Iconografie is de tak van de kunstgeschiedenis die zich bezig houdt met de onderwerpen in de beeldende kunst, en hun diepere betekenis of inhoud.
|
|
- Annelies Maas
- 7 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Samenvatting Roelof van Straten 1. Wat is iconografie? Iconografie is de tak van de kunstgeschiedenis die zich bezig houdt met de onderwerpen in de beeldende kunst, en hun diepere betekenis of inhoud. D.w.z dat de iconografie niet alleen voorstellingen als geheel bestudeert, maar ook details. Iconografie betekent letterlijk beeldbeschrijving. Doelen van de iconografie zijn: 1. De onderwerpen van de kunstwerken bepalen en, wanneer aanwezig, de diepere betekenis te vinden en te verklaren. 2. Het vinden van de directe en indirecte bronnen van de kunstenaar. 3. Het bestuderen van bepaalde onderwerpen en hun ontwikkeling, de wijze van uitbeelden en de diepere betekenis door de eeuwen heen. Er zijn 3 stadia van iconografisch onderzoek: 1. Pre-iconografische beschrijving : Een zuivere opsomming van wat er allemaal te zien is in het kunstwerk, zonder de dingen die we zien met elkaar in verband te brengen. We zijn gedwongen heel precies te kijken! Zelfs kleine details kunnen heel belangrijk zijn. Ook compositionele aspecten moeten aandacht krijgen. De dingen en situaties van nu zijn niet noodzakelijk hetzelfde als in vroegere eeuwen. Ook is het niet altijd duidelijk wat de kunstenaar bedoeld heeft. 2. Iconografische beschrijving : Het onderwerp, de dingen die we zien met elkaar in verband gebracht. Je moet hiervoor over een grondige kennis van voorstellingen en onderwerpen in de kunst beschikken en je moet weten hoe dit door de eeuwen heen werd uitgebeeld. Naast deze kennis is ook kennis van literaire werken, die als bron van onderwerpen voor kunstenaars hebben gediend, heel belangrijk. 3. Iconografische interpretatie De diepere betekenis of inhoud van het kunstwerk, zoals de kunstenaar bedoeld heeft. Het gaat om een idee wat we niet op het 1 e gezicht ontdekken in de voorstelling. In het bijzonder voorstellingen die realistische uitbeeldingen van het dagelijks leven lijken te zijn, maar die in feite vaak een verborgen (moralistisch) betekenis hebben. Ze zijn vrijwel altijd abstract van karakter. En zo hoort ook het identificeren van door personen of figuren voorgestelde abstracte begrippen (personificaties) in deze fase thuis. Hiervoor moet je de nodige kennis hebben van de secundaire betekenissen of symbolische waarden die een voorwerp, een situatie, of een bepaalde handeling in een voorstelling, of ook wel een voorstelling als geheel, in een bepaalde periode kan hebben. Een onderzoek naar de interpretaties van kunsthistorici van andere werken van dezelfde kunstenaar, en van verwante werken van andere kunstenaars, vooral van tijd- en plaatsgenoten, kan zeer nuttig zijn. Je moet logisch en creatief kunnen denken. Literaire en visuele bronnen zijn erg belangrijk. Boven dat is veel ervaring nodig. De kans om fouten te maken is groot. Daarnaast is er nog een 4 e belangrijke fase: 4. De Iconologische Fase. Waarom is het werk gemaakt zoals het gemaakt is? Alle niet kunsthistorische ontwikkelingen in de maatschappij die de kunstenaar beïnvloed zouden kunnen
2 hebben moeten worden onderzocht. Het kunstwerk is een document van de tijd en over de kunstenaar als persoon. Iconologie: Die tak van de cultuurgeschiedenis die als taak heeft de culturele, sociale en historische achtergrond van onderwerpen in de kunst te ontdekken, en vanuit deze achtergrond te verklaren waarom een bepaald onderwerp door een bepaalde persoon(kunstenaar of opdrachtgever) werd gekozen op een bepaalde plaats en in een bepaalde tijd, en waarom het onderwerp op een bepaalde manier werd uitgebeeld. Bovengenoemde werkwijze is afgeleid van het drie fasen van kunsthistoricus Erwin Panofsky. Zijn publicaties zorgden ervoor dat de iconografie belangrijk werd na WO II. 2 De personificatie De kunstenaar gaat altijd uit van zijn eigen omgeving als bron van inspiratie. Maar er bestaan ook dingen die niet uit de realiteit kunnen worden overgenomen, en die niet in directe zin afgebeeld kunnen worden: abstracta, d.w.z. dingen die niet concreet en niet zichtbaar zijn. De kunstenaar wilde deze abstracta zichtbaar maken. Daarom moest er een vervanging gevonden worden voor abstracte begrippen, om ze toch op een meer directe manier zichtbaar te kunnen maken. Wat men hiervoor vond zijn symbolen en personificaties. Personificatie: een menselijke of antropomorfe figuur die een (gewoonlijk) abstract begrip verbeeldt. De meeste personificaties zijn vrouwelijke figuren, vanwege het feit dat de meeste abstracte begrippen in het Latijn en Italiaans een vrouwelijke uitgang hebben. Personificaties kunnen gekleed zijn of naakt, en hebben bijna altijd een paar voorwerpen en/of planten en dieren (attributen) bij zich die een bepaalde betekenis hebben, en die ons iets zeggen over het karakter of de eigenschappen van het gepersonifieerde abstracte begrip. Ook kunnen nog bepaalde uiterlijke kenmerken aanwezig zijn, als vleugels. Personificaties werden al gekend bij de oude Grieken. Zij personifieerden ook meer concrete begrippen als de natuur: rivieren, bergen, maan. De Romeinen breidden dit uit met het personifiëren van steden en provincies. Vroeg-Christelijke kunstenaars hielden het bij personificaties van de abstracte begrippen. Door de hele Middeleeuwen komen de ze personificaties vooral voor in literaire werken. Deze werken zijn erg belangrijk omdat ze een traditie vormen, waarop ontwikkelingen in de Renaissance (o.a. het metaforisch denken) zijn gebaseerd. Er verschijnen in deze Middeleeuwen weinig nieuwe personificaties, behalve enkele typisch Christelijke personificaties. De 2 e helft van de 16 e eeuw was heel anders dan de Middeleeuwen. Er ontstond een grote belangstelling voor de Griekse en Romeinse oudheden, doordat er allerlei opgravingen werden gedaan. Zo kregen veel van de gepersonifieerde abstracte begrippen in de Renaissance weer hun oorspronkelijke uiterlijk van klassieke Goden terug en werden zij als zodanig ook weer individueel herkenbaar. Er werden nu vele nieuwe personificaties uitgevonden door het metaforisch denken, het denken in abstracte begrippen: een erfenis uit de Middeleeuwen. Aan het einde van de 16 e eeuw schreef de Italiaan Cesare Ripa een soort encyclopedie waarin hij honderden personificaties verzamelde en uitvoerig beschreef: Iconologia, het belangrijkste boek voor kunstenaars ooit geschreven. Het was hun reisgids in de wereld van de abstracte begrippen.
