WOORDKOMPAS V pagina 1

Transcriptie

1 WOORDKOMPAS V pagina 1 vaag/-e Door de mist heen zag je de vage omtrekken van het kasteel. ± Je kreeg alleen een onduidelijke indruk van het grote gebouw. <> Pas toen de mist was opgetrokken kregen we een duidelijk beeld. Ik heb nog maar vage herinneringen aan mijn grootvader. <> Van mijn oma heb ik wél een scherp beeld. ~ Er zat één of andere vage figuur aan de bar../..\niemand wist wie hij was of wat hij daar deed. ~ Aan zo n vaag antwoord heb ik niets../ «..\ ik wil weten waar ik aan toe ben! ~ Er staat me vaag iets van bij../ <>..\ maar ik kan het me niet precies meer herinneren. vaak Ga jij vaak naar de bioscoop? ± Of ik dikwijls naar de film ga? <> Nee, een enkele keer maar, heel af en toe. Ik kom niet zó vaak bij mijn ouders. ± Je moet niet denken dat ik er iedere dag zit! de vaart/- De auto reed met een enorme vaart door het rode licht. ± Wat had die wagen een snelheid! Je moet hier vaart minderen, de weg is opgebroken. <> Verderop kun je weer harder rijden../ ±..\ maar hier moet je afremmen. ~ We zullen vaart moeten zetten achter dat karwei. ± Als we er geen haast mee maken, komt het niet op tijd af. De koningin doopte het schip en wenste het een behouden ± Daarmee sprak zij de hoop uit dat het schip veilig terug zou komen vaart. van al zijn zeereizen. Wegens de storm is de veerpont uit de vaart genomen. ± Het schip moet in de haven blijven. De Zuid-Willemsvaart is../ ±..\ een kanaal dat van Den Bosch naar Maastricht gegraven is. het vaartuig/ de -en In de haven van Monaco liggen de meest luxe vaartuigen. ± De allerduurste schepen kun je daar zien. ^ zeilboten, roeiboten, kano s, jachten, oorlogsschepen, duikboten: allemaal vaartuigen. vaarwel De avond vóór zijn vertrek kwamen veel vrienden hem ± Ook zijn buren kwamen hem goede reis toewensen. vaarwel zeggen. ~ Hij heeft zijn studie vaarwel gezegd. ± Jammer hoor, dat hij er mee opgehouden is! ~ Het geld dat je aan haar geleend hebt, kun je wel vaarwel zeggen../ «..\ dat zie je nooit meer terug! de vaas/ -vazen Ze kreeg zóveel bloemen, ze had niet genoeg vazen../ «..\ om ze in te zetten. Op de kast stond een paar prachtige, Chinese vazen. Ze waren van fijn beschilderd porselein, één had een deksel. de vaatdoek/ -en Ankie pakt de vaatdoek en maakt de aanrecht schoon. <> Dan droogt ze haar handen aan de handdoek. ~ Na die griep voelt hij zich zo slap als een vaatdoek. Hij is direct moe/ hij is nog niets waard. ^ vaatdoek, theedoek, keukenhanddoek, pannenlap: keukentextiel

2 WOORDKOMPAS V pagina 2 de vader/-s Die jongen is een echte zoon van zijn vader../ ±..\ hij lijkt sprekend op z n pa. In de bijbel staat: Eert uw vader en../ «..\ uw moeder. Die jongen is nu een vader van drie kinderen! ± Hij is getrouwd en heeft drie kinderen. Albert Einstein wordt ook wel de vader van de ± Hij is daar immers de grondlegger van. relativiteitstheorie genoemd. de vaderdag/- De derde zondag in juni is het vaderdag,../ «..\ dan verwennen kinderen hun vader en geven hem een cadeautje. het vaderland/de - en Hij woont al jaren in Nederland maar denkt nog heel vaak ± Helaas kan hij niet naar zijn geboorteland, waar z n hart ligt, aan zijn vaderland. terugkeren. vaderlijk/ - Die man laat graag zijn vaderlijk gezag gelden:../..\ zijn kinderen moeten doen wat hij zegt! De docent probeerde de leerling met een paar vaderlijke ± Hij troostte haar als een bezorgde vader en gaf haar weer moed. woorden moed in te spreken. het vak/ de -ken Een dambord is verdeeld in 100 vakken. ± Een schaakbord heeft 64 velden. Hij kon gelukkig nog een plaats krijgen in vak C. ± Dat is het gedeelte van de tribune waar je alles het beste kunt zien. Ik heb in de bestekla een paar vakken gemaakt. ± Nu hebben de vorken, de messen en de lepels allemaal hun eigen afdeling. Als je later goed wilt verdienen, moet je een vak leren. ± Welk beroep zou jij kiezen? Wat is jouw favoriete vak op school?../ «..\ Ik vind wiskunde het leukste schoolvak. ^ rekenen, taal, lezen, wiskunde, aardrijkskunde, geschiedenis enz.: schoolvakken de vakantie/ -s De vakantie begint dit jaar al vroeg. ± De scholen sluiten begin juli al. In augustus is er niemand op school, iedereen heeft vakantie. ± De docenten en de leerlingen zijn met verlof. Ik ga volgende week op/met vakantie, jij ook? <> Nee, ik blijf thuis. de vakbond[ en In dat overleg vertegenwoordigt de vakbond de werknemers. ± De werkgeversorganisatie behartigt de belangen van de werkgevers.

3 WOORDKOMPAS V pagina 3 de val/ -len Het jongetje heeft een val van het balkon op de ± Stel je voor: hij klom op het hek en is toen naar beneden gevallen. vijfde verdieping gemaakt. Wonder boven wonder heeft hij de val overleefd:../ «..\ hij had alleen een gebroken been. De struiken in de tuin hadden zijn val gebroken. ± Die struiken hadden de vaart eruit gehaald. De parachutist maakte eerst een vrije val van honderd meter../ <>..\ en trok toen zijn parachute open. Zo maakte hij een zachte landing. Na de val van Berlijn is er spoedig een einde gekomen ± Toen Berlijn in handen van de geallieerden was gevallen,capituleerden aan de tweede wereldoorlog. de Duitsers. Het is de oppositie nu toch gelukt de regering ± Door de ondergang van het kabinet moeten er vervroegde ten val te brengen. verkiezingen komen. Hoogmoed komt voor de val. ± Het loopt vaak slecht af met mensen die zichzelf beter vinden dan de andere mensen. Veel mensen zijn ongerust over de voortdurende val Euro. ± Ze maken zich zorgen dat die munt steeds van de minder waard wordt. Toen de boer merkte dar er veel ratten in zijn stal zaten, # Na een paar dagen had hij wel tien van die beesten in de klemmen. zette hij een heel stel vallen. De mensen in het bergtreintje zaten als ratten in de val. ± Ze konden geen kant op, de deuren zaten op slot, de ramen konden ook niet open. (.) Een baantje zònder een garantie van duurzaam inkomen, en wel... «Je moet niet in zo n val lopen! allerlei mooie en vage beloften? vallen/viel/gevallen (zijn) I (& II): hij valt (van de trap)! De jongen loopt veel te hard en valt. <> Hij staat meteen weer op en rent verder. In Nederland valt veel regen. ± Soms komt het water met bakken uit de hemel. De bladeren vallen. ± t Wordt herfst. In die oorlog zijn veel soldaten gevallen. ± In de meeste oorlogen sneuvelen er duizenden en duizenden mensen. Bij die grote brand zijn tien doden gevallen. ± Eerst dacht men dat er nog meer mensen waren omgekomen. Het kabinet is gevallen. ± De regering is door het parlement naar huis gestuurd. Het is uur, de avond valt. ± Het wordt donker. Je moet iets aan die rok doen, hij valt niet (goed). ± Hij hangt links veel langer dan rechts. Die pizza was heerlijk maar hij is verkeerd gevallen../ «..\ m n maag is erdoor in de war. De beslissing is gevallen: er wordt een nieuwe school gebouwd. ± Er is lang over vergaderd, maar nu is het besluit er dan toch dóór! Na dat vreselijke bericht viel er een doodse stilte in de zaal. ± Plotseling was het doodstil. <> Even later waren er allerlei geluiden: mensen probeerden naar huis te bellen, anderen zaten te huilen. Op wat voor dag valt jouw verjaardag dit jaar? ± Dit jaar ben ik op dinsdag jarig. Er valt veel over dat land te vertellen. ± Je kunt er urenlang over doorpraten. Er valt hier niets te lachen! ± Er is geen enkele aanleiding om te lachen. Er vallen vaak rake klappen in het stadion. ± Er wordt soms hard gevochten. Het meisje valt een gat in haar broek. ± Door een val gaat haar broek kapot. Pas op, zometeen val je over die losse veter. ± Zelf ben ik ook eens over een losse veter gestruikeld. ~ Ze valt altijd over slordig taalgebruik. ± Ze ergert zich daar iedere keer aan. ~ Om maar met de deur in huis te vallen: Ik ga trouwen! <> Ik kan wel een lange inleiding houden../ ±..\ maar ik zeg het maar meteen! ~ De studie viel haar zwaar../ ±..\ die kostte haar veel moeite../ ~..\ maar met vallen en opstaan heeft ze haar diploma ± Een paar keer is ze gezakt maar ze is iedere keer toch weer toch gehaald. opgekrabbeld en doorgegaan. Toen ik de zaal inkwam, viel mijn oog meteen op haar. ± Ik zag haar direct. Er waren vijf sollicitanten maar de keus viel op mij. ± Ik vind het fantastisch dat ik gekozen werd. Ach, ik val nu eenmaal op blauw! Ik vind dat zó n mooie kleur! ~ Die man valt niet op vrouwen../ «..\ hij houdt meer van mannen. De film was zó saai, bijna iedereen viel in slaap. <> Toen de film was afgelopen werd men weer.

