2 ROFFAB, maken aan de maas

Transcriptie

1 Stadsinitiatief 2014

2 2 ROFFAB, maken aan de maas ROFFAB Maak het in Rotterdam! Stadsinitiatief 2014 Trefw: Stadsinitiatief, Maken, Tinkering, Jongeren, Rotterdam Maakstad Datum: 2 juni 2014

3 Management samenvatting 3 Management samenvatting ROFFAB stimuleert het nieuwe maken in Rotterdam. De kern van het bij het Stadsinitiatief ingediende project is kinderen en jongeren te interesseren voor nieuwe maaktechnieken en ze ermee te leren werken. Denk hierbij aan bijvoorbeeld 3D ontwerpen en printen, robotica en sensortechnologie. Het beoogde effect voor Rotterdam is dat deze stad haar enigszins vergeten maakcultuur herpakt en weer sterk en zichtbaar wordt als stad waar dingen worden gemaakt, maar dan wel op moderne leest geschoeid. Een stad waar jongeren zelf hun kansen in die nieuwe toekomst kunnen creëren, omdat ze de noodzakelijke vaardigheden voor de 21ste eeuw zijn bijgebracht. Een stad waarin je het zelf geprinte heft in handen neemt. De primaire doelgroep is jongeren in de leeftijd van 9 tot 16 jaar in de hogere groepen van de basisschool en de onderbouw in het voortgezet onderwijs. Zij worden via workshops op school, mobiele makerspaces genaamd, in contact gebracht met de moderne technologie. Hier wordt het technische zaadje gezaaid. In vaste minimakerspaces in de buurt kunnen kinderen vervolgens verder creatief aan de slag met hun nieuwe kennis. Deze minimakerspaces vormen na drie jaar een over de wijken van Rotterdam verspreid netwerk waar kinderen en scholen gebruik van kunnen maken (zowel onder als buiten schooltijd). Voor de realisatie van dit netwerk werken we samen met bestaande organisaties, zoals Bibliotheek Rotterdam en BSO s. De volgende stap is werken in een echte makerspace, zoals Stadslab Rotterdam en RDM Makerspace. ROFFAB wil zelf op termijn twee extra makerspaces realiseren. Eén in Rotterdam noord en één in zuid. Dit valt niet binnen de scope van de indiening bij het Stadsinitiatief. De makerspaces staan naast voor jongeren ook open voor volwassenen en vormen de opleidingscentra voor de vele vrijwilligers die ROFFAB opleidt. Hiermee wordt ROFFAB een beweging waar niet alleen kinderen maar alle Rotterdammers profijt van kunnen hebben. Rond de minimakerspaces ontstaan lokale netwerken, waar mensen van verschillende leeftijden en achtergronden kinderen helpen bij het maken. ROFFAB wordt een sociale onderneming. Ook duurzaamheid is een belangrijk thema. Door hergebruik van materiaal krijgt de realisatie van lokale kringlopen (circulaire economie) een stimulans. Denk hierbij aan 3D printen met afvalplastic, wat nu al mogelijk is. ROFFAB is een initiatief van negen mensen die oog hebben voor nieuwe (maak) technologieën en daar de kansen van begrijpen en pakken. Er is, via hun huidige werkzaamheden, al een stevig netwerk onder onderwijsinstellingen in Rotterdam. De onderwijsvraagstukken, zoals het stimuleren van techniekonderwijs en creativiteit, zijn bekend en vormen mede de basis van ROFFAB. Een snelle start in 2014 is daardoor realistisch. Binnen drie jaar moet de hele stad gedekt zijn en draait ROFFAB zelfstandig door bijdragen van deelnemers, scholen, bedrijven, fondsen en commerciële activiteiten. ROFFAB werd zichtbaar door de eerste ROFFAB dag op 29 maart j.l.. Het grote aantal bezoekers en de vele positieve reacties sterken ons in de overtuiging op de goede weg te zijn. Het aantal verzoeken om mee te mogen denken van bedrijven, scholen en instellingen groeit. Voor het neerzetten en in drie jaar opbouwen van een duurzaam aanbod is een startinjectie noodzakelijk. ROFFAB doet een beroep op het Stadsinitiatief voor een bijdrage van Euro. Uiteindelijk is het aan de Rotterdammers om te bepalen of ROFFAB het gaat maken in Rotterdam! 3

