Semantiek 1 college 8. Jan Koster
|
|
- Christel de Vos
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Semantiek 1 college 8 Jan Koster 1
2 Vandaag Vorige keer: constructie van betekenis in relatie tot situatie en context Vandaag: taalhandelingstheorie Speech acts, taalhandelingen, taaldaden Idee: taaluitingen fungeren vaak als handelingen Voorbeeld: Hierbij open ik deze vergadering 2
3 John Austin ( ) How to do things with Words: The William James Lectures delivered at Harvard University in Ed. J. O. Urmson Oxford: Clarendon,
4 John Searle (1932-) Speech Acts: An Essay in the Philosophy of Language (1969). 4
5 Achtergrond Frege Logisch positivisme Referentiële benadering semantiek Tegenbeweging: Don t look for the meaning, look for the use! Oxford-Cambridge De late Wittgenstein Analytische filosofie, ordinary language 5
6 Gottlob Frege Duits wiskundige en filosoof ( ), grondlegger van logicisme en moderne referentiële semantiek Maakte onderscheid tussen Sinn (sense, betekenis, intensie) en Bedeutung (reference, denotatie, extensie) Voorbeeld: morgenster en avondster (= Venus) 6
7 Fregeaanse erfenis Frege zag, als in traditie, betekenis als objectieve eigenschap van woorden en zinnen Referentie ( Bedeutung ): argumenten verwijzen naar objecten, predikaten naar verzamelingen, zinnen naar waarheidswaarden Wiskundige preoccupatie 7
8 Logisch positivisme Wiener Kreis, groep Weense wiskundigen en filosofen met o.a. Moritz Schlick en Rudolf Carnap (jaren 20 en 30 van de 20 ste eeuw). Anti-metafysisch Ontwikkeling referentiële semantiek 8
9 Neopositivisme Ook wel: logisch-positivisme Eigenaardige variant van idee van betekenissen als objectieve eigenschappen Betekenis komt van buitenaf, via referentie (in de trant van Frege) Frege had wiskundige intenties, maar dit gaat verder (tegen de metafysica) 9
10 Referentie op zinsniveau Frege: zinnen verwijzen naar een waarheidswaarde Een zin is waar of onwaar Logsich positivisme: zin waar op grond van de betekenis (tautologieën) of waar door correspondentie met werkelijkheid (referentie) Zinnen zonder waarheidswaarde zijn betekenisloos, zinledig 10
11 Taalhandelingstheorie Taalhandelingstheorie: waarheidsbenadering van betekenis is veel te beperkt Tal van zinnen hebben geen waarheidswaarde: bevelen, verzoeken, wensen, vragen, beloftes, ceremoniële formules, etc. 11
12 Institutionele feiten Benadrukt door John Searle Voorbeeld: I now pronounce you man end wife Ceremonieel taalgebruik: tijdens conventionele procedure, ceremonie of ritueel Bepaalde regels en bevoegde personen 12
13 Flexibiliteit Te vergelijken met polysemie Vragen kunnen voor alles en nog wat gebruikt wordem A: Ga je die auto kopen? B: Ben je nu helemaal gek geworden? Is de paus katholiek? Kunt u het pand onmiddelijk verlaten? 13
14 Zinstypen en bijbehorende standaardhandelingen Zinstype declaratief Zij gaat naar huis Taalhandeling bewering interrogatief Gaat zij naar huis? vraag imperatief Ga naar huis! bevel optatief Moge jij naar huis gaan! wens 14
15 Austin contra traditionele clichés Clichés (ook bij Frege en neopositivisme): Dat declaratieve zinnen fundamenteel zijn Dat het doen van beweringen de hoofdfunctie van zinnen is Dat de betekenis van zinnen beschreven kan worden in termen van waar en onwaar 15
16 Voorbeelden van zinnen zonder waarheidswaarde Pardon! Hallo Drie pils graag! We nemen er nog een Wat kost dat? Waar blijft de tijd 16
17 Voorbeelden van taaldaden Ik beloof je dat we een taxi nemen Ik wed voor 100 euro dat hij niet komt Hierbij open ik het jachtseizoen Ik waarschuw u dat misbruik gestraft zal worden Ik doop u in de naam des vaders, etc. 17
18 Geslaagdheid Taalhandelingen zijn niet waar of onwaar, maar Geslaagd (felicitous) of niet-geslaagd (infelicitous) Geslaagdheidscondities (felicity) Infelicitous: als je zegt ik open de vergadering als je geen voorzitter bent 18
19 Oprechtheid Oprechtheid is onderdeel van geslaagdheidscondities Ik beloof je een taxi Niet geslaagd als je het niet van plan bent 19
20 Expliciet vs. Impliciet Expliciet Eerste persoon: ik open de vergadering Bepaalde werkwoorden: beloven, waarschuwen, dopen, openen Vaak met uitdrukkingen als: hierbij, hiermee... Impliciet Als niets van dit alles gebruikt wordt 20
21 Expliciet Ik beschuldig u hierbij van hoogverraad Ik verzoek u hierbij om niet uit het raam te hangen Ik verzeker je hierbij dat zij niet komt Hiermee nodig ik je uit om bij ons te komen eten 21
22 Impliciet U wordt beschuldigd van hoogverraad U wordt verzocht niet uit het raam te hangen Je kunt er zeker van zijn dat zij niet komt Je bent uitgenodigd om bij ons te komen eten 22
23 Statement vs. taalhandeling? In het verleden werd dit onderscheid wel gemaakt Wens om proposities te blijven onderscheiden (referentieel) Is niet houdbaar volgens John Austin: Het regent is eigenlijk zoiets als: Hierbij beweer ik dat het regent 23
24 Proposities? Propositie: gedeelte van de zin met waarheidswaarde ( waar of onwaar ) Taalhandeling zou bestaan uit propositie plus perfomatief element 24