4 WOORDKOMPAS V pagina 4 vallen/viel/gevallen (zijn), vervolg ~ Je moet me niet steeds in de rede vallen. <> Laat me toch uitspreken! ~ Zijn opmerking viel niet in goede aarde. <> Hij had gedacht dat zijn woorden gewaardeerd zouden worden. De passagier laat zijn boek vallen. <> Hij bukt zich om het op te rapen. ~ Toen hij die foute beslissing nam, liet iedereen hem vallen. <> Er was niemand die het voor hem opnam../ ±..\ iedereen liet hem in de steek. vals/-e Er zijn veel valse bankbiljetten in omloop. <> Ze zijn bijna niet van echte te onderscheiden. ± Ze zijn erg goed nagemaakt. Het blijkt dat de getuige een valse naam heeft opgegeven. <> Hij heeft vast een reden om zijn ware naam niet te noemen! U bent hier onder valse voorwendselen binnengekomen. ± U hebt een smoes gebruikt! Is die piano nu alwéér vals? <> De pianostemmer is vorige week nog geweest en toen was hij zuiver. Pas op hoor, die kat is vals. ± Je weet nooit wat hij gaat doen, echt onbetrouwbaar! Heb je nu alwéér gewonnen? Je speelt vast vals! <> Als je eerlijk speelt, win je niet altijd! Je hoeft me niet zo vals aan te kijken! ± Waarom kijk je me eigenlijk zo nijdig aan? van Die pen is toch van jou? ± Ik denk dat die pen jouw eigendom/bezit is. Hij is directeur van een groot bedrijf. ± O ja? Aan welk bedrijf geeft hij leiding? Eén van mijn vrienden komt uit Pakistan. ± Ik heb er ook één die uit Japan komt. De leraar pakt het boek van de tafel../ <>..\ en zet het in de kast. Het pronkstuk in het museum is een schilderij van Rembrandt. ± Ze zijn daar erg trots op het doek dat door Rembrandt gemaakt is. De zomer duurt van 21 juni../ <>..\ tot 21 september. ± Op het zuidelijk halfrond begint de zomer op 21 december. De Intercity rijdt van Den Helder rechtstreeks../ <>..\ naar Nijmegen. Waar ben jij van de zomer geweest? ± Deze zomer ben ik naar Engeland geweest. Jakkes, m n hele tekening bedorven, nu kan ik weer ± Als ik nu weer helemaal opnieuw moet beginnen, kom ik nooit op van voren af aan beginnen. tijd klaar! In Nederland worden veel huizen van baksteen gebouwd. ± Dat zijn dus bakstenen huizen. ~ Die jongen heeft een hart van goud:../ «..\ hij zal iedereen helpen. Van harte gefeliciteerd met je verjaardag! ± Hartelijk gelukgewenst! Ik hoop van ganser harte dat je gauw weer beter bent. ± Dat hoopt iederéén heel erg. Bij die dokter moet je van te voren een afspraak maken. ± Je moet vooraf vragen of hij tijd heeft. Van tijd tot tijd ga ik naar een museum. ± Ga jij ook maar af en toe../ <>..\ of ga je vaak? Er is in die stad altijd van alles en nog wat te doen. ± Er vallen altijd allerlei leuke dingen te beleven. Het is van groot belang dat u daar zelf aanwezig bent. ± Dat is echt heel belangrijk. Wat een boom van een vent! ± Zo groot en sterk, hij lijkt wel een boom! Ik heb een schat van een man. ± Ik vind hem de liefste van de hele wereld! Er is geen sprake van dat je alleen naar dat feest gaat. ± Dat is absoluut uitgesloten! Jij alleen naar dat feest? Geen sprake van! ± Daar komt niets van in/ zet dat maar uit je hoofd! Of ik die jongen aardig vind? Verre van dat! ± Helemaal niet! Ik kan hem niet uitstaan.. Twee van de tien is acht. ± 10-2 = 8. In die warme landen zijn de winkels dicht van 12 tot 3. ± Tussen 12 en 3 uur houdt men daar siësta.. Heb jij een briefje van f 100,-? ± Een bankbiljet dat honderd piek waard is?. Bij de deur stond een meisje van een jaar of tien. ± Ik weet haar leeftijd niet precies, ze zal ongeveer 10 jaar geweest zijn.. Ze is al van jongs af aan heel zelfstandig. ± Ze kon al heel jong alles zelf doen. vanaf Die winkel is vanaf vandaag gesloten. ± Te beginnen met/met ingang van vandaag zit de zaak in een ander pand. vanavond ± deze avond

5 WOORDKOMPAS V pagina 5 vandaag <> morgen, gisteren Lukt het vandaag niet? <> Dan probeer je het morgen toch nog eens. vandaan Hé dag, waar kom jij vandaan? «Ik kom net uit Rotterdam. Waar komen die asielzoekers vandaan? «De meesten komen uit Afrika. ~ Waar haal je dat in hemelsnaam vandaan? ± Hoe kom je aan dat idee? vandaar Ik ga met de tram naar het eindpunt, vandaar moet ik nog vijf ± Van het eindpunt af is het nog vijf minuten. minuten lopen. Het heeft de hele nacht gesneeuwd, vandaar../ «..\ dat het zo wit is buiten. ~ Is ze verliefd? O, vandáár! ± Nu begrijp ik waarom ze er zo blij uitziet! vangen/ving/gevangen II Ze vangt hem Jaap vangt de bal../ <>..\ die Henk gegooid heeft. Als de kat een muis vangt, vindt iedereen t prachtig. ± Maar o wee, als hij een vogeltje te pakken krijgt. ~ Ze vroeg haar baas om een paar dagen extra vakantie maar ± Ze kreeg nul op het rekest, de baas willigde het verzoek niet in. ze ving bot. Je weet maar nooit hoe een koe een haas vangt. ± Er gebeuren soms onwaarschijnlijke dingen! Een vliegende kraai vangt altijd wat. ± Geheimhouden? Vergeet t, er zal altijd wat van bekend worden. Hoge bomen vangen veel wind. ± Hooggeplaatste personen krijgen altijd veel kritiek. We moeten aan t werk, we zitten hier niet om vliegen te vangen. ± We zijn hier niet om onze tijd te verdoen/ verbeuzelen. ~ Zo, dat klusje voor jou is klaar. Mag ik nou effe vangen? ± Wil je me nu betalen? de vangst/-en De vissers komen tevreden aan land, de vangst is meegevallen. ± Ze hebben veel vis gevangen. ~ De politie heeft een grote vangst gedaan. ± Maandenlang hebben ze de drugsbende gevolgd en nu hebben ze die zware jongens kunnen pakken. vanmiddag ± deze middag Vanmiddag gaan we met de kinderen naar de dierentuin. «Gistermiddag zijn we naar Balorig geweest en morgenmiddag gaan we zwemmen... «En vanmorgen doen we niks, de ochtenden houden we vrij. vanmorgen ± deze morgen Vanmorgen was het heel glad op de wegen, gewoon gevaarlijk. <> Nu gaat het wel weer, de wind is gedraaid en het is gaan regenen. vannacht ± deze nacht Vannacht om halfdrie gaan we over v an winder- naar zomertijd. «Dat betekent morgenochtend een uur vroeger opstaan! vanochtend >> Vanmorgen vanwege Vanwege de aanhoudende regen zijn de voetbalvelden ± In januari worden ze vaak afgekeurd wegens de vorst. te nat om er te spelen. vanzelf Als je bij die deur komt, gaat hij vanzelf open. <> Vroeger moest je heel hard trekken of duwen om hem open te krijgen../ ±..\ maar nu gaat hij automatisch. Waarom vraag je of jij ook mee mag? Dat spreekt toch vanzelf? ± Natuurlijk ga je mee, je hoort er toch bij? Het spreekt vanzelf dat je tegen die operatie opziet../ «..\ dat zou toch iedereen doen!

