Bodemkwaliteitskaart en bodembeheerplan

Transcriptie

1 Bodemkwaliteitskaart en bodembeheerplan gemeente Wijdemeren eindrapport In opdracht van Gemeente Wijdemeren Projectnummer B07G0039 Documentnaam B07G0039_BKK_BBP.r01 Datum 30 mei 2008 Postadres Rijnsburgstraat AT AMSTERDAM Nederland T +31(0) F +31(0) Bezoekadres Nederland KVK Haaglanden ING Bank Delft IBAN NL 63 ING B /BIC INGBNL2A MWH is ISO9001:2000 en VCA** gecertificeerd

2 Opgesteld door Datum MWH B.V. 30 mei 2008, eindrapport

3 Inhoudsopgave 1 Inleiding Doel Werkwijze Leeswijzer 2 2 Juridische en beleidsmatige kaders Inleiding Actief Bodembeheer Landsdekkend beeld Bouwstoffenbesluit Vrijstellingsregeling grondverzet Interim-richtlijn bodemkwaliteitskaarten Vrijstellingsregeling samenstellings- en immissiewaarden Beleid provincie Noord-Holland Besluit Bodemkwaliteit 9 3 Bodemkwaliteitskaart Uitgangspunten bodemkwaliteitskaart Evaluatie en aanpassingen gebiedsindeling Zoneringsberekeningen en classificatie Resultaat Van nature verhoogd Arseen Waterbodemkwaliteitskaart Functiekaart 15 4 Bodembeheerplan Inleiding Uitgangspunten bodembeheerplan Bijzondere beschermingsgebieden volgens provinciaal beleid Lokale bijzondere situaties Hoge gehalten aan van nature voorkomende stoffen Grondstromenmatrix Bewijsmiddelen en toetsingskader 23 5 Procedures Melding Registratie Uitvoering van het grondverzet Handhaving en toezicht Stappenplan bij grondverzet en tijdelijke uitname 27 Bronvermelding 30 Opgesteld door Datum MWH B.V. 30 mei 2008, eindrapport

4 Bijlagen Bijlage 1: Beheergebied Bijlage 2: Bodemopbouw Bijlage 3: Bebouwingsgeschiedenis Bijlage 4: Zoneringskaart Bijlage 5a: Statistische kentallen Bijlage 5b: Toelichting op de zoneringsberekeningen en kentallen Bijlage 6a Bodemkwaliteitskaart bovengrond Bijlage 6b: Bodemkwaliteitskaart ondergrond Bijlage 7: Grondstromenmatrix Bijlage 8: Achtergrondwaarden en toetsingskader Bijlage 9: Omrekenen naar standaardbodem Bijlage 10: Kaart bodemfunctieklassen Bijlage 11: Waterbodemkwaliteit Loosdrechtse Plassen Bijlage 11: Kaart met waterbodemkwaliteit 30 mei 2008,eindrapport

5 1 Inleiding Dit rapport beschrijft de actualisatie van de bodemkwaliteitskaart en het bodembeheerplan van de gemeente Wijdemeren. Het document vormt een instrument voor Actief Bodembeheer. Op grond van de Ministeriële Vrijstellingsregeling grondverzet (bron 3) is hergebruik van licht verontreinigde grond als bodem mogelijk als dit gebeurt op basis van een bodemkwaliteitskaart. Het beheergebied van de gemeente Wijdemeren, waarop dit document betrekking heeft, is aangegeven op bijlage Doel Het doel van de bodemkwaliteitskaart en het bodembeheerplan is om binnen de gemeente: Gebruik te maken van de Vrijstellingsregeling grondverzet; De achtergrondwaarden en het toetsingskader te bepalen; Hergebruik van sterk verontreinigde grond te voorkomen. De bodemkwaliteitskaart en het bodembeheerplan dienen door het College van Burgemeester en Wethouders te worden vastgesteld. Vervolgens dient in de gemeente Wijdemeren al het grondverzet via de Vrijstellingsregeling grondverzet, waarbij de grond op een andere plaats weer deel uit gaat maken van de bodem, plaats te vinden conform de regels uit dit bodembeheerplan. 1.2 Werkwijze De basis voor dit rapport wordt gevormd door enkele eerder opgestelde bodemkwaliteitskaarten en bodembeheerplannen binnen de gemeente Wijdemeren: Toepassingsmogelijkheden van grond en gerijpte baggerspecie Loosdrechtse Plassengebied (bron 22) Bodemkwaliteitskaart en Bodembeheersplan gemeente Nederhorst den Berg (bron 23). In de Interim-richtlijn bodemkwaliteitskaarten (bron 1) staan minimale voorwaarden waaraan bodemkwaliteitskaarten en de bijbehorende bodembeheerplannen in het kader van hergebruik van grond dienen te voldoen. Verder is er, voor zover mogelijk, rekening gehouden met het beleid van de provincie Noord-Holland, zoals beschreven in de nota Hergebruik van verontreinigde grond volgens Actief Bodembeheer (bron 11). 1.3 Leeswijzer Het achterliggende beleidskader voor de bodemkwaliteitskaart en het bodembeheerplan wordt in hoofdstuk 2 besproken. In hoofdstuk 3 komt de bodemkwaliteitskaart aan bod. De werkwijze en aanpassingen ten opzichte van de bestaande bodemkwaliteitskaart worden tevens behandeld met tot slot het uiteindelijke resultaat. Hoofdstuk 4 behandelt het bodembeheerplan met 30 mei 2008,eindrapport pagina 2

6 onder andere de bijbehorende uitgangspunten en de grondstromenmatrix. Procedures die gelden voor grondverzet worden in hoofdstuk 5 uiteengezet. 30 mei 2008,eindrapport pagina 3

7 2 Juridische en beleidsmatige kaders 2.1 Inleiding In dit hoofdstuk wordt ingegaan op het beleidskader dat geldt bij bodemzonering en hergebruik van verontreinigde grond. De volgende achterliggende kaders worden besproken: Actief bodembeheer (2.2); Landsdekkend Beeld (2.3); Het Bouwstoffenbesluit (2.4); De Vrijstellingsregeling Grondverzet (2.5); De Interim-richtlijn bodemkwaliteitskaarten (2.6); De Vrijstellingsregeling samenstellings- en imissiewaarden (2.7); Beleid provincie Noord-Holland (2.8); Besluit Bodemkwaliteit (2.9). 2.2 Actief Bodembeheer Na de eerste ontdekking van een aantal gevallen van bodemverontreiniging in het begin van de jaren tachtig werden ambitieuze beleidsdoelstellingen geformuleerd. Destijds werd het doel gesteld om de Nederlandse bodem binnen één generatie multifunctioneel schoon te maken. Alle bodemverontreiniging diende volgens het beleid uit de jaren tachtig te worden gesaneerd tot concentratieniveaus zoals die in de natuur normaal gesproken voorkomen. In de loop der jaren bleek de bodemverontreinigingproblematiek veel omvangrijker dan gedacht. Het aantal ernstig verontreinigde locaties bleek zo groot te zijn dat sanering van al deze locaties binnen één of enkele generaties financieel, technisch en maatschappelijk niet mogelijk zou zijn. Grote gebieden bleken diffuus verontreinigd te zijn. Maatschappelijke processen dreigden te stagneren door de structurele aanwezigheid van bodemverontreiniging. De commissie Welschen introduceerde in het begin van de jaren negentig het begrip Actief Bodembeheer (bron 8). Het centrale doel van Actief Bodembeheer is om op een verstandige, doelmatige wijze om te gaan met de structurele aanwezigheid van bodemverontreiniging. Eén van de elementen van Actief Bodembeheer is het hergebruik van licht verontreinigde grond. Hergebruik van licht verontreinigde grond geniet beleidsmatig de voorkeur boven het reinigen of storten van deze grond (bron 9). Storten van licht verontreinigde grond is zelfs verboden. 2.3 Landsdekkend beeld Om alle historisch verdachte locaties (voormalige bedrijfsterreinen) in beeld te brengen en om van onverdacht gebied de gemiddelde bodemkwaliteit vast te kunnen stellen, heeft de provincie het project Landsdekkend beeld 2005 opgezet. Bij het bewerkstelligen van het project Landsdekkend beeld kunnen twee sporen worden onderscheiden (bron 10): Het schatten van de werkvoorraad aan ernstig en potentieel ernstig verontreinigde 30 mei 2008,eindrapport pagina 4