3 Onder invloed van het realisme werden personificaties in de 19 e eeuw niet zo vaak meer gebruikt, en het werk van Ripa verdween in de vergetelheid. In de 19 e en 20 e eeuw vinden we nog wel personificaties in de beeldhouwkunst, bv bij monumenten en decoraties van gebouwen. In de schilderkunst worden personificaties nu nog slechts zelden gebruikt. 3. Personificaties in actie: de allegorie Personificaties op zich zijn zelden in een handeling of activiteit betrokken. Ze staan of zitten gewoon, met meestal enkele voorwerpen en/of planten/dieren in de hand of naast zich. Vóór alles zijn ze bedoeld om gebruikt te worden in de bredere zin van het woord, meestal in een allegorie. Allegorie: een voorstelling waarin een personificatie wordt gebruikt in combinatie met een of meerder personificaties, en/of met een of meerdere personen of figuren; tezamen kunnen ze in een handeling betrokken zijn. Een voorstelling met maar 1 personificatie noemen we geen allegorie. Zo s persoon is dan een normale personificatie of een symbolische voorstelling. Er zijn 2 belangrijke hoofdgroepen binnen de allegorie: 1. De zuivere allegorie: combinaties van personificaties, die (gewoonlijk) in een handeling of activiteit betrokken zijn. In deze zuivere allegorie wordt vaak een abstracte gebeurtenis voorgesteld, d.w.z. een abstract begrip of idee waarin al een handeling besloten ligt, zoals Vrede en Gerechtigheid omhelzen elkaar. Een speciaal type zuivere allegorie, is de allegorie van een stad of land, waarbij de stad zelf gepersonifieerd wordt vergezeld door personificaties van abstracte begrippen die met het land/ stad verband houden als militaire kracht, bloeiende kunsten of voorspoed in de handel. Een andere belangrijke vorm is de zogenoemde Triomf: meestal een kar of wagen met daarop een triomferende personificatie, meestal omringd door andere personificaties. In de Middeleeuwen komen Triomfen nauwelijks voor, maar in de Renaissance worden ze heel populair. 2. De Niet-zuivere allegorie : Naast Triomfen van abstracte begrippen zijn er ook triomfwagens met historische triomferende figuren. Hier vinden we een of meerdere personificaties als hoofdfiguren, gecombineerd met andere personen of figuren die op zich geen personificatie zijn, bv historische personen, heiligen of figuren uit de Bijbel, die dan echter wel weer opgevat kunnen worden als personificaties. Een belangrijke groep zijn de allegorieën op een persoon of familie. Vaak worden deze historische personen (geleerde of vorst meestal) afgebeeld, omringd door personificaties die aspecten avn de regering og het werk van de persoon vertegenwoordigen. In allegorieën kunnen goden en andere figuren uit de klassieke mythologie voorkomen. Deze moeten niet worden gezien als de mythologische figuren maar als personificaties. 4.Symbolen, attributen en symbolische voorstellingen Symbolen Een symbool in de beeldende kunst is een voorwerp (in ruime zin), een plant, een dier of een teken (cijfer, letter, gebaar, enz) waaraan in een bepaalde context een (diepere) betekenis is toegevoegd.
4 We moeten ervan uitgaan dat een symbool in bedoeld om de beschouwer van een kunstwerk aan iets anders te doen denken dan aan het afgebeelde voorwerp, de plant, het dier of het teken op zich, De beschouwer moet kennis hebben van de betekenissen van de door de kunstenaar gebruikte symbolen. Een symbool kan verschillende soorten betekenissen hebben, maar refereert meestal aan een abstract begrip. Soms verwijzen ze naar concrete zaken, gebeurtenis of verhaal. Er zijn ook symbolen die staan voor een bepaald persoon of figuur. Vooral in de Middeleeuwen ontwikkelde zich een ingenieus systeem van Christelijke symboliek. Het is niet altijd eenvoudig om de exacte betekenis van een symbool te vinden. De betekenis hangt af van de context, de tijd en plaats waarin het symbool gebruikt is. Attributen Attributen zijn symbolen die op een bepaalde manier met een persoon of personificatie verbonden zijn, erbij horen. Attributen hebben een tweeledige functie: 1. Ze stellen ons in staat een persoon of personificatie te identificeren. 2. Ze vertellen ons iets over de figuur waar ze bij horen: een gebeurtenis uit het leven, de functie van een persoon, of iets over zijn of haar karakter of eigenschappen. Attributen kunnen we verdelen in persoonlijke attributen, die bij een persoon of personificatie horen, en algemene attributen, die bij personen uit een bepaalde groep passen (bv. Bij beroep of functie). Symbolische voorstellingen Een symbolische voorstelling is een niet-allegorische en niet-verhalende voorstelling waarin een of meerder symbolen de belangrijkste rol spelen. (bv stillevens en portretten). Emblemen en hun oorsprong Een embleem bestaat bijna altijd uit 3 basiselementen: een motto (lemma), een afbeelding (pictura,icon), en een tekst (epigram). Het motto en de tekst zijn vaak in het latijn. De 3 elementen van het embleem bevatten tezamen een bepaald abstract (moralistisch-didactisch) idee, of meer een algemene gedachte of wijze les. Naast het griekse epigram, hiëroglyfen en deviezen (combinatie van motto en symbool) is de uit de Middeleeuwen stammende traditie van het metaforische denken als 4 e factor te noemen die heeft meegespeeld bij het ontstaan van emblemen. Het 1 e belangrijke embleemboek was Emblematum Liber, van Andrea Alciati. Er volgden er meer, vooral in de Nederlanden (rond 750) en Duitsland (rond 675). We kunnen verschillende soorten emblemen onderscheiden: emblemen van religieuze of politieke aard, liefdesemblemen (een Nederlandse specialiteit), en didactisch-moraliserende emblemen. 5.Literaire bronnen van de kunstenaar We kunnen de bronnen van onderwerpen voor de beeldende kunst in 2 groepen verdelen: de reëele wereld, en de literatuur in de ruimte zin van het woord. Literaire werken voorzien de kunstenaar van