6 WOORDKOMPAS V pagina 6 vanzelfsprekend Het was de eerste keer dat hij in het openbaar sprak maar hij deed ±../ t leek wel of het de gewoonste zaak van de wereld was! dat op zó n vanzelfsprekende manier,../ Als u niet tevreden bent met dit apparaat, kunt u het ± U kunt natuurlijk ook uw geld terugkrijgen. vanzelfsprekend ruilen. varen/voer/gevaren (zijn) I & II Ze zijn (naar Tessel) gaan varen Wat doe jij liever, vliegen of varen? ± Ik verplaats me t liefst met de boot. Het stormt zo, zou de boot naar Texel wel varen? <> Nee, hij moet in de haven blijven tot de wind gaat liggen. Als het zondag mooi weer is, gaan we een eind varen../ «..\ we hebben een nieuwe zeilboot. Mijn broer heeft jarenlang gevaren../ <>..\ maar nu werkt hij aan de wal. ~ Hij heeft zijn plannen voor een wereldreis laten varen. ± Door de ziekte van zijn vrouw heeft hij ze op moeten geven. ~ En hoe ben jij gevaren, heb je succes gehad? ± Vertel eens wat je allemaal beleefd hebt. het varken/de -s Er zijn gebieden waar zóveel varkens gefokt worden dat de hele ± De laatste tijd worden er dan ook veel van die zwijnen afgemaakt. streek naar mest stinkt. Vele varkens maken de spoeling dun. ± Met hoe meer mensen je iets moet delen, des te minder krijg je. Vieze varkens worden niet vet. ± Je kunt niet al te kieskeurig zijn, dan krijg je niet genoeg! Wij zullen dat varkentje wel eens even wassen! ± We zullen dat probleem wel oplossen. het varkensvlees Moslims en Joden eten geen varkensvlees. ± Voor hen is het vlees van een zwijn onrein. vast/-e H2O keneen we in vaste vorm, dan heet het ijs,../ <>..\ in vloeibare vorm, water dus, maar ook als gas en dan noemen we het waterdamp. Hebben jullie vaste vloerbedekking? ± Ja, de stoffeerder heeft het tapijt op de vloer gelijmd, we kunnen het niet opnemen. <> O, zelf heb ik hier en daar een los kleed. Na een jaar krijg je bij dat bedrijf een vaste aanstelling, <> Gedurende je eerste jaar heb je een tijdelijke aanstelling, dan ben dan kunnen ze je niet meer zomaar ontslaan. je op proef. Ze voelt zich nog te jong voor een vaste relatie. <> Af en toe een vriendje vind ze wel leuk../ ±.. \ maar ze wil zich nog niet binden. De oude vrouw heeft nog een vast handschrift. <> Vaak gaan oude mensen beverig schrijven. Dat spel is aan vaste regels gebonden../ «..\ daar mag je niet van afwijken. Vaste klanten kunnen hier met een klantenkaart geregeld ± Die service is alleen voor mensen die hier betalen. hun boodschappen doen. De koers van de dollar is lang erg vast geweest../ ±..\ maar nu is hij niet meer zo stabiel. <> Hij gaat op t ogenblik nogal op en neer. Ik ben er vast van overtuigd dat hij het goed bedoelt. ± Dat geloof ik heel zeker. Hij was zó vast in slaap dat hij het hevige onweer ± Slaapt hij altíjd zo diep? niet hoorde. <> Helemaal niet! Meestal slaapt hij heel licht. De ruiter zit vast in het zadel../ «..\ zijn paard zal hem niet gauw afwerpen. ~ Ze zit in dat bestuur vast in het zadel. ±?????????????? Heb jij al vast omlijnde plannen voor de vakantie. ± Weet je al precies wat je gaat doen? <> Zelf heb ik alleen nog maar vage ideeën. Ik geloof vást dat hij ziek is. ± Ik weet het wel bijna zeker. Hij komt vást te laat. ± Ja, dat is heel waarschijnlijk! Die mensen zijn vast en zeker al lang verhuisd! ± Daar kun je vergif op innemen! Ga jij maar vast (vooruit)../ «..\ ik kom ook zo! Ik heb mijn bikini (al) vast aangetrokken../ «..\ dan ben ik gauw klaar op het strand. Hier heb je vast een tientje. ± Heb je daar voorlopig genoeg aan? Probeer t nog één keer, dan lukt t vast wel! ± Hoogstwaarschijnlijk heb je dan succes! vastbinden >> binden

7 WOORDKOMPAS V pagina 7 vasten/vastte/gevast Tijdens de Ramadan gaan Moslims overdag vasten. ± Van zonsopgang tot zonsondergang mogen ze niet eten, drinken en vrijen Als je last van je maag en darmen hebt, kun je t best een dag ± Gun je spijsverteringsorganen maar een dagje rust! vasten. vasthouden >> houden II Ik hou m n hart vast! Houd je tas maar goed vast, het wemelt hier van de <> Als je hem even loslaat, ben je hem kwijt! zakkenrollers! Wilt u deze broek een kwartiertje voor me vasthouden, ik moet ± Ik zal hem zolang voor u reserveren../ even geld halen bij de bank. <>..\ maar na een half uur verkoop ik hem. ~ Morgen horen we de uitslag van dat onderzoek, ik houd mijn ± Waarom ben je zo bezorgd? Denk je dat de uitslag ongunstig zal zijn? hart vast. ~ De directeur houdt vast aan de regels van de school. ± Hij vindt dat hij die moet handhaven. <> De leerlingen willen er graag van afwijken. Pas op hoor, val niet! Houd je maar aan mij vast. ± Hier, pak mijn arm maar. zich vastklampen aan/klampte... zich vast/vastgeklampt III Ze klampt zich vast aan een strohalm! De drenkeling klampte zich vast aan de reddingsboot. ± Met al zijn kracht probeerde hij de boot vast te houden. ~ De zieke klampt zich vast aan de bemoedigende ± Hij put zijn laatste hoop uit die woorden. woorden van de arts. vastleggen >> leggen II Hij legt de boot vast. Het stormt, heb je je zeilboot goed vastgelegd? ± Nou en of, ik heb hem stevig aan de steiger bevestigd. Zijn die afspraken schriftelijk vastgelegd? ± Ja, ze zijn opgeschreven en ze staan ook op band. Gelukkig zijn de mooie momenten op foto s vastgelegd../ «..\ en zijn ze zo bewaard voor later. vastliggen >> liggen I Alles ligt nu vast De prijzen voor sommige prijzen liggen vast.. ±..\ daar moeten de handelaren zich aan houden. ~ Ze heeft wel kapitaal maar dat ligt vast in aandelen,../ «..\ daar kan ze niet direct over beschikken. (.) Het ligt nu wel vast,... «dat oorlog onuitroeibaar is ~ Alles ligt nu vast. ± Er is geen tornen aan. vastlopen >>lopen (zijn) I (& II) het schip loopt vast (op een ondiepte) In de storm is het schip vastgelopen onder de kust. ± Dicht bij de kust is het aan de grond gelopen. De machine is vastgelopen../ ±..\ er is geen beweging meer in te krijgen. ~ Zijn de onderhandelingen al vastgelopen../ <>..\ gaan ze nog door? vastmaken >> maken II (& III) Je maakt dat vast aan de schutting. Maak je veters vast, zo val je erover! <> Ik heb ze net losgemaakt, ik ga andere schoenen aantrekken. Hoe maak je die kussentjes aan de tuinstoelen vast? ± Ik bevestig ze met een paar bandjes. vastpinnen >> II (& III) je pint het vast (op de ondergrond) De stoffeerder pint de stof op de stoel vast. ± Hij bevestigt de stof met pinnetjes (kleine spijkertjes). ~ Je kunt me niet vastpinnen op wat ik ooit, misschien wel tien ± De situatie is nu heel anders, dus je kunt me onmogelijk aan die jaar geleden, gezegd heb. uitspraak houden! vastplakken >> plakken vastraken >> raken (zijn) De vos is vastgeraakt in een klem. <> Hij kan met geen mogelijkheid loskomen. het vastrecht/- Op de nota van het energiebedrijf staat eerst het bedrag van het ±..\ dus het bedrag dat iedere afrekening hetzelfde is../ vastrecht../ <>..\ en dan de prijs van wat je verbruikt hebt.