8 locaties (inventarisatie voormalige bedrijfslocaties); Bodembeheer in meer algemene zin om ruimtelijke en maatschappelijke processen op grootschalige wijze te faciliteren. Voor het tweede spoor is ruimtelijke informatie vereist over puntbronnen, diffuse bodemkwaliteit en belangrijke ruimtelijke ontwikkelingen. Onder de bodemkwaliteit in algemene zin wordt een beeld van de gebiedseigen (diffuse) bodemkwaliteit verstaan, hetgeen inzichtelijk wordt gemaakt in een bodemkwaliteitkaart. Dit rapport beperkt zich tot het in kaart brengen van de diffuse bodemkwaliteit en geeft aan hoe om te gaan met grondverzet. 2.4 Bouwstoffenbesluit Het Bouwstoffenbesluit is een Algemene maatregel van Bestuur (AmvB) op grond van de Wet Bodembescherming (Wbb), de Wet verontreiniging oppervlaktewater (Wvo) en de Woningwet. Het Bouwstoffenbesluit (bron 2) biedt alleen de mogelijkheid om verontreinigde grond toe te passen in werken. Hieraan zijn een aantal voorwaarden verbonden: De grond dient te voldoen aan de samenstellings- en immissiewaarden van het Bouwstoffenbesluit. Een werk is een civieltechnisch werk met een tijdelijk karakter (ooit wordt het weer afgebroken). Het Bouwstoffenbesluit schrijft voor dat de bouwstoffen bij afbraak van het werk terugneembaar zijn. Licht verontreinigde grond (cat 1 of 2) die in een werk wordt toegepast mag derhalve niet worden vermengd met de (onderliggende) bodem. De toegepaste verontreinigde grond moet, vanwege terugneembaarheid, te onderscheiden zijn van de onderliggende bodem door bijvoorbeeld verschil in textuur/kleur of toepassing van een folie. Nadat het werk zijn functie verliest, dient de verontreinigde grond te worden verwijderd. De kwaliteit van de onderliggende bodem is bij hergebruik in werken volgens het Bouwstoffenbesluit niet van belang. In het Bouwstoffenbesluit is bij grondwerken met een definitief karakter alleen het toepassen van schone grond toegestaan. Schone grond mag dus wel mengen met de bodem. De eigenaar moet de kwaliteitsbewijzen van het werk tot 1 jaar na aanbrengen op verzoek van het bevoegd gezag kunnen tonen. Het is niet toegestaan om de bodemkwaliteitskaart als bewijslast te gebruiken voor schone grond toegepast in werken onder het Bouwstoffenbesluit. Het Bouwstoffenbesluit biedt geen ruimte voor het ontwikkelen van beleid ten aanzien van hergebruik van grond als bodem. Om deze reden is samen met het Bouwstoffenbesluit de Ministeriële Vrijstellingsregeling grondverzet van kracht geworden. De regeling heeft tot doel om het gebruik van licht verontreinigde grond, als bodem (hoeft niet terugneembaar te zijn), mogelijk te maken. Dit houdt in dat bij het definitief toepassen van grond als bodem onder voorwaarden de toepassing van licht verontreinigde grond mogelijk is. 30 mei 2008,eindrapport pagina 5

9 2.5 Vrijstellingsregeling grondverzet Grond die vrijkomt in grootschalig diffuus verontreinigde gebieden mag volgens het Bouwstoffenbesluit zelf niet worden hergebruikt als bodem. Het hergebruik van de vrijgekomen licht verontreinigde grond leidt in deze gebieden echter niet tot een verslechtering van de ontvangende bodem. Om hergebruik van verontreinigde grond als bodem mogelijk te maken, mits dit niet tot een verslechtering van de ontvangende bodem leidt, is de Vrijstellingsregeling grondverzet (bron 3) opgesteld. In deze vrijstellingsregeling worden als belangrijkste voorwaarden voor hergebruik van licht verontreinigde grond als bodem gesteld: Onder licht verontreinigde grond wordt grond verstaan met licht verhoogde concentraties (tussen de samenstellingswaarde 1 en het gemiddelde van samenstellingswaarden uit het Bouwstoffenbesluit). Het hergebruik vindt plaats op basis van een door het bevoegd gezag goedgekeurde bodemkwaliteitskaart (zoneringskaart) en bijbehorend bodembeheerplan. De kwaliteit van de ontvangende bodem mag niet verslechteren (standstill-principe); De toepassing dient gemeld te worden bij het bevoegd gezag. De wijze waarop het hergebruik (gebaseerd op de bodemkwaliteitskaart) zal plaatsvinden dient beleidsmatig te zijn vastgelegd in een bodembeheerplan. Verder dient melding en registratie van de grondstromen plaats te vinden. De bodemkwaliteitskaart inclusief bodembeheerplan dient door het College van Burgemeester en Wethouders van de gemeente te worden vastgesteld. 2.6 Interim-richtlijn bodemkwaliteitskaarten De Interim-richtlijn bodemkwaliteitskaarten (bron 1) bevat minimale vereisten waaraan een bodemkwaliteitskaart en bijbehorend bodembeheerplan dienen te voldoen. De Interim-richtlijn laat een zekere beleidsruimte aan het bevoegd gezag hoe het bodembeheerplan wordt ingevuld. In juni 2002 is een reparatiebrief (bron 14) verschenen voor deze bodemkwaliteitskaart. Bij het opstellen van deze bodemkwaliteitskaart en het bodembeheerplan is ook hier rekening mee gehouden. 2.7 Vrijstellingsregeling samenstellings- en immissiewaarden De Vrijstellingsregeling samenstellings- en immissiewaarden (bron 6), die op 1 juli 1999 in werking was getreden, is ingetrokken en per 1 januari 2006 opgenomen in het Bouwstoffenbesluit (bron 2). Deze regeling biedt een zekere versoepeling van de normering voor welke grond in het geval van hergebruik als schone grond wordt beschouwd: Voor PAK en EOX hoeft bij de bepaling van de samenstellingswaarde 1 geen bodem typecorrectie te worden uitgevoerd wanneer het percentage organische stof lager is dan 10%; 30 mei 2008,eindrapport pagina 6

10 Voor EOX wordt als samenstellingswaarde 1 0,8 mg/kg ds. gehanteerd; Wanneer 10 tot en met 20 stoffen worden getoetst, mag voor maximaal drie stoffen de samenstellingswaarde 1 overschreden worden voor zover de betreffende concentraties niet hoger zijn dan twee maal de samenstellingswaarde 1 en niet hoger zijn dan het gemiddelde tussen de samenstellingswaarde 1 en 2 (gemsw). Grond die aan deze versoepelde toetsingsregels voor schone grond voldoet, wordt in de praktijk MVR-grond, schoon (MVR) of MVR-schoon genoemd. In de Interim-richtlijn bodemkwaliteitskaarten (bron 1) is opgenomen dat bovenstaande toetsingsregels tevens gelden bij het karakteriseren van de kwaliteit van een zone in een bodemkwaliteitskaart. 2.8 Beleid provincie Noord-Holland In de Vrijstellingsregeling grondverzet is opgenomen dat bij de bestuurlijke vaststelling van de bodemkwaliteitskaart rekening dient te worden gehouden met het geldende provinciale beleid ten aanzien van grondverzet. Het hergebruikbeleid van de provincie Noord-Holland is beschreven in de Implementatienota Provincie Noord-Holland - Hergebruik van verontreinigde grond volgens Actief Bodembeheer (bron 11). Naast de aspecten die al naar voren komen in de Vrijstellingsregeling en de Interimrichtlijn acht de provincie Noord-Holland tevens de volgende aspecten van belang: Bij vergelijkbaarheid van grond kan naast vergelijkbaarheid van chemische factoren (gehalten aan verontreinigde stoffen) tevens vergelijkbaarheid van fysieke factoren (bodemtype, korrelgrootte, ph, organisch stof- en nutriënten gehalte) van belang zijn. Dit is vooral van belang in landelijke gebieden en met name in bijzondere beschermingsgebieden. In een natuurgebied met voedselarme zandgronden kan het uit ecologische overwegingen niet wenselijk zijn om klei of veen als bodem toe te passen. In bijzondere beschermingsgebieden dient er in principe zorg voor te worden gedragen dat geen verontreinigde grond van buiten het gebied wordt toegepast. De functionele geschiktheid van de her te gebruiken grond dient op vergelijkbare wijze te worden beoordeeld als gebruikelijk is in het bodemsaneringsbeleid. Bij het definiëren van het onderscheid tussen het gebruik van grond in een werk conform het Bouwstoffenbesluit en als bodem conform de Vrijstellingsregeling dient rekening te worden gehouden met de functionaliteit en tijdelijkheid van het werk. De provincie onderschrijft een voorkeursvolgorde bij hergebruik van verontreinigde grond. Hergebruik als bodem heeft de voorkeur boven hergebruik binnen een werk of het reinigingen van de grond. In het bodembeheerplan moet worden aangegeven hoe gemeenten met deze voorkeursvolgorde willen omgaan. Het bevoegd gezag mag gemotiveerd afwijken van de acceptatiefactor van 1,2 uit de Interim-richtlijn onder voorwaarde dat er geen sprake is van milieuhygiënische risico s. De bepaling van de geldigheidsduur van de bodemkwaliteitskaart en het bodembeheerplan alsmede een beschrijving van de wijze waarop wijzigingen van het bodembeheerplan worden behandeld en de regeling van evaluatie en actualisatie van het bodembeheerplan wor- 30 mei 2008,eindrapport pagina 7

11 den geregeld in het bodembeheerplan. De geldigheidsduur van een bodemkwaliteitskaart en het bijhorend bodembeheerplan bedraagt standaard vier jaar. Grondverzet binnen, in het kader van de Wet milieubeheer, vergunningplichtige inrichtingen wordt gemandateerd aan gemeenten, behoudens die inrichtingen waarvoor Gedeputeerde Staten van Noord-Holland bevoegd gezag is. Voor bijzondere beschermingsgebieden hanteert de provincie Noord-Holland aanvullend beleid. Dit staat verder in deze paragraaf beschreven. Bijzondere gebieden De provincie hanteert voor de volgende gebieden aanvullend beleid: Provinciaal Ecologische Hoofdstructuur (PEHS) gebieden (zie bron 18); Grondwaterbeschermingsgebieden (zie bron 19); Aardkundige waarden (bodembeschermingsgebieden) (zie bron 20). De provinciaal ecologische hoofdstructuur is een samenhangend netwerk van bestaande en nog te ontwikkelen natuurgebieden. De ecologische hoofdstructuur is opgebouwd uit kerngebieden, natuurontwikkelingsgebieden en verbindingszones. De provincie Noord-Holland wil ten aanzien van deze bijzondere beschermingsgebieden een step forward bereiken. Dit betekent dat in deze gebieden aanvullende eisen worden gehanteerd ten aanzien van het hergebruik van verontreinigde grond als bodem: Aanvoer van licht verontreinigde grond van buiten het beschermingsgebied naar binnen het beschermingsgebied is in principe niet toegestaan, omdat dit leidt tot een netto toename van de omvang van de verontreiniging in het gebied. Slechts als kan worden aangetoond dat mogelijke alternatieven een beter milieurendement hebben, kan hiervan worden afgeweken. Voor grondwaterbeschermingsgebieden geldt het bovenstaande als harde eis, aangezien deze gebieden onderdeel uitmaken van de Provinciale Milieu Verordening (PMV). Voor bodembeschermingsgebieden en PEHS-gebieden heeft deze eis de status van een inspanningsverplichting. Verplaatsing van licht verontreinigde grond binnen hetzelfde beschermingsgebied wordt toegestaan, mits (naast de beoordeling op de chemische kwaliteit conform de vrijstellingsregeling grondverzet) rekening wordt gehouden met de fysische kwaliteit van grond en ontvangende bodem. Meer nog dan bij hergebruik in gewone gebieden dient bij hergebruik in beschermingsgebieden voorkomen te worden dat de samenstelling van de toe te passen grond afwijkt van die van de ontvangende bodem. In het algemeen is het aanbrengen van grond uit de bebouwde kom en uit agrarische gebieden in beschermingsgebieden dan ook niet mogelijk (tenzij toegepast in bebouwd, resp. agrarisch deel van het gebied). Archeologisch waardevolle gebieden moeten worden beschermd. Bij ruimtelijke ontwikkelingen dient daarom rekening gehouden te worden met deze gebieden. Voorafgaand aan eventuele ruimtelijke ontwikkelingen of grondverzet dient zonodig eerst archeologisch onderzoek plaatsvinden. De aanwezigheid van bijzondere beschermingsgebieden in de gemeente Wijdemeren staat verder uitgewerkt in paragraaf mei 2008,eindrapport pagina 8

12 2.9 Besluit Bodemkwaliteit In juli 2008 treedt het Besluit bodemkwaliteit ( droge deel ) in werking. Met de inwerkingtreding vervallen het Bouwstoffenbesluit en de Vrijstellingsregeling grondverzet. In het Besluit bodemkwaliteit is onderscheid gemaakt in regels voor hergebruik van bouwstoffen en regels voor hergebruik van grond en bagger. De inwerkingtreding van het Besluit bodemkwaliteit heeft consequenties voor de methode van opstellen van bodemkwaliteitskaarten en bodembeheerplannen. Bodemkwaliteitskaarten met bodembeheerplan die nog voor de inwerkingtreding van het Besluit bodemkwaliteit zijn vastgesteld, zijn nog vijf jaar geldig. Bodemkwaliteitskaarten met bodembeheerplan die nog voor de in werking treding van het Besluit bodemkwalit eit zijn vastgesteld zijn nog vijf jaar geldig. 30 mei 2008,eindrapport pagina 9

13 3 Bodemkwaliteitskaart De uitgangspunten voor de actualisatie van de bodemkwaliteitskaart zijn in paragraaf 3.1 uiteengezet. Voor de actualisatie zijn de eerder opgestelde bodemkwaliteitskaarten (bron 22 en 23) geëvalueerd en waar nodig aangepast. Wijzigingen en toevoegingen zijn beschreven in paragraaf 3.2. In paragraaf 3.3 wordt ingegaan op de zoneringsberekeningen. Tot slot wordt het resultaat (de geactualiseerde bodemkwaliteitskaart) beschreven in paragraaf 3.4. Deze dient als uitgangspunt voor het bodembeheerplan (hoofdstuk 4). 3.1 Uitgangspunten bodemkwaliteitskaart De uitgangssituatie voor de huidige bodemkwaliteitskaart wordt gevormd door de bodemkwaliteitskaarten van het Loosdrechtse Plassengebied en de gemeente Nederhorst den Berg (bron 22 en 23). Hierin is het beheergebied aan de hand van bodemopbouw (bijlage 2), landgebruik en bebouwingsgeschiedenis (bijlage 3) onderverdeeld in verschillende deelgebieden. Voor de verschillende zones is het volgende bekeken: De gegevens van bodemonderzoeken uit het bodeminformatiesysteem zijn geïnterpreteerd. Per zone zijn verschillende statistische kentallen berekend (gemiddelde, lognormaal gemiddelde en diverse percentielwaarden) voor verschillende stoffen (acht metalen (As, Cd, Cr, Cu, Hg, Pb, Ni en Zn), PAK en EOX). De berekeningen zijn voor twee verschillende dieptetrajecten uitgevoerd (0-0,5 m-mv (bovengrond) en 0,5-2 m-mv (ondergrond)); Zones zijn schoon als deze op basis van het rekenkundig gemiddelde binnen criteria van de vrijstellingsregeling samenstellings- en immissiewaarden (bron 6) liggen; De 95-percentielwaarde is conform de Interim-richtlijn (bron 1) getoetst aan de tussenwaarde (T); Gebieden met onvoldoende gegevens (minder dan 20 analyses conform de Interim-richtlijn bodemkwaliteitskaarten) zijn aangeduid als niet gezoneerd; Er is alleen gekeken naar de diffuse bodemkwaliteit. Verdachte locaties of lokale gevallen van bodemverontreiniging zijn niet meegenomen. 3.2 Evaluatie en aanpassingen gebiedsindeling Op basis van ervaring van de gemeente Wijdemeren zijn enkele geografische aanpassingen doorgevoerd. Allereerst is het grondgebied van de voormalige gemeenten Loosdrecht, Nederhorst den Berg en s Graveland samengevoegd. Vervolgens zijn de zonegrenzen enigszins aangepast. Op basis van de bodemkwaliteitskaart van Nederhorst den Berg is het gebied opgedeeld in verschillende eenheden: Landgebruik, onderverdeeld in: * bedrijfsmatige bebouwing * woonbebouwing 30 mei 2008,eindrapport pagina 10

14 * buitengebied, onderverdeeld in camping moeras voormalige vuilstortplaats algemeen buitengebied in de Horn- en Kuierpolder en de Horstermeerpolder Periodes van bebouwing: * Wonen voor 1945 * Wonen * Wonen * Wonen * Bedrijven voor 1945 * Bedrjiven * Bedrijven Ophooglagen en dempingen (zie ook bijlage 2d bodemkwaliteitskaart Nederhorst den Berg): * ophoging: alle woon- en bedrijfsbebouwing in de Horstermeerpolder * ophoging: bedrijfs- en woonbebouwing van voor 1945 in de Horn- en Kuierpolder * ophoging met zand en specie: woonbebouwing van in de Blijkpolder * ophoging met zand: woonbebouwing van in Overmeer * demping met zand: een gedeelte van de oude lintbebouwing in de Horn- en Kuierpolder Op basis van de bodemkwaliteitskaart van het gebied rond de Loosdrechtse Plassen, is dat gebied opgedeeld in de volgende soorten landgebruik: natuurgebieden * venige natuurgebieden * zandige natuurgebieden agrarische gebieden * venige agrarische gebieden * zandige agrarische gebieden (lint)bebebouwing water De bebouwingsgeschiedenis die aan de hand van bovenstaande indeling is opgesteld, is weergegeven in bijlage 3. Met deze indeling als basis zijn de berekeningen uitgevoerd met de beschikbare data uit StraBis (aangeleverd in november 2007). 3.3 Zoneringsberekeningen en classificatie Op basis van de vastgestelde zonegrenzen en de beschikbare analyseresultaten zijn verschillende kentallen per zone berekend (gemiddelde, mediaan, 80-percentielwaarde, 95-percentielwaarde etc.). De methodiek voor het bepalen van percentielwaarden is nader uitgewerkt in het boek Practical non-parametric statistics van Conover (bron 21). De resultaten van de berekeningen zijn opgenomen in bijlage 5a. De kentallen zijn gebruikt voor het toekennen van een zoneringklasse. 30 mei 2008,eindrapport pagina 11

15 Voor het berekenen van de zonering is een aantal keuzes gemaakt met betrekking tot de dataset waarop de bodemzonering is gebaseerd. Bijlage 5b gaat nader in op de voorbewerkingen van de dataset, zoals de keuzes die zijn gemaakt voor mengmonsters, analyseresultaten van monsters beneden detectiegrenzen en uitschieters. Monsters van verdachte locaties zijn alleen meegenomen in de zoneringsberekeningen voor zover er geen sprake is van een lokale verontreiniging die sterk afwijkt van de omgeving. Bijlage 5b geeft tevens een toelichting op de betekenis van de verschillende statistische kentallen. Eerst wordt nader ingegaan op het begrip gebiedseigen bodemkwaliteit en het hieraan gerelateerde begrip achtergrondwaarde. De Interim-richtlijn gaat uit van classificatie van zones aan de hand van het rekenkundig gemiddelde. Verder heeft in de Interim-richtlijn bodemkwaliteitskaarten de 95-percentielwaarde een specifieke rol bij het opstellen van een bodembeheerplan. De geactualiseerde bodemkwaliteitskaart van de gemeente Wijdemeren is opgesteld op basis van deze Interim-richtlijn. 3.4 Resultaat Tijdens de berekeningen kunnen verschillende kentallen berekend worden. Bijlage 5a bevat respectievelijk voor de boven- en ondergrond per zone een aantal statistische kentallen en de berekende zonering. Alle statistische kentallen (met uitzondering van de maximaal gemeten waarden) in de bijlagen zijn omgerekend naar waarden voor een standaard bodem (lutum = 25% en organische stof = 10%). De gemeente Wijdemeren hanteert, conform de Interimrichtlijn, het rekenkundige gemiddelde en de 95-percentielwaarde (P95) om de algemene bodemkwaliteit aan te duiden. De bodemkwaliteitskaart van de gemeente Wijdemeren is weergegeven in bijlage 6a (bovengrond) en 6b (ondergrond). De zones zijn geclassificeerd op basis van de toetsing van het rekenkundig gemiddelde aan de Samenstellingswaarde 1 en 2 van het Bouwstoffenbesluit en op basis van de toetsing van de 95-percentielwaarde aan deze zelfde samenstellingswaarden. In tabel 1 is voor de bovengrond per zone de classificatie weergegeven op basis van het (rekenkundig) gemiddelde en de 95-percentielwaarde. Tabel 1: Zones bovengrond (BG) weergegeven met classificaties Zone Bovengrond Gemiddelde BG Zone 1: Buitengebied Schoon Schoon < T BG Zone 2: Buitengebied Schoon MVR Schoon MVR < T BG Zone 3: Buitengebied licht verontreinigd, P95>T Licht verontreinigd > T BG Zone 4: Buitengebied sterk verontreinigd, P95>T (Arseen) Sterk verontreinigd > T BG Zone 5: Wonen en Bedrijven Schoon (MVR), P95<T Schoon MVR < T BG Zone 6: Wonen licht verontreinigd P95<T Licht verontreinigd < T BG Zone 7: Wonen licht verontreinigd P95>T Licht verontreinigd > T BG Zone 8: Wonen en bedrijven sterk verontreinigd P95>T (Arseen) Sterk verontreinigd > T BG Zone 9: Bedrijven licht verontreinigd P95>T Licht verontreinigd > T P95 30 mei 2008,eindrapport pagina 12

