw.) 99 a. Materiële daders 99 b. Noodzakelijke medehelpers 99 c. Zedelijke daders door individuele aanzetting of uitlokking 100 d. Zedelijke daders door openbare of collectieve uitlokking Medeplichtigen (art. 67 Sw.) 101 a. Morele medeplichtigen 101 b. Materiële medeplichtigen 102 c. Nuttige hulp of bijstand 102 B. Subjectief element: het deelnemingsopzet Wilsovereenstemming Inadequate wilsovereenstemming 103 a. Het misdrijf wordt gepleegd op een andere wijze dan gepland of is vergezeld van reële verzwarende omstandigheden 104 b. Het vooropgestelde misdrijf en het gepleegde misdrijf verschillen in hun constitutieve bestanddelen 104 c. De dader van het hoofdfeit kiest bewust en uit vrije wil een ander slachtoffer 104 Afdeling 3. De bestraffing van de deelneming 105 Afdeling 4. Bijzondere gevallen Terugtred van mededader of medeplichtige Heling van misdadigers (art. 68 Sw.) 106 HOOFDSTUK 3. DE TOEREKENING VAN MISDRIJVEN BIJ RECHTSPERSONEN 107 Afdeling 1. Toerekening van misdrijven Wat? Wie? Waarvoor? Hoe? 108 Afdeling 2. Vereiste band tussen gedrag natuurlijke persoon en rechtspersoon 109 Afdeling 3. Cumul of decumul van strafbaarheid rechtspersonen en natuurlijke personen Situering Decumul van strafbaarheid van rechtspersoon en natuurlijke persoon bij onopzettelijk gepleegde misdrijven Cumulregel bij opzettelijk gepleegde misdrijven 112

7 XIV DEEL 4. VORDERINGEN DIE ONTSTAAN UIT EEN MISDRIJF 113 INLEIDING 113 HOOFDSTUK 1. DE STRAFVORDERING 114 Afdeling 1. Initiatief en uitoefening Het O.M. 114 A. Inrichting 114 B. Taak De uitoefening van de strafvordering: algemene beginselen De uitoefening van de strafvordering door het federaal parket De beslissing inzake de vervolging 120 a. Vrijheid van vervolging 120 b. Verplichting tot vervolging 122 c. Afhankelijkheid van de vervolging De uitwerking van het strafrechtelijk beleid en de coördnatie van de strafvervolging 124 C. Kenmerken Hiërarchische opbouw Eenheid en ondeelbaarheid Onafhankelijkheid Ambtenaren en organen die niet behoren tot het O.M De burgerlijke partij 127 Afdeling 2. Tegen wie wordt de strafvordering uitgeoefend Verdachte, inverdenkinggestelde en beklaagde Positie van de civielrechtelijk aansprakelijke partij 129 Afdeling 3. Bemiddeling 130 HOOFDSTUK 2. DE BURGERLIJKE VORDERING 130 Afdeling 1. Slachtoffer en benadeelde persoon 131 Afdeling 2. Optierecht van de benadeelde 132 Afdeling 3. De burgerlijke vordering voor de strafrechter Instelling en voorwerp 133 A. Voorwerp 133 B. Instelling De strafvordering is nog niet ingesteld De strafvordering is reeds ingesteld Voorwaarden 136 A. Algemene voorwaarden Hoedanigheid Belang 136 B. Specifieke voorwaarden Ontvankelijkheid van de strafvordering Geen burgerlijke vordering hangende voor de burgerlijke rechter? Beweren benadeeld te zijn Tegen wie wordt de burgerlijke vordering uitgeoefend 139 A. Dader en civielrechtelijk aansprakelijke partij 139 Afdeling 4. De burgerlijke vordering voor de burgerlijke rechter Toepasselijke rechtsregels 140

8 XV 2. Verhouding tussen strafproces en burgerlijk proces 140 A. Uitspraak van de burgerlijke rechter vóór de inwerkingstelling van een strafvordering 140 B. Instelling van de strafvordering vóór of tijdens de burgerlijke procedure 140 Afdeling 5. Het fonds tot hulp aan de slachtoffers van opzettelijke gewelddaden en aan de occasionele redders Beginselen Voorwaarden 141 DEEL 5. DE RECHTSPLEGING IN DE ONDERZOEKSFASE 143 HOOFDSTUK 1. HET POLITIEWEZEN 143 HOOFDSTUK 2. TYPES VAN ONDERZOEK 144 Afdeling 1. Het opsporingsonderzoek Definitie en draagwijdte Verantwoordelijkheid en rol van het O.M Proactieve recherche Kenmerken 147 A. Schriftelijk 147 B. Geheim Principieel geheim van het onderzoek Uitzonderingen 148 a. Mededeling van kopie van het verhoor 148 b. Persmededelingen 148 c. Machtiging tot inzage door het O.M. 149 C. Niet-contradictoir Principieel niet-contradictoir karakter Uitzondering: het strafrechtelijk kort geding 149 a. Verzoek tot opheffing 149 b. Verzoek tot vervreemding of teruggave tegen zekerheidstelling Tussenkomst van de rechter in kort geding? De mini-instructie 151 Afdeling 2. Het gerechtelijk onderzoek Definitie en draagwijdte Verantwoordelijkheid en rol van de onderzoeksrechter 154 A. Statuut 154 B. Bevoegdheid 155 C. Saisine Totstandbrenging 156 a. Het adiëren van de onderzoeksrechter 156 b. Geen weigering van onderzoek Omvang 158 a. Saisine m.b.t. de feiten 158 b. Saisine m.b.t. de personen Einde rechtsmacht Kenmerken 159 A. Schriftelijk 159

9 XVI B. Geheim Principieel geheim van het onderzoek Afwijkingen 161 a. Mededeling kopie verhoor 161 b. Wet voorlopige hechtenis 161 c. Verzoek tot inzage in het dossier 161 d. Persmededelingen 163 e. Machtiging tot inzage door de procureur-generaal 164 C. Niet-contradictoir Positie van het O.M Positie van privé-partijen 165 a. Het strafrechtelijk kort geding 165 b. Verzoek tot aanvullend onderzoek 167 c. Tussenkomst van de rechter in kort geding 169 HOOFDSTUK 3. ONDERZOEKSDADEN 169 Afdeling 1. Het begrip heterdaad 169 Afdeling 2. Lijst van onderzoeksdaden Proces-verbaal Ontvangen van klachten en aangiften Verhoor 172 A. Algemeen 172 B. Tijdens het opsporingsonderzoek 173 C. Tijdens het gerechtelijk onderzoek Ondervraging van de verdachte Getuigenverhoor 176 D. Bijzondere regimes Minderjarigen Verhoor via audiovisuele media 179 a. Opname van het verhoor 179 b. Verhoor op afstand Bescherming van bedreigde getuigen Anonieme getuigen Plaatsbezoek Inkijkoperatie Huiszoeking 184 A. Beginselen 184 B. Tijdens opsporingsonderzoek Zoeking in privé-woningen Zoeking in plaatsen, toegankelijk voor het publiek Heterdaad 186 C. Tijdens gerechtelijk onderzoek Beginselen Beperkingen Heterdaad 187 D. Zoeking in een informaticasysteem Beslag 189 A. Algemeen 189 B. Heterdaad tijdens opsporingsonderzoek 190 C. Informaticagegevens 190

10 XVII 8. Aanstelling van een deskundige 191 A. Opsporingsonderzoek 191 B. Heterdaad tijdens opsporingsonderzoek 191 C. Gerechtelijk onderzoek DNA-onderzoek 193 A. Opsporingsonderzoek 193 B. Gerechtelijk onderzoek Fouillering Onderzoek aan het lichaam Maatregelen inzake telecommunicatie 196 A. Identificatie van gebruikers 196 B. Registratie of lokalisering van telefoongesprekken 196 C. Afluisteren of opnemen van (telefoon)gesprekken Begrip Voorwaarden Lot van de opnames Bijzondere opsporingsmethoden 200 A. Definitie en algemene voorwaarden 200 B. De observatie 201 C. De infiltratie 203 D. De informantenwerking Onderscheppen en openen van post Inwinnen van bankgegevens Beknopt voorlichtingsrapport en maatschappelijke enquête 206 HOOFDSTUK 4. VRIJHEIDSBEROVING EN VOORLOPIGE HECHTENIS 207 Afdeling 1. Voorlopige hechtenis Vrijheidsberoving vóór voorlopige hechtenis 208 A. Aanhouding of arrestatie Betrapping op heterdaad (art. 1 V.H.W.) 209 a. Afbakening van bevoegdheden 209 b. Duur van de arrestatie 209 c. Controle Afwezigheid van heterdaad (art. 2 V.H.W.) 210 a. Afbakening van de bevoegdheden 210 b. Duur van de arrestatie 210 c. Controle 210 B. Bevel tot medebrenging (art V.H.W.) Voorwaarden Duur van de vrijheidsberoving Eigenlijke voorlopige hechtenis 212 A. Het bevel tot aanhouding Voorwaarden 212 a. Materiële voorwaarden 212 b. Vormvoorwaarden Verbod van vrij verkeer 215 a. Drie dagen na het eerste verhoor 216 b. Uiterlijk tot de beschikking tot mededeling Opheffing van het bevel tot aanhouding 216

11 XVIII B. Toezicht over voorlopige hechtenis Toezicht door de raadkamer 217 a. Eerste verschijning 217 b. Latere verschijning(en) 219 c. Verzoekschrift tot invrijheidstelling Hoger beroep bij de K.I. 221 a. Termijn, vorm en gevolgen 221 b. Rechtspleging 222 c. Uitspraak en gevolgen Voorziening in cassatie 223 a. Termijn, vorm en gevolgen 223 b. Uitspraak en gevolgen Toezicht na zes maanden door K.I. 224 C. Schadevergoeding uit hoofde van voorlopige hechtenis Onwettige voorlopige hechtenis Onwerkdadige voorlopige hechtenis 225 a. Voorwaarden 225 b. Rechtspleging Vrijheid onder voorwaarden 226 A. Oplegging van de vrijheid onder voorwaarden Bevoegdheid Vereisten Borgsom Open categorie van voorwaarden 228 HOOFDSTUK 5. TOEZICHT OP EN AFSLUITING VAN HET ONDERZOEK 229 Afdeling 1. Afsluiting van het opsporingsonderzoek 229 Afdeling 2. Toezicht op en afsluiting van het gerechtelijk onderzoek Tussenkomst van de raadkamer 230 A. De raadkamer als onderzoeksgerecht Taak, bevoegdheid en rechtspleging 231 a. Inrichting en bevoegdheid 231 b. Rechtspleging 231 c. Taak Beslissingen en gevolgen 236 a. Weigering om de procedure te regelen 236 b. Buitenvervolgingstelling 236 c. Ontslag van onderzoek 239 d. Overmaking van de stukken aan de procureur-generaal 239 e. Verwijzing naar het vonnisgerecht 239 f. Lot van de voorlopige hechtenis en rechtsmiddelen Rechtsmiddelen inzake regeling van de rechtspleging 242 a. Partijen en beslissingen 243 b. Vorm en termijn 245 B. De raadkamer als vonnisgerecht Internering Opschorting 246

12 XIX 2. Tussenkomst van de K.I. 247 A. De K.I. als onderzoeksgerecht Bevoegdheid en rechtspleging 247 a. Inrichting en bevoegdheid 247 b. Rechtspleging Taak 248 a. Toezicht op het gerechtelijk onderzoek 248 b. Appelrechter 254 c. Verwijzing naar het hof van assisen 255 B. De K.I. als vonnisgerecht Internering Opschorting 255 DEEL 6. DE RECHTSPLEGING IN DE FASE VAN HET VONNISGERECHT 256 HOOFDSTUK 1. HET VONNISGERECHT 256 Afdeling 1. Bevoegdheidsregeling Gewone bevoegdheidsregels 256 A. Gerechtelijke organisatie Politierechtbank Correctionele rechtbank Hof van beroep 257 B. Bevoegdheid Beginselen Regeling 258 a. Ratione materiae 258 b. Ratione loci Samenhang en onsplitsbaarheid 259 A. Samenhang Begrip Voorwaarden Bevoegdheidsuitbreiding 261 a. Ratione materiae 261 b. Ratione personae 261 c. Ratione loci 261 B. Onsplitsbaarheid Begrip Gevolg Controle van de bevoegdheid 262 A. Na dagvaarding Drempelcontrole Kwalificatiecontrole 264 a. Herkwalificatie 264 b. Bevoegdheidsregeling 264 B. Na verwijzing door het onderzoeksgerecht Verhouding onderzoeksgerecht-vonnisgerecht 265 a. Onafhankelijkheid Bevoegdheidscontrole 265 a. Drempelcontrole 265

13 XX b. Kwalificatiecontrole 266 Afdeling 2. Aanhangigmaking Rechtstreekse dagvaarding 268 A. Beginselen 268 B. Dagvaardingsexploot Vorm en inhoud Betekening 269 a. Wijze van betekenen 269 b. Dagvaardingstermijn Onregelmatigheid Verwijzing door het onderzoeksgerecht Andere vormen van aanhangigmaking 271 A. Vrijwillige verschijning 271 B. Oproeping bij proces-verbaal 271 Afdeling 3. Samenstelling van de zetel Samenstelling Continuïteit in de samenstelling 272 HOOFDSTUK 2. VOORTDUREN VAN BEWARENDE MAATREGELEN 272 Afdeling 1. Voorlopige hechtenis Beginsel Verzoekschrift tot voorlopige invrijheidstelling 273 A. Beginselen 273 B. Rechtspleging 273 Afdeling 2. Het strafrechtelijk kort geding 274 HOOFDSTUK 3 FUNDAMENTELE WAARBORGEN 275 Afdeling 1. Recht op een eerlijk proces Toepassingsgebied van art. 6 E.V.R.M Beginselen Deelaspecten van het recht op een eerlijk proces Bijzondere waarborgen 277 A. Art. 6.3.a E.V.R.M. 278 B. Art. 6.3.b E.V.R.M. 278 C. Art. 6.3.c E.V.R.M. 278 D. Art. 6.3.d E.V.R.M. 278 E. Art. 6.3.e E.V.R.M. 279 Afdeling 2. Onafhankelijke en onpartijdige rechter Onafhankelijkheid Onpartijdigheid 280 A. Subjectieve onpartijdigheid van de rechter 280 B. Objectieve onpartijdigheid van de rechter 280 Afdeling 3. Openbaarheid van de terechtzitting Behandeling van de zaak 281 A. Openbare behandeling 281 B. Sluiting van de deuren 281 C. Behandeling in raadkamer Uitspraak 283 Afdeling 4. Mondeling karakter van de rechtspleging 283

14 XXI Afdeling 5. Tegenspraak Algemeen Kennisgeving 284 A. Plaats en tijdstip van behandeling 284 B. Tenlastelegging 285 C. Wijziging van kwalificatie Kennisname van het dossier 287 A. Strafdossier Inzagerecht 287 a. Draagwijdte 287 b. Weren van stukken 287 B. Voeging van stukken Nieuwe stukken Terechtzitting Persoonlijke kennis van de rechter 289 Afdeling 6. Redelijke termijn Grondslag en doelstelling Beoordeling 290 A. Begin en einde 290 B. Criteria 290 C. Bevoegde rechtsmachten Rechtsgevolgen bij overschrijding 293 HOOFDSTUK 4. TERECHTZITTING 295 Afdeling 1. Proces-verbaal van de terechtzitting 295 Afdeling 2. Verschijning van partijen Regeling Verstek 296 A. Begrip 296 B. Voorwaarden 297 C. Gevolgen 297 Afdeling 3. Verloop van de rechtspleging Correctionele en politiezaken 298 A. Voorlezing van processen-verbaal 298 B. Onderzoeksverrichtingen Ondervraging van de beklaagde Getuigenverhoor 299 a. Oproeping en verschijning 299 b. Horen 299 c. Eedaflegging 299 d. Gebruik van audiovisuele middelen 300 e. Anonieme getuige Deskundigen Maatschappelijke enquête Plaatsbezoek 303 C. Debatten Hof van assisen 304 A. Organisatie, samenstelling en bevoegdheid 305 B. Rechtspleging vóór de terechtzitting 306 C. Preliminaire zitting 307

15 XXII D. Rechtspleging ter terechtzitting Beginselen Verloop 309 HOOFDSTUK 5. BEWIJSREGELING 313 Afdeling 1. Bewijslast Beginselen 313 A. Vermoeden van onschuld 313 B. Toepassingsgebied Draagwijdte 314 A. Drager van de bewijslast In de regel: de vervolgende partij Nuancering voor strafuitsluitingsgronden Het buitenbeentje: de verruimde verbeurdverklaring van vermogensvoordelen 315 B. Omvang van de bewijslast Bestaan en sanctionering van het misdrijf Vermoedens 316 Afdeling 2. Bewijsvoering Vrijheid van bewijs 317 A. Beginsel 317 B. Bewijsmiddelen Beschikbare bewijsmiddelen Initiatiefrecht van de strafrechter Beperking van het bewijs 318 A. Onrechtmatig bewijs Gronden 319 a. Plegen van een misdrijf 320 b. Miskenning van een regel van strafprocesrecht 320 c. Schending van het recht op privacy 320 d. Miskenning van het recht van verdediging 320 e. Miskenning van het recht op menselijke waardigheid Sanctie 321 a. Situatie vóór het cassatiearrest van 14 oktober b. Invloed van de cassatierechtspraak sinds 14 oktober B. Niet-toelaatbaar bewijs 324 Afdeling 3. Bewijswaardering Begrippen 324 A. Bewijswaarde 324 B. Bewijskracht Beoordeling van de bewijswaarde 325 A. Vrije beoordeling 325 B. Beperking van de vrije beoordeling Vragen van extra-penale aard Steunbewijs Proces-verbaal met bijzondere bewijswaarde 326 C. Slotsom: innerlijke overtuiging 327

16 XXIII DEEL 7. DE STRAFRECHTELIJKE SANCTIES 328 HOOFDSTUK 1. INLEIDING 328 HOOFDSTUK 2. DE STRAFFEN 329 Afdeling 1. Begrip en kenmerken Het begrip straf Kenmerken 330 Afdeling 2. Indeling van de straffen 332 Afdeling 3. Straffen toepasselijk op natuurlijke personen De hoofdstraffen 334 A. Vrijheidsstraffen Criminele straffen Correctionele straffen en politiestraffen Vrijheidsstraf en voorlopige hechtenis 336 B. De werkstraf Algemene begrippen Toepassingsgebied Toepassingsvoorwaarden Duur Bijkomende straffen en modaliteiten van veroordeling tot de werkstraf Verplichtingen van de vonnisrechter Voorlichting van de rechter 339 C. De geldboete Algemene begrippen Verhoging met opdeciemen Strafrechtelijke geldboete en de euro Vervangende gevangenisstraf Bijkomende straffen 342 A. De geldboete 342 B. De bijzondere verbeurdverklaring Algemene begrippen Verbeurdverklaring als (bijkomende) straf 343 a. De traditionele verbeurdverklaring (art. 42, 1 en 2 Sw.) 343 b. Verbeurdverklaring van vermogensvoordelen (art. 42, 3 en 43bis lid 2 Sw.) Kaalpluk via verruimde verbeurdverklaring van vermogensvoordelen (art. 43quater Sw.) Verbeurdverklaring in België van zaken buiten Belgisch grondgebied Verbeurdverklaring als beveiligingsmaatregel Bestemming van verbeurdverklaarde zaken Taak COIV 353 C. De bekendmaking van vonnissen en arresten 353 D. De afzetting 354 E. De ontzetting van de uitoefening van bepaalde burgerlijke en politieke rechten 354 F. De terbeschikkingstelling van de strafuitvoeringsrechtbank 356 G. Andere bijkomende straffen 357 Afdeling 4. Straffen toepasselijk op rechtspersonen De hoofdstraf 358 A. Geldboete als hoofdstraf 358 B. Het omzettingssysteem 358

17 XXIV C. Schematische voorstelling art. 41bis 1 Sw. 360 D. Vervangende gevangenisstraf, eurowetgeving en opdeciemen 361 E. Het omzettingssysteem en de straftoemeting De bijkomende straffen 362 A. De bijzondere verbeurdverklaring 362 B. De ontbinding 362 C. Tijdelijk of definitief verbod om een bepaalde werkzaamheid te verrichten 363 D. Sluiting van één of meer bedrijven 363 E. Bekendmaking of verspreiding van de beslissing 363 HOOFDSTUK 3. STRAFRECHTELIJKE BEVEILIGINGS- OF BESCHERMINGSMAATREGELEN Algemeen Maatregelen bij minderjarigen Internering Terbeschikkingstelling 367 DEEL 8. DE STRAFTOEMETING 371 HOOFDSTUK 1. SITUERING 371 HOOFDSTUK 2. STRAFTOEMETING BIJ NATUURLIJKE PERSONEN 372 Afdeling 1. Regels die (kunnen) leiden tot strafverzwaring Verzwarende omstandigheden De wettelijke herhaling 374 A. Begrip 374 B. Algemene voorwaarden voor de wettelijke herhaling 374 C. Gevallen van wettelijke herhaling Gemeenrechtelijk stelsel uit Boek I van het Strafwetboek Herhaling met specialiteitsvereiste (herhaling van hetzelfde of verwant misdrijf) 375 D. Weerslag op de straftoemetingsproblematiek 377 Afdeling 2. Regels die (kunnen) leiden tot strafvermindering Strafverminderende verschoningsgronden 378 A. Begrip en kenmerken 378 B. Voorbeelden van strafverminderende verschoningsgronden Minderjarigheid Uitlokking of provocatie Aangifte van drugsmisdrijven 380 C. Weerslag op de straftoemetingsproblematiek Verzachtende omstandigheden 381 A. Begrip en kenmerken 381 B. De toelaatbaarheid van verzachtende omstandigheden 382 C. Weerslag op de straftoemetingsproblematiek Verzachtende omstandigheden bij misdaden Verzachtende omstandigheden bij wanbedrijven Verzachtende omstandigheden bij overtredingen De combinatie met andere straftoemetingsregels Samenloop van misdrijven 385 A. Eendaadse samenloop 385

18 XXV B. Voortgezet of collectief misdrijf 387 C. Meerdaadse samenloop 387 HOOFDSTUK 3. STRAFTOEMETING BIJ RECHTSPERSONEN 389 HOOFDSTUK 4. BIJZONDERE MODALITEITEN VAN STRAFTOEMETING: OPSCHORTING - UITSTEL PROBATIE 390 Afdeling 1. De Wet van 29 juni 1964 betreffende de opschorting, het uitstel en de probatie Eerste kennismaking 390 Afdeling 2. De opschorting van de uitspraak van de veroordeling 390 Afdeling 3. Het uitstel van de tenuitvoerlegging van de straffen 393 Afdeling 4. Probatie-opschorting en probatieuitstel 395 Afdeling 5. Rechtspersoon en Probatiewet 397 HOOFDSTUK 5. STRAFTOEMETING BIJ OVERSCHRIJDING VAN REDELIJKE TERMIJN 399 HOOFDSTUK 6. DE ONDERLINGE COMBINATIE VAN DE WETTELIJKE REGELS INZAKE STRAFTOEMETING: EEN POGING TOT SYNTHESE 399 DEEL 9. DE UITSPRAAK 401 HOOFDSTUK 1. ALGEMENE BEGINSELEN 401 Afdeling 1. Totstandkoming Soorten en vormvereisten Uitspraak over de strafvordering 401 A. Besluitvorming 401 B. Eenheid van de uitspraak 402 C. Beslissing 402 D. Bijzonder onderzoek naar vermogensvoordelen Uitspraak over de burgerlijke vordering 405 Afdeling 2. Voorlopige hechtenis Lot van de voorlopige hechtenis Onmiddellijke aanhouding 406 A. Voorwaarden 406 B. Rechtspleging 407 C. Invrijheidstelling 407 Afdeling 3. Motivering Aard en grondslag Algemene motiveringsplicht 409 A. Uitspraak over de grond 409 B. Uitspraak over de straftoemeting Bijzondere motiveringsplicht 411 HOOFDSTUK 2. UITVOERING 412 HOOFDSTUK 3. GEZAG VAN GEWIJSDE 412 Afdeling 1. T.a.v. de strafrechter T.a.v. de veroordeelde T.a.v. andere personen 412

19 XXVI Afdeling 2. T.a.v. de burgerlijke rechter Beslissing op strafgebied 413 A. Draagwijdte 413 B. Toepassing 414 C. Invloed van het E.V.R.M. 414 HOOFDSTUK 4. BURGERLIJKE ASPECTEN 415 DEEL 10. DE RECHTSMIDDELEN 418 HOOFDSTUK 1. HOGER BEROEP 418 Afdeling 1. Voorwaarden Beslissingen en partijen 418 A. Beslissingen 418 B. Partijen Vorm 419 A. Principaal hoger beroep 419 B. Incidenteel beroep Termijn 420 A. Beklaagde en civielrechtelijk aansprakelijke partij 420 B. Openbaar ministerie 421 C. Burgerlijke partij 421 Afdeling 2. Gevolgen Schorsende werking Devolutieve werking 423 A. Beginselen 423 B. Toepassing Beklaagde Openbaar ministerie Burgerlijke partij Civielrechtelijk aansprakelijke of tussenkomende partij Evocatie 425 Afdeling 3. Rechtspleging en uitspraak Rechtspleging Uitspraak 426 A. Afstand 427 B. Ontvankelijkheid 427 C. Gegrondheid Bevestiging vonnis in eerste aanleg Vernietiging of hervorming vonnis in eerste aanleg 427 HOOFDSTUK 2. VERZET 428 Afdeling 1. Voorwaarden Beslissingen en partijen Vorm Termijn 430 A. Gewone termijn 430 B. Buitengewone termijn 430

20 XXVII Afdeling 2. Gevolgen Schorsende werking Devolutieve werking 432 Afdeling 3. Rechtspleging en uitspraak Rechtspleging Uitspraak 433 A. Afstand 433 B. Ontvankelijkheid 433 C. Ongedaanverklaring 433 D. Gegrondheid 434 HOOFDSTUK 3. CASSATIEBEROEP 436 Afdeling 1. Voorwaarden en gevolgen Voorwaarden 436 A. Beslissingen en partijen 436 B. Vorm 436 C. Termijn Eindbeslissing Geen eindbeslissing Gevolgen 438 Afdeling 2. Rechtspleging Voorstellen van cassatiemiddelen 439 A. Verzoekschrift 439 B. Memorie 439 C. Ambtshalve middelen Verloop van de rechtspleging 440 Afdeling 3. Beslissingen Afstand Verwerping Verbreking 440 A. Met verwijzing 440 B. Zonder verwijzing 441 DEEL 11. DE TENUITVOERLEGGING VAN STRAFRECHTELIJKE SANCTIES 443 HOOFDSTUK 1. BASISBEGINSELEN 443 HOOFDSTUK 2. TENUITVOERLEGGING VAN DE VRIJHEIDSSTRAF 443 Afdeling 1. Bevoegdheid 443 Afdeling 2. Rechtspositie van de gedetineerde Interne rechtspositie Externe rechtspositie 445 HOOFDSTUK 3. TENUITVOERLEGGING VAN DE WERKSTRAF 446 HOOFDSTUK 4. TENUITVOERLEGGING VAN DE GELDBOETE De invordering van de geldboete Vervangende gevangenisstraf 448

21 XXVIII HOOFDSTUK 5. TENUITVOERLEGGING VAN MAATREGELEN De internering Terbeschikkingstelling Minderjarigen 452 HOOFDSTUK 6. TENUITVOERLEGGING VAN UITSTEL, OPSCHORTING EN PROBATIE Opschorting Uitstel Probatie 453 DEEL 12. TOEPASSING VAN DE STRAFWET NAAR DE PLAATS 456 HOOFDSTUK 1. INLEIDING 456 HOOFDSTUK 2. OP BELGISCH GRONDGEBIED GEPLEEGDE MISDRIJVEN 457 HOOFDSTUK 3. BUITEN BELGISCH GRONDGEBIED GEPLEEGDE MISDRIJVEN 458 HOOFDSTUK 4. OP BELGISCH GRONDGEBIED GEPLEEGD? LOKALISERING VAN HET MISDRIJF MET HET OOG OP DE TOEPASSING VAN DE STRAFWET 460 DEEL 13. HET TOEPASSINGSGEBIED VAN DE STRAFWET IN DE TIJD 462 HOOFDSTUK 1. PROBLEEMSTELLING 462 HOOFDSTUK 2. DE GELDINGSDUUR VAN STRAFWETTEN De inwerkingtreding van strafwetten Opheffing en vernietiging van strafwetten 462 HOOFDSTUK 3. CONFLICTEN VAN STRAFWETTEN IN DE TIJD: STRAFRECHTELIJK OVERGANGSRECHT 463 HOOFDSTUK 4. HERSTEL IN EER EN RECHTEN EN UITWISSING VAN DE VEROORDELING Herstel in eer en rechten Uitwissing 467 DEEL 14. BELETSELEN VOOR DE NORMALE UITOEFENING VAN DE STRAFVORDERING, DE BURGERLIJKE VORDERING OF DE UITVOERING VAN DE SANCTIE 469 HOOFDSTUK 1. ONVERANTWOORDELIJKHEID VAN DE KONING 469 HOOFDSTUK 2. AMNESTIE (RETROACTIEVE OPHEFFING VAN DE STRAFWAARDIGHEID) 469 HOOFDSTUK 3. SCHORSING VAN DE STRAFVORDERING 470 Afdeling 1. Schorsing wegens bijzondere status van de verdachte Immuniteiten volgens nationaal publiekrecht 471 A. Parlementaire immuniteiten 471

22 XXIX B. Immuniteiten van federale ministers, staatssecretarissen en leden van een Gemeenschaps- of Gewestregering Immuniteiten volgens internationaal publiekrecht 473 Afdeling 2. Schorsing ingevolge prejudiciële vraag of prejudicieel geschil Principe: algemene bevoegdheid van de strafrechter Uitzondering: toepassing door de strafrechter van burgerlijk bewijsrecht Prejudiciële vraagstelling en prejudicieel geschil 475 A. Prejudiciële vragen 476 B. Prejudiciële geschillen Echtheidsgeschil Laster en lasterlijke aangifte Oneerlijke handelspraktijken 477 HOOFDSTUK 4. VERVAL VAN DE STRAFVORDERING 478 Afdeling 1. Dood van de verdachte of beklaagde 478 Afdeling 2. Amnestie 479 Afdeling 3. Opheffing van de strafwet 479 Afdeling 4. V.S.B.G. of minnelijke schikking Gemeenrechtelijk regime 479 A. Beginselen 479 B. Voorwaarden M.b.t. de strafvordering M.b.t. de straf M.b.t. de schade 480 C. Modaliteiten en gevolgen Bijzondere wetgeving 481 Afdeling 5. Strafbemiddeling 481 Afdeling 6. Onmiddellijke inning van een geldsom 482 Afdeling 7. Administratieve geldboete 483 Afdeling 8. Verjaring Verjaringstermijnen en gevolgen 484 A. Draagwijdte en gevolgen 484 B. Termijnen Toepasselijke termijnen Berekening Aanvang Stuiting 487 A. Werking 487 B. Daden van stuiting Daden van onderzoek Daden van vervolging 489 C. Omvang van de stuiting Schorsing 490 A. Werking 490 B. Gronden van schorsing Traditionele wettelijke gronden Exceptie van onbevoegdheid, onontvankelijkheid of nietigheid Inleiding van de zaak voor het vonnisgerecht 491 a. Beginsel 491 b. Uitzonderingen 492

23 XXX 4. Jurisprudentiële gronden 494 Afdeling 9. Gezag van gewijsde en Ne bis in idem in de EU Draagwijdte Voorwaarden 496 A. M.b.t. de vroegere beslissing 496 B. M.b.t. de (nieuwe) vervolging 497 HOOFDSTUK 5. VERVAL VAN DE BURGERLIJKE VORDERING 498 Afdeling 1. Afstand van rechtsvordering en dading 498 Afdeling 2. Gezag van gewijsde 499 Afdeling 3. Verjaring Regeling 499 A. Oude regeling 499 B. Regeling volgens de Wet van 10 juni Toepassingsgebied 500 HOOFDSTUK 6. VERVAL VAN HET RECHT TOT UITVOERING VAN DE STRAFFEN 500 Afdeling 1. Dood natuurlijke persoon en ontbinding rechtspersoon 500 Afdeling 2. Verjaring van de straf 501 Afdeling 3. Uitvoering in het buitenland en Ne bis in idem 503 HOOFDSTUK 7. DE GENADE 503 BIJLAGE: DOCUMENTEN UIT DE PRAKTIJK