8 WOORDKOMPAS V pagina 8 vastroesten>> roesten I (& II) Hij roest vast (in z n vreemde gewoonten) Ik krijg die schroef er niet uit, hij zit vastgeroest. ± Kijk maar, hij is helemaal verroest, er is geen beweging meer in te krijgen. ~ Oude mensen raken soms vastgeroest in hun gewoontes. ± Het is heel moeilijk voor ze om ervan af te wijken. <> Ze zijn niet flexibel meer. vaststaan >> staan I (& II ) het staat nu vast (, dat er een pardon komt) De huurprijzen staan voor dit jaar vast. <> Pas volgend jaar kunnen ze veranderen. Eén ding staat vast: eens gaan we allemaal dood. ± Daar hoeft niemand aan te twijfelen. (.) Het staat nu eindelijk vast../... «..\ dat er een generaal pardon voor asielzoekers komt. vaststellen >> stellen II Ze stelt de datum vast De regering stelt ieder jaar het percentage van de huurverhoging ± Tenminste, ze bepaalt tussen welke percentages die verhoging vast. moet liggen. De voorzitter van de club stelt vast dat iedereen aanwezig. ± Hij constateert tot zijn tevredenheid dat niemand ziek is. vastzetten>> zetten II (& III) Je zet de schroef vast (met een plug in de muur) Je moet dat kleine kind goed vastzetten in zijn autostoeltje. ± Je moet de riemen goed vastdoen, zodat hij er niet uit kan, ook niet als je ineens remt. Als je dat geld voorlopig niet nodig hebt, kun je het beter ± Wat? Ik geld beleggen?? Nee hoor../ vastzetten. <>..\ ik wil het meteen op kunnen nemen. Toen zijn kleinzoon geboren werd, heeft hij meteen een flink Pas als hij 18 is, wordt het, inclusief de rente, aan hem uitgekeerd. bedrag op hem vastgezet. vastzitten>> zitten I ( & II) ze zit er nu aan vast! Er zitten twee schepen vast bij Scheveningen. ± Ze zijn in de zware storm gestrand/aan de grond gelopen. <> Misschien zien ze vandaag kans vlot te komen. Zit je vast? ± Ja mama, ik heb mijn gordel om! ~ De moordenaar zit al tien jaar vast. ± Hij zit al tien jaar in de gevangenis. Al die ringen zitten aan elkaar vast../ «..\ t is één grote ketting. ~ Ik wil geen abonnement op een krant, je zit daar zo lang aan <> Ik ben liever vrij in mijn keus, dus ik koop iedere dag de krant die vast. me t beste lijkt. ~ Toen hij die functie op zich nam, wist hij niet wat daar allemaal ± Hij had geen flauw idee wat er bij kwam kijken. aan vast zat. het vat/ de -en Goede wijnen worden in eikenhouten vaten bewaard. ± Die tonnen liggen in de kelders van de wijnboeren opgeslagen. Vroeger aten ze s winters snijbonen uit t vat. ± Die bonen werden in de zomer ingemaakt met veel zout in een stenen pot. Wat in t vat zit, verzuurt niet. ± Dat krijg je heus nog, maak je maar niet ongerust! Ik weet echt niet hoe ik dat in t vat moet gieten. ± Hoe moet ik dat in hemelsnaam voor elkaar krijgen/aanpakken? Die man is een vat vol tegenstrijdigheden. ± Hij verkondigt iedere keer een andere mening, hij is het met zichzelf niet eens! Holle vaten klinken t hardst. ± Domme mensen hebben vaak het hoogste woord. vat hebben/krijgen op >> hebben & krijgen II Hij heeft er (geen) vat op De touwen waren zó glad, ik kon er geen vat op krijgen. ± Ik kon me er niet aan vastgrijpen. ~ Dat is een moeilijk meisje, niemand heeft vat op haar. ± Niemand kan invloed op haar uitoefenen, ze trekt zich van niemand iets aan. vatbaar\-bare Ben je nu alwéér verkouden? Wat ben je toch vatbaar! ± Je hebt iedere keer weer een kou te pakken. Ja, ik ben erg vatbaar voor tocht. ± Ik hoef maar even op de tocht te zitten of ik ben snipverkouden. ~ Die man is gewoon niet voor rede vatbaar! ± Hij wil geen andere argumenten horen.

9 WOORDKOMPAS V pagina 9 vatten/vatte/gevat II (& III) hij vat het (in zilver) De juwelier heeft de robijn in goud gevat. ± Hij heeft een gouden omlijsting gemaakt. De kerstversiering heeft vlam gevat. ± Er stond een kaars te dichtbij en toen is de boel in brand gevlogen. Nou heb ik voor de derde keer dit jaar kou gevat. ± Loop jij ook zo vaak een verkoudheid op? ~ Vertel dat nog eens, ik vat t niet! ± Wat valt daar nou aan te begrijpen? vechten/vocht/gevochten I (& II) de honden vechten (met elkaar, om een been) In dat gebied is in de oorlog heel hard gevochten. ± Bijna een eeuw later kun nog je zien dat hier hevig gestreden is. Waarom vechten jullie toch altijd? <> Jullie kunnen toch ook wel eens leuk samen spelen? ± Je hoeft elkaar toch niet steeds in de haren te zitten? Die twee broertjes vechten eeuwig met elkaar. ± Ze hebben altijd ruzie (met elkaar). Gisteren hebben ze nog gevochten om een voetbal. ± Ze zijn elkaar te lijf gegaan omdat ze die bal allebei wilden hebben. Als twee honden vechten om een been, loopt de derde ± Als twee mensen om iets ruzie maken, is er een ander die het er mee heen. verovert. Die volkeren vechten voor betere sociale voorzieningen. ± Ze spannen zich tot het uiterste in om die te realiseren. De artsen vechten voor het leven van de gewonden. <> De gewonden vechten tegen de dood. In die oorlog vochten de Fransen tegen de Duitsers. ± En de Engelsen voerden ook oorlog tegen de Duitsers. ~ Ik ben zó moe, ik zit te vechten tegen de slaap. ± Ik moet moeite doen om wakker te blijven. het vee/- De boeren moeten goed voor hun vee zorgen. ± Als ze hun dieren verwaarlozen, leveren die veel minder op aan melk, vlees, wol, enz. Honden, katten, cavia s, kaketoes enzo zijn geen vee,../..\ maar huisdieren: je g houdt ze voor je plezier en verdient er niks aan. ^ koeien, varkens, schapen, paarden, geiten: het vee ^ kippen, kalkoenen, ganzen: pluimvee de veeg/ vegen De schilder pakt een kwast en met een forse veeg begint hij ± Hij zet in één keer een brede streep verf op de deur. te verven. Er zit een zwarte veeg op je gezicht../ «..\ heb je een zoen van Zwarte Piet gehad? Zo af en toe jeuken mijn handen om dat vervelende joch «..\ maar helaas is het verboden om andermans kinderen te slaan. een veeg te geven../ ± Toch gun ik hem graag een draai om z n oren veeg/vege De drenkelingen probeerden het vege lijf te redden. Ze waren immers in direct levensgevaar! Het is een veeg teken dat we nog steeds niets van hem gehoord ±..\ ik vind dat onheilspellend! hebben:../

10 WOORDKOMPAS V pagina 10 veel Er ligt veel geld in de kluis van de supermarkt. <> De caissières mogen maar weinig geld in hun kassa houden. Er moet zo veel mogelijk direct naar de kluis gebracht worden. t Kost veel moeite om het het geld bij elkaar te krijgen. ± Iedereen moet zich heel wat inspanning getroosten om aan dat bedrag te komen. Dikke Jan snoept veel, té veel../ ±..\ meer dan goed voor hem is. Die goedkope mobieltjes, dat is niet veel zaaks/soeps. ± De meeste zijn gewoon waardeloos! Ik geef niet veel om witte wijn../ <>..\ maar rode wijn vind ik wél heel lekker. De verzorging in dat hotel laat veel te wensen over../ «..\ de gasten klagen steen en been. ± Vooral het eten is slecht. De vele aanwezigen klappen enthousiast. ± Het applaus van het grote aantal mensen klinkt door het hele theater. De zanger ergerde zich aan het vele hoesten in de zaal. ± Hij kon zich niet concentreren door dat herhaaldelijke gehoest van het publiek. ƒ 500,-? Dat is veel te veel voor zo n oude fiets../ «..\ die is niet meer dan de helft waard! Kom jij nog veel in Amsterdam? <> Zelf kom ik er nog maar een enkele keer. ± O, ik ga er nog vaak/dikwijls naar toe. Is dat een tweeling? Ze lijken wel erg veel op elkaar. ± Ja, ze lijken sprekend op elkaar maar het is géén tweeling. veelhoofdig/ -e Dat bedrijf heeft een veelhoofdige directie. Ik geloof dat er vier directeuren zijn. het veelvoud de -en 15 en 27 zijn veelvouden van 3../ «..\ want 15=5x3 en 27=9x3. 18 is een veelvoud van 2, 3, 6 en 9. ± 18 zit immers in de tafels van 2, 3, 6 en 9. Zo n auto voor ƒ ,-? Reken maar een veelvoud! ± Zo n wagen kost zeker 2x, misschien wel 3x zoveel! veelzijdig/ -e Die man heeft een veelzijdige kennis. ± Hij weet ontzettend veel op allerlei gebied. Er zijn maar weinig kunstenaars zó veelzijdig begaafd. Hij is een goede dichter, een prima pianist èn hij kan ook nog eens prachtig tekenen! de veer/ veren ± bekleding van vogelhuid De kuikens zijn net uit het ei, ze hebben nog geen veren. ± Zo helemaal kaal lijken ze niet op de mooie vogels die ze zullen worden. De pauw staat te pronken met zijn mooi gekleurde veren. ± Die opgezette staartveren vormen een prachtig blauwgroen scherm. Jagers steken vaak een veertje in het lint van hun hoed. «Zo laten ze zien dat ze een vogel geschoten hebben. Deftige dames versieren soms hun hoed met veren../ «..\ van uitheemse vogels. Ook Indianen gebruiken een paar veren../ «..\ om in hun hoofdtooi te steken. Nu wil je met andermans veren pronken! ± Die prestatie is door een ander geleverd en je doet net of het jouw verdienste is. De veertjes van ganzen en eenden worden gebruikt voor ± Dat dons is lekker warm en zacht! dekbedden en hoofdkussens. ~ De ballerina danste licht als een veer over het toneel. ± Het leek wel of ze niets woog, ze zweefde! ~ Die schoenen zijn zo licht als een veertje! <> Ze zien eruit of ze loodzwaar zijn. de veer/veren ± metalen spiraal Heeft dit horloge een veer die je op moet winden../ <>..\ of is het een kwartshorloge met een batterijtje? Als ik over een hobbelige weg rijd, merk ik dat de veren van..\ als je achterin zit, vlieg je af en toe tegen het dak. m n auto versleten zijn../ ^ Ik moet nieuwe veren hebben en naar de schokbrekers laten kijken.