16 Vanwege vergelijkbaarheid in kwaliteit zijn voor de ondergrond enkele bovengrondzones samengevoegd. In tabel 2 is per zone de classificatie weergegeven voor het (rekenkundig) gemiddelde en de 95-percentielwaarde. De zones zijn genummerd op basis van de samengevoegde bovengrondzones. Tabel 2: Zones ondergrond (OG) weergegeven met classificaties Zone Ondergrond Gemiddelde OG Zone : Schoon (MVR) Schoon < T OG Zone 7: Wonen licht verontreinigd P95<T Licht verontreinigd < T OG Zone 3+9: Buitengebied/bedrijven licht verontreinigd P95>T Licht verontreinigd > T OG Zone 4+8: Matig verontreinigd, P95>T (Arseen) Matig verontreinigd > T P95 In de bodemkwaliteitskaart wordt de diffuse bodemkwaliteit vastgelegd van een deelgebied (zone). Met nadruk wordt erop gewezen dat de bodemkwaliteit hier plaatselijk van kan afwijken. De bodemkwaliteit onder huizen kan bijvoorbeeld afwijken van de bodemkwaliteit in de tuinen. Enerzijds kan de grond onder de huizen schoner zijn omdat die grond in mindere mate is beïnvloed door menselijke activiteiten dan in de tuinen. Anderzijds kan de grond in de tuinen juist schoner zijn door het opbrengen van schone teelaarde. Verder kan de bodemkwaliteit plaatselijk afwijken onder wegen (hier is vaak schoon cunetzand gebruikt), ter plaatse van bedrijven die een lokale verontreiniging hebben veroorzaakt, ter plaatse van geluidswallen (waar mogelijk verontreinigde grond is gebruikt) of op andere bijzondere locaties (zie paragraaf 4.4). Uit tabel 1 en 2 blijkt dat in de gemeente Wijdemeren een gebied voorkomt met sterk verhoogde arseenwaarden. Hierop wordt verder ingegaan in paragraaf 3.5. Verder blijkt dat de gemeente Wijdemeren relatief hoge meetwaarden voor zware metalen en PAK kent in onverdacht gebied, bijvoorbeeld bovengrondzone 3 (licht verontreinigd buitengebied met een P95 boven de tussenwaarde). Uit informatie van de gemeente Wijdemeren blijkt dat dergelijke waarden ook gesignaleerd worden tijdens regulier bodemonderzoek. Gevolg van de hoge waarden is dat in een relatief groot gebied de P95 boven de tussenwaarde ligt en er daardoor conform de Interim-richtlijn geen vrij grondverzet gepleegd mag worden. Oorzaak van de hoge waarden is vooralsnog onbekend. Mogelijk zijn ze het gevolg van ophogingen in het verleden. 3.5 Van nature verhoogd Arseen Uit tabel 1 en 2 blijkt dat in enkele zones het rekenkundig gemiddelde van de parameter arseen de samenstellingswaarde 2 overschrijdt. Het betreft zone 4 (buitengebied) en zone 8 (wonen en bedrijven) die beiden in de venige Horstermeerpolder liggen. Conform de Interim-richtlijn mag in sterk verontreinigde zones geen grondverzet op basis van de Vrijstellingsregeling plaatsvinden. Uitzondering hierop (volgens provinciaal beleid) is als het een natuurlijk voorkomende stof betreft. Arseen is een stof die van nature in een hoge concentratie voorkomt in grond- en grondwater ter plaatse van de Horstermeerpolder, zonder dat de hoge concentraties het directe gevolg is van emissies van stoffen door de mens. Menselijke ingrepen in de Horstermeerpolder, zoals turf- en zandwinning, kunnen echter wel een bijdrage leveren. 30 mei 2008,eindrapport pagina 13

17 Onderstaand wordt een meer gedetailleerde omschrijving van de herkomst gegeven. De beschrijving is voor een belangrijk deel gebaseerd op de studie die de Vrije Universiteit (Amsterdam) in de Horstermeerpolder heeft gedaan (bron 24). In hoofdstuk 4 wordt beschreven hoe met zone 4 en 8 wordt omgegaan met betrekking tot grondverzet. Proces en herkomst Arseen Over het algemeen worden van nature verhoogde arseengehalten aangetroffen in gebieden met ijzerrijke gronden. De met arseen verrijkte bodem is een gevolg van jarenlange verwering van ijzer- en arseenhoudende mineralen in hooggelegen gebieden gevolgd door uitspoeling en precipitatie van het ijzer en arseen in lager gelegen gebieden. IJzeraanrijking van grond komt met name voor op plaatsen waar grondwater opkwelt. Gemiddelde gehalten arseen in de bovengrond zijn het hoogst, daar waar klei, venige klei of veen wordt aangetroffen. Het proces dat verantwoordelijk is voor de hoge arseengehalten in de Horstermeerpolder verloopt vermoedelijk als volgt: In de Spiegelplas hebben tot op grote diepte zandwinningen plaatsgevonden. Het arseen is mogelijk vanuit het vergraven basisveen gemobiliseerd, door oxidatie van arseenhoudend pyriet met opgelost zuurstof. Zo kan het op grote diepte vanuit de zandwinput in de watervoerende pakketten terecht zijn gekomen. Dit proces speelt het sterkst in de ondergrond in het noordwesten van de Horstermeerpolder. In de Horstermeerpolder zijn drie kwelstromen te onderscheiden. Ten eerste het zoete arseenhoudende grondwater dat in het noorden kwelt, waarschijnlijk aangevoerd vanuit het plassengebied ten noorden van de polder. Ten tweede het zoete grondwater dat in het zuiden kwelt (en nauwelijks arseen bevat), mogelijk aangevoerd vanuit de Kortenhoefse plassen. Ten derde het brakke tot zoute grondwater dat in het centrum van de polder kwelt. Dit grondwater wordt aangetrokken vanuit de diepere watervoerende pakketten ten noorden van de polder en is in deze pakketten terecht gekomen door transgressies van de Zuiderzee in vooral de Middeleeuwen. Het arseen dat in de ondergrond vrijkomt, wordt met de stroom kwelwater meegevoerd naar de Horstermeerpolder. Dit kwelwater komt uiteindelijk in de watergangen en de bovengrond van de polder terecht. Hier adsorbeert arseen aan de aanwezige ijzer(hydr)oxiden en mogelijk aan het organisch materiaal. Door de adsorptie hoopt het arseen zich op in de sliblaag en in de landbodem. Mogelijk is de ophoping in de waterbodem het sterkst, omdat het grootste deel van het kwelwater direct in de watergangen terechtkomt. 3.6 Waterbodemkwaliteitskaart In de gemeente Wijdemeren is in mei 2000 een waterbodemkwaliteitskaart opgesteld van het Loosdrechtse Plassengebied (bron 25). Doel hiervan was om de waterbodemkwaliteit van de Loosdrechtse Plassen en de aanliggende jachthavens inzichtelijk te maken. In de rapportage van de waterbodemkwaliteitskaart wordt ingegaan op de kwaliteit van de waterbodem in het Loosdrechtse Plassengebied. De kaartbijlagen uit dat rapport zijn één op één 30 mei 2008,eindrapport pagina 14