25 Voorbeelden Propositie plus bewering Jan schildert het huis Propositie plus vraag Schildert Jan het huis? Propositie plus bevel Jan, schilder het huis! Propositie plus wens Als Jan het huis nu maar schildert 25
26 Geen vaste proposities Het is onzin om proposities te zien als taalkundig constante eigenschap van zinnen Elke zin wordt geïnterpreteerd in context en drukt potentieel een oneindig aantal proposities uit: Jan schildert het huis (huis- of kunstschilder, etc.) 26
27 De drie facetten van Austin Locutionary act uiten van zin volgens de regels van de taal Illocutionary act de handeling die met de zin verricht wordt Perlocutionary act het eventuele gevolg van die handeling 27
28 De indeling van Searle Reresentatief: spreker beoogt waarheid uit te drukken (beweren, concluderen) Directief: spreker beoogt iets gedaan te krijgen van hoorder (verzoeken, bevelen) Commissief: spreker legt zich vast op toekomstige handeling (commitment) (beloven, dreigen) Expressief: spreker drukt psychologische toestand uit (bedanken, excuseren) Declaratief: spreker beoogt verandering in institutionele situatie (excommuniceren, oorlog verklaren, dopen, trouwen) 28
29 Searle s felicity conditions Voorwaarden vooraf Propositionele inhoud Oprechtheid Essentie 29
30 Beloven (Searle) Vooraf 1: H heeft liever dat S iets (A) wel doet dan niet Vooraf 2: het is niet vanzelfsprekend voor S en H dat S sowieso A zal doen Propositioneel: toekomstige handeling (A) door S geprediceerd over S Oprechtheid: S is van plan om A te doen Essentie: uiting geldt als commitment om A te doen 30
31 Vragen (Searle) Vooraf 1: S weet het antwoord niet Vooraf 2: het is niet vanzelfsprekend voor S en H dat H de inormatie zal verschaffen zonder de vraag Propositioneel: elke propositie Oprechtheid: S wenst de informatie Essentie: de uiting geldt als handeling ter verkrijging van de informatie van H 31
32 Directe vs. indirecte taalhandelingen Je spreekt van indirecte taalhandeling als er sprake is van een andere beoogde handeling dan de letterlijke uitgedrukte handeling Voorbeeld: vraag die eigenlijk een verzoek is Kun je het zout even doorgeven? 32
33 Meer voorbeelden Direct: vraag; indirect: verzoek Waarom drink je je glas niet leeg? Direct: bewering; indirect: verzoek/bevel Ik moet je vragen om mijn huis te verlaten Direct: bevel/bewering; indirect; dreiging Laat los of ik schiet 33
34 Is taalhandelingstheorie taalkunde? Taalhandeling vaak niet zonder meer af te leiden uit taalvorm, maar ook uit contekst en situatie en hangt zelfs af van cultuur Heeft te maken met relevantie- en coöperatieprincipes van Grice James, het is koud hier Statement of verzoek (in context) 34
35 Idiomatische component Vergelijk (tweede zin geen normaal verzoek): Kun je het zout even doorgeven? Ben je in staat om het zout door te geven? 35
36 Contextuele flexibiliteit Vgl. polysemie in de juiste context kan bijna alles als taalhandeling geïnterpreteerd worden Voorbeeld in boek. Geen verzoek zou zijn: Zout is natriumchloride Probeer contexten te bedenken waarin dit een verzoek is (wachtwoord, quiz: iedere keer als uw tegenstander een goed antwoord geeft wordt u verzocht 10 euro in te leveren) 36
37 Vragen Hoeveel soorten taalhandelingen zijn er? Eindig of oneindig veel? Stel dat er een eindig aantal typen is (à la indeling van Searle), op hoeveel manieren kunnen die dan worden uitgedrukt? Onderzoek ontaardt snel in het geven van voorbeelden 37
38 Beleefdheid Indirecte taalhandelingen vaak als beleefder ervaren: Geef het zout door! (direct verzoek, bevel) Kun je het zout doorgeven? (verzoek ingekleed als vraag) 38
39 Cultuur-afhankelijkheid van beleefdheid A: dat heb je goed gedaan! (compliment) B: dank je wel! (VS, Eurpa) C: Nee, het stelt niets voor (China) Nederlanders worden vaak als te direct ervaren (te veel directe taalhandelingen als verzoeken en statements, i.p.v. indirecte (vaak vragen of suggesties)?) 39
40 Conclusies Wederom: geen duidelijke scheiding tussn semantiek en pragmatiek Waarheid is een begrip uit maatschappelijk of wetenschappelijk verkeer, maar is niet geschikt om betekenis te beschrijven Taalhandelingen zijn belangrijk aspect van taalgebruik, maar zijn moeilijk af te bakenen (flexibiliteitsprobleem) 40
Semantiek 1 college 1
Semantiek 1 college 1 Jan Koster 1 Boek 2 Wat is semantiek? Betekenisleer: Conceptueel-intentioneel of: Referentieel? 3 Wat is taal? Sinds Aristoteles: Systeem dat klank en betekenis verbindt Vraag: is
Nadere informatieSemantiek 1 college 2
Semantiek 1 college 2 Jan Koster 1 Boek 2 Twee benaderingen Referentiële semantiek (denotationeel) Accent op relaties tussen taalelementen en buitentalige werkelijkheid (externalisme) Representationele
Nadere informatieTaalhandelingen (speech acts)
Taalhandelingen (speech acts) Discourse-analyse Rick Nouwen 1 De oorsprong van taalhandelingen Logisch-positivisme: nadruk op zinnen die een waarheidswaarde hebben. Vanaf Wittgenstein II: nadruk op alle
Nadere informatieTAALFILOSOFIE. Overkoepelende vraag: WAT IS BETEKENIS?