11 WOORDKOMPAS V pagina 11 het veer/ de veren ± de veerpont (voor oeververbinding) Toen we bij het veer kwamen, konden we meteen de boot ± Even later verliet de veerboot de aanlegsteiger. oprijden. Veel veerponten worden uit de vaart genomen../..\ en vervangen door bruggen of tunnels. de veerboot/-boten ± de veerpont (voor oeververbinding) Vanuit Hoek van Holland vertrekt 2x per dag een veerboot ± Van Calais uit vaart zo n boot heen en weer naar Dover. naar Harwich in Engeland. de veerdienst/ en De veerdienst Hoek van Holland-Harwich wordt onderhouden ± Die maatschappij verzorgt het dagelijkse verkeer tussen die twee door de Stena-line. havens. de veerkracht/- Het materiaal van het kussen heeft een grote veerkracht. Al heeft een zware man er urenlang op gezeten, het kussen houdt zijn vorm. ~ Die vrouw beschikt over een enorme veerkracht:../ «..\ in wat voor ellende ze ook terechtkomt, ze weet er altijd weer uit te komen. veerkrachtig Schuimrubber is een erg veerkrachtig materiaal. ± Ik zou geen stof weten die zó elastisch is. ~ Met veerkrachtige stappen liep hij door de gang. ± Vol energie liep hij de vergaderruimte in. <> Als een geslagen hond kwam hij eruitgesloft. de veerpont/ -en Om snel aan de overkant van het kanaal te komen, kun je ± Die pont vaart iets verderop steeds heen en weer. het beste de veerpont nemen. veertien Veertien is tien en vier../ ±..\ 14 = De eerste veertien dagen van mei ben ik op reis. ± De laatste twee weken ben ik weer thuis. veertig Veertig is tien maal vier (10 x ~../ ±..\ of vier maal tien (4 x ^. Zijn ouders zullen nu in de veertig zijn. ± Ik denk dat zijn vader 46 is en zijn moeder zal 44 zijn. de veeteelt/- De veeteelt houdt zich bezig met het houden en fokken «..\ en vormt met de landbouw en de tuinbouw de agrarische van dieren, voornamelijk van rundvee en varkens,../ bedrijfstak. vegen/veegde/geveegd II je veegt je voeten Als de markt afgelopen is, komen de vuilnismannen de ± Eerst komen ze met grote zuigers, daarna maken ze met bezems straat vegen. de straat schoon. Op de mat voor de deur staat met grote letters: VOETEN VEGEN! ± Het is de bedoeling dat je op die ruwe mat het stof onder je schoenen vandaan haalt. Ik weet nog hoe m n oma op haar knieën de vloer moest vegen. <> Nu heeft iedereen een stofzuiger om dat werk te doen. De mensen in de zaal hadden zó gelachen dat ze de tranen ± Iedereen pakte z n zakdoek om zijn ogen droog te wrijven. uit hun ogen moesten vegen. Nieuwe bezems vegen schoon. ± Als er een nieuwe directeur is, doet die z n best om oude misstanden recht te zetten. de vegetariër/ -s Als je al die berichten leest over BSE en varkenspest zou je toch ±..\ die eten tenminste geen vlees! vegetariër worden../

12 WOORDKOMPAS V pagina 12 veilig/-e Als het onweert is de auto een veilige schuilplaats../ ±..\ daar kan je niets gebeuren../ <>..\ maar de bliksem slaat vaak in een boom en daaronder is dus een gevaarlijke plek. Toen het begon te gieten, zocht ik een veilig heenkomen. ± Ik vluchtte de V&D in, daar was t droog! De Vereniging voor Veilig Verkeer heet nu 3V../ ±..\ en blijft streven naar verkeer zonder risico. Dit afwasmiddel is veilig voor je handen. <> Andere producten zijn soms schadelijk. Bij mij is je geheim veilig../ «..\ ik vertel het aan niemand! Berg je pas veilig op! ± Hier in je binnenzak, daar kan niemand bij! In die buurt voel ik me niet veilig../..\ er lopen van die ongure types rond! Je kunt veilig aannemen dat ze veel plezier hebben. ± Geloof dat maar gerust! Als iedereen veilig zou vrijen../ ±..\ dus een condoom zou gebruiken../ «..\ zouden er heel wat minder ongewenste zwangerschappen en AIDS-patiënten zijn. de veiligheid/- Voor je eigen veiligheid moet je je autogordels omdoen. <> Anders loop je veel te veel gevaar. Bij de brand worden eerst de kinderen in veiligheid gebracht. ± Ze worden door de reddingswerkers gered. het vel/ de -len Baby s hebben zo n heerlijk zacht vel(letje). ± Hun huid lijkt wel van fluweel. Als herinnering aan zijn tijd in Azië ligt er een vel van een tijger ± Hij vindt die tijgervacht met z n gele en zwarte strepen een mooi bij hem op de vloer. souvenir. De poelier stroopt het vel van de konijnen af../ «..\ en verkoopt ze dan als goedkoop bont. Je kunt zien dat ze goed in haar vel zit. ± Ze is vrolijk, ze ziet er goed uit, ze heeft t naar haar zin/ ze voelt zich happy. Toen voor de derde keer z n fiets gejat was, sprong hij uit zijn ± Woest was hij. vel (van woede) Tegenwoordig is die vrouw vel over been. <> Vroeger was ze Hollands welvaren. Nu is ze broodmager. Pas op, die lui willen iemand nog wel eens het vel over ± Als ze de kans krijgen laten ze je veel te veel betalen. de oren halen! Toen de melk was afgekoeld, lag er een dik vel op. ± Zo n vlies krijg je altijd als je melk kookt. Ik moet nieuw papier voor in m n multomap kopen, ik heb nog ± Je kunt wel even een paar blaadjes van mij lenen, hoor! maar één vel(letje). het veld/ d e-en Het pad liep dwars door een veld met tarwe en papavers. ± Ik genoot van het geel en rood op die akker. De hond is in geen velden of wegen te zien. ± Ik weet niet waar hij is, ik zie hem nergens! Een schaakbord heeft 64 velden../ ±..\ en een dambord heeft 100 vlakken. Gisteren werd er niet gevoetbald, alle velden waren afgekeurd. ± Door de aanhoudende vorst waren de terreinen levensgevaarlijk geworden. Na de wedstrijd was het stadion net een slagveld../ «..\ het leek of er hevig oorlog was gevoerd. de veldslag/ -en De veldslag bij Waterloo was voor Napoléon het einde van zijn ± In dat grote gevecht van 1813 leden de Fransen een verpletterende veldheerschap. nederlaag. ~ De voetbalwedstrijd liep uit op een ware veldslag../ ±..\ t leek wel oorlog tussen de twee teams. velen/-/- ± kunnen velen II ze kan dat niet velen Zo n wollen trui is prachtig maar ik kan dat gekriebel niet velen. ± Heb jij daar ook last van of kun je het wel verdragen? Zo n zware terreinwagen kan wel een stootje velen. <> Maar zo n licht karretje kan niks hebben: het is heel kwetsbaar bij ongelukken!