4 4 ROFFAB, maken aan de maas

5 Inhoudsopgave 5 Inhoudsopgave Management samenvatting 3 Inhoudsopgave 5 Inleiding 6 Contouren van het project 8 ROFFAB Makerspaces... 8 ROFFAB realiseert drie typen makerspaces: 8 We doen het vooral voor We doen het ook voor We doen het voor Rotterdam!... 9 Ambitie en Keuzes 10 ROFFAB is mentaliteit ROFFAB is een sociale onderneming ROFFAB werkt voor kinderen ROFFAB is duurzaam Basisscholen Voortgezet onderwijs Strategische Partners 12 Buitenschoolse Opvang Pabo Derden Omgevings- en aanbodanalyse 14 Noodzaak Omvang doelgroepen Aanbod techniek door derden Sturingsmodel 17 Inrichting van de organisatie Operationele organisatie Vrijwilligerswerk Aanpak 18 Mobiele makerspaces Minimakerspaces Makerspaces Planning 20 Fasering Groei en tijd Communicatie 22 Stadsinitiatief Na het stadsinitiatief Monitoring en evaluatie 23 Meten van succes Effecten monitoren Initiatiefnemers 24 Financien 28 Verdienmodel Eigen inbreng Investeringsbegroting Exploitatiebegroting Bijlage 1 - Planning 34 Bijlage 2 - Publiciteit 36 5

6 6 ROFFAB, maken aan de maas Inleiding Rotterdam is altijd een maakstad genoemd. Handen uit de opgestroopte mouwen. Een stad van doeners. Minder een stad van denkers en praters. De bonkende heipalen van de Wederopbouw, de bedrijvigheid in de haven hebben dit beeld lange tijd versterkt. Een imago gaat vaak langer mee dan de realiteit. De stad heeft grote behoefte aan technisch geschoold personeel. Maar Rotterdamse jongeren kiezen te weinig voor een technische opleiding en beroep. Een van de redenen is het imago van techniek: lichamelijk zwaar werk, eentonig, vies en slecht bètaald. Terwijl de realiteit toch anders uitwijst: beter dan gemiddeld bètaald, afwisselend en vooral ook veel denkwerk met een beroep op creativiteit. Een andere reden is het ontbreken van voldoende stimulans, zowel thuis, op school als in de maatschappij. Kinderen zijn van nature leergierig. Wat zij willen leren wordt voor een groot deel bepaald door kun kennis van het aanbod van scholen en directe omgeving. Hun enthousiasme voor techniek dient te worden gestimuleerd in de levensfase waar zij het meest ontvankelijk zijn en er nog geen (definitieve) keuze is gemaakt voor een bepaalde schoolopleiding of vervolgstudie. Op het juiste moment (vroeg genoeg) en met de juiste boodschap op de goede manier aangesproken, zijn meisjes op zijn minst net zo geïnteresseerd in techniek als jongens. Wie talent voor techniek heeft moet de kans krijgen dit te ontdekken. Scholen zijn zelf niet in staat de nieuwste technologie bij te houden. Als de moeizame invoering van computers en ict in het onderwijs in de laatste 20 jaar iets duidelijk heeft gemaakt dan is dat dat technische innovatie het onderwijs een langzaam proces is. Het is niet voor niets dat er een kloof tussen het onderwijs en de arbeidsmarkt is ontstaan. Er is veel bereidheid te veranderen en de noodzaak wordt gevoeld, maar budget en de juiste expertise ontbreken vaak. ROFFAB levert hoofdzakelijk een bijdrage aan de mogelijkheden voor kinderen en jongeren van 9-16 jaar zich te bekwamen in techniek. Onze aanpak hierbij is hands on, leren door te doen! Onze inzet voor deze doelgroep levert een aantal spin offs op, zoals veel ruimte voor de inzet van studenten, samenwerkingen met het bedrijfsleven en de Pabo s. Onze vrijwilligers werven we in alle rangen en standen van de maatschappij. Het geeft Rotterdammers de kans zichzelf te bekwamen in de moderne technologie, hun eventuele afstand tot de arbeidsmarkt te verminderen en hun eigen kennis en ervaring te ontsluiten voor de kinderen en jongeren in de stad. ROFFAB maakt maken mogelijk. Door het inrichten van een fysieke infrastructuur in de vorm van (mini)makerspaces, met voorzieningen en opleidingstrajecten voor kinderen, jongeren en alle andere Rotterdammers. Door techniek een nieuwe plek te geven in hun hoofd en hun hart. Het primair (po) en het voortgezet onderwijs (vo) besteden weinig aandacht aan moderne techniek, hoewel er zeker in het vo docenten zijn die er graag mee aan de slag zouden willen. Het aantal vo scholen dat kiest voor een technisch profiel, de Technasia scholen, is in Rotterdam beperkt, maar gelukkig groeiende. De opleidingsinstituten voor leerkrachten basisonderwijs besteden een zeer beperkt aantal uren per jaar aan techniek en nog minder aan de laatste stand van zaken. Hier is nog het meest te winnen.