18 als bijlage 11 overgenomen in de onderhavige bodemkwaliteitskaartrapportage. Voor meer informatie over hoe om te gaan met baggerstromen in het Loosdrechtse Plassengebied wordt verwezen naar de rapportage van de waterbodemkwaliteitskaart uit mei Functiekaart Vooruitlopend op het Besluit bodemkwaliteit dat op 1 juli 2008 van kracht wordt (zie paragraaf 2.9), is een functiekaart opgesteld. Dit is een afgeleide van de kaart met bebouwingsgeschiedenis en landgebruik zoals die in bijlage 3 te zien is. De functiekaart is daar een vereenvoudigde versie van en laat drie typen functies zien: wonen, industrie (bedrijven) en overig (buitengebied). De functiekaart is opgenomen als bijlage mei 2008,eindrapport pagina 15

19 4 Bodembeheerplan 4.1 Inleiding Op grond van de in het vorige hoofdstuk besproken bodemkwaliteitskaart is het bodembeheerplan opgesteld. De basis van het bodembeheerplan is de grondstromenmatrix. In dit hoofdstuk worden de uitgangspunten behandeld die gehanteerd zijn bij het opstellen van het bodembeheerplan van de gemeente Wijdemeren. Voor de bodemkwaliteitskaart is de gemeente ingedeeld in een aantal zones met een vergelijkbare bodemkwaliteit (zie bijlage 4). Het criterium van vergelijkbaarheid wordt eveneens in dit hoofdstuk besproken. Verder wordt het feitelijke grondstromenplan besproken: de grondstromenmatrix (bijlage 7). In de grondstromenmatrix is aangegeven welke regels gelden bij grondverzet van de ene zone naar de andere zone. De belangrijkste voorwaarde voor hergebruik van grond als bodem is dat de hergebruiksgrond van vergelijkbare of betere kwaliteit moet zijn dan de kwaliteit van de ontvangende bodem (standstill-beginsel). Als toetsingskader geldt hierbij het rekenkundig gemiddelde (gem.) van de betreffende zone zoals vastgesteld in de bodemkwaliteitskaart. Bijlage 5a gaat nader in op de onderliggende statistiek. Voordat de grondstromenmatrix geraadpleegd mag worden, moet worden nagegaan of er sprake is van een lokaal bijzondere situatie. Dit wordt in paragraaf 4.4 toegelicht. 4.2 Uitgangspunten bodembeheerplan In deze paragraaf staan de uitgangspunten weergegeven die zijn gehanteerd bij het opstellen van de grondstromenmatrix voor de gemeente Wijdemeren. Het standstill-beginsel vormt hierbij de basis. De gemeente Wijdemeren kiest, conform de Interim-richtlijn bodemkwaliteitskaarten, voor de volgende uitgangspunten: Er kan alleen gebruik worden gemaakt van de Vrijstellingsregeling Grondverzet als de P95 van de zone van herkomst kleiner is dan de tussenwaarde (P95<T) en de zone van herkomst vergelijkbaar is met de zone van toepassing. De tussenwaarde is het gemiddelde van samenstellingswaarde 1 en 2. De vergelijkbaarheid van zones wordt bepaald door het vergelijken van statistische kentallen. Het toetsingskader (bijlage 8) wordt gevormd door de achtergrondwaarden (rekenkundige gemiddelden) vermenigvuldigd met een acceptatiefactor. Als het rekenkundig gemiddelde kleiner is dan de samenstellingswaarde 1, wordt deze samenstellingswaarde gehanteerd als achtergrondwaarde. Het vermenigvuldigen van het rekenkundig gemiddelde van de ontvangende bodem met een acceptatiefactor versoepelt enigszins het hergebruik van grond. Conform de Interim-richtlijn wordt gekozen voor een acceptatiefactor van 1,2. Als het toetsingskader van de herkomstzone kleiner is dan de achtergrondwaarden van de ontvangende bodem vermenigvuldigd met de acceptatiefactor, dan is de kwaliteit van de grond van herkomst vergelijkbaar of van betere kwaliteit (standstill-beginsel). 30 mei 2008,eindrapport pagina 16

20 Er wordt gebruik gemaakt van de vrijstellingsregeling samenstellings- en immissiewaarden (bron 6). Dit houdt in dat als binnen een zone het rekenkundig gemiddelde van maximaal drie parameters groter is dan de samenstellingswaarde 1, maar kleiner dan twee maal deze samenstellingswaarde en de P95 van deze parameters kleiner dan de tussenwaarde is, de zone wordt geclassificeerd als schoon MVR. Voor het opstellen van het bodembeheerplan wordt een zone met de classificatie schoon MVR behandeld als schoon. In schone zones wordt alleen schone grond toegepast (onder schone grond wordt grond verstaan met concentraties die binnen de criteria van de vrijstellingsregeling samenstellings- en immissiewaarden (bron 6) liggen). Voor zones geclassificeerd als schoon MVR worden voor het toepassen van grond in die zones de achtergrondwaarden van de betreffende gebieden gehanteerd voor het toetsingskader. Indien grond vrijkomt binnen een zone waarvan de 95-percentielwaarde voor een van de parameters groter is dan de tussenwaarde dient de kwaliteit van deze grond te worden bepaald. In paragraaf 4.6 zijn de vereiste bewijsmiddelen beschreven. Grondverzet op basis van de bodemkwaliteitskaart en het bodembeheerplan mag plaatsvinden tot een maximale diepte van 2,0 m-mv. 4.3 Bijzondere beschermingsgebieden volgens provinciaal beleid In het beheergebied van de gemeente Wijdemeren komen de volgende provinciale bijzondere beschermingsgebieden voor: Provinciale Ecologische Hoofdstructuur (PEHS) (waaronder het Groene Hart) Aardkundige Waarden Grondwaterbeschermingsgebieden Overige bijzondere gebieden (cultuur-historische en aardkundige waarden). Voor deze gebieden heeft de provincie een aanvullend beleid opgesteld (beschreven in paragraaf 2.7). Voor grondverzet van buiten naar binnen een bijzonder beschermingsgebied* hanteert de gemeente Wijdemeren het onderstaande beleid. * Hiertoe wordt ook gerekend: Grondverzet van buiten naar binnen een bijzonder beschermingsgebied, maar binnen dezelfde bodemkwaliteitszone. PEHS-gebieden, grondwaterbeschermingsgebieden Binnen de PEHS-gebieden (waaronder het Groene Hart) komen zogenoemde Cultuurnatuurgebieden voor, Grote natuurgebieden en Groot water. De grondwaterbeschermingsgebieden die voorkomen in de gemeente Wijdemeren zijn: Waterleidingplas Gemeentewaterleidingen Amsterdam (GWA) Grondwaterbeschermingsgebied Bethunepolder Wingebied Loosdrecht. Voor deze gebieden geldt: Toepassen van grond van buiten een beschermingsgebied in het beschermingsgebied kan alleen indien de grond schoon is, ongeacht de bodemkwaliteit van de zone waarin zich het beschermingsgebied bevindt; 30 mei 2008,eindrapport pagina 17

21 De toe te passen grond en de ontvangende bodem moeten een vergelijkbare fysische kwaliteit hebben. De fysische kwaliteit wordt gevormd door de grondsoort (veen, klei of zand). Voor grondwaterbeschermingsgebieden geldt dit als harde eis. Voor de grote natuurgebieden binnen de PEHS geldt dit als inspanningsverplichting. Gebieden met cultuur-historische (archeologische) en aardkundige waarden In de gemeente Wijdemeren komen geen wettelijk vastgestelde aardkundige monumenten voor. De gebieden die binnen de gemeente aardkundige waarde hebben, zijn: Ankeveense en Kortehoefse plassen Vuntus (Oud-Loosdrecht) De Ster (Nieuw-Loosdrecht) Ook onder de archeologisch waardevolle gebieden in de gemeente zijn geen officiële rijksmonumenten. Binnen de gemeente gaat het om de volgende archeologisch waardevolle gebieden: Oude lintbebouwing langs de Koninginneweg en Emmaweg in Kortenhoef Oude lintbebouwing langs het zuidelijke deel van de Kortenhoefsedijk in Kortenhoef Oude lintbebouwing langs het Stichts End in Ankeveen Klein gebied rond de Slotlaan in Nederhorst den Berg Daarnaast komt in het noorden een klein gebied rond de Hinderdam en Klompweg in Hinderdam voor dat van waarde is. In de bovenstaande gebieden kan niet zondermeer grondverzet plaatsvinden. Als er een verzoek tot grondverzet vanuit of naar deze zones wordt ingediend bij de gemeente, is het aan de gemeente om te bepalen of dit is toegestaan of niet. In geval van archeologisch waardevolle gebieden dient overlegd te worden met de provincie Noord-Holland. 4.4 Lokale bijzondere situaties In de bodemkwaliteitskaart is de gebiedseigen bodemkwaliteit van de zones vastgelegd. Lokaal kan de bodemkwaliteit echter afwijken van de zonekwaliteit. Om deze reden dient, in geval van grondverzet, altijd historisch onderzoek uitgevoerd te worden naar de locatie van herkomst en toepassing. Als blijkt dat de locatie van herkomst één van de volgende uitzonderingen betreft, mag geen grondverzet plaatsvinden op basis van de Vrijstellingsregeling: Erven in het buitengebied; Stortplaatsen; Puinpaden; Overige niet-representatieve locaties in een bodemkwaliteitszone. Deze locaties worden uitgezonderd van het bodembeheerplan omdat de bodemkwaliteit ter plaatse niet representatief is voor de zone waarin ze liggen. 30 mei 2008,eindrapport pagina 18

22 Voor stortplaatsen wordt momenteel specifiek beleid opgesteld door de Provincie Noord- Holland. In de gemeente Wijdemeren komen de volgende stortplaatsen voor: Hollands End I Hollands End II Van Loenen Terrein Vet Terrein Boom Terrein Kemp Terrein Spek Kortenhoefsedijk Loodijk (sanering in uitvoering) Kortenhoefsedijk 65 Terrein Mur Groenewoud Gemeentewerf Kortenhoef Kortenhoefsedijk In afwachting op het nader vast te stellen beleid door de provincie, is grondverzet ter plaatse van deze stortplaatsen ter beoordeling van de bouwstoffencoördinator van de gemeente. Indien uit het historisch onderzoek blijkt dat er sprake is van afwijkende bodemkwaliteit kunnen niet automatisch de regels uit de grondstromenmatrix worden gevolgd. Het betreft de volgende situaties: Locaties met een lokale verontreiniging (door puntbron); Wegbermen; Gesaneerde locaties; Afwijkende zintuiglijke waarnemingen; Gevoelige bestemmingen. Er dient eerst te worden gecontroleerd of de herkomstlocatie historisch verdacht is alvorens hergebruik volgens het zoneringsbeleid mogelijk is. Bij de melding van het hergebruik dient de melder historische informatie te verstrekken waaruit blijkt dat de herkomstlocatie niet verdacht is ten aanzien van bodemverontreiniging. Voor de aan te leveren historische informatie kan de Handleiding voor historisch onderzoek (NVN 5725) geraadpleegd worden. Hierna controleert de desbetreffende gemeente of op de locatie bodemonderzoeken, verdachte activiteiten en/of tanks bekend zijn. Hiervoor worden de volgende bronnen geraadpleegd: het bodeminformatiesysteem; het Historisch Bodembestand (HBB); het Wet Milieubeheer bestand; het tankbestand. Uit de verzamelde informatie moet blijken of er sprake is van een verdachte of verontreinigde locatie. Als grond vrijkomt ter plaatse van een lokale verontreiniging of een verdachte (deel)locatie dan dient de kwaliteit van de vrijkomende grond te worden bepaald voordat de grond kan worden hergebruikt. In eerste instantie dient met een juiste onderzoeksmethode de lokale verontreini- 30 mei 2008,eindrapport pagina 19

23 ging opgespoord en gekarteerd te worden (bijvoorbeeld door middel van een NEN-verdacht onderzoek). Indien uit het onderzoek blijkt dat er geen verontreiniging aanwezig is, dan wordt uitgegaan van de oorspronkelijke zonering. Indien bij grondverzet blijkt dat er wel een verontreiniging aanwezig is, moet er in ernstige gevallen gesaneerd worden. In niet ernstige gevallen wordt de grond in depot gezet en onderzocht door middel van een partijkeuring conform Bouwstoffenbesluit. Er moet uiteraard voldaan worden aan de verplichtingen uit de Wet bodembescherming (Wbb). Het ter plaatse van een saneringslocatie toepassen van grond afkomstig van elders mag niet plaatsvinden op basis van de Vrijstellingsregeling grondverzet, omdat dit volgens de regelgeving van de Wbb geldt als een saneringsmaatregel. Bovengenoemde situaties worden hieronder nader beschreven. Locaties met een lokale verontreiniging veroorzaakt door een puntbron Op verschillende plaatsen komen verontreinigingen voor die worden veroorzaakt door een lokale puntbron (bijvoorbeeld ter plaatse van een ondergrondse olietank). In het geval van vrijkomende grond ter plaatse van een lokale verontreiniging mag uiteraard niet van de algemene zonekwaliteit worden uitgegaan. Wegbermen Wegbermen in de bebouwde kom vallen binnen de zone waar in ze gelegen zijn. In het buitengebied worden de wegbermen als verdacht aangemerkt. Hier dient een NEN-onderzoek verricht te worden. De wegbermen zijn niet apart weergegeven op de kaartbijlagen. Gesaneerde locaties Locaties die in het verleden zijn gesaneerd mogen niet opnieuw verontreinigd raken door het aanbrengen van licht verontreinigde grond. Hergebruik van licht verontreinigde grond op reeds multifunctioneel gesaneerde locaties is derhalve niet toegestaan. Op locaties die zijn gesaneerd door middel van het aanbrengen van een leeflaag mag de grond alleen worden verwijderd als dit wordt gemeld aan het bevoegd gezag. Indien de leeflaag direct wordt hersteld, kan de gemeente het grondverzet wel toestaan. De kwaliteit van de leeflaag mag hierbij niet verslechteren. Afwijkende zintuiglijke waarnemingen Indien tijdens de uitvoering van het grondverzet uit zintuiglijke waarnemingen blijkt dat de grond mogelijk verontreinigd is, dient deze partij grond in depot te worden gezet. Door middel van monstername en analyses dient de kwaliteit van de betreffende partij grond te worden vastgesteld. Voorbeelden van dergelijke zintuiglijke waarnemingen zijn afwijkende geuren en bodemvreemde bijmengingen van bijvoorbeeld puin, koolas en/of asbest. Gevoelige bestemmingen In Van trechter naar zeef (bron 4) zijn de bodemgebruikswaarden voor immobiele parameters gepubliceerd. Dit zijn standaard terugsaneerwaarden voor de leeflaag om, afhankelijk van het gebruik, te beoordelen of de concentraties in de bodem kunnen leiden tot risico s. In een aantal zones zijn deze bodemgebruikswaarden voor één of meer parameters lager dan het rekenkun- 30 mei 2008,eindrapport pagina 20

24 dig gemiddelde. Zo is bijvoorbeeld de bodemgebruikswaarde voor lood voor gebruikstype I (wonen en intensief gebruikt (openbaar) groen) gelijk gesteld aan de streefwaarde. De bodemgebruikswaarden zijn niet als algemene normen overgenomen voor het hergebruikbeleid. De gemeente behoudt zich het recht voor om bij de beoordeling van meldingen afhankelijk van de bestemming van de locatie waar de grond wordt toegepast een strengere norm voor te schrijven dan de achtergrondwaarde in het gebied. Uitgangspunt hierbij is dat de gemeente wil voorkomen dat de toepassing van verontreinigde grond leidt tot risico s voor de volksgezondheid. Voor gevoelige locaties ten aanzien van de risico s van bodemverontreiniging (bijvoorbeeld kinderspeelplaatsen) vormt naast de toetsing aan de waarden uit bijlage 6 tevens de beoordeling van de risico s van de bodemverontreiniging een onderdeel van de afhandeling van de melding van het voorgenomen grondverzet. De grond op deze gevoelige bestemmingen moet voldoen aan de bodemgebruikswaarden. 4.5 Hoge gehalten aan van nature voorkomende stoffen In paragraaf 3.12 is de herkomst en het proces met betrekking tot arseen in de Horstermeerpolder beschreven. Arseen is een stof die van nature in een hoge concentratie voorkomt in grond- en grondwater ter plaatse van de Horstermeerpolder, zonder dat de hoge concentraties het directe gevolg is van emissies van stoffen door de mens. Menselijke ingrepen in de Horstermeerpolder, zoals turf- en zandwinning, kunnen echter wel een bijdrage leveren. Op basis van provinciaal beleid mag grondverzet ter plaatse van de Horstermeerpolder plaatsvinden, als aan drie voorwaarden wordt voldaan: 1. De concentratie arseen moet een natuurlijke herkomst hebben en niet het gevolg zijn van emissie van arseen door de mens. 2. Er treedt geen significante verslechtering op van de kwaliteit van de ontvangende bodem (grond- en grondwater). Het standstill principe is een belangrijk uitgangspunt. 3. Geen grond met hoge gehalten mag worden toegepast op grond met hoge gehalten aan van nature voorkomende stoffen. Om aan deze regels te voldoen zijn de volgende regels geformuleerd: Grond afkomstig van de Horstermeerpolder kan niet toegepast worden in zones buiten de Horstermeerpolder (zie bijlage 1), tenzij aanvullend onderzoek uitgevoerd wordt op arseen. Indien de concentratie arseen kleiner of gelijk is aan de streefwaarde, dan mag de grond alsnog worden verzet buiten de Horstermeerpolder. Grondverzet binnen de Horstermeerpolder is toegestaan, ondanks dat de arseenconcentratie zich boven de interventiewaarde bevindt. De gemeente behoudt zich het recht voor om bij de beoordeling van meldingen- afhankelijk van de bestemming van de locatie waar de grond wordt toegepast, een strengere norm voor te schrijven. Uitgangspunt is hierbij dat de gemeente wil voorkomen dat de toepassing van verontreinigde grond leidt tot risico s voor de volksgezondheid. Bovenstaande regels zijn geïmplementeerd in de grondstromenmatrix (zie paragraaf 4.6 en bijlage 7). Indien de regels van dit bodembeheerplan en de grondstromenmatrix worden nage- 30 mei 2008,eindrapport pagina 21

25 leefd wordt aan bovenstaande voorwaarden voldaan en kan grondverzet van, naar en binnen de Horstermeerpolder plaatsvinden. 4.6 Grondstromenmatrix In bijlage 7 is de grondstromenmatrix van de gemeente Wijdemeren opgenomen. Indien geen sprake is van een lokale bijzondere situatie zoals beschreven in paragraaf 4.4, dan gelden voor hergebruik van grond de regels zoals weergegeven in deze grondstromenmatrix. Beschrijving van de grondstromenmatrix Op de horizontale as staan de zones weergegeven als herkomstzone (in welke zone komt de grond vrij). Op de verticale as zijn de zones weergegeven als bestemmingszone (in welke zone wordt de grond toegepast). De matrix bevat voor elke combinatie van herkomst- en bestemmingszone een vakje een letter en met een kleurcodering. Komend van de zone van herkomst ga je via de matrix naar de zone ontvangende bodem (de zone waar je de grond toe wilt passen). Het combinatievakje bevat een letter (A-E) met kleurcodering die voor een voorwaarde voor grondverzet staat. In de bijlage van de grondstromenmatrix is de stroomrichting schematisch weergegeven. Tevens staan, per letter met kleurcodering, de voorwaarden voor grondverzet in de bijlage beknopt beschreven. Toelichting bij de grondstromenmatrix Afhankelijk van de zone van herkomst en bestemming kan de grond vrij worden toegepast of dient eerst de kwaliteit van de vrijkomende grond te worden bepaald. De regels, bewijsmiddelen en kwaliteitseisen zijn bij de grondstromenmatrix vermeld. De analyseresultaten van de bewijsmiddelen (partijkeuring of bodemonderzoek) moeten worden getoetst aan de concentraties die staan weergegeven in het toetsingskader in bijlage 8. De toetsingsconcentratie is in principe de samenstellingswaarde 1 voor de betreffende stof, tenzij het rekenkundig gemiddelde voor deze stof hoger is dan deze samenstellingswaarde. In dit geval wordt het rekenkundig gemiddelde gehanteerd als achtergrondwaarde. De acceptatiefactor van 1,2 is hierin verwerkt. Grondverzet is alleen mogelijk indien alle analyseresultaten kleiner of gelijk zijn aan de concentraties uit het toetsingskader. In het onderstaande kader zijn de verschillende categorieën uit de grondstromenmatrix uitgewerkt. 30 mei 2008,eindrapport pagina 22