13 WOORDKOMPAS V pagina 13 vellen/velde/geveld II ze vellen die oude boom De houthakkers vellen de zieke bomen. ± Sommige mensen zijn boos omdat de bomen omgehakt worden. <> Die moeten door boomchirurgen gered worden, vinden ze. ~ Er zijn heel wat mensen geveld door de griep! «Ze liggen allemaal ziek in bed. ~ Ik geloof dat jij veel te gauw een oordeel velt. ± Je moet eerst alle feiten kennen vóór je een oordeel uit mag spreken. het venijn/- Venijn is het oudnederlandse woord voor../ ±..\ vergif. ~ Zo n vrouw die altijd over iedereen kwaad spreekt, noemen ± Met haar giftige tong richt ze veel schade aan. we een stuk venijn. (.) Eerst werden er veel aardige woorden gesproken maar aan t slot Het venijn zit nu eenmaal in de staart! kwamen er toch wat hatelijkheden los. venijnig/-e Ik kreeg een paar venijnige opmerkingen naar m n hoofd. ± Wat zij tegen me zei, was echt hatelijk. <> En vroeger gaf ze me nog wel eens een compliment. De zon schijnt wel maar er staat een venijnige wind. ± Die felle wind maakt het onaangenaam! De wind is al een paar dagen zo venijnig koud. ± Ik hoop dat het zondag niet meer zo gemeen koud is, dan wil ik een eind wandelen. het venster/de -s Als je het venster opendoet, komt er frisse lucht binnen. ± Ja, zet het raam maar wijd open. Voor je de computer uitzet, moet je eerst alle vensters «..\ klik maar op het kleine vierkantje links bovenaan je scherm. sluiten:../ ~ De TV wordt gezien als het venster op de wereld. De TV geeft je immers uitzicht op wat er in de wereld gebeurt! de vent/- Hoe komt zo n mooi meisje nu aan zo n lelijke vent? ± Ze had wel een knappere man kunnen krijgen. Kom, wees een vent en doe het zelf! ± Laat zien dat je een flinke man bent! Haar broertje is een aardig ventje. ± Inderdaad, dat is een leuk kereltje. ver/-re Hij is in zijn leven al in veel verre landen geweest. ± Hij heeft enorme afstanden afgelegd. <> Zijn broer is altijd dicht bij huis gebleven. Wie verre reizen doet, kan veel verhalen. ± Wie naar vreemde landen reist, heeft veel te vertellen. Dat zal in de verre toekomst nog wel eens gebeuren. ± Misschien maakt de mensheid dat over een heel lange tijd mee..\ <>..\ maar in de nabije toekomst zie ik het niet gebeuren. Ik heb nog een paar verre bloedverwanten in Amerika. ± Het zijn de kinderen van een achterneef van m n vader, familie van Adamswege dus. <> Mijn naaste familie woont hier in de buurt. Is het ver, van hier naar het station? ± Ja, dat is een flink eind! <> Nee hoor, dat is een eindje van niks! Hoe ver is het eigenlijk van Amsterdam naar Den Haag? ± Die afstand is ongeveer 50 km. Hoe ver ben jij nu met je studie? Ben je bijna klaar? ± Hoe lang moet je nog? ~ Na eindeloze voorbereidingen was ze zo ver:../ «..\ ze trok de deur achter zich dicht. De oude heer kan niet meer zo ver lopen. ± Grote afstanden legt hij niet meer te voet af, daarvoor neemt hij de bus of de tram. ~ Als ze zo goed haar best blijft doen, kan ze het nog ± Dan zie ik haar wel eens de top bereiken! ver brengen/schoppen in haar baan. Ga je niet te ver? Je moet op tijd weer thuis zijn! <> Nee, ik blijf in de buurt! ~ Ik vind dat je met die woorden te ver gaat../ «..\ Dat kun je niet zeggen! ~ Willen ze nu jóu de schuld geven? Dat gaat te ver! ± Hoe halen ze het in hun hoofd? Dat slaat toch nergens op! ~ Die uitleg lijkt mij erg ver gezocht. <> Er is vast wel een verklaring die meer voor de hand ligt. ~ Het voert me te ver om je nu alle details te vertellen../ «..\ daar heb ik geen tijd voor. Je zult nu tevreden moeten zijn met de hoofdzaken.

14 WOORDKOMPAS V pagina 14 veraangenamen/veraangenaamde/veraangenaamd II TV veraangenaamt het bestaan Geld maakt niet gelukkig maar het kan het leven wel ± Een ruime beurs maakt het leven misschien niet volmaakt, veraangenamen. maar wel prettiger. verachtelijk/ -e De dictator heeft zich door zijn verachtelijke manier van regeren ± Hij heeft dan ook afschuwelijke maatregelen genomen, waar zeer gehaat gemaakt. niemand een goed woord voor overheeft. <> Daartegenover staat het lichtend voorbeeld van een alom gewaardeerde, zelfs bewonderde regeerder als Nelson Mandela. verachten >> achten II (& III) hij veracht hem (om zijn slapheid) Je mag iemand niet verachten omdat hij een andere huidkleur <> Je moet iedereen in zijn waarde laten. heeft dan jij. ± Waarom zou je op zo iemand neerkijken? de verachting/- Ze sprak met grote verachting over haar buren../ <>..\ terwijl ze juist waardering verdienen. Met ware doodsverachting ging de brandweerman brandende ± Het gevaar voor eigen leven telde niet bij nog een keer het hem. huis binnen. de verademing/- Na de broeierige hitte in de tropische kas was het een verademing ±..\ heerlijk om weer frisse lucht in te kunnen ademen. om buiten te komen../ ~ Wat een verademing dat dat boren is opgehouden../ «..\ ik werd gek van dat lawaai! verafschuwen/verafschuwde.verafschuwd II Ze verafschuwt z n machotaal Smaken verschillen nu eenmaal: wat de één verafschuwt../ <>..\ vindt de ander prachtig! de veranda/ - s De veranda aan de achterkant van het huis is veel zonniger../ <>..\ dan de serre aan de voorkant. veranderen/veranderde/veranderd (+zijn) >> anders worden Ik ben bang dat het weer gaat veranderen. ± Het wordt vast ander weer! Na vijftien jaar was ze geen steek veranderd. <> Ze was precies hetzelfde gebleven. Hij wilde eerst thuisblijven maar hij is van plan veranderd. ± Hij heeft nu andere plannen. Die jongelui veranderen zo makkelijk van baan! <> Oudere mensen zijn meestal veel behoudender. (+hebben) >> anders maken Ik vind die rok veel te wijd, ik ga hem veranderen. ± Ik ga er een ander model van maken. De geboorte van hun zoon heeft hun leven ingrijpend ± Dat kleine joch heeft heel wat veranderingen in hun leven veranderd. meegebracht. Je moet de tradities van dit volk niet willen veranderen../ <>..\ je moet ze respecteren en intact laten. de verandering/-en Eerst woonde hij in een grote stad en nu in een dorp, dat zal «..\ waar hij erg aan zal moeten wennen! Dat zijn heel andere een hele verandering zijn../ omstandigheden. De auteur moet een paar veranderingen aanbrengen in zijn ± De uitgever wil dat hij een aantal passages wijzigt. manuscript. Iedere verandering is nog geen verbetering,../ «..\ soms wordt het zelfs beroerder! veranderlijk/-e De komende tijd: veranderlijke wind:../ ±..\ hij waait steeds uit een andere richting. Het weer in deze streken is zo veranderlijk, je kunt er nooit van <> Ik wou dat het hier net zo bestendig was als in Zuid-Frankrijk! op aan!

15 WOORDKOMPAS V pagina 15 verantwoord/-e Is die ƒ100,- voor dat boek wel een verantwoorde uitgave? ± Ja, ik heb dat boek nodig voor mijn studie en nieuw is het veel duurder! Het is dus te rechtvaardigen dat ik dat geld eraan besteed. verantwoordelijk/-e Na de ramp stelden veel kamerleden vragen aan de ± In dit geval was de minister van defensie rekenschap verschuldigd verantwoordelijke minister. aan het parlement. Zo n ministerschap is een verantwoordelijke positie. ± Die functie brengt zware plichten en zorgen met zich mee. De penningmeester is verantwoordelijk voor de financiën van ± Hij moet goed op de centen passen! de vereniging. Ik ben bang dat men mij daar verantwoordelijk voor stelt. ± Men vindt vast dat het mijn schuld is als er iets misgaat! verantwoorden>>antwoorden II (& III) je moet dit verantwoorden (tegenover hen) De burgemeester en de wethouders moeten hun uitgaven ± Ze moeten laten zien waaraan ze het geld van de gemeente verantwoorden. hebben uitgegeven. Ze moeten zich dus verantwoorden tegenover de ± Ze moeten zich rechtvaardigen met bonnen en kwitanties. gemeenteraad. de verantwoording/- Wanneer komt u verantwoording afleggen voor uw daden? ± In de volgende vergadering zal ik uitleggen wàt ik gedaan heb, hòe en waaròm. De directeur heeft de spijbelaars ter verantwoording geroepen. Vanmorgen heeft hij ze bij zich laten komen om uit te leggen waarom ze gespijbeld hadden. Dat kan ik niet voor m n verantwoording nemen,../ «..\ daar waag ik me niet aan! verarmen/verarmde/verarmd (+zijn) ± armer worden t Lijkt wel of de ontwikkelingslanden verarmen../ <>..\ terwijl t rijke westen steeds rijker wordt. Door de intensieve landbouw is de bodem verarmd. ± De kwaliteit van de (bouw)grond is achteruitgegaan. (+hebben) ± armer maken De commercie verarmt het televisieaanbod:../ «..\ straks is er alleen nog seks en geweld op TV. verbaasd/-e Met een verbaasd gezicht kwam hij op me af. ± Hij was kennelijk verwonderd om me te zien. Ze was heel verbaasd toen ze de brief las../ «..\ ze had dat bericht helemaal niet verwacht! Waarom kijk je zo verbaasd../ «..\ je wíst toch dat ik zou komen? het verband/ de -en Er zit bijna geen verband meer in die oude, houten doos../ ±..\ hij valt bijna uit elkaar. ~ Er is een extra vergadering in verband met de situatie ± Ik denk tenminste dat het daarmee te maken heeft. in Den Haag. ~ Die relletjes worden in verband gebracht met de slechte Men denkt dat die situatie er de oorzaak van is. economische situatie. ~ In dat artikel legt de schrijver verband tussen de CO2-uitstoot <> Er zijn ook nog steeds mensen die beweren dat die twee niets met en de klimaatsveranderingen. elkaar te maken hebben. ~ Die dirigent heeft bij geen enkel orkest een vast verband. <> Hij treedt overal op als gastdirigent. Natuurlijk beweert hij dat zijn woorden uit hun verband «..\ en daardoor helemaal verkeerd begrepen worden. Hij heeft gerukt zijn../ het helemaal niet zo bedoeld! De dokter doet een verband om de gekneusde pols. ± Om de pols te steunen windt hij er een zwachtel om. Waarom loop jij met je enkel in verband../ «..\ heb je hem verstuikt? verbannen/verbande/verbannen Napoléon werd naar St.-Helena verbannen. ± Hij moest de rest van zijn leven op dat eiland doorbrengen.