7 Inleiding 7 7

8 8 ROFFAB, maken aan de maas Contouren van het project ROFFAB Makerspaces In makerspaces worden werkplaatsen, het community-gevoel en educatie gecombineerd. Bezoekers kunnen hier alles maken wat ze kunnen bedenken. Er is niet alleen de nodige apparatuur aanwezig, maar ook de kennis van aanwezige labmanager/workshopleider en je hebt toegang tot de hele community. Allemaal mensen bij wie samenwerken en creëren een tweede natuur is. De inrichting van een makerspace wordt onder andere bepaald door interesse en behoeften van de makers die gebruik maken van de makerspace. Makerspaces is een relatief nieuw fenomeen dat significante invloed uitoefent op ontwerp- en productieprocessen. ROFFAB realiseert drie typen makerspaces: 1. Mobiele makerspaces die scholen (po en vo) bezoeken met specifieke workshops, zoals 3D printen, Lego Mindstorms of robotica. De kenmerken zijn kennismaking, verwondering, mobiel, inspirerend, het vuur aansteken. 2. Minimakerspaces zijn plekken in de wijk waar je naar toe kan als het vuurtje brandt. De basisinrichting is permanent, de gebruikte apparatuur rouleert tussen de verschillende minimakerspaces. Een minimakerspace kan worden gevestigd in een leegstaand lokaal, dat door een school of BSO ter beschikking wordt gesteld, een bibliotheek, een verzamelgebouw van jonge ondernemers etc.. Op woensdagmiddagen wordt gespreid over een aantal weken een bepaald programma aangeboden, bijvoorbeeld 3D ontwerpen en printen, apps bouwen of meer media gerichte cursussen. De thema s wisselen meerdere keren per jaar. ROFFAB heeft als doel in de komende drie jaar 27 minimakerspaces te realiseren. 3. Makerspaces zijn permanente locaties. Deze worden gebruikt door de doelgroep die op andere locaties geïnteresseerd is geraakt en die meer wil. In Rotterdam bestaan momenteel Stadslab Rotterdam en RDM Makerspace. Het assortiment machines is uitgebreid: 3D-printers, cnc freesmachines, vinylsnijders, lasercutters, sensoren, Arduino, Raspberry pie etc. Op termijn wil ROFFAB nog twee makerspaces extra realiseren. Verderop in dit plan gaan we dieper in op deze drie verschijningsvormen. We doen het vooral voor... Kinderen in de leeftijd 9 tot 16 jaar staan centraal. Zij zijn in een leeftijd waar ze belangrijke keuzes voor de toekomst kunnen maken en een intrinsieke drive hebben om te willen ontdekken en leren. De wereld ligt nog open en een technisch profiel kiezen is een optie. Makers zijn er natuurlijk in alle leeftijden. Wij kiezen er bewust voor ons primair te richten op kinderen en jongeren en daarmee ook op hun ouders en het onderwijs. ROFFAB biedt alle Rotterdamse kinderen en jongeren de gelegenheid om een positieve ervaring met techniek op te doen en deze uit te diepen als deze behoefte groeit. We doen het ook voor... Veel mensen denken bij technische beroepen aan vieze handen, lawaai en moeilijk, zwaar werk. Ons doel is dat beeld bij te stellen. We geven iedereen in Rotterdam met een (latente) interesse in techniek de kans om kennis te maken met de mogelijkheden van techniek. Secundaire doelgroep(en): ouders, leerkrachten, basisscholen, scholen voor vo

9 Contouren van het project 9 Pabo s en andere MBO en HBO opleidingen bedrijfsleven, ondernemers werkzoekenden samenwerkingsverbanden gericht op promotie van techniek zoals Techniekpact, Platform Bèta Techniek, Vedotech, Technasia de stad Rotterdam; gemeentelijke diensten, culturele en maatschappelijke instellingen. vrijwilligers organisaties naschoolse opvang andere instellingen met dezelfde doelgroep of doelstellingen zoals Villa Zebra, Coderdojo, Technieklab, etc. We doen het voor Rotterdam! Op de korte termijn: Omdat wij uit ervaring weten dat er NU een grote belangstelling is bij de Rotterdamse kinderen voor moderne techniek en deze belangstelling ROFFAB kan gebruiken om zichtbaar te worden. We vergroten het aanbod aan leermogelijkheden voor kinderen in techniek in de volle breedte. En niet alleen technische vaardigheden worden ontwikkeld. Ook creativiteit, probleem oplossend vermogen, een onderzoekende houding en diverse andere belangrijke vaardigheden voor de 21e eeuw krijgen een boost. Op de langere termijn: We gaan vooral een kentering bewerkstelligen in het denken over techniek bij ouders. Zij zijn de belangrijkste invloed bij het kiezen voor een opleiding door jongeren. Techniek is een talent dat ontplooiing nodig heeft. We ondersteunen het onderwijsveld hierin: ROFFAB is een fysieke aanbieder, met veel technische kennis en een groot netwerk. Wij borgen techniek in het lesaanbod, maar ook, en niet onbelangrijk, in het denken en de mentaliteit van leerkrachten, schoolleiding en ouders. Dit moet zich uitbètalen in een groeiende keuze van Rotterdamse kinderen voor een technisch profiel en daarmee de vergroting van doorstroom naar technische beroepen. Via bestaande kanalen Om zoveel mogelijk kinderen die latent geïnteresseerd zijn in techniek te bereiken, gaan we naar ze toe. Dit heeft als voordeel dat we kunnen aansluiten bij structuren die al ingericht zijn op kinderen, zoals scholen, locaties voor buitenschoolse opvang en buurthuizen. Zo is veel synergievoordeel te behalen: de kinderen zijn bekend met de (eigen) locatie; logistiek, in het halen en brengen, verandert er voor de kinderen en hun ouders weinig; de organisaties verruimen hun aanbod, scholen voldoen aan de leerdoelen; medewerkers van de organisatie kunnen zelf meelopen in het traject en zo de nodige kennis zelf opdoen;. kostentechnisch is samenwerking voor ROFFAB interessanter dan het huren van eigen ruimtes. Centraal in onze aanpak is samenwerking met het onderwijs, BSO s en andere instellingen via de mobiele makerspaces en de minimakerspaces. Dit levert een spreiding op over de gehele stad zonder eigen locaties te moeten openen. Bij scholen, zowel primair als voortgezet, biedt ROFFAB aanbod voor zowel tijdens schooltijd als naschools. Tijdens schooltijd kan de school hiermee voldoen aan de basisleerdoelen voor techniek. Naschools kan het onderdeel zijn van de verlengde leertijd of het brede school aanbod. 9

10 10 ROFFAB, maken aan de maas Ambitie en Keuzes ROFFAB is mentaliteit De makers community is een open source community, het is een gemeenschap waarbinnen kennis en kunde vrijelijk wordt gedeeld. Het is een creatieve uitdagende omgeving die zowel peer learning als zelfgestuurd leren stimuleert. Dat is wat anders dan kinderen op school gewend zijn. Door zelf te maken ontstaat een persoonlijk feedbacksysteem, een empirische cyclus waarbinnen leren centraal staat. Makers experimenteren en krijgen feedback vanuit materialen en software, maar ook van andere makers. Kinderen en jongeren worden binnen het schoolsysteem beoordeeld op de herhaling van lesstof; zij krijgen cijfers voor het juiste antwoord. Makers zijn niet bang om een fout te maken, gewoon om te zien of dezelfde handeling twee maal hetzelfde resultaat geeft. Makers zien fouten niet als falen, maar als feedback dat er op dat punt nog iets te leren valt. gewerkt worden met studenten en een zeer divers arsenaal aan vrijwilligers (jong en oud) naast een beperkt aantal bètaalde krachten. Mensen worden door ons opgeleid om kinderen en jongeren op passende wijze te begeleiden. Daarnaast trainen wij hen (studenten, vrijwilligers, ouders, Pabostudenten, medewerkers van samenwerkende organisaties) om de programma s op de scholen en in de minimakerspaces te kunnen verzorgen. Zij hebben of krijgen minimaal de basiskennis, die nodig is om de apparatuur te bedienen. Ze zijn allemaal voorzien van een vog (Verklaring Omtrent Gedrag), toepasselijk op het werken met kinderen. Ze hebben en/of ontwikkelen tevens ook een makersmentaliteit; ze willen kennis delen en hanteren daarbij een werkwijze die de kinderen verrast, hen laat nadenken en stimuleert tot het zelf uitvoeren en ondervinden. Het ontdekken van de makers-mentaliteit draagt bij aan de individuele ontwikkeling van kinderen. Naast het aanleren van hard skills, is er de uitnodiging ook je soft skills te ontwikkelen. Denk aan samenwerken, creativiteit ontwikkeling, onderzoeken, reflectie, planmatig werken, analyseren en zelfsturing. Dit worden de vaardigheden voor de 21e eeuw genoemd. ROFFAB is een sociale onderneming Ons doel is deze mentaliteit onderdeel te maken van de Rotterdamse mentaliteit. Wij stellen dit doel boven de financiële doelen en gaan voor maximale impact, zowel sociaal als maatschappelijk. Wij zijn sociaal in onze bedrijfsvoering. Participatie en inclusie zijn belangrijke uitgangspunten. Zo zal vanaf het begin af aan

11 Ambitie en Keuzes 11 ROFFAB werkt voor kinderen Techniek is alomtegenwoordig. Ook kinderen zijn volop consument op dit vlak. Door hun nieuwsgierigheid te prikkelen en ze werking en mogelijkheden van techniek te leren kennen, ontdekken ze dat er meer is dan de consumptieve buitenkant. Via ROFFAB geven ze zelf inhoud en vorm aan hun omgeving. Kinderen worden meer dan alleen consument, ze worden producent. Er wordt in de landelijke media (TV, radio), gelukkig, meer en meer aandacht besteed aan wetenschap en techniek. Dit versterkt de belangstelling bij kinderen. Met ROFFAB zorgen we voor een passende, praktische invulling van hun groeiende verlangen iets met die belangstelling te kunnen doen. In plaats van uitgesteld profijt (over naar de volgende klas, een goede schoolkeuze, een studie en beroep naar wens), bieden wij met ROFFAB de kinderen groeiend zelfvertrouwen, een beter zelfbeeld, een positieve kijk op de toekomst. ROFFAB is duurzaam We sluiten niet uit dat de makers community grotere impact heeft dan we nu verwachten. Rond de minimakerspaces ontstaan netwerken. Netwerken van mensen die met elkaar apparatuur delen, elkaar helpen bij het maken van dingen, maar ook ideeën gaan uitwisselen. De minimakerspaces zouden weleens de nieuwe derde plekken in wijken kunnen worden. De eerste plek is waar je woont, de tweede is waar je werkt en de derde is waar je samenkomt. Deze derde plekken waren vroeger kerken, buurthuizen en later bibliotheken en nu nog scholen. Er lijkt behoefte te zijn aan nieuwe geloof en afkomst neutrale derde plekken. Naar plekken waar nieuwe vormen van gemeenschap mogelijk worden. Gemeenschappen die ook meer oog hebben voor lokale mogelijkheden. Juist het nieuwe maken heeft het in zich om deze lokale potentie te herontdekken. Recycling en hergebruik zijn belangrijk. Door apparatuur die juist hiervoor is ontwikkeld voor het maken in te zetten krijgt dit inhoud. Zo is er al een 3D printer die plastic afval gebruikt. Deze Delftse vinding willen we inzetten om dit gedachtengoed te verspreiden vanuit de minimakerspace. Hiermee wordt een begin gemaakt om lokaal afval ter plekke te benutten voor het produceren van nieuwe producten. Dit is een ontwikkeling die in Rotterdam al meer voorbeelden kent. 11

12 12 ROFFAB, maken aan de maas Strategische Partners Basisscholen Als strategische partners zijn de basisscholen voor het slagen van het project essentieel. De voordelen van samenwerking zijn duidelijk. ROFFAB biedt modern techniekonderwijs dat voor een school zelf lastig te realiseren is. De scholen bieden ROFFAB een plek waar we de kinderen kunnen bereiken. We zullen breed moeten investeren in de relatie met de basisscholen. De ervaringen van HET LAB in de deelgemeente Prins Alexander en de verkennende gesprekken voor ROFFAB hebben duidelijk gemaakt dat scholen zowel heel enthousiast zijn als terughoudend. Niet iedere school kan zich gelijk iets voorstellen bij modern techniekonderwijs of de noodzaak ervan. Bovendien is het curriculum al behoorlijk vol en waken directies voor overbelasting. De taak voor ROFFAB is de drempels tot deelname verlagen, door bijvoorbeeld subsidies inzichtelijk te maken en te adviseren bij aanvraag, door aanbod simpel en duidelijk te houden en mensen vanuit de organisatie hier ook in mee te nemen door scholing. Voortgezet onderwijs Op dit moment zijn er vier Technasia in Rotterdam. Er zijn signalen vanuit andere vo scholen dat zij interesse hebben in het flexibele aanbod van ROFFAB. Ook voor het vo geldt dat door samen te werken met ROFFAB het mogelijk wordt leerlingen kennis te laten maken de laatste moderne technieken zonder de bijbehorende investeringen. ROFFAB biedt jongeren kansen om voor profielkeuze in aanraking geweest te zijn met de mogelijkheden van techniek.

13 Strategische Partners 13 Buitenschoolse Opvang De kinderopvang en in het bijzonder de Buitenschoolse Opvang heeft de afgelopen jaren om verschillende redenen te maken gehad met vraaguitval en teruglopende bezettingscijfers. Daardoor wordt hun ruimte op dit moment niet optimaal gebruikt. Ook hier valt een win-win situatie te creëren. In ruil voor beperkte deelname van kinderen van de BSO en het openstellen van de BSO voor andere kinderen uit de buurt versterken de BSO s hun buurtfunctie, profileren zij zich als moderne organisaties, investeren ze inhoudelijk in de ontwikkeling van kinderen en wordt optimaal gebruik gemaakt van de locaties. De meerwaarde voor ROFFAB is naast de al eerder genoemde infrastructuur en vastgoed dat deze locaties ingericht zijn op kinderen, strenge veiligheidsmaatregelen in acht nemen en verspreid zijn over de stad. Er zijn al afspraken gemaakt met één grote kinderopvang instelling: KinderDam. De intentie is om op meerdere BSO s workshops aan te gaan bieden. In april wordt gestart met een aantal pilots in drie gebieden, Noord, Feijenoord en Hoogvliet. Doel van de pilots is de samenwerking verkennen en kinderziektes uit de opzet halen. Pabo De opleidingen tot leerkracht basisonderwijs besteden te weinig aandacht aan techniek en de opleidingen zoeken naar manieren om de techniekaantekening die vanaf dit jaar verplicht is op te pakken en vervullen. Men staat open voor samenwerking. Verkennende gesprekken zijn gevoerd met de directie van een van de Pabo s in Rotterdam. Derden Naast de scholen zijn er natuurlijk een groot aantal andere organisaties en bedrijven die baat kunnen hebben bij ROFFAB en andersom. De eerste verkennende gesprekken en eerste contacten zijn gelegd. Onderstaand een aantal van deze voor ons belangrijke organisaties uit ons werkveld waar contact mee is gelegd. Dit proces draait nog volop door. Locaties Bibliotheek Rotterdam, 15 locaties Jeugdvakantieland, over mogelijke deelname aan Jeugdvakantieland 2014 Zomerzondagen, over aanbod van activiteiten tijdens de zomerzondagen Verzamelgebouw Katshoek, over eventuele vestiging van een minimakerspace Museum Rotterdam, over deelname aan een tentoonstelling over makers in Rotterdam eind 2014 Onderwijs Stichting BOOR, over samenwerking t.b.v. de bij BOOR aangesloten scholen Montessorischool Kralingen, over een gezamenlijk programma voor vijf scholen op een centrale locatie Netwerk en sponsoring Gemeente Rotterdam. Havenbedrijf Rotterdam Techniekpact Centric Kuipers Electronics AM&D Kennis Platform Bèta Techniek Villa Zebra Perpetual Plastic Project Impact Hub Stichting Treehouse Rauw CC Printing the City Coderdojo Bètasteunpunt Zuid-Holland JetNet SKVR Technieklab 13

14 14 ROFFAB, maken aan de maas Omgevings- en aanbodanalyse Noodzaak Uit arbeidsmonitoring blijkt dat er een groeiende behoefte is aan technisch geschoold personeel. Op termijn zou het gaan om een jaarlijkse toename van ingenieurs, metaalbewerkers en installateurs. In het studiejaar 2013/14 hebben bijna eerstejaars zich ingeschreven voor een technische bachelor opleiding aan een universiteit. Dat is bijna 12% meer dan het voorgaande jaar. Het aantal studenten dat zich heeft ingeschreven voor een technische hbo bachelor voor het studie 2013/14 is bijna , 7% meer dan het jaar ervoor. Dat meer studenten zich inschrijven voor een technische opleiding en die succesvol afronden is een positieve ontwikkeling. Het blijft een uitdaging om ervoor te zorgen dat afgestudeerde technici ook daadwerkelijk gaat werken binnen de techniek; bijna 40% van de afgestudeerden vindt een baan in een niet-technische sector. In 2005 rapporteerde de onderwijsinspectie over de aandacht voor techniek binnen het basisonderwijs. De algemene beschrijvingen uit dat rapport kloppen nog steeds. Nieuwere cijfers zijn er niet. Er wordt op dit moment door o.a. Platform Bèta Techniek overleg gevoerd met de onderwijsinspectie om het onderzoek in 2015 te herhalen, omdat meerdere partijen behoefte hebben aan kwantitatieve informatie. Totdat deze cijfers beschikbaar zijn baseren wij ons op inhoudelijke deelonderzoeken. Bijna alle basisscholen doen wel iets aan techniek. De vormgeving van die lessen is zeer divers. De scholen werken met een veelheid aan materialen. Er wordt gewerkt met losse materialen zoals bouwmaterialen (blokken Lego e.d.), constructiematerialen (K nex, Meccano), leskisten en gereedschappen. Techniek is veelal geïntegreerd in een ander vakgebied en niet als zodanig herkenbaar, waarbij handvaardigheid, natuuronderwijs en wereldoriëntatie het meest voorkomen. Belemmeringen voor basisscholen om aandacht aan techniek te schenken zijn het overladen programma, gebrek aan materialen en onvoldoende deskundigheid. In 2005 besteedden basisscholen gemiddeld per groep op jaarbasis één uur per maand aan techniek. Sinds 2005 zijn er allerlei stimuleringsprogramma s ingezet om techniek binnen het onderwijs, po en vo, te stimuleren. Deze programma s zijn alleen inhoudelijk en niet kwantitatief geëvalueerd. Wel blijkt uit evaluatie van bijvoorbeeld de VTB scholen dat inmiddels 40% beduidend minder aan techniek doet dan tijdens deelname aan het programma. Het beeld dat de stimuleringsprogramma s minder hebben opgeleverd dan gehoopt wordt bevestigd door Platform Bèta Techniek. De methode Het

15 Omgevings- en aanbodanalyse 15 Masterplan Ruimte voor Talent, Ruimte voor Wetenschap en Techniek is verbreed met het Excellentie programma. De middelen die vrij gemaakt zijn binnen de Regeling Prestatiebox door het ministerie van OCW voor techniek worden niet optimaal benut; scholen ervaren een drempel gebruik te maken van deze middelen. Het in mei 2013 ondertekende Techniekpact tussen overheid, bedrijfsleven, vakbonden en onderwijsveld is bedoeld om invulling te geven aan de groeiende behoefte aan technici. Volgens de opstellers van het pact is samenwerking tussen onderwijs, bedrijfsleven en werknemers de sleutel voor aantrekkelijk techniek onderwijs dat naadloos aansluit op de arbeidsmarkt. Alle aandacht voor techniek heeft positieve gevolgen. Dagen als Girlsday en events/ techniekwedstrijden worden goed bezocht. Deze worden vooral door het vo ingezet om techniek binnen de school een plek te geven. Het aantal Technasia is langzaam groeiend en voldoet aan een behoefte. Het SLO (expertise centrum leerplanontwikkeling) heeft geadviseerd een leerlijn techniek en wetenschap te ontwikkelen die aansluit bij het huidige curriculum en gehanteerde methodes. De verwachting is dat deze ontwikkeld gaat worden. Deze benadering heeft als doel het onderwijs zo in te richten dat kinderen kennis en ervaring opdoen met voor hen relevante objecten en verschijnselen uit natuur en techniek. Bevolking Rotterdam Aantal Leeftijd 9 jaar Leeftijd 10 jaar Leeftijd 11 jaar Leeftijd 12 jaar Leeftijd 13 jaar Leeftijd 14 jaar Leeftijd 15 jaar Leeftijd 16 jaar Totaal Op basis van cijfers van het COS hebben wij de doelgroep, kinderen 9-16 jaar, verdeeld over de voormalige deelgemeenten. Gebied Aantal Rotterdam Centrum Delfshaven Overschie Noord Hillegersberg-Schiebroek Kralingen-Crooswijk Prins Alexander Feijenoord IJsselmonde Charlois Pernis 400 Hoogvliet Hoek van Holland 900 Rozenburg Totaal Omvang doelgroepen Op basis van cijfers van het CBS stellen we de totale omvang van de doelgroep vast op kinderen. Aanbod techniek door derden In het onderwijs Het aanbod van technieklessen en methodes voor scholen is divers. Naast ZZP-ers die zichzelf aanbieden als vakkrachten voor bedragen rond de 35 Euro per uur is er een wildgroei aan sites waarop inspirerend lesmateriaal staat voor leerkrachten. 15

16 16 ROFFAB, maken aan de maas Technika10 biedt in Rotterdam technieklