Basisdocument Werken in de stamgroep

Transcriptie

1 Basisdocument Werken in de stamgroep 1.1 Doel Beter inspringen op de verschillen van kinderen door meer gestructureerd tijd vrij te maken voor het bieden van gerichte hulp. D.m.v. het inzetten van Blokperiode waarin drie componenten instructie, zelfstandig werken en begeleidend handelen goed naar voren komen. Een subdoel is dat kinderen zich competent voelen kwaliteiten voor elkaar in te zetten. Elk kind moet zich verantwoordelijk voelen, elk kind moet zich iemand voelen. Dit zijn belangrijke punten in de ontwikkeling van kinderen waar ook

2 deskundigen als E. Petersen, M.J. Langeveld, F.Laevers, M. Kellmer Pringle, L. Stevens voor pleiten. Hulpvragen 1.Hoe kan de werkperiode beter worden ingedeeld ter bevordering van de kwaliteit? 2. Hoe kunnen kinderen hun kwaliteiten laten zien aan elkaar en benutten ten behoeve van elkaar? 3. Hoe kan zonder veel extra tijd kinderen op 3 verschillende niveaus een duidelijk doel voor ogen laten hebben tijdens een vak als rekenen?

3 Hoofdstuk 2: theoretisch onderzoek Hoe kan de werkperiode beter worden ingedeeld ter bevordering van de kwaliteit? Het boek Jenaplan 21 geeft een duidelijke definitie van een blokperiode/werkperiode: De blokperiode is een dagelijkse periode van minimaal 60 minuten, uit te breiden tot 100 minuten waarin kinderen leren onder eigen verantwoordelijkheid hun werk te plannen, uit te voeren en te evalueren.

4 Hiertoe behoort ook het structureren van werk, zelfstandig omgaan met materialen, bewust omgaan met tijd, plannen en inschatten, duur werkzaamheden, zelfredzaamheid (waaronder uitstel van de hulpvraag), samenwerken en helpen. In de bovenbouw is WO een belangrijke ingredient voor de blokperiode maar sommige scholen maken onderscheid tussen stilwerkuur (voor activiteiten die meer concentratie vragen) en de blokperiode. Een blokperiode bestaat uit drie componenten: instructie, zelfstandig werken en begeleidend handelen.

5 Instructie Kinderen hebben het nodig dat duidelijke positieve verwachtingen worden uitgesproken die direct een impuls geven aan het gewenste gedrag. In deze instructie is het belangrijk dat kinderen prikkels krijgen om zelf over het proces na te denken. De duidelijke verwachtingen maken het mogelijk een goede evaluatie te doen met tops en tips. De tips kunnen dienen voor instructie van de volgende les. Een instructie wordt door kinderen verlaten, wanneer ze zicht hebben op wat er te doen valt. Het kan zijn dat er door kinderen een verlengde instructie gevolgd moet worden.

6 Zelfstandig werken De Rozentuin bepaalt dat hulpvragen eerst aan de tafelgroep gesteld worden en daarna pas aan de groepsleider. Na een instructie werken kinderen 10 minuten zelfstandig zonder hulp te vragen. Het begeleidend werken De Rozentuin maakt duidelijk dat een vaste looproute wordt aangehouden om de kinderen waar nodig te helpen tijdens het zelfstandig werken. Er wordt geadviseerd maximaal 25 % van de blokperiodetijd bezig te zijn met remediërende begeleiding.

7 De rest van de tijd moet aandacht gegeven worden aan het stimuleren van de onderlinge samenwerking en hulp aan elkaar, het observeren van vaste punten bij kinderen zoals werkhouding en beoordeling van het werk, afspraken maken met kinderen die moeite hebben met het zelfstandig werken. Hebben de kinderen hulp nodig laten ze dit zien d.m.v. een symbool. Stap 1

8 De theorie geeft aan dat de eerste stap is dat kinderen eerder zelfstandig aan de slag moeten en later hulp vragen zodat er duidelijkere instructies gegeven kunnen worden en niet continue gestoord wordt door vragen. Dit gebeurt door: 1.De regels van school duidelijk te maken aan de stamgroep. 2. Met de kinderen te praten over wat zij nu onder zelfstandig werk verstaan en wat zij belangrijk vinden om zelfstandig te kunnen werken.

9 2. Hoe kun je kinderen hun kwaliteiten laten zien aan elkaar en benutten ten behoeve van elkaar? Inzetten van: evaluatiekring/bespreekkring/ stamgroepvergadering. Wanneer kinderen hun kwaliteiten ten gunste van elkaar inzetten zullen ze op een goede manier samen moeten leren werken. Aandachtspunt is dan ook de kinderen te leren: - zelfverantwoordelijk te zijn. - Hun behoeften kenbaar te maken. - Zich in te leven in de ander.

10 De stamgroepvergadering is een enorm mooi middel om hier zicht op te krijgen. De kinderen kunnen zich met vragen voorbereiden op de agenda staan (bijlage) Andere acties b.v een cursus: schrijven van een verslag. Het verwoorden van het proces wordt opgenomen als taalactiviteit zodat dit geen extra tijd vraagt. In het ritmisch weekplan staat nu ook: o het presenteren van de werkvoortgang

11 o Het presenteren van het eindproduct Door het bespreken van de werkvoortgang in het ritmisch weekplan te zetten wordt de verantwoordelijkheid meer bij de kinderen zelf gelegd. Wanneer er veel werk uit hun handen is gekomen, kunnen ze dat met trots vertellen maar ook wanneer er weinig werkvoortgang is, zullen ze dit in de groep moeten verantwoorden. Een volgende stap is om ook het inleveren van de planning in het ritmisch weekplan te zetten.

12 Persoonlijke ontwikkelingspunten worden zichtbaar gemaakt zodat ook gekeken kan worden hoe sterke punten ten behoeve van elkaar ingezet kunnen worden en hoe we van elkaar kunnen leren.

13 1.Hoe kan de werkperiode beter ingedeeld worden ter bevordering van de kwaliteit? Instructie Allereerst voorbeelden van een dagschema van de twee groepen: Dagschema bovenbouw 8.30 spellingkring 9.00 werkperiode 7 e jaars : lezen 6 e jaars : Dagschema middenbouw 8.30 Leeskring 9.00 werkperiode 3 e jaars rekenen 4 e jaars rekenen v.w.t.

14 rekenen v.w.t. vrije werktijd fruit en pauze blokuur fruit en pauze blokuur kringspel naar huis Een werkperiode bevat verplichte instructies, vakken en zelf geplande taken. In ieder geval de taken die veel concentratie vragen moeten dan gedaan worden. Het moet stil in de schoolwoonkamer zijn. Er wordt alleen zacht binnen de tafelgroep hulp aangeboden.

15 VWT- vrije werktijd. Dit zijn taken waar het niet stil bij kan zijn zoals techniek, het organiseren van een verjaardagskring, samenwerkingsopdachten. - In de kring vinden de klassikale instructies plaats. De klassikale instructie bevat een duidelijke terugblik, doel van de les, uitleg en begeleide inoefening - Rekenen wordt nooit klassikaal gedaan maar per groep. - Instructie vindt plaats op de banken in de kring. Ook als kinderen alleen instructie nodig hebben worden ze uit de tafelgroep gehaald. De anderen kunnen op deze manier ongestoord blijven werken.

16 - De individuele, groeps en klassikale instructietijden zijn bekend bij kinderen. Ze moeten aan de instructie deelnemen maar kunnen deze wel eerder verlaten. De kinderen lopen af en aan naar de instructieplaats. - Kinderen van lagere groepen worden bij de instructie van de hogere groep betrokken als ze dit aankunnen. Zelfstandig werken: weektaak - Alles wordt in de weektaak geadministreerd. Tijdens de werkperiodes wordt er zelfstandig gewerkt. - Op de weektaak zijn de opdrachten door de stamgroepleider ingevuld die echt op die dag gemaakt

17 moeten worden. Het andere werk zoals tafels,schrijven etc. wordt door de kinderen zelf ingepland. - In de schriften wordt m.b.v. verschillende tekens duidelijk gemaakt wat voor soort fouten er gemaakt worden. Bij spelling is bijv. een gewone fout en * een categoriefout. - Er staan instructietijden op de weektijden. Een eenvoudig driehoekje laat zien bij welk vak welke instructie gevolg moet worden. Begeleidend werken - Wanneer bij spelling fouten verbeterd moeten worden, geeft de stamgroepleider de eerste keer aan welke woorden fout zijn. De tweede

18 keer moeten de fouten door de leerling zelf opgezocht worden. - Spelling wordt bij stamgroepleider nagekeken. - Kinderen krijgen bij dictees direct feedback. - Fouten moeten een paar keer overgeschreven worden. - Er wordt voor dictee een instapdictee afgenomen zodat de stamgroepleider weet waar de zwakke punten liggen. Hier wordt de meeste aandacht aan besteed. - Het oudere kind helpt het jongere kind. Ze krijgen dit vanaf groep 1 mee door kinderen aan maatjes te koppelen. Bij wereldoriëntatie werken de kinderen vaak in tweetallen en wordt groep 6 aan een slimme groep

19 7 of groep 8 gekoppeld. - Aan het eind van de ochtend wordt bij iedereen de weektaak geëvalueerd. Om de kinderen in staat te stellen hun werk goed te structureren en zelfstandig met materiaal om te gaan hebben ze: geplastificeerde instructiekaarten In middenbouw hangen veel stappen aan de muur. Zie bijlage voor de stappen van zelfstandig werken. Ook hangt er een wie wat waar wanneer - schema op de wand. De portfoliomap bestaat uit werk van de kinderen waar ze trots

20 op zijn. Bijv. een foutloos dictee. Het kind schrijft er een stukje over en het gaat in de portfoliomap Voor het werken in de portfoliomap zijn er instructieposters die de kinderen kunnen pakken als ze het niet weten. Achter de instructieposters liggen houten plankjes waar het werk achter gevoegd kan worden wat nog niet klaar is zodat het netjes blijft. Bij een instructieposter moet je bijv. denken aan waar hoort wat? De portfoliomap bestaat uit verschillende onderdelen: wereldoriëntatie, taal/lezen, rekenen, expressieve ontwikkeling en motorische ontwikkeling. Op de poster staat helemaal per categorie uitgewerkt waar alles opgeborgen

21 moet worden. Maar ook voor de volgorde van handelingen zijn in de middenbouw posters te vinden. Bijv. eerst schrijven dan een stuk knippen etc. Er is een klussenkaart, alle kinderen hebben een vaste taak. Dit rouleert na langere periodes van een paar maanden. Er is een verslagtrein gemaakt waarin de stapjes voor het maken van een verslag genoemd zijn. Om de kinderen goed met tijd om te leren gaan, leren ze zelf te plannen en te registreren. 2. Hoe kan ik kinderen hun kwaliteiten laten zien aan elkaar en benutten ten behoeve van elkaar?

22 Centraal punt is dat het oudere kind het jongere kind helpt. Ze krijgen dit vanaf groep 1 mee door kinderen aan maatjes te koppelen. Bij wereldoriëntatie werken de kinderen vaak in tweetallen en wordt groep 6 aan een slimme groep 7 of groep 8 gekoppeld. 3. Hoe kunnen we zonder veel extra tijd kinderen op 3 verschillende niveaus een duidelijk doel voor ogen laten hebben tijdens een vak als rekenen? Werken met het directe instructiemodel: Directe instructiemodel 1.Terugblik in instructiekring

23 2. Oriëntatie in instructiekring 3. Uitleg in instructiekring 4. Begeleide inoefening in instructiekring. 5. Zelfstandige verwerking in de tafelgroep 6. Evaluatie in de tafelgroep. 7. Terug en vooruitblik (niet altijd zichtbaar door gebrek aan tijd). Acties b.v. de instructielessen en zelfstandige werklessen niet gelijk laten lopen. In de weektaak rekenen zo inplannen dat instructie,

24 evaluatie en zelfstandig werken elkaar afwisselen. Elke dag staat er een andere groep centraal. De evaluatie van de rekenles wordt als instructie voor de komende les in gepland zodat in ieder geval een groep de volgende dag direct zelfstandig aan de slag kan. Door de blokperiode goed te organiseren: - krijgt elk kind de instructie die het nodig heeft. - kunnen kinderen na 10 minuten zelfstandig werken elkaar helpen. - kan er tijdens een vaste evaluatieronde kinderen nog hulp op maat bieden. - is er ruimte om eigen werk te evalueren. De stamgroepvergadering blijkt een mooi middel te zijn om kinderen

25 zelfverantwoordelijk te leren zijn, hun behoeften kenbaar te leren maken en zicht te krijgen op de behoeften van anderen. Kinderen krijgen op deze manier oog krijgen voor de verschillen onderling. Kinderen zullen hierdoor leren rekening te houden met elkaar, elkaars kwaliteiten benutten en kwaliteit van zichzelf inzetten voor anderen. De kwaliteit van het werk wil ik stand houden door : - duidelijke verwachtingen uit te spreken naar de kinderen met behulp van het directe instructiemodel voor reken-en taalactiviteiten. - instructies goed te organiseren door deze te verdelen en inzichtelijk

26 te maken voor kinderen. - werk zelf na te laten kijken en te verbeteren. - Spellingfouten 5 x over te laten schrijven. - Bij topondernemers evaluatie-en presentatiemomenten in te plannen. Reflectie vindt plaats door het geven van tops en tips. De blokperiode delen we als volgt in instructie - rekenen wordt vooralsnog op een vast tijdstip gemaakt omdat de kinderen hierbij de meeste hulp nodig hebben. Hulp van de leerlingen en van mij kan efficiënter ingezet worden als iedereen op het zelfde moment met rekenen bezig is.

27 Verder vraagt rekenen veel concentratie. - op het bord zet ik de instructietijden. Met rekenen zijn ze verplicht om de instructie te volgen maar mogen ze deze wel eerder verlaten. De instructie wordt voorin de kring gegeven. Het is knus en de andere kinderen aan een tafel worden nauwelijks gestoord. - Kinderen van andere groepen worden bij de instructie betrokken wanneer ze dit als extra opfrissing nodig hebben of een extra uitdaging aan kunnen (bijv. minsommen). - Evaluatiemomenten van bijv. rekenen worden direct als instructie ingezet zodat de instructietijd voor de andere groepen efficiënt benut

28 kunnen worden. Begeleidend werken - Door gebruik te maken van het directe instructiemodel maak ik tijdens de instructie gebruik van begeleidend inoefenen zodat ik hiaten er sneller uit kan halen. - Spelling wordt bij mij nagekeken en verbeterd zodat ik hulp op maat kan bieden. - Kinderen moeten eerst hulp aan elkaar vragen (zie regels van de school tijdens zelfstandig werken) zodat ik mijn hulp beter kan verdelen. - Ik probeer elke dag de weektaak te evalueren zodat ik kinderen help werk voor de andere dagen goed te

29 plannen. Dit schiet er soms nog wel bij in. - We zetten bij taal cursussen in die belangrijke zijn voor het werken met Topondernemers, zoals het schrijven van een verslag. Zelfstandig werken - De weekplanning wordt steeds weer verfijnd en verbeterd. Voor de kinderen is er overzicht wat er die dag gedaan moet worden. Verder moeten er activiteiten door hen zelf ingepland worden. - Tijdens een blokuur moet er zelfstandig gewerkt worden. Het is nog erg lastig om werk zelf in te plannen. Ik probeer de kinderen hierbij te helpen door regelmatig de

30 weektaak met hen te reflecteren. - Na een instructie mag er 10 minuten geen hulp aan elkaar gevraagd worden. - Om zo weinig mogelijk tijd kwijt te zijn met vragen die met structurering van werk te maken hebben, heb ik de zes stappen voor zelfstandig werken van de

31 Beste kinderen, Betreft: stamgroepvergadering Maandag wil ik openen met een stamgroepvergadering. In de vergadering bespreken we: - wat gaat er goed? - wat kan er beter? - hoe gaan wij ervoor zorgen dat het beter wordt? De volgende punten staan op de agenda: 1.Even bijkletsen 2. rust in de klas 3. netheid

32 4. zelfstandig werken 5. Rondvragen Omdat de vergadering niet lang mag duren, wil ik jullie vragen het bijgevoegde formulier uiterlijk vrijdag bij me in te leveren. (Als je geen rondvraag hebt, hoef je hem ook niet in te vullen.) Vriendelijke groetjes, Juf

33 Stamgroepvergadering d.d. Tegen welk punt loop jij het meest aan? Wat kan jij er zelf aan doen dat dit punt verbetert? Wat heb jij nodig van de ander om dit punt te verbeteren?

34 Rondvraag

35 Bijlage 2: zelfstandig werken Voor het zelfstandig werken heeft de stamgroepleider 6 ballonen uitgeknipt om de 6 stappen voor de kinderen te visualiseren. Omdat ik dit wel heel handig vind voor onze klas heb ik ze overgeschreven: 1.Lees je weektaak 2. Kies en pak het materiaal 3. Kijk naar het werk van de vorige keer 4. Probleem? de opdracht nog een keer lezen. vraag hulp bij de tafelgroep

36 kies een kind waarvan jij denkt dat het jou kan helpen. ga even verder met iets anders 5. Klaar? Kleur het vakje van de weektaak. Leg de spullen op de goede plaats Kies een nieuwe opdracht 6. Stel dat! Schrijft kwijt? Goed zoeken in la, kast, map, mandje. Potlood op? Pak een nieuwe. Potlood kwijt? goed zoeken, potlood lenen maar wel terugbrengen!

37