5 onderwerpen voor verhalende voorstellingen: Historische schilderkunst. Deze literatuur kunnen we verdelen in 3 groepen: voorstellingen van religieuze thema s, van gebeurtenissen uit de klassieke mythologie en geschiedenis, en van onderwerpen die op niet klassieke, profane literatuur teruggaan. Het is heel belangrijk dat de iconograaf aandacht schenkt aan de mogelijke literaire bronnen van de kunstenaar. Bronnen van religieuze onderwerpen De belangrijkste bron van religieuze onderwerpen is de Bijbel. In het Oude Testament wordt de geschiedenis van het volk Israël verteld, van de schepping tot aan de geboorte van Christus. In het Nieuwe Testament worden het leven en de dood van Christus verhaald, en het leven en de handelingen van de apostelen. De 1 e geschreven versies van het OT zijn in het Hebreeuws, Rond 250 v Chr. vertaald in het Grieks. Er werden nog andere Bijbelverhalen (Apocriefen) toegevoegd en rond 100 v Chr. was het OT voltooid. In de protestantse versie van de Bijbel komen de Apocriefen niet voor. In de 13 e eeuw ontstonden enkele varianten op de normale Bijbel. Het meest invloedrijke voorbeeld was de Biblia Pauperum, de armenbijbel. Hierin worden de scenes uit het OT tegenover de scenes uit het NT gesteld waarbij de 1 e als prefiguraties (typen) van de laatste (antitypen) fungeren. Hieronder een voorbeeld: Precies zoals Abraham en Isaäk met het brandhout de berg op gingen om Isaäk te offeren (=type), besteeg christus de berg Golgotha met het kruishout om gekruisigd te worden (=antitype). Er werden zo veel relaties gelegd tussen het OT en het NT. De Biblia Pauperum is vaak gebruikt als bron voor voorstellingen in de monumentale kunsten. Andere belangrijke literaire bronnen: Joodse oudheden, van Flavius Josephus Meditationes Vitae Christi (Overdenkingen over het leven van Christus) Legenda Aurea (De Gouden legende) Bronnen van klassieke onderwerpen: Metamorfosen van Ovidius (belangrijkste bron) Schilderboeck van Karel van Manders (belangrijk voor de Nederlandse kunst) Ilias en Odyssee van Homerus Aeneis van Vergillius 6.Iconografische handboeken en reproductiecollecties Elk iconografisch onderzoek zou moeten starten met het raadplegen van Iconclass. Voor meer recente literatuur, die nog niet in de iconclass-bibliografie kon worden opgenomen, kan men het beste de relevante nummers van Bibliography of the History of art (BHA) raadplegen. Een belangrijke andere bron van informatie is het woordenboek. (Woordenboek der Nederlandsche taal, WNT)
6 Voor belangrijke andere boeken zie tekst. 7.Iconclass: een nieuwe richting in de iconogarfie H. van de waal ontwierp een onderzoeksinstrument dat het mogelijk maakte een iconografische toegang te creëren tot verzamelingen van prenten, tekeningen, schilderijen enz. De systeem, Iconclass, is in de periode stukje bij beetje gepubliceerd in een serie die bestaat uit 17 delen. Het iconclass-systeem is een leeg raamwerk van systeemnummers (notaties) die verwijzen naar thema s en onderwerpen in de beeldende kunst. Alle onderwerpen, handelingen, personen, voorwerpen enz die kunnen voorkomen in de beeldende kunst hebben een eigen Iconclass-notatie gekregen. Elke gebruiker moet het raamwerk wel zelf vullen met materiaal. Het is opgebouwd in 9 hoofdrubrieken: 1. Religion and magic 2. Nature 3. Human being, man in general 4. Society, Civilization, Culture 5. Abstract Ideas and Concepts 6. History 7. Bible 8. Literature 9. Classical Mythology and Ancient History De notaties van iconclass zijn systematisch opgebouwd. Een uitgebreid algemeen register (3 delen) helpt de gebruiker op weg in het systeem. Om het juiste onderwerp te vinden, behoeven we slechts te zoeken onder de passende trefwoorden. De Iconclass bibliografie biedt de iconograaf de grote luxe de kunst- en cultuurhistorische literatuur over een bepaald onderwerp snel bijeen te krijgen.
Samenvatting: "Inleiding in iconografie" van R. van Straten
Samenvatting: "Inleiding in iconografie" van R. van Straten Iconografie is beeldbeschrijving. Iconografie is die tak van de kunstgeschiedenis die zich bezighoudt met de onderwerpen in de beeldende kunst,
Nadere informatieInleiding van de iconografie.
Inleiding van de iconografie. 1. Wat is de iconografie? Wanneer je een kunstwerk ziet komen er meerdere vragen in je op, waaronder wie heeft het gemaakt en wat stelt dit kunstwerk voor, wat is het onderwerp?.
Nadere informatieEEN KENNISMAKING MET DE BIJBEL -
EEN KENNISMAKING MET DE BIJBEL - De Bijbel is voor veel mensen het belangrijkste boek in hun leven. Daarom wordt de Bijbel al eeuwenlang in veel talen vertaald en door veel mensen gelezen. Misschien vraag
Nadere informatieMens- en wereldbeeld - HV 12. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie. http://maken.wikiwijs.nl/61301
Auteur VO-content Laatst gewijzigd 25 June 2015 Licentie CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie Webadres http://maken.wikiwijs.nl/61301 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijsleermiddelenplein.
Nadere informatieRUBRIEKSINDELING. Instituut Kunstgeschiedenis
RUBRIEKSINDELING K.IN Instituut Kunstgeschiedenis Januari 2013 VOORWOORD Deze VOLLEDIG UITGESCHREVEN VERSIE van de indeling van de bibliotheek heeft de bedoeling om -in combinatie met een eveneens aanwezige
Nadere informatieLatijn en Grieks in de 21ste eeuw
Latijn en Grieks in de 21ste eeuw Kiezen voor Latijn en/of Grieks? Als leerling in het laatste jaar van de basisschool sta jij voor een belangrijke keuze. Welke studierichting moet je gaan volgen in het
Nadere informatieMotieven 1: Een wereld
Motieven 1: Een wereld Doelstellingen: Doel eerste subthema Een wereld om vrij te zijn De catechisanten leren inzien dat vrijheid in Bijbelse zin bij het leven van mensen hoort en ze vormen een mening
Nadere informatieLes 2. Periode 2 Kunstgeschiedenis
Les 2 Periode 2 Kunstgeschiedenis 1 Opdracht Deze Les 2 Wat? 1. Ontwerp je eigen Monogram. Een ontwerp voor je eigen geloof. Zoek uit wat een Monogram is en maak je eigen monogram/symbool. Maak daar een
Nadere informatieLIEFDE. En als je door de bogen kijkt, zie je op de achtergrond ook iets gebeuren. Wat wordt er op de achtergrond gedaan?