16 WOORDKOMPAS V pagina 16 de verbanning/- De verbanning uit Frankrijk volgde op zijn nederlaag bij ± Die ballingschap was dus zijn straf daarvoor. Waterloo. verbazen/verbaasde/verbaasd II dat verbaast me De uitkomst van het onderzoek verbaast iedereen. ± Die uitkomst doet iedereen versteld staan, niemand heeft die verwacht. Het verbaast me niet dat hij geslaagd is../ «..\ hij heeft er hard genoeg voor gestudeerd! Verbaas jij je over dat resultaat? ± Ja, ik verwonder mij daar erg over. verbazend/-e De vergadering was verbazend snel afgelopen. ± We stonden buitengewoon vroeg weer op straat. de verbazing/- Zijn gezicht drukte grote verbazing uit toen hij mij daar zag ± Zijn verwondering was zo groot omdat hij me helemaal niet staan. verwacht had. verbazingwekkend/-e Met verbazingwekkend geduld heeft ze het toch voor elkaar «..\ zóveel geduld kunnen maar weinig mensen opbrengen. gekregen../ Het aantal fouten in dat boek is verbazingwekkend groot. ± Er staan ontzettend veel onjuistheden in en ook nog ontstellend veel drukfouten. verbeelden/verbeeldde/verbeeld II wat moet dit verbeelden? Een rode roos verbeeldt in zijn schilderijen de liefde. ± Die bloem is dan het symbool van de liefde. Moet dat een paard verbeelden?../ «..\ Het lijkt er niet op! Die schilder kan zijn gevoelens zo mooi verbeelden! ± Hij weet daar prachtig vorm aan te geven. Verbeeld je dat ik morgen de lotto win! ± Kun jij je dat voorstellen? Ik bén helemaal niet boos, dat verbeeld je je maar! ± Als je dat denkt, heb je t echt mis! Sommige mensen verbeelden zich heel wat. ± Ze vinden zichzelf zó goed, ze zijn verwaand! verbergen/verborg/verborgen Ii (& III) ze verbergt iets (voor hem) Als je niet wil dat je zoon dat boek ziet, moet je het (voor hem) ± Dan moet je zorgen dat hij het niet kan vinden. verbergen. Meestal kon ze haar verdriet aardig verbergen../ <>..\ maar af en toe moest ze er blijk van geven. Bij het verstoppertje spelen moeten alle kinderen op één na <>..\ en die ene moet de anderen dan zoeken. zich verbergen../ de verbeelding/- Je moet een levendige verbeelding hebben om daar een leeuw ± Daar is echt veel fantasie voor nodig. in te zien! Dat verhaal spreekt erg tot de verbeelding van de studenten. ± Het prikkelt hun voorstellingsvermogen. Hoe kóm je erbij dat ik je zusje voortrek? Dat is zuiver ± Wat een waandenkbeeld, ik vind jullie allebei even lief! verbeelding! Wat heeft díe meid een verbeelding! Ze doet net of ze de beste ± Haar verwaandheid kent gewoon geen grenzen! van de wereld is! verbeten/- De twee finalisten voerden een verbeten strijd om de ± Zo n felle eindstrijd was er lang niet geweest. overwinning. De renner legde de laatste meters af met een verbeten gezicht. ± Zijn gezicht was vertrokken van vermoeidheid. Met verbeten jaloezie keek de verliezer naar de gouden medaille ± Het kostte hem wel moeite om zijn afgunst onderdrukt te van de winnaar. houden../ <>..\ liever had hij zijn teleurstelling getoond.

17 WOORDKOMPAS V pagina 17 verbeteren/verbeterde/verbeterd (+zijn) ± beter worden, vooruitgaan I de toestand verbetert De toestand van de patiënt is de laatste dagen sterk verbeterd. <> Laten we hopen dat die niet weer verslechtert/verergert. Volgens het KNMI zal het weer morgen verbeteren. De regen trekt weg, de wind gaat liggen en het wordt ook warmer! (+hebben) ± beter maken, corrigeren II ze corrigeert de fouten De docent verbetert de fouten die de leerlingen in hun ± Als hij het werk gecorrigeerd heeft, geeft hij het terug. proefwerk gemaakt hebben. Hij is een echte idealist: hij wil altijd de wereld verbeteren. ± Hij probeert de omstandigheden voor de mensen gunstiger te maken. Verbeter de wereld, begin bij jezelf! ± Ga niet anderen uitleggen hoe t beter móet, probeer zelf eens óf en hóe het beter kán. Toen dat personeelslid zich kon verbeteren bij een ander bedrijf, ± De kans om een betere baan te krijgen liet hij zich niet ontgaan. nam hij meteen ontslag. de verbetering/-en Gelukkig, je hebt je haar anders laten knippen, dat is een hele ± Deftig gezegd: een verandering ten goede! verbetering! De schrijver moet nog een aantal verbeteringen aanbrengen ± Pas als die correcties zijn uitgevoerd, wil de uitgever het laten in zijn manuscript. verschijnen. verbeuzelen/verbeuzelde/verbeuzeld II je verbeuzelt je tijd! Je zit je tijd te verbeuzelen met die onbelangrijke akkefietjes. <> Je kunt je tijd toch wel beter gebruiken! verbieden/verbood/verboden I I (& III) ze verbiedt hem dat De kinderen zijn lastig, de juffrouw moet (ze) steeds verbieden. ± Iedere keer moet ze wéér zeggen dat iets niet mag. De dokter heeft hem verboden alcohol te drinken. ± De arts heeft het hem moeten ontzeggen omdat zijn hart het niet kan verdragen. Er zijn ouders die hun kinderen bijna alles verbieden: ze mogen <> Andere ouders staan juist weer erg veel toe,hun kinderen mogen bijv. nooit naar een disco. álles. verbijsterd/-e Met een verbijsterd gezicht keek hij naar de brand. ± Iedereen zag de radeloze uitdrukking op zijn gelaat. Iedereen was verbijsterd door zijn plotselinge dood. ± Niemand had dat verwacht, dus iedereen was diep geschokt. Het publiek keek verbijsterd toe hoe de twee auto s frontaal ± Onthutst zag iedereen dat de beide chauffeurs ernstig op elkaar botsten. gewond waren. verbijsteren/verbijsteren/verbijsterd II het nieuws verbijstert haar Het bericht over de grote brand verbijsterde ons. ± We werden erdoor met stomheid geslagen. de verbijstering/- Na de aardbeving verkeert de bevolking in grote verbijstering. ± Iedereen kijkt vol ontzetting naar de puinhoop waarin zijn huis is veranderd. verbijten>> bijten II ze verbijt de pijn Moedig probeerde hij de pijn te verbijten../ ±..\ en te doen of er niets aan de hand was../ <>..\ maar na een tijdje werd t hem te veel en kreunde hij van pijn. t Liefst had ik hem uitgescholden maar ik heb me verbeten. ± Met moeite heb ik me kunnen beheersen.