TAALFILOSOFIE Overkoepelende vraag: WAT IS BETEKENIS? TAALFILOSOFIE Formele seman=ek Bijv. Proposi=elogica Informele seman=ek TAALWETENSCHAP Syntaxis Semantiek Pragmatiek Seman=sche categorieën Termen
Nadere informatieTAALFILOSOFIE. Overkoepelende vraag: WAT IS BETEKENIS?
TAALFILOSOFIE Overkoepelende vraag: WAT IS BETEKENIS? GOTTLOB FREGE (1848 1925) Uitvinder moderne logica Vader van de taalfilosofie BEGRIFFSCHRIFT (1879) Bevat moderne propositie en predicaten-logica Syllogistiek
Nadere informatieWoord en wereld Een inleiding tot de taalfilosofie
Woord en wereld Een inleiding tot de taalfilosofie Filip Buekens Acco Leuven / Den Haag Hoofdstuk I. Freges uitgangspunten 11 I.1 De semantische dimensie van taal 11 I.2 Proposities: Freges kernstellingen
Nadere informatieAchtergrond bij de pragmatiek
Achtergrond bij de pragmatiek Discourse-analyse Rick Nouwen 1 Wat is pragmatiek? 1.1. Het trivium en de semiotische driehoek Het idee om pragmatiek te onderscheiden van semantiek en syntaxis is terug te
Nadere informatieIndexicale Problemen voor Frege
Indexicale Problemen voor Frege Een van de moeilijkheden waar een taalfilosofische theorie tegenaan loopt is het probleem van de indexicaliteit, dat wil zeggen: is de betekenis van persoons-, plaats- en
Nadere informatieSemantiek 1 college 10. Jan Koster
Semantiek 1 college 10 Jan Koster 1 Vandaag Vorige keer: conceptuele structuur en semantische decompositie Vandaag: inleiding in de formele semantiek Gebruikt notaties uit formele logica plus de daar gehanteerde
Nadere informatieBasisbegrippen van de taalwetenschap: Pragmatiek
Basisbegrippen van de taalwetenschap: Pragmatiek Marc van Oostendorp M.van.Oostendorp@umail.LeidenUniv.NL 15 november 2004 Pragmatiek Wat is pragmatiek? Voorbeelden Definitie en subdisciplines Taalhandelingentheorie
Nadere informatiePragmatiek. 6 juni 2009
Pragmatiek 6 juni 2009 Semantiek - Betekenis gedefinieerd in termen van verwijzing naar de werkelijkheid buiten de taal (denotatie) [[Jantje]] = het individu Jantje [[slaapt]] = de verzameling van slapende
Nadere informatieSemantiek 1 college 4. Jan Koster
Semantiek 1 college 4 Jan Koster 1 Uitgangspunt sinds vorige week Semantiek is representationeel (en niet referentieel), gebaseerd op interpretaties van sprekers en hoorders Geen scherpe scheiding tussen
Nadere informatieLuisteren: Elke taaluiting is relevant
Emma van Bijnen ADR Instituut 1 Luisteren: Elke taaluiting is relevant Niet de directe betekening van de bijdrage, maar de intentie van de spreker Er zijn ontelbaar veel verschillende dingen die partijen
Nadere informatieTAALFILOSOFIE. Overkoepelende vraag: WAT IS BETEKENIS?
TAALFILOSOFIE Overkoepelende vraag: WAT IS BETEKENIS? GOTTLOB (1848 1925) Uitvinder moderne logica Vader van de taalfilosofie BEGRIFFSCHRIFT (1879) Bevat moderne proposioe en predicaten- logica SyllogisOek
Nadere informatieTAALFILOSOFIE. Overkoepelende vraag: WAT IS BETEKENIS?
TAALFILOSOFIE Overkoepelende vraag: WAT IS BETEKENIS? GOTTLOB FREGE (1848 1925) Logische Untersuchungen Der Gedanke Die Verneinung Gedankengefüge DER GEDANKE Logica waarheid Logica kunst van het geldig
Nadere informatieDe Sinn van fictie. Wouter Bouvy March 12, 2006
De Sinn van fictie Wouter Bouvy 3079171 March 12, 2006 1 Inleiding Hoe is het mogelijk dat mensen de waarheid van proposities over fictie zo kunnen bepalen dat iedereen het er mee eens is? Kan een theorie
Nadere informatieSemantiek 1 college 3
Semantiek 1 college 3 Jan Koster 1 Twee benaderingen Referentiële semantiek (denotationeel) Accent op relaties tussen taalelementen en buitentalige werkelijkheid (externalisme) Representationele semantiek
Nadere informatieRonde 7. Pragmatiek in de taalbeschouwing. 1. Inleiding. 2. Taalhandelingen als institutionele handelingen
Ronde 7 William Van Belle KU Leuven Contact: william.vanbelle@arts.kuleuven.be Pragmatiek in de taalbeschouwing 1. Inleiding In de (toekomstige) eindtermen van de 2 e en 3 e graad van het secundair onderwijs
Nadere informatieAlgemene Taalkunde. 1ste bach Taal en Letterkunde. uickprinter Koningstraat Antwerpen T EUR
1ste bach Taal en Letterkunde Algemene Taalkunde Pragmatiek en Sociolinguïstiek : Prof Cuvelier Q uickprinter Koningstraat 13 2000 Antwerpen www.quickprinter.be T03 5.00 EUR Nieuw!!! Online samenvattingen
Nadere informatieSamenvatting. Bijlage B
Bijlage B In dit proefschrift stellen we ons het doel de besluitvorming van agenten en de communicatie tussen deze agenten te beschrijven en te formaliseren opdat de agenten rechtvaardigbare opvattingen
Nadere informatieLogica Les 1 Definities en waarheidstabellen. (Deze les sluit aan bij les 1 van de syllabus Logica WD_online)
Logica Les 1 Definities en waarheidstabellen (Deze les sluit aan bij les 1 van de syllabus Logica WD_online) Definities Een propositie is een bewering die waar of onwaar is (er is geen derde mogelijkheid).
Nadere informatieLudwig Wittgenstein ( ) Filosofie in de twintigste eeuw
Ludwig Wittgenstein (1889-1951) Filosofie in de twintigste eeuw De schok van 1914: dansend naar de oorlog Wenen Parlement, Wenen rond 1900 Looshaus (1909-1911) De schok van 1914: dansend naar de oorlog
Nadere informatieEen overtuigende tekst schrijven
Een overtuigende tekst schrijven Taalhandeling: Betogen Betogen ervaarles Schrijftaak: Je mening geven over een andere manier van herdenken op school instructieles oefenlesles Lesdoel: Leerlingen kennen
Nadere informatieLes 4: Les conversatie + grammatica Nederlands Conversatie Les 2 A-klas
Les 4: Les conversatie + grammatica Nederlands Conversatie Les 2 A-klas Leraar: Dag Jef. Jef: Dag mevrouw. Hoe gaat het met u? Leraar: Goed, dank je. En met jou? Jef: Ook goed. ----------- Mark: Hallo
Nadere informatiePDF hosted at the Radboud Repository of the Radboud University Nijmegen
PDF hosted at the Radboud Repository of the Radboud University Nijmegen The following full text is a publisher's version. For additional information about this publication click this link. http://hdl.handle.net/2066/101624
Nadere informatieSemantiek van predicatenlogica en Tractatus
Logica en de Linguistic Turn 2012 Semantiek van predicatenlogica en Tractatus Maria Aloni ILLC-University of Amsterdam M.D.Aloni@uva.nl 1/11/12 Plan voor vandaag 1. Predicatenlogica: semantiek 2. Tractatus:
Nadere informatieLudwig Wittgenstein ( ) Filosofie in de twintigste eeuw (part II)
Ludwig Wittgenstein (1889-1951) Filosofie in de twintigste eeuw (part II) De schok van 1914: dansend naar de oorlog oog voor realiteit in de filosofie: de Wiener Kreis een betere samenleving door een wetenschappelijke
Nadere informatieNieuwe romantiek? 3.1
Nieuwe romantiek? 3.1 Leven we vandaag in een romantische tijd? Wat betekent dit dan? Je krijgt 2 teksten over dit thema. ORIËNTEREN Bij elke tekst krijg je enkele vragen. Die los je op per twee. Dit betekent:
Nadere informatieDe naïeve betekenistheorie. De betekenis van een woord is het object waar dat woord voor staat.
De naïeve betekenistheorie De betekenis van een woord is het object waar dat woord voor staat. De naïeve betekenistheorie Kritiek: De informativiteit van identiteitsuitspraken a=a versus a=b Uitspraken
Nadere informatieSpinoza s Visie. Dag 2. Over God en de Natuur
Spinoza s Visie Dag 2 Over God en de Natuur Opzet cursus Dag 1 Dag 2 Dag 3 Dag 4 Over God Over de mens Over het geluk Inleiding Hoe zit de wereld in elkaar? Hoe verhoudt de mens zich tot de wereld? Waarin
Nadere informatieGeloven en redeneren. Samenvatting
Geloven en redeneren Samenvatting Historisch overzicht Pantheïsme en polytheïsme De spiltijd Het oosten Boeddhisme Confucianisme Taoïsme Het westen Jodendom, christendom, islam Filosofie Ontwikkelingen
Nadere informatieTAALFILOSOFIE SYLLABUS
TAALFILOSOFIE SYLLABUS Bestemd voor: WB1BD3035 (voltijd) en WB1BA3035 (deeltijd) Cursusjaar: 2010/2011, periode 3 Vakgroep: Theoretische Filosofie Docenten: Menno Lievers & Rosja Mastop Universiteit Utrecht
Nadere informatieDag 15 - natuurlijk speechen met mind mapping
Dag 15 - natuurlijk speechen met mind mapping Zodra je er op gaat letten zie je dat veel toespraken eigenlijk heel onnatuurlijk overkomen. De spreker staat kaarsrecht achter zijn spreekgestoelte. Hij duikt
Nadere informatieOnbegrip in eenvoudige conversaties
Onbegrip in eenvoudige conversaties Conversaties vormen van oudsher de meest voorkomende toepassing van taal. Dit betekent echter niet dat ze probleemloos verlopen. Integendeel, in conversaties is opmerkelijk
Nadere informatieTitel: Wittgenstein s Tractatus Logico Philosophicus Door: G.J.E. Rutten, Amsterdam 3 Augustus 2004. Inleiding
Titel: Wittgenstein s Tractatus Logico Philosophicus Door: G.J.E. Rutten, Amsterdam 3 Augustus 2004 Inleiding Waar je bij het bestuderen van Ludwig Wittgenstein tegenaanloopt is dat hij in zijn filosofie
Nadere informatieRecente ontwikkelingen in de psychologie van de communicatie
Recente ontwikkelingen in de psychologie van de communicatie Vera Hoorens Katholieke Universiteit te Leuven Presentatie ter gelegenheid van de Najaarsconferentie van de VGT en VVGt (11-12 november 1999)
Nadere informatieEindexamen filosofie vwo 2011 - I
Opgave 3 Vreemder dan alles wat vreemd is 12 maximumscore 3 de twee manieren waarop je vanuit zingevingsvragen religies kunt analyseren: als waarden en als ervaring 2 een uitleg van de analyse van religie
Nadere informatie1 Religie vs herschrijven 3. 2 Herschrijven 4. 3 Rekenen 5. 4 Tellen 6. 5 Syracuse probleem 7. 6 Herschrijftheorie 8. 7 Terminatie en Confluentie 9
1 Religie vs herschrijven 3 2 Herschrijven 4 3 Rekenen 5 4 Tellen 6 5 Syracuse probleem 7 6 Herschrijftheorie 8 Page 1 of 31 7 Terminatie en Confluentie 9 8 SN en CR in rekenen 10 9 SN en CR in tellen
Nadere informatieGottlob Frege, Der Gedanke, 1918.
Gottlob Frege, Der Gedanke, 1918. Achtergrond Na de enorme teleurstelling die de ontdekking door Russell van de verzamelingtheoretische paradox was Frege lange tijd niet in staat te werken. Hij besloot
Nadere informatieLate fouten in het taalbegrip van kinderen
1 Late fouten in het taalbegrip van kinderen Petra Hendriks Hoogleraar Semantiek en Cognitie Center for Language and Cognition Groningen Rijksuniversiteit Groningen 2 De misvatting Actief versus passief
Nadere informatieDe ijnmanager. Cartoons september 2012. Luc Timmers
De ijnmanager Cartoons september 2012 Luc Timmers Alle cartoons mogen gratis gekopieerd en verspreid worden Gratis? Jazeker! Tegenprestatie? De Lijnmanager Gratis is voor bijna niks Volg @Delijnmanager
Nadere informatieKennis, hoe te benaderen en hoe te funderen..? Violette van Zandbeek Social research Datum: 15 april 2011
Kennis, hoe te benaderen en hoe te funderen..? Naam: Violette van Zandbeek Vak: Social research Datum: 15 april 2011 1 Kennis, hoe te benaderen en hoe te funderen..? Als onderdeel van het vak social research
Nadere informatieWeet u wanneer deze boerderij gebouwd is?
Taalkundige onderbouwing voor docenten van het lespakket Pragmatiek In dit bestand zal ik de wetenschappelijke onderbouwing van de lessenreeks Pragmatiek bespreken. Over het algemeen is de reeks gebaseerd
Nadere informatieFormeel Denken. Herfst 2004
Formeel Denken Herman Geuvers Deels gebaseerd op het herfst 2002 dictaat van Henk Barendregt en Bas Spitters, met dank aan het Discrete Wiskunde dictaat van Wim Gielen Herfst 2004 Contents 1 Propositielogica
Nadere informatieEssay. Norbert Vogel* Morele feiten bestaan niet
Essay Norbert Vogel* Morele feiten bestaan niet Ethici onderscheiden zich van gewone mensen doordat zij niet schijnen te weten wat morele oordelen zijn. Met behulp van elkaar vaak uitsluitende ismen trachten
Nadere informatieLogica voor Informatica. Propositielogica. Syntax & Semantiek. Mehdi Dastani Intelligent Systems Utrecht University
Logica voor Informatica Propositielogica Syntax & Semantiek Mehdi Dastani m.m.dastani@uu.nl Intelligent Systems Utrecht University Wat is Logica? Afleiden van conclusies uit aannames Jan Sara Petra Schuldig
Nadere informatieTAALFILOSOFIE WAT IS BETEKENIS?
TAALFILOSOFIE WAT IS BETEKENIS? MENTALISME John Locke (1632 1704) An Essay concerning Human Understanding (1689) MENTALISME Words in their primary or immediate Signification, stand for nothing, but the
Nadere informatieHandboek NT2 in het volwassenenonderwijs
Handboek NT2 in het volwassenenonderwijs Lesmateriaal hoofdstuk 4 Spreken Oefeningen uit Voorbereiding op Werk De volgende tien oefeningen zijn afkomstig van de website behorende bij: Verboog, M. & Adèr,
Nadere informatieInleiding Logica voor CKI, 2013/14
Inleiding Logica voor CKI, 2013/14 Albert Visser Department of Philosophy, Faculty Humanities, Utrecht University 14 oktober, 2013 1 Overview 2 Overview 2 Overview 2 Overview 2 Overview 2 Overview 3 Wegens
Nadere informatieWiskundige beweringen en hun bewijzen
Wiskundige beweringen en hun bewijzen Analyse (en feitelijk de gehele wiskunde) gaat over het bewijzen van beweringen (proposities), d.w.z. uitspraken waaraan de karakterisering waar of onwaar toegekend
Nadere informatiehttp://www.kidzlab.nl/index2.php?option=com_content&task=vi...
Veelvlakken De perfecte vorm Plato was een grote denker in de tijd van de Oude Grieken. Hij was een van de eerste die de regelmatige veelvlakken heel bijzonder vond. Hij hield ervan omdat ze zulke mooie,
Nadere informatieLogic for Computer Science
Logic for Computer Science 06 Normaalvormen en semantische tableaux Wouter Swierstra University of Utrecht 1 Vorige keer Oneindige verzamelingen 2 Vandaag Wanneer zijn twee formules hetzelfde? Zijn er
Nadere informatieGödels theorem An Incomplete Guide to Its Use and Abuse, Hoofdstuk 3
Gödels theorem An Incomplete Guide to Its Use and Abuse, Hoofdstuk 3 Koen Rutten, Aris van Dijk 30 mei 2007 Inhoudsopgave 1 Verzamelingen 2 1.1 Definitie................................ 2 1.2 Eigenschappen............................
Nadere informatiecommunicatie vanuit systeemtheoretisch perspectief Je kunt niet niet communiceren, besef het! (er is geen nooduitgang)
Workshop Taal, veel meer dan praten. Koolhof Coaching en Training Over de complexiteit van communicatie Onderwerp: Uitgangspunt: communicatie vanuit systeemtheoretisch perspectief Je kunt niet niet communiceren,
Nadere informatieLesbrief Middenbouw/bovenbouw 2012-2013 Kinderen en Poëzie Dichten door te filosoferen Fabien van Kempen
Lesbrief Middenbouw/bovenbouw 2012-2013 Kinderen en Poëzie Dichten door te filosoferen Fabien van Kempen De eenzame boot vaart alleen over het water maakt bochten maar blijft doorvaren komt bij de kust
Nadere informatieBetekenis I: Semantiek
Betekenis I: Semantiek Marieke Schouwstra 21 mei De studie van betekenis Semantiek: de studie van betekenis in taal 17.1, 17.2, 17.3, vandaag Pragmatiek: de studie van betekenis in taalgebruik delen van
Nadere informatieGödels Onvolledigheidsstellingen
Gödels Onvolledigheidsstellingen Jaap van Oosten Department Wiskunde, Universiteit Utrecht Symposium A-eskwadraat, 11 december 2014 De Onvolledigheidsstellingen van Gödel zijn verreweg de beroemdste resultaten
Nadere informatieINHOUDSOPGAVE 5 DEEL I KENNIS... 6 DEEL II WETENSCHAP... 76
INHOUDSOPGAVE 5 DEEL I KENNIS... 6 DEEL II WETENSCHAP... 76 Vergeten... 7 Filosofie... 9 Een goed begin... 11 Hoofdbreker... 13 Zintuigen... 15 De hersenen... 17 Zien... 19 Geloof... 21 Empirie... 23 Ervaring...
Nadere informatieRaadsels van de week
Raadsels van de week Raadsel 1: Deze stelling kan niet: een huis met aan alle zijden zicht op het noorden staat op de Zuidpool, maar daar leven geen ijsberen. Laat kinderen puzzelen over mogelijkheden.
Nadere informatieEindexamen filosofie vwo 2010 - II
Opgave 2 Religie in een wetenschappelijk universum 6 maximumscore 4 twee redenen om gevoel niet te volgen met betrekking tot ethiek voor Kant: a) rationaliteit van de categorische imperatief en b) afzien
Nadere informatieTegenvoorbeeld. TI1300: Redeneren en Logica. De truc van Gauss. Carl Friedrich Gauss, 7 jaar oud (omstreeks 1785)
Tegenvoorbeeld TI1300: Redeneren en Logica College 3: Bewijstechnieken & Propositielogica Tomas Klos Definitie (Tegenvoorbeeld) Een situatie waarin alle premissen waar zijn, maar de conclusie niet Algoritmiek
Nadere informatieCollege Logica voor CKI
College Logica voor CKI Albert Visser Department of Philosophy, Faculty Humanities, Utrecht University 15 oktober, 2012 1 Overview 2 Overview 2 Overview 2 Overview 3 Syntaxis De eerste ronde: Constanten:
Nadere informatieKennisrepresentatie & Redeneren. Piter Dykstra Instituut voor Informatica en Cognitie
Kennisrepresentatie & Redeneren Piter Dykstra Instituut voor Informatica en Cognitie www.math.rug.nl/~piter piter@math.rug.nl 30 april 2007 INLEIDING Kennisrepresentatie & Redeneren Week1: Introductie
Nadere informatieAmsterdam DNA is een project voor NT2 cursisten. Het is ontwikkeld door het Amsterdam
INTRODUCTIE is een project voor NT2 cursisten. Het is ontwikkeld door het Amsterdam Museum. In het wordt de geschiedenis verteld aan de hand van schilderijen en voorwerpen. Je gaat met de groep naar het
Nadere informatieRia Massy. De taart van Tamid
DE TAART VAN TAMID Ria Massy De taart van Tamid De taart van Tamid 1 Hallo broer! Hallo Aziz! roept Tamid. Zijn hart klopt blij. Aziz belt niet zo dikwijls. Hij woont nog in Syrië. Bellen is moeilijk in
Nadere informatieDoel van Bijbelstudie
Bijbelstudie Hebreeën 4:12 Want het woord Gods is levend en krachtig en scherper dan enig tweesnijdend zwaard en het dringt door, zó diep, dat het vaneen scheidt ziel en geest, gewrichten en merg, en het
Nadere informatieOver Plantinga s argument voor de existentie van een noodzakelijk bestaand individueel ding. G.J.E. Rutten
1 Over Plantinga s argument voor de existentie van een noodzakelijk bestaand individueel ding G.J.E. Rutten Introductie In dit artikel wil ik het argument van de Amerikaanse filosoof Alvin Plantinga voor
Nadere informatieWaarom ga je schrijven? Om de directeur te overtuigen
week 17 20 april 2015 - Schrijfopdrachten niveau A, les 1 Les 1: Een overtuigende tekst schrijven Beantwoord deze vragen: Een mooie manier om te herdenken 1. Waarom is het volgens jou belangrijk om de
Nadere informatieLes B-08 Kunstmatige intelligentie en logica
2004, David Lans Les B-08 Kunstmatige intelligentie en logica 8.1 De Turing test Toen halverwege de 20 e eeuw de computer zijn intrede deed, stelde de Brit Alan Turing (1912-1953) in een wetenschappelijke
Nadere informatieAfasie. Neem altijd uw verzekeringsgegevens en identiteitsbewijs mee!