LIEFDE Soms lijkt het wel of het hele leven om de liefde draait. Het begint al als je kind bent met de liefde voor je moeder en vader. En iedereen herinnert zich zijn eerste verliefdheid nog wel; op de
Nadere informatienaar aanleiding van de godin Venus geschilderd door Titiaan Deze Venus van Titiaan is jarenlang een bron geweest voor andere kunstenaars.
Erotiek in de kunst naar aanleiding van de godin Venus geschilderd door Titiaan Venus is een Romeinse godin, zij is de godin van de liefde en de vruchtbaarheid. 1 Daarnaast symboliseert zij ook de seksuele
Nadere informatieDE DOOD VAN MARIA. Heidi de Wit VT1A
DE DOOD VAN MARIA Heidi de Wit VT1A De dood van Maria Maria was de dochter van Anna en Joachim. Zij bleven lang kinderloos, totdat zij onafhankelijk van elkaar een goddelijke boodschap kregen, zij zouden
Nadere informatieKLASSIEKE CULTURELE VORMING VWO VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2016 V15.7.0
KLASSIEKE CULTURELE VORMING VWO VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2016 V15.7.0 De vakinformatie in dit document is vastgesteld door het College voor Toetsen en Examens (CvTE). Het CvTE is verantwoordelijk voor
Nadere informatieSamenvatting CKV Kunsthistorisch overzicht 1 - Klassieke oudheid tot de 19e eeuw
Samenvatting CKV Kunsthistorisch overzicht 1 - Klassieke oudheid tot de 19e eeuw Samenvatting door S. 721 woorden 4 juni 2004 4 24 keer beoordeeld Vak CKV Beknopte samenvatting van het schoolboek Kunsthistorisch
Nadere informatieLesonderwerp: Beeldmateriaal als historische bron, casus studentenleven uit de zeventiende eeuw
LESVOORBEREIDING Afdeling: ASO Datum: 24/03/2005, 6e uur Klas: 4A Naam leraar: Missinne Ruben Vak: Geschiendenis Lesonderwerp: Beeldmateriaal als historische bron, casus studentenleven uit de zeventiende
Nadere informatieEen weg door de geestelijke stromingen vragenlijst voor het Christendom. Naam:
Een weg door de geestelijke stromingen vragenlijst voor het Christendom Naam: Het Christendom Hallo, dit is de vragenlijst die hoort bij de website over geestelijke stromingen. Je kunt de website vinden
Nadere informatieProfilering derde graad
De leerling heeft in de 1ste en de 2de graad, de gelegenheid gehad zijn/haar interesses te ontdekken en heeft misschien al enig idee ontwikkeld over toekomstige werk- of studieplannen. Vaardigheden, inzet,
Nadere informatieKlassieke culturele vorming
Klassieke culturele vorming Staatsexamen vwo Vakinformatie 2012 Inhoudsopgave Opzet van het examen... 3 Het examenprogramma... 3 Beschrijving eindtermen... 3 Het college-examen... 3 Eisen waaraan het verslag
Nadere informatieNu'ge bouwwerken Realis5sche beeldhouwkunst Schilderkunst met perspec5ef Veel mozaïek Vereren van de keizer Afname geloof in goden Toename geloof in
750 0 500 Nu'ge bouwwerken Realis5sche beeldhouwkunst Schilderkunst met perspec5ef Veel mozaïek Vereren van de keizer Afname geloof in goden Toename geloof in God 4 de 10 de eeuw 10 de 13 de eeuw 13 de
Nadere informatieSamenvatting CKV 19e eeuw: neoclassicisme
Samenvatting CKV 19e eeuw: neoclassicisme Samenvatting door H. 972 woorden 26 juni 2016 1 1 keer beoordeeld Vak CKV Er zijn in de 19e eeuw 5 stromingen ontwikkeld NEO- classicisme De Romantiek Realisme
Nadere informatieVerdieping met behulp van de Bijbelconcordantie van Strong
Verdieping met behulp van de Bijbelconcordantie van Strong Hein en Elize Middelhoven De Bijbel is oorspronkelijk in het Hebreeuws 1 (OT) en Grieks (NT) geschreven. Om een juiste interpretatie van een Bijbeltekst
Nadere informatieTALEN EN CULTUREN VAN GRIEKENLAND EN ROME
TALEN EN CULTUREN VAN GRIEKENLAND EN ROME GRIEKS LATIJN KCV AAN HET STEDELIJK GYMNASIUM JOHAN VAN OLDENBARNEVELT TE AMERSFOORT (Plaatje 1 & 2) De klassieke talen en kcv aan het gymnasium Aan het Gymnasium
Nadere informatieOnze analyse van Openbaring zal gebaseerd zijn op de volgende structuur:
Les 1 voor 5 januari 2019 Het boek Openbaring is een verzameling van de visioenen die Johannes had tijdens zijn gevangenschap op het eiland Patmos, dichtbij Turkije in de Egeïsche Zee. We moeten de structuur
Nadere informatieL E N N Y V A N G E N D E R E N
L ENNY VAN G ENDEREN 2 Kinderen van het licht 3 4 Lenny van Genderen Kinderen van het licht Afbeelding 1. De Boodschapper (schilderij door Lenny van Genderen). 2015 Lenny van Genderen 2015 Quint Essence
Nadere informatieDe renaissance!! Waarschijnlijk heb je al eens van deze term gehoord bij het bezoeken van museums of tijdens lessen geschiedenis.!
De renaissance Waarschijnlijk heb je al eens van deze term gehoord bij het bezoeken van museums of tijdens lessen geschiedenis. Deze term betekent letterlijk de wedergeboorte, en is een kunststroming uit
Nadere informatieOm een zo duidelijk mogelijk verslag te maken, hebben we de vragen onderverdeeld in 4 categorieën.
Beste leerling, Dit document bevat het examenverslag voor leerlingen van het vak geschiedenis vwo, tweede tijdvak (2018). In dit examenverslag proberen we een zo goed mogelijk antwoord te geven op de volgende
Nadere informatieFuncties en Invalshoeken Kunst
Inleiding Kunst Algemeen Functies en Invalshoeken Kunst Overal om ons heen zien we kunst: of het nou in de gangen van school is, in het museum, of in een kerk het hangt er vol mee. In heel uiteenlopende
Nadere informatieSamenvatting Kunst Hoofdstuk 1: Burgerlijke cultuur in Nederland in de 17e eeuw
Samenvatting Kunst Hoofdstuk 1: Burgerlijke cultuur in Nederland in de 17e eeuw Samenvatting door D. 823 woorden 18 juni 2013 6,4 4 keer beoordeeld Vak Methode Kunst De bespiegeling DE BESPIEGELING Burgerlijke
Nadere informatieToetsvragen Geschiedenis Toelatingstoets Pabo. Tijdvak 1 Toetsvragen
Tijdvak 1 Toetsvragen 1 De meeste kennis over de periode waarin de eerste mensen leefden, komt van archeologen. Wat houdt het werk van archeologen in? A Zij bestuderen de verschillende theorieën over de
Nadere informatieWELKOM! Programma Welkom en opening Kennismaking en informatie ETS Historische achtergrond van het NT Pauze De vier Evangeliën
WELKOM! Inleiding op het NT Vier getuigenissen over Jezus NT-les 1 ETS-jaar 1 Programma Welkom en opening Kennismaking en informatie ETS Historische achtergrond van het NT Pauze De vier Evangeliën Doelen
Nadere informatiebeeldende vormgeving Naam:...Klas... Deze periode gaan we ons bezig houden met het menselijk lichaam en met enkele details.
beeldende vormgeving Naam:...Klas... thema 6: De mens Deze periode gaan we ons bezig houden met het menselijk lichaam en met enkele details. Zolang de mens zich bezig gehouden heeft met kunst, heeft hij
Nadere informatiePraktische opdracht CKV Voorstelling (beeldende begrippen)
Praktische opdracht CKV Voorstelling (beeldende begrippen) Praktische-opdracht door een scholier 691 woorden 1 december 2004 5,6 34 keer beoordeeld Vak CKV Voorstelling Voorstelling: een afbeelding of
Nadere informatieDefinities. Welke landschappen men kan onderscheiden. Hoe architectuur is gedefinieerd. Het verschil tussen een registrerende en creatieve benadering.
Definities Essentiële vaardigheden Welke landschappen men kan onderscheiden. Hoe architectuur is gedefinieerd. Het verschil tussen een registrerende en creatieve benadering. Focus op Fotografie: Landschap
Nadere informatieWELKOM! Inleiding op het NT Vier getuigenissen over Jezus. NT-les 1 ETS-jaar 1
WELKOM! Inleiding op het NT Vier getuigenissen over Jezus NT-les 1 ETS-jaar 1 Programma Welkom en opening Kennismaking en informatie ETS Historische achtergrond van het NT Pauze De vier Evangeliën Doelen
Nadere informatieOnderwijs- en examenregeling
Onderwijs- en examenregeling geldig vanaf 1 september 2011 Opleidingsspecifiek deel: Bacheloropleiding: Oude culturen van de mediterrane wereld Deze Onderwijs- en examenregeling is opgesteld overeenkomstig
Nadere informatieLeonardo hv123. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie.
Auteur VO-content Laatst gewijzigd Licentie Webadres 21 September 2016 CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie http://maken.wikiwijs.nl/61303 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs Maken
Nadere informatieVerslag Geschiedenis Tijdvakkendossier tijdvak 2: tijd van Grieken en Romeinen
Verslag Geschiedenis Tijdvakkendossier tijdvak 2: tijd van Grieken en Romeinen Verslag door Lotte 1570 woorden 19 juni 2017 3 4 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Feniks Tijdvak: Tijd van Grieken
Nadere informatieWijziging 3-9-2014: werkstuk inzenden vóór 1 april i.p.v. 1 mei! KLASSIEKE CULTURELE VORMING VWO VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2015
Wijziging 3-9-2014: werkstuk inzenden vóór 1 april i.p.v. 1 mei! KLASSIEKE CULTURELE VORMING VWO VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2015 juni 2014 De vakinformatie in dit document is vastgesteld door het College
Nadere informatieLESTEKST: iconografie en iconologie
LESTEKST: iconografie en iconologie Ruben Missinne Inleiding Nogal wat leerkrachten geschiedenis hebben de neiging al te veel aandacht te besteden aan het politieke domein. Het sociaal-economische domein
Nadere informatie2 Eeuw van het Verstand
2 Eeuw van het Verstand Caravaggio, 1600 Veranderingen Het vorige werkboek eindigde met de barok in Zuid-Europa en de Gouden Eeuw in Nederland. Zowel in de 16e als de 17e eeuw leefden een aantal van de
Nadere informatieProfilering derde graad
De leerling heeft in de 1ste en de 2de graad, de gelegenheid gehad zijn/haar interesses te ontdekken en heeft misschien al enig idee ontwikkeld over toekomstige werk- of studieplannen. Vaardigheden, inzet,
Nadere informatieVaksubkernen Inhouden vwo kerndoelen onderbouw. kiezen. De leerling kan referentiële verwijzingen expliciteren.
Tussendoelen Latijn ( vwo ) Latijn havo/vwo onderbouw K = gericht op voorbereiding op deze vakken in bovenbouw (Turquoise) KGV= gericht op algemene gymnasiale vorming (Zilver) = K = Kgv Taalbeschouwing
Nadere informatieProfilering derde graad
Profilering derde graad De leerling heeft in de eerste en de tweede graad de gelegenheid gehad om zijn of haar interesses te ontdekken. Misschien heeft hij of zij al enig idee ontwikkeld over toekomstige
Nadere informatie2 Er begint een nieuwe periode in de geschiedenis als er veel verandert
Antwoordkernen bij Eureka 2mavo-de herziene druk, Amersfoort 2009-2010 Antwoordkernen zijn vrijwel nooit volledige zinnen. Antwoordkernen geven alleen aan, wat er beslist in het antwoord moet staan. De
Nadere informatieVaksubkernen Inhouden vwo kerndoelen onderbouw. De leerling kan zijn Latijnse woordenschat inzetten bij het tekstbegrip
Tussendoelen Latijn ( vwo ) Latijn havo/vwo onderbouw K = gericht op voorbereiding op deze vakken in bovenbouw (Turquoise) KGV= gericht op algemene gymnasiale vorming (Zilver) = K = Kgv Taalsysteem Vocabulaire
Nadere informatieGriekse en Latijnse taal en cultuur. Je wordt een all-round classicus met een brede blik én diepgang.
Griekse en Latijnse taal en cultuur Je wordt een all-round classicus met een brede blik én diepgang. Griekse en Latijnse taal en cultuur In de bachelor Griekse en Latijnse taal en cultuur word je opgeleid
Nadere informatieGeertgen tot sint jans man van smarten
Geertgen tot sint jans man van smarten Eén van de topstukken van Museum Catharijneconvent in Utrecht is het kleine paneeltje Man van Smarten geschilderd door Geertgen tot Sint Jans. Van de schilder Geertgen
Nadere informatieINHOUD - 1. Wat voor boek is de Bijbel? Hoe kun je de Bijbel lezen? Tips bij het gebruik van de Bijbel in Gewone Taal 17
INHOUD - 1. Wat voor boek is de Bijbel? 9 2. Hoe kun je de Bijbel lezen? 13 3. Tips bij het gebruik van de Bijbel in Gewone Taal 17 4. 21 dagen bijbellezen 21 5. Belangrijke mensen in de Bijbel 47 6. Waar
Nadere informatie2 Vroege renaissance 2.1
2 Vroege renaissance Giotto di Bondone, rond 1315 Veranderingen Het vorige werkboek eindigde met de 14e eeuwse kunstenaar Giotto di Bondone, die in Italië een nieuwe kunststijl introduceerde. Voor het
Nadere informatieBiënnale van de Schilderkunst: De mens in beeld
Biënnale van de Schilderkunst: De mens in beeld De Biënnale van de Schilderkunst is dit jaar aan haar derde editie toe Dit tentoonstellingsproject ontstond uit de museale ambitie van zowel het Roger Raveelmuseum
Nadere informatieIntroductie. De val van het Romeinse Rijk 2.1
2? 66 Introductie Dit hoofdstuk gaat over de vroege middeleeuwen. De middeleeuwen zijn namelijk op te delen in drie delen: de vroege, hoge en late middeleeuwen. De vroege middeleeuwen beginnen rond het
Nadere informatieWerkvorm: Vertel dat de Bijbel bestaat uit 66 Bijbelboeken en dat die ook verschillende genres hebben. Start het spel:
Bijbelse genres Leeftijd: 9-12, 13-16, 16+ Thema: bijbel Tijdsduur: 0-20 min. Jongeren leren de verschillende soorten Bijbelboeken kennen. Doel: - De jongeren begrijpen dat de Bijbelboeken met verschillende
Nadere informatieBruggen van Berea Mezoeza en Tefilien
Dit document is een script van onderwijs dat is bedoeld om via video te worden getoond. In de video worden relevante tekst, dia s, media en afbeeldingen getoond om de presentatie te vergemakkelijken. Daarom
Nadere informatieInleiding op het thema
Inleiding op het thema In de bijbel en in het geloof zijn beelden en symbolen belangrijk. God is zo anders dan wij kunnen bedenken, dat je niet zomaar over Hem kunt spreken. Over die onbekende wereld van
Nadere informatieOp reis door het rijk der Letteren en der Godgeleerdheid
History Christiane Simone Stadie Op reis door het rijk der Letteren en der Godgeleerdheid Herinneringen van mijne academiereis in 1843 (Abraham Des Amorie van der Hoeven Jr.) Seminar paper Christiane
Nadere informatieMijn Mokum is een project voor NT2 cursisten. Het is gemaakt door het Amsterdam Museum.
2 INTRODUCTIE is een project voor NT2 cursisten. Het is gemaakt door het. In het wordt de geschiedenis verteld aan de hand van schilderijen en voorwerpen. Je gaat met de groep naar het museum. In dit werkboekje
Nadere informatieVwo+ en Gymnasium WINKLER PRINS
Met kop en schouder Vwo+ en Gymnasium OP WINKLER PRINS Grieks en Latijn geven je diploma een gouden randje! Is vwo+ of het gymnasium wat voor jou? Om deze vraag te kunnen beantwoorden, moet je jezelf de
Nadere informatieExamenprogramma Klassieke Talen vwo
Examenprogramma Klassieke Talen vwo Ingangsdatum: schooljaar 2014-2015 (klas 4) Eerste examenjaar: 2017 Griekse taal en cultuur (GTC) vwo Latijnse taal en cultuur (LTC) vwo Griekse taal en cultuur (GTC)
Nadere informatieKruiswegstaties. Ontstaan en betekenis
Kruiswegstaties Ontstaan en betekenis De kruisweg In de rooms-katholieke traditie Via crucis of Via dolorosa in het Latijn sinds de 15e eeuw een godsdienstoefening Goede Vrijdag biddend en herdenkend langs
Nadere informatieThema 1: De Moderne, de eerste helft van de twintigste eeuw
beeldende vorming Naam:... Thema 1: De Moderne, de eerste helft van de twintigste eeuw. 1900-1945 inleiding De twintigste eeuw is een tijd waarin stijlen en stromingen elkaar snel opvolgen om plaats te
Nadere informatieVan Bethlehem tot Golgotha
Van Bethlehem tot Golgotha Het Mysterie van Inwijding Esoterische Begrippen Elly Lichtenberg De Bijbel, een mystiek verhaal of..? Deel I De Bijbel: een mystiek verhaal of..? Is het evangelieverhaal juist?
Nadere informatie6.1. Boekverslag door S woorden 8 juni keer beoordeeld. Geschiedenis. Verslag van de drie Gratiën
Boekverslag door S. 2644 woorden 8 juni 2005 6.1 18 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Verslag van de drie Gratiën Het werkstuk gaat over de drie Gratiën. We hebben informatie gezocht over de drie Gratiën
Nadere informatieOnderzoeksvraag: Welke ontwikkelingen in de Republiek stimuleerden de wetenschap en de cultuur?
Onderzoeksvraag: Welke ontwikkelingen in de Republiek stimuleerden de wetenschap en de cultuur? De bijzondere plaats in staatskundig opzicht en de bloei in economische en cultureel opzicht van de Nederlandse
Nadere informatieHERMENEVS. 24 e JAARGANG, AFL. 8 15 April 1953
HERMENEVS 24 e JAARGANG, AFL. 8 15 April 1953 183 Antieke munten Onder de ons door de Oudheid nagelaten monumenten nemen de munten door hun belang, hun schoonheid en hun talrijkheid een zeer belangrijke
Nadere informatieDe klassieke tijdlijn
De klassieke tijdlijn In de lessen geschiedenis heb je waarschijnlijk al gehoord over de tijdlijnen, of de historische periodes en waarschijnlijk ook over exacte datums zoals 476. In dit documentje kom
Nadere informatieOpdracht door Kimberly 1213 woorden 30 september keer beoordeeld. Beeldende vorming
Opdracht door Kimberly 1213 woorden 30 september 2017 6 2 keer beoordeeld Vak Beeldende vorming Dit schilderij heet De onverschrokkenheid van Gaius Fabricius Luscinus in Pyrrhus legerkamp. De kunstenaar
Nadere informatieTuin van Heden kleuters (4-jarigen en 5-jarigen) Werken met kunst in de kerstperiode
Tuin van Heden kleuters (4-jarigen en 5-jarigen) Werken met kunst in de kerstperiode Beleving Kleuters worden in hun omgeving overal geconfronteerd met de commerciële uitingen van het kerstfeest: de versierde
Nadere informatieVANWAAR? Volk van de Joden - Israël. Oude Testament: TENACH: Thora Nebiïm Chetubim 39 boeken. Taal : Hebreeuws, enkele fragmenten Aramees Nieuwe
VANWAAR? Volk van de Joden - Israël. Oude Testament: TENACH: Thora Nebiïm Chetubim 39 boeken. Taal : Hebreeuws, enkele fragmenten Aramees Nieuwe Testament erbij: de Christelijke Bijbel: 27 boeken. Totaal
Nadere informatieLeeftijd: 9-12 Thema: bijbel, bijbelse personages, zonde, Kwaad Tijdsduur: 60+ min. Deze bijeenkomst gaat over het verhaal van Noach.
De ark en de regenboog Leeftijd: 9-12 Thema: bijbel, bijbelse personages, zonde, Kwaad Tijdsduur: 60+ min. Deze bijeenkomst gaat over het verhaal van Noach. Doelen van de bijeenkomst: De kinderen kunnen
Nadere informatieVaksubkernen Inhouden vwo kerndoelen onderbouw
Tussendoelen Latijn ( vwo ) Latijn havo/vwo K = gericht op voorbereiding op deze vakken in bovenbouw (Turquoise) KGV= gericht op algemene gymnasiale vorming (Zilver) = K = Kgv Taalsysteem Vocabulaire Betekenis
Nadere informatieGrieks ( vwo ) K = gericht op voorbereiding op deze vakken in bovenbouw (Turquoise) KGV= gericht op algemene gymnasiale vorming (Zilver) = K = Kgv
Tussendoelen Grieks ( vwo ) Grieks havo/vwo K = gericht op voorbereiding op deze vakken in bovenbouw (Turquoise) KGV= gericht op algemene gymnasiale vorming (Zilver) = K = Kgv Taalsysteem Alfabet Het Grieks
Nadere informatieGod de Vader maakte voorbereidingen
L e s 1 God de Vader maakte voorbereidingen Thema: Redder Bijbelgedeelte: Genesis 3:15, 12:1-3; 2 Samuël 7:8-16; Lucas 1:26-38; Jesaja 7:14; Matteüs 1:18-25 Bijbeltekst: Matteüs 1:21 Herhalingsspel In
Nadere informatieReader/begrippenlijst periode 4 toetsweek :
Roncalli mavo Tekenen/Kunstgeschiedenis. Klas 3 Reader/begrippenlijst periode 4 toetsweek : Hoe moet je leren??? De begrippen zijn bij deze toets gekoppeld aan de kunststromingen van de kunstpromotie.
Nadere informatieTuin van Heden kleuters (4- en 5-jarigen) Werken met kunst in de paasperiode
Tuin van Heden kleuters (4- en 5-jarigen) Werken met kunst in de paasperiode Beleving Kleuters worden in hun omgeving overal geconfronteerd met de uiterlijke verschijnselen van Pasen: paasversieringen,
Nadere informatieTake Home Examen. Het stijlbegrip volgens Nelson Goodman. i Postvak 54 6 juni 2008 Blok BA CW 1 E Vraag II
Take Home Examen Het stijlbegrip volgens Nelson Goodman i444049 Postvak 54 6 juni 2008 Blok BA CW 1 E Vraag II De Amerikaanse filosoof Nelson Goodman heeft een boek geschreven, genaamd Ways of Worldmaking.
Nadere informatieKlassieke culturele vorming
Klassieke culturele vorming Staatsexamen vwo Programma van toetsing en afsluiting (vernieuwde profielstructuur) 2011 Inhoudsopgave Opzet van het examen...3 Het examenprogramma...3 Beschrijving eindtermen...3
Nadere informatieThe Leon Levy Dead Sea Scrolls Digital Library
De conservering van de Dode Zee-rollen door: The Leon Levy Dead Sea Scrolls Digital Library De vondst van de Dode Zee-rollen wordt als een van de grootste archeologische ontdekkingen van de 20ste eeuw
Nadere informatieVoor christenen is de Bijbel met name een geloofsboek. Dat betekent
De Bijbel Een geloofsboek EWe kunnen vele wegen gaan met de Bijbel. De één ervaart het vooral als een mooi kunstobject. Vele kunstenaars hebben er inspiratie in gevonden om een kunstwerk te maken. We kennen
Nadere informatieGriekse en Latijnse taal en cultuur. Je wordt een allround classicus met een brede blik én diepgang.
Griekse en Latijnse taal en cultuur Je wordt een allround classicus met een brede blik én diepgang. Ik wist al vroeg in mijn middelbareschooltijd dat ik Grieks en Latijn wilde studeren. Het feit dat twee
Nadere informatieLate Middeleeuwen vs. Vroege Renaissance
Kunstbeschouwen met Jacob Opdrachten bij de tentoonstelling Bovenbouw havo/vwo Stedelijk Museum Alkmaar Late Middeleeuwen vs. Vroege Renaissance Kenmerken late Middeleeuwen: Hoog-gotiek Spitsbogen, Verticaal
Nadere informatieKunstbeschouwen met Jacob
Kunstbeschouwen met Jacob Opdrachten bij de tentoonstelling Bovenbouw havo/vwo Stedelijk Museum Alkmaar Late Middeleeuwen vs. Vroege Renaissance Kenmerken late Middeleeuwen: Kenmerken vroege Renaissance:
Nadere informatieInstructies annotatie experiment
Instructies annotatie experiment Achtergrond Het Rijksmuseum maakt bij het beschrijven van de collectie gebruik van zelf ontwikkelde thesauri en gecontroleerde woordenlijsten. Aan de ene kant kost het
Nadere informatieKIJKWIJZER SCHILDERIJ CKV 1 opdracht Cijfer:
KIJKWIJZER SCHILDERIJ CKV 1 opdracht Cijfer: Naam: Klas: Datum: Feiten Een kijkwijzer is bedoeld om je mee te nemen in de waarneming en het kijken te intensiveren: kortom je gaat steeds meer dingen zien,
Nadere informatie1. Allegorische interpretatie. 1. Allegorische interpretatie. 2. Letterlijke interpretatie BIJBELSTUDIE. De eerste Brief van Paulus aan Korinte
BIJBELSTUDIE De eerste Brief van Paulus aan Korinte 1. Allegorische interpretatie Vaak geestelijk lezen genoemd Plato (ong. 427-347 v. Chr.) Materiële, zichtbare wereld Immateriële, onzichtbare wereld
Nadere informatieAmsterdam DNA is een project voor NT2 cursisten. Het is ontwikkeld door het Amsterdam
INTRODUCTIE is een project voor NT2 cursisten. Het is ontwikkeld door het Amsterdam Museum. In het wordt de geschiedenis verteld aan de hand van schilderijen en voorwerpen. Je gaat met de groep naar het
Nadere informatieDe evangeliën en hun betrouwbaarheid
De evangeliën en hun betrouwbaarheid blok F - nivo 3 - avond 3 Tijd Wat gaan we doen 19.00 Mentorkwartiertje 19.15 Terugblik en intro 19.20 Discussie: het evangelie van Judas 19.30 Historisch betrouwbaar?