18 WOORDKOMPAS V pagina 18 verbinden>> binden II (& III) dat verbindt hem (met ons) Een aantal wegen verbindt Den Haag met Leiden. ± Je kunt langs verschillende wegen van Den Haag in Leiden komen. Hoe wil je die twee latten verbinden? ± Ik maak ze met schroeven aan elkaar vast. Tegenwoordig verbinden satellieten de uithoeken van de wereld ± Ze brengen zelfs de Noordpool en de Zuidpool met elkaar in contact. met elkaar. Ze zijn gisteren in de echt verbonden. ± Zeg toch gewoon dat ze getrouwd zijn! <> Laten we hopen dat ze niet over een jaar alweer gescheiden zijn. Hij verbindt wel enkele voorwaarden aan zijn medewerking. ± Alleen als aan die voorwaarden wordt voldaan, doet hij mee. Natuurlijk zijn er ook aan déze regeling enkele nadelen ± Nadelen zitten nu eenmaal overál aan vast. verbonden. De dirigent heeft zich voor drie concerten aan het orkest ± Langer wil hij zich niet vastleggen. verbonden. Waterstof en zuurstof verbinden zich tot water. ± Twee atomen waterstof en één atoom zuurstof verenigen zich tot één molecuul water. Een verpleegkundige komt de knie verbinden. ± Hij/zij legt er een stevig verband omheen. Moet ik dat wondje verbinden../ <>..\ of zal ik er alleen een beetje jodium opdoen? ± Doe er maar een pleister op, dat desinfecteert. de verbinding/-en De verbinding tussen Den Haag en Leiden wordt onderhouden ± Er rijden verschillende bus- en spoorlijnen tussen die twee steden. door bussen en treinen. Van mijn huis uit heb ik een prima verbinding met «..\ ik kan daar makkelijk komen. het centrum../ De verbinding tussen de zijwanden en de achterkant van de «..\ hij hangt helemaal scheef en valt bijna uit elkaar. kast is gammel:../ Ik probeer al een hele tijd Australië te bellen maar ik krijg ± Het contact is zeker verbroken. steeds maar geen verbinding. U moet zich in verbinding stellen met de huisarts. ± Goed, ik zal contact met hem opnemen. Zwavelzuur is een chemische verbinding van../ «..\ zwavel, zuurstof en waterstof. de verbintenis/-sen De werkgevers en de vakbonden hebben een verbintenis gesloten. ± Eindelijk hebben ze dan toch overeenkomst bereikt. Sommige mensen zijn bang om een verbintenis aan te gaan. ± Zij willen zich aan niets of niemand verplichten. Het huwelijk moet een harmonische verbintenis zijn. ± Het moet een relatie zijn waarin beide partners zich prettig voelen. verbitterd/-e Met een verbitterd gezicht vertelde de vrouw wat haar allemaal Haar gezicht verried dat ze de maatschappij vol wrok bekeek. was aangedaan. Gescheiden ouders voeren vaak een verbitterd gevecht om ± Ze beseffen waarschijnlijk niet dat zo n felle strijd heel schadelijk is de kinderen. voor die kinderen. Ze voelt zich verbitterd door die slechte behandeling. ± Logisch, ik zou me ook gegriefd voelen. de verbittering/- Die harde maatregelen wekken grote verbittering. ± De mensen gaan steeds meer wrok voelen tegen de politie. <> Het wordt tijd dat er wat genegenheid ontstaat tussen beide partijen. verbleken>> bleken (+zijn) I (& II) het verbleekt (bij zo n gebeurtenis) Die stoffen verbleken erg door het felle zonlicht. ± Ze verschieten binnen korte tijd, er blijft bijna geen kleur meer op. Ze verbleekt bij het horen van dat vreselijke nieuws. ± De kleur trekt helemaal weg uit haar gezicht. ~ De herinneringen aan haar jeugd zijn verbleekt. ± Ze is al zó oud, die herinneringen zijn vervaagd. ~ Deze zelfmoordaanslag verbleekt bij het geweld van het leger daar. ± Vergeleken met wat het leger er aanricht is deze moord nauwelijks de aandacht waard.

19 WOORDKOMPAS V pagina 19 het verblijf/de verblijven Tijdens haar verblijf in de Antillen bezocht H.M. ook het gebied ± Terwijl ze daar was heeft ze met veel mensen gesproken die door waar de orkaan heeft gewoed. de orkaan getroffen zijn. In Artis hebben de roofdieren een nieuw verblijf gekregen. ± Dat onderkomen voldoet aan alle moderne eisen. de verblijfsvergunning/-en Een verblijfsvergunning geeft iemand het recht../ «..\ om ergens voor (on)bepaalde tijd te wonen. verblijven>> blijven (+zijn) II Ze verblijft te Olomouc Op het ogenblik verblijft de minister in Parijs. ± Hij is daar om een conferentie bij te wonen. verblinden/blindde/verblind II de zon verblindt je De laagstaande zon verblindt de automobilisten. Doordat het zonlicht precies in hun ogen schijnt, zien ze niets meer. ~ Door zijn verliefdheid is hij verblind, hij ziet de werkelijkheid ± Ach ja, liefde maakt blind is toch het gezegde? niet meer. ~ Die door de zon beschenen en met sneeuw bedekte bergtoppen ± Het is adembenemend mooi, je weet niet wat je ziet! zijn van een verblindende schoonheid. verbloemen/verblooemd/verbloemd II ze verbloemt het Je hoeft de toestand voor mij niet te verbloemen. ± Je hoeft de zaak niet mooier voor te stellen dan ze in werkelijkheid is! <> Zeg maar de onverbloemde waarheid! verbluffen/verblufte/verbluft II dar verbluft me De snelheid waarmee de agent optrad, verblufte me. ± Zijn kordate optreden deed me versteld staan. De circusartiesten voerden hun acts uit met een verbluffende # Het publiek stond paf van zóveel lenigheid. behendigheid. De leerlingen luisterden verbluft naar de woedende woorden ± Ze waren uit het veld geslagen door zijn boosheid. van de directeur. het verbod/ de -en Aan deze kant van de straat mag men niet parkeren maar aan de <> Kijk maar, daar mag het wèl, daar zijn zelfs parkeervakken. overkant geldt dat verbod niet. De overheid kan nóg zo veel verboden uitvaardigen../ «..\ het publiek zal ze graag trotseren. ^ parkeerverbod, stopverbod, rookverbod, inhaalverbod: allemaal verboden verbluft/e- verboden/- Op de deur hangt een bordje Verboden Toegang. ± Er mag dus niemand naar binnen. Verboden vruchten smaken t zoetst. ± t Is vaak het leukste om iets te doen wat eigenlijk niet mag. Het is hier verboden te roken. <> In dat gedeelte van het restaurant is het wèl toegestaan. In deze supermarkt is het verboden voor honden. <> Ik weet er ook één waar honden welkom zijn. het verbond/de -en Al die kleine vakverenigingen zijn een verbond aangegaan../ ±..\ en hebben zo de F(ederatie)N(ederlandse) V(akverenigingen) gevormd. Zo n groot verbond staat veel sterker tegenover de werkgevers. ± Natuurlijk hebben de werkgevers ook een overkoepelend orgaan opgericht.

20 WOORDKOMPAS V pagina 20 verborgen Let op bij het kopen van een huis, kijk uit voor verborgen ± Van die mankementen die je op het eerste gezicht niet ziet gebreken! maar later de kop opsteken. de verbouw/e Die grond is uitstekend geschikt voor de verbouw ± De meeste mensen in die streek verdienen hun geld in de bollenteelt. van bloembollen. verbouwen>> bouwen De boeren verbouwen op deze grond aardappels, graan en ± Deze zeeklei is heel geschikt om er die producten op te telen. suikerbieten. Ik wil mijn huis verbouwen en daarom ga ik een tweede Ik wil van twee slaapkamers één grote maken en een schuifpui naar hypotheek aanvragen. de tuin aanbrengen. ~ Een stel dronken jongelui hebben gisteravond de kroeg bij ± Ze hebben de hele boel kort en klein geslagen! ons op de hoek verbouwd. de verbouwing/-en Die verbouwing van je huis zal flink wat geld gekost hebben! # Inderdaad! Maar het is nu wel véél ruimer geworden. verbranden>>branden (+zijn) I ± in brand raken Zet het gas wat lager, anders verbrandt de boter../ «..\ en heb je straks alleen wat zwart spul in de in de pan. Ik kan niet lang in de zon liggen, ik verbrand zo snel. ± Voor ik het weet is m n huid vuurrood of heb ik zelfs blaren! (+hebben) II ± in brand steken Als niemand die brief mag lezen, moet je hem verbranden. ± Als je er een hoopje as van maakt, kan niemand meer zien wat erin stond. Met het schrijven van die brief heeft hij zijn schepen ± Nu kan hij nergens meer terecht als hij hulp nodig heeft. achter zich verbrand. de verbranding/-en In de scheikunde verstaat men onder verbranding../ «..\ de vereniging van een stof met zuurstof. De ademhaling is een vorm van verbranding../ «..\ die men de langzame verbranding noemt. In een benzinemotor zorgt een elektrische vonk voor de De hitte van de vonk en de aanwezige zuurstof zorgen voor de verbranding van de koolstof in de benzine. benodigde energie. Bij onvolledige verbranding van koolstof ontstaat het giftige ± Dit gebeurt als er niet voldoende lucht/zuurstof aanwezig is. koolmonoxide. verbreden/verbreedde/verbreed II je moet je blik eens verbreden Ze gaan de rijweg van die straat verbreden. ± Het autoverkeer is zó druk geworden, ze móeten de rijweg wel breder maken. <> En dus moeten ze het trottoir versmallen. Je mag je blik wel eens verbreden../ <>...\ en niet altijd zo bekrompen hetzelfde denken over de dingen. verbreken>>breken II ze verbreekt de relatie Ze voelt dat ze niet genoeg van hem houdt en nu wil ze hun ± Eén dezer dagen zal ze hem zeggen dat ze een eind wil maken aan verloving verbreken. hun officiële relatie. Dames en heren kijkers, helaas is de verbinding met «..\ we hebben geen contact meer met onze verslaggever aldaar. Sydney verbroken../ verbrijzelen/verbrijzelde/verbrijzeld II het verbrijzelt het been In die grote glasbak worden de flessen verbrijzeld. ± Wat er heel ingaat, komt er in 1000 stukjes uit. Bij het motorongeluk heeft hij zijn been verbrijzeld. ± Zijn linkerbeen is op wel 7 plaatsen gebroken!