Afasie Afasie is een taalstoornis ontstaan door hersenletsel. Iemand met afasie heeft moeite met het uiten en het begrijpen van de taal. In deze brochure leest u wat afasie inhoudt en vindt u een aantal
Nadere informatieOpdrachten Tarski s World
Opdrachten Tarski s World Logika thema 4 13 april 2004 1 Propositielogika 1.1 Atomaire proposities in Tarski s world Open de wereld, wittgens.sen, en het bestand met beweringen, wittgens.sen 1. Ga van
Nadere informatie2 Ik en autisme VOORBEELDPAGINA S
2 Ik en autisme In het vorige hoofdstuk is verteld over sterke kanten die mensen met autisme vaak hebben. In dit hoofdstuk vertellen we over autisme in het algemeen. We beginnen met een stelling. In de
Nadere informatieLEERKRACHTGEDEELTE ACTIVITEIT HOE-FILE: HOE MAAK IK HET UIT? VAN LIEF NAAR EX.
LEERKRACHTGEDEELTE ACTIVITEIT HOE-FILE: HOE MAAK IK HET UIT? VAN LIEF NAAR EX. Omschrijving van de activiteit De leerlingen lezen tips over correct handelen als je het uitmaakt met je lief. Ze bespreken
Nadere informatieHEB JE HUISWERK VANDAAG?
BLAD 1 HEB JE HUISWERK VANDAAG? Je kind moet thuis werken voor school. In de agenda kan je kijken wat je kind moet doen. Wat moet je doen? 1 Maak oefening 1 op blad 2: Wat doet je kind na de school? 2
Nadere informatieLes 3. Familie, vrienden en buurtgenoten
www.edusom.nl Opstartlessen Les 3. Familie, vrienden en buurtgenoten Wat leert u in deze les? Een gesprek voeren over familie, vrienden en buurtgenoten. Antwoord geven op vragen. Veel succes! Deze les
Nadere informatieLes 3 Radboud Kids: Meet the professor Voor de leraar
Les 3 Radboud Kids: Meet the professor Voor de leraar Overzicht Doelen Leerlingen vormen een beeld bij het onderzoek van de professor Leerlingen vergroten hun woordenschat door het leren van nieuwe vaktermen
Nadere informatieSuccesvol Netwerken BCLR
Welkom bij Succesvol Netwerken voor de BCLR Double Winner! Waar kan je Netwerken? Formele netwerk bijeenkomsten Algemene zakelijke evenementen Sociale, familie, vrije tijd evenementen Ad hoc bijeenkomsten
Nadere informatieOntwikkellijn 1: Ik zorg ervoor dat ik aan het werk ga en blijf!
Ontwikkellijn 1: Ik zorg ervoor dat ik aan het werk ga en blijf! Het gaat erom dat je laat merken dat jij zélf verantwoordelijk bent voor het leren: jij kiest de opdrachten, workshops en klussen zélf,
Nadere informatieLTX016B05. Nieuwe ontwikkelingen in de syntaxis. College 2
LTX016B05 Nieuwe ontwikkelingen in de syntaxis College 2 2/104 Vandaag: 3/104 Vandaag:! Algemene aspecten van de generatieve syntaxistheorie 4/104 Vandaag:! Algemene aspecten van de generatieve syntaxistheorie
Nadere informatieLogica voor Informatica
Logica voor Informatica 10 Predikatenlogica Wouter Swierstra University of Utrecht 1 Vorige keer Syntax van predikatenlogica Alfabet Termen Welgevormde formulas (wff) 2 Alfabet van de predikatenlogica
Nadere informatieWat is realiteit? (interactie: vraagstelling wie er niet gelooft en wie wel)
Wat is realiteit? De realiteit is de wereld waarin we verblijven met alles wat er is. Deze realiteit is perfect. Iedere mogelijkheid die we als mens hebben wordt door de realiteit bepaald. Is het er, dan
Nadere informatieFormele Semantiek Van de predicatenlogica naar gegeneraliseerde kwantoren. Jeroen Van Craenenbroeck en Guido Vanden Wyngaerd
Formele Semantiek Van de predicatenlogica naar gegeneraliseerde kwantoren Jeroen Van Craenenbroeck en Guido Vanden Wyngaerd Inhoud 1. Betekenis... 1 1.1. Wat is betekenis?... 1 1.2. Sinn en Bedeutung van
Nadere informatieU leert in deze les "toestemming vragen". Toestemming vragen is vragen of u iets mag doen.
TOESTEMMING VRAGEN les 1 spreken inleiding en doel U leert in deze les "toestemming vragen". Toestemming vragen is vragen of u iets mag doen. Bij toestemming vragen is het belangrijk dat je het op een
Nadere informatieJongeren en het huwelijk. Jongeren en het huwelijk
Inhoud Zijn je ouders nog bij elkaar? 3 Genschap van goederen: Stel je zou gaan trouwen, waarvoor zou je dan kiezen? 7 Ik zou later willen trouwen 4 Partneralimentatie: Waar gaat je voorkeur naar uit?
Nadere informatieVraag Antwoord Scores. Opgave 1 Een sceptische schnauzer en een sceptische arts
Opgave 1 Een sceptische schnauzer en een sceptische arts 1 maximumscore 3 een uitleg dat de schnauzer vragen stelt die blijk geven van metafysisch scepticisme: hij vraagt zich af of er wel een buitenwereld
Nadere informatiePropositionele logica
Logic is the beginning of wisdom, not the end. Captain Spock, Star Trek VI (1991) Hoofdstuk 1 ropositionele logica 1.1 Uitspraken Het begrip uitspraak. We geven hier geen definitie van het begrip uitspraak
Nadere informatieAndere grote namen van wiskundigen en/of filosofen: Plato, Socrates, Descartes (Cartesius), Spinoza, Kant, Russell, Hilbert, Tarski en Brouwer
Formele Logica Grondlegger Aristoteles (384/322 voor Chr.), filosoof. Andere grote namen van wiskundigen en/of filosofen: Plato, Socrates, Descartes (Cartesius), Spinoza, Kant, Russell, Hilbert, Tarski
Nadere informatieOverzicht van vandaag. Filosofie van de geest: WB3027 Joel Anderson ( , blok 2) Het other minds probleem. Het argument from analogy
Filosofie van de geest: WB3027 Joel Anderson (2006-07, blok 2) Bijeenkomst #4 (23 nov 2006) I feel your pain : Wittgenstein en Malcolm over de identificatie van pijn Overzicht van vandaag Logistiek: BSCW
Nadere informatieVoordoen (modelen, hardop denken)
Voordoen (modelen, hardop denken) Waarom voordoen? Net zoals bij lezen, leren leerlingen heel veel over schrijven als ze zien hoe een expert dit (voor)doet. Het voordoen (modelen) van het schrijven van
Nadere informatie1. Resultaten Online enquête
In 2010 hebben we een onderzoek gedaan op onze website over effectiviteit, kwaliteit en gebruiksvriendelijkheid van de website. Op basis van de resultaten van een online enquête en panelsessies met een
Nadere informatieGroeperen. Het weldoordacht ordenen en weergeven van informatie. Groeperen van items. Groeperingprincipes kiezen. Geordend.
Overzicht Methodiek KRITISCH DENKEN met RATIONALE KRITISCH DENKEN Groeperen Redeneren Structureren Analyseren Evalueren Oordelen 4 Grondslagen van Redeneren I Het weldoordacht ordenen en informatie. Het
Nadere informatieAttitudevorming & verandering. dinsdag 6 maart 2012
Attitudevorming & verandering H9 Wat vertellen attitudes over consumenten? Wat vertellen attitudes over consumenten? Mensen die van sushi houden zullen het waarschijnlijk eten Wat vertellen attitudes over
Nadere informatiewww.hildedeclercq.be hilde_de_clercq@telenet.be
1 Pervasieve Ontwikkelingsstoornis Spel en Verbeelding Taal en Communicatie Emoties Seksualiteit en Relatievorming Eten Slapen Zindelijk worden Zelfredzaamheid of Algemene Dagelijkse leefvaardigheden 2
Nadere informatieLogica 1. Joost J. Joosten
Logica 1 Joost J. Joosten Universiteit Utrecht (sub)faculteit der Wijsbegeerte Heidelberglaan 8 3584 CS Utrecht Kamer 158, 030-2535579 jjoosten@phil.uu.nl www.phil.uu.nl/ jjoosten (hier moet een tilde
Nadere informatieNIETZSCHE ALS OPVOEDER. waar leef je voor???
NIETZSCHE ALS OPVOEDER waar leef je voor??? FILOSOFEREN IN DRENTHE www.keijfilosofie.nl Grote schoonmaak in de bovenkamer VADER EN MOEDER Elisabeth: een antisemitische gans "Het leven is in essentie,
Nadere informatieWiskunde C vwo. Workshop Noordhoff wiskundecongres 19 november 2015 Jan Dijkhuis en Sabine de Waal. Programma
Wiskunde C vwo Workshop Noordhoff wiskundecongres 19 november 2015 Jan Dijkhuis en Sabine de Waal Programma 1. Vorm en ruimte in Getal & Ruimte 2. Logisch redeneren in Getal & Ruimte 1. Examenprogramma
Nadere informatieIk plaats mijn boog in de wolken; die zal het teken zijn van het verbond tussen mij en de aarde.
De regenboog God heeft een boog in de wolken geplaatst om ons aan het verbond te laten herinneren. Er zal nooit meer zo n grote zondvloed komen, dat heel de aarde onder water staat. Laten we een regenboog
Nadere informatieMededelingen. TI1300: Redeneren en Logica. Waarheidstafels. Waarheidsfunctionele Connectieven
Mededelingen TI1300: Redeneren en Logica College 4: Waarheidstafels, Redeneringen, Syntaxis van PROP Tomas Klos Algoritmiek Groep Voor de Fibonacci getallen geldt f 0 = f 1 = 1 (niet 0) Practicum 1 Practicum
Nadere informatiePropositielogica. Evert De Nolf Delphine Draelants Kirsten Storms Evelien Weyn. 24 augustus Universiteit Antwerpen
Propositielogica Evert De Nolf Delphine Draelants Kirsten Storms Evelien Weyn Universiteit Antwerpen 24 augustus 2006 Propositionele connectoren Negatie Conjunctie Disjunctie Implicatie Equivalentie Propositionele
Nadere informatieWaarom ga je schrijven? Om de directeur te overtuigen
week 17 20 april 2015 - Schrijfopdrachten niveau B, les 1 Les 1: Een overtuigende tekst schrijven Beantwoord deze vragen: Een mooie manier om te herdenken 1. Waarom is het volgens jou belangrijk om de
Nadere informatie