Nadere informatieRembrandt en de Bijbel
Rembrandt en de Bijbel POSE CHRISTENDOM HAV0/VWO 4 - CSG CALVIJN GODSDIENST De profetie van Simeon aan Maria olieverf op paneel (55 44 cm) 1628 Kunsthalle, Hamburg - Duitsland 1 Wat gaan jullie doen? Als
Nadere informatie1. Zet de onderstaande gebeurtenissen in de juiste chronologische volgorde. Noteer alleen de letters.
Oefenrepetitie geschiedenis SUCCES!!! 4 Havo Periode 1 Tijdvakken 1 t/m 4 Dyslectische leerlingen slaan de vragen met een asterisk (*) over. DOOR DE TIJD HEEN 1. Zet de onderstaande gebeurtenissen in de
Nadere informatieProfilering derde graad
Profilering derde graad De leerling heeft in de eerste en de tweede graad de gelegenheid gehad om zijn of haar interesses te ontdekken. Misschien heeft hij of zij al enig idee ontwikkeld over toekomstige
Nadere informatieExamentraining - Geschiedenis. HAVO 5 Republiek Duitsland Koude oorlog
Examentraining - Geschiedenis HAVO 5 Republiek Duitsland Koude oorlog Doel Bewustwording nieuw programma Kansen zien! Kennis & vaardigheden herhalen Typische examenzaken Vergroten motivatie Inhoud Inhoudelijke
Nadere informatieOm een zo duidelijk mogelijk verslag te maken, hebben we de vragen onderverdeeld in 4 categorieën.
Beste leerling, Dit document bevat het examenverslag voor leerlingen van het vak geschiedenis havo, tweede tijdvak (2019). In dit examenverslag proberen we een zo goed mogelijk antwoord te geven op de
Nadere informatieAndere boeken in deze serie:
Andere boeken in deze serie: 978-94-6175-157-7 (HB) 978-94-6175-964-1 (e-book) 978-94-6175-218-5 (HB) 978-94-6175-960-3 (e-book) 978-94-6175-216-1 (HB) 978-94-6175-158-4 (HB) 978-94-6175-958-0 (e-book)
Nadere informatieExamen VMBO-GL en TL. beeldende vakken CSE GL en TL. tijdvak 1 dinsdag 17 mei uur. Bij dit examen hoort een bijlage.
Examen VMBO-GL en TL 2011 tijdvak 1 dinsdag 17 mei 9.00-11.00 uur beeldende vakken CSE GL en TL Bij dit examen hoort een bijlage. Achter dit examen is een erratum opgenomen. Dit examen bestaat uit 36 vragen.
Nadere informatieOp verhaal komen. Kijk voor een algemene instructie voor contextueel bijbellezen en andere voorbeeld bijbelstudies op
Op verhaal komen Kijk voor een algemene instructie voor contextueel bijbellezen en andere voorbeeld bijbelstudies op www.kerkinactie.nl/ bijbellezen Op verhaal komen Op verhaal komen is een methode van
Nadere informatieHet Laatste Avondmaal Leonardo Da Vinci
Het Laatste Avondmaal Leonardo Da Vinci Het Laatste Avondmaal (in het Italiaans, Il Cenacolo of L' Ultima Cena) is een muurschildering geschilderd door Leonardo da Vinci in opdracht van hertog Ludovico
Nadere informatieInleiding. Monumenten, symbolen en iconen Kindermonumentendag in Midden-Delfland Symbolen in deze tijd
Monumenten, symbolen en iconen Kindermonumentendag in Midden-Delfland 2016 Lesbrief voor de groepen 7 van de basisscholen in Midden-Delfland Deze les is de voorbereiding voor de Kindermonumentendag op
Nadere informatieKLASSIEKE CULTURELE VORMING VWO
KLASSIEKE CULTURELE VORMING VWO OUD EXAMENPROGRAMMA VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2017 V16.8.1 De vakinformatie in dit document is vastgesteld door het College voor Toetsen en Examens (CvTE). Het CvTE is
Nadere informatieMOERASBOS IN STADSHAGEN. Thema: natuur
DOCENT In het thema Natuur ontdekken de leerlingen van groep 7 en 8 dat er rond de jaartelling een bijzonder bos op de plek stond waar zij nu wonen. Dit moerasbos is in 2000 opgegraven door archeologen.
Nadere informatieBeter één hand in de kunst, dan
Beter één hand in de kunst, dan Je handen gebruik je elke dag. Of het nu is om te iets schrijven, wat te eten te pakken, te communiceren met je vrienden, af te wassen, te tennissen of hand in hand te wandelen
Nadere informatieWerkstuk Geschiedenis Drie Gratiën
Werkstuk Geschiedenis Drie Gratiën Werkstuk door een scholier 1896 woorden 16 april 2004 4,3 14 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Inleiding. In dit werkstuk ga ik het hebben over de invloed die klassieke
Nadere informatieAchter het correctievoorschrift is een aanvulling op het correctievoorschrift opgenomen.
Examen VMBO-GL en TL 2018 tijdvak 1 woensdag 23 mei 9.00-11.00 uur beeldende vakken CSE GL en TL Bij dit examen hoort een bijlage. Achter het correctievoorschrift is een aanvulling op het correctievoorschrift
Nadere informatie