naar nieuwe glorie renovatie stadhuis rotterdam te midden van pure parels van ambachtelijkheid.

Transcriptie

1 naar nieuwe glorie renovatie stadhuis rotterdam 26 Het stadhuis in Rotterdam wordt sinds 2000 in fasen gemoderniseerd en gerestaureerd. Dat proces is bijna voltooid. Het rijksmonument in de werk- en havenstad schittert als vanouds: er wordt bestuurd te midden van pure parels van ambachtelijkheid. Het m 2 grote stadhuis in Rotterdam is ontworpen door architect Henri Evers en tussen gebouwd. Hij was hoogleraar Schone Bouwkunst aan de Technische Hogeschool in Delft en leraar Bouwkunst aan de Academie voor Beeldende Kunsten in Rotterdam. Door de snelle groei van de stad - Rotterdam telde rond de eeuwwisseling inwoners - was het oude stadhuis aan de Kaasmarkt te klein geworden. Burgemeester Zimmerman dacht in grootse beelden en wilde een nieuw stadhuis aan een statige boulevard, zoals je die zag in Parijs en Brussel. De Coolsingel werd ervoor gedempt en een oude volksbuurt met kroegen en bordelen moest ervoor wijken. Besloten prijsvraag De gemeente schreef een besloten prijsvraag uit met een voorontwerp van Evers als uitgangspunt. Deze prijsvraag deed veel stof opwaaien: acht vooraanstaande architecten werden uitgenodigd, maar de

2 27 foto: beroemde Berlage niet. De burgemeester was tevens juryvoorzitter en goed bevriend met Evers, en velen hadden een voorkeur voor een moderner meedingend ontwerp van Willem Kromhout (architect van onder andere het American Hotel in Amsterdam). Evers ontwerp werd honend bestempeld als een armzalig bijeengeknutselde renaissancetent met leugenachtige artisticiteit. Desondanks werd het toch uitgevoerd. Bijna een eeuw later is het een publiek icoon. Eclectische architectuur Samen met het Vredespaleis in Den Haag is het stadhuis een van de weinige gebouwen in Nederland die gebouwd zijn volgens de Beaux-Arts-principes, een bijzondere laatnegentiendeeeuwse stroming waarbij stijlinvloeden uit verschillende periodes worden gecombineerd. Evers had onder meer een opleiding gevolgd aan de Koninklijke Academie voor Schoone Kunsten in Antwerpen, die was geschoeid op de leest van de Franse Beaux-Arts. Met z n Byzantijnse, Wethouderswerkkamer. De oorspronkelijke eiken lambrisering en betimmering zijn gerestaureerd aan de hand van de oude bouwtekeningen.

3 28 foto s: Een eeuw terug bestempeld als een armzalig bijeengeknutselde renaissancetent met leugenachtige artisticiteit, nu een publiek icoon. tekening: demunnikdejong architecten amsterdam Een van de gangen op de eerste verdieping, meter voor meter gerestaureerd. Plattegrond begane grond.

4 romaanse en gotische invloeden is het stadhuis een toonbeeld van eclectische architectuur. De bouw kostte bijna drie miljoen gulden. Het doorstond als door een wonder het bombardement van mei Gesamtkunstwerk Het stadhuis is een Gesamtkunstwerk, een samensmelting van architectuur, toegepaste kunst en beeldhouwkunst. Evers ontwierp niet alleen het stadhuis, maar ook het interieur: van meubels tot verlichting, van uurwerken tot decoraties. Het vakmanschap spat ervan af. Tijdens de bouw zijn tal van schenkingen gedaan door gemeenten, vooraanstaande Rotterdamse bedrijven, verenigingen en families. Zij schonken onder meer glasin-loodramen, banken, mozaïeken, gevelbeelden, schilderijen, beelden, kandelaars en luchters. Ook zijn er talrijke kunstwerken aangebracht, zoals realistische wandschilderingen in de raadzaal van havenarbeiders door Marius Richters, die aanvankelijk achter behang werden verborgen, omdat ze niet in de smaak vielen bij het stadsbestuur. In 1947 werden ze pas onthuld. Ook de allegorische wandschilderingen uit 1928 van Thorn Prikker voor de burgerzaal doorstonden de toets der kritiek niet en werden pas na de oorlog weer aangebracht. Grootse restauratie Intensief gebruik, achterstallig onderhoud en incidentele verbouwingen die afbreuk deden aan het oorspronkelijke interieur, waren begin deze eeuw reden een plan te maken voor een grootscheepse restauratie. Verder was uitbreiding en modernisering van de werkplekken noodzakelijk en moest het rijksmonument toegankelijk worden gemaakt voor mindervaliden, wilde het dienst blijven doen als stadhuis. IAA Architecten en Het Oversticht, kennis- en organisatiecentrum voor ruimtelijke kwaliteit en ruimtelijk erfgoed, stelden met eigenaar Ontwikkelingsbedrijf Rotterdam (nu: Stadsontwikkeling Rotterdam) een analyse en waardestelling op. Hierin werd benoemd welke gebouwonderdelen van monumentale waarde waren en welke niet. Respect voor het monumentale Daarna werd Merkx+Girod architecten uit Amsterdam aangezocht voor ontwerp en uitvoering van het interieur. Bert de Munnik was er vanaf begin 2010 bij betrokken als projectarchitect: Uitgangspunt van de aanpak was het zorgvuldig terugbrengen van waardevolle elementen en waar nodig hedendaagse ingrepen doen, maar altijd met respect voor het monumentale. Fascinerend schimmenspel Cruciaal is de toevoeging en inpassing van twee nieuwe liften. Die maakten het mogelijk de zolder te ontsluiten. Het is de zwaarste ingreep in het gebouw. Voor beide liften ontwierp Merkx+Girod een zwarte, stalen schacht met bloemmotieven, ontleend aan een patroon van Evers elders in het gebouw; ze zijn door een waterstraalsnijder uit het staal gesneden. Doordat de liftwanden deels transparant zijn, speelt het licht met de motieven, wat een fascinerend schimmenspel oplevert. Een motief dat speelt met het licht, keert ook terug in de twee trouwzalen en felicitatiekamers. Semitransparante schermen voor de ramen breken het zonlicht. Verder is een bijpassend motief geschilderd op de pendentiefbogen (boldriehoeken) voor de ramen. Nergens storen de ingrepen: ze maken het stadhuis veeleer tot het Gesamtkunstwerk van weleer. samensmelting van architectuur, toegepaste kunst en beeldhouwkunst Flinke ingreep Een andere flinke ingreep is de zolderverdieping, voorheen een desolate opslagruimte, nu een functioneel vergadercentrum en bedrijfsrestaurant. Hier zijn sterke contrasten tussen oud en nieuw, in vorm en materiaal. Door hier nieuwe losse volumes te plaatsen in de vorm van zeven verschillende huisjes met verschillende afmetingen en dito afwerkingen zijn vergaderkamers gecreëerd met namen van Rotterdamse wateren, zoals Rotte en Nieuwe Waterweg. De nieuwe elementen zijn tegendraads: asymmetrisch, gedecoreerd met accenten in steeds één materiaal: porselein, koper, corian, rubber of translucent kunststof. Ook de uitgifte-/spoelkeuken van het restaurant is ondergebracht in een soortgelijk volume. Uitsparingen zijn daar gemaakt waar dakramen zitten. Hoewel er fors is ingegrepen, is de historische kapconstructie zichtbaar gebleven en is de verdieping relatief eenvoudig in haar oorspronkelijke staat terug te brengen. Zorgvuldige afstemming De oorspronkelijke kap is geïsoleerd en deels bekleed met microgeperforeerde akoestische Sonogamma-panelen in shaded white. Ze vormen een spannend contrast met de historische houten en stalen spanten en gordingen, die door het plaatsen van de isolatie tussen de spanten geheel zichtbaar zijn gebleven. Datzelfde geldt voor de vergaderruimtes in de twee torens, waar de stalen spantconstructie eveneens intact is gelaten. De vierkante vorm van beide torens wordt extra benadrukt door een stalen ronde kroonluchter, die contrasteert met de moderne ronde, forse vergadertafel. Merkx+Girod heeft een voorkeur voor pure materialen en 29

5 Felicitatiekamer, met eiken vakwerk in vloer en wand. Semitransparante raamschermen breken het zonlicht geheimzinnig. De ontvangstkamer met jaren 1960-interieur onderging een ware metamorfose: terug naar begin 20ste eeuw voor mensen van begin 21ste eeuw. De zolder, voorheen een desolate opslagruimte, nu een functioneel vergadercentrum en bedrijfsrestaurant. Sterke contrasten tussen oud en nieuw, in vorm en materiaal. foto s:

6 onverwachte combinaties. Blikvanger in het restaurant is een langgerekt lichtarmatuur van staalplaten en lampen in verschillende soorten en maten. Verder zorgt één nieuw, groot, horizontaal raam in de zolderkap voor extra daklicht. Net als in de rest van het stadhuis zijn kleuren en meubilair zorgvuldig afgestemd op het monument. Van der Plas Meubel & Project, dat behalve de houten lambriseringen en andere onderdelen ook diverse nieuwe maatwerkmeubelen verzorgde, maakte op de zolder onder meer de kassa- en uitgiftemeubelen, waaronder een broodkast, van massief onbehandeld cumaru. Eigen kleuren Op de eerste, tweede en derde verdieping zijn de werkplekken gemoderniseerd tot flexplekken. Op deze kantooretages was niet veel meer te zien van Evers oorspronkelijke werk. Bij de restauratie zijn de verlaagde plafonds verwijderd. Verder zijn lambriseringen weer zichtbaar gemaakt en traditionele radiatoren teruggeplaatst. Daarmee is de verdwenen statige sfeer teruggekeerd. Tegelijkertijd zijn de kantoren aangepast aan moderne wensen, met zowel werkplekken als ruimte voor overleg en samenwerking. Enkele kantoren zijn weer zo groot als voorheen door tijdelijk geplaatste wanden weg te halen. Op andere posities zijn nieuwe transparante stalen puien geplaatst, waardoor de kantoorruimtes visueel in elkaar overlopen. Sommige ruimtes zijn voorzien van strak gespoten MDF-wandkasten, geïntegreerd in de lambrisering die veelal was verwijderd maar weer is teruggebracht. In de deuren zijn horizontale grepen gefreesd die refereren aan het reliëf van de lambrisering. Oude bouwtekeningen In de brede gangen zijn zitjes geplaatst voor informeel overleg of een rustig belmoment. De gangen in de vleugels hebben elk eigen kleuren, doorgevoerd tot in de lambrisering. Op de eerste verdieping met burgemeesterskamer, kamers van de wethouders en de burger- en raadzaal zijn de lambriseringen in de gangen van eiken of natuursteen. De oude ontvangstkamer met een jaren 1960-interieur onderging een ware metamorfose. Er werd een 5 m lange travertin/corian koffiecounter geplaatst en de oorspronkelijke eiken lambrisering en betimmering zijn gerestaureerd aan de hand van de oude bouwtekeningen. Dat is ook gebeurd in de werkkamers van de wethouders. Uitvoerder Ruud van der Plas: Dat was een grote uitdaging, omdat de lat bij dit project hoog lag. Geen enkele muur was waterpas, zoals je kunt verwachten bij zo n oud gebouw. Lambrisering en betimmering zijn op traditionele wijze gemaakt van Amerikaans wit eiken; enkel voor de kraalprofielen en de massieve stijlen is een frees ingezet. Alles is nagenoeg blind gemonteerd. Daarna is het wit eiken gebeitst in de oorspronkelijke kleur op basis van een scan van de oude kleur. In oude luister De Rotterdammers kunnen voortaan trouwen in fraai gerestaureerde en gerenoveerde trouwkamers, of een commissievergadering bijwonen in de getransformeerde Commissiekamer, zaal 7. Ook de openbare binnentuin is onlangs opnieuw bestraat en voorzien van nieuwe verlichting. De blankgelakte bodebalie bestaat aan de bovenkant uit facetten in corian, die naadloos aansluiten op gemoest esdoornfineer. Voor de kopieerruimte is een soortgelijk knap staaltje vakwerk in dezelfde materialen verricht. Nu worden de fractiekamers op de begane grond gerestaureerd en wordt de bewegwijzering aangebracht. Eind 2013 is het hele Rotterdamse bestuurscentrum in oude luister hersteld: wie bouwt aan de toekomst, vergeet het verleden niet. margo verbiest 31 Locatie: Coolsingel 40, Rotterdam Opdrachtgever: Gemeente Rotterdam Stadsontwikkeling (rotterdam.nl/stadsontwikkeling) Gebruiker: Gemeente Rotterdam (rotterdam.nl) Waardestelling: IAA Architecten Amsterdam/Enschede (iaa-architecten.nl), Het Oversticht Zwolle (oversticht.nl) Ontwerp/projectleiding: Merkx+Girod Amsterdam (merkx-girod.nl); Merk X Amsterdam, Evelyne Merkx (merk-x.nl); demunnikdejong architecten Amsterdam (demunnikdejong.nl); PutterPartners architecten Rotterdam (putterpartners.nl) Aannemers: Koninklijke Woudenberg Ameide (koninklijkewoudenberg.nl); Van Hoogevest Woerden; Bouwmeester Rotterdam (bouwmeester.nl) Interieurbouw: Van der Plas Meubel & Project s-hertogenbosch (vanderplas.biz); Keijsers interior projects Venray (keijsers.nl); Pruko Interieurbetimmeringen Sliedrecht (pruko.nl) Leverancier eiken, cumaru: Houthandel Houtex Waddinxveen (houtex.nl) Leverancier gemoest esdoorn: Leeuwenburgh Fineer Raamsdonkveer (leeuwenburgh. com) Vloeroppervlak: m 2 Bouwperiode: Mei december 2013 Bouwkosten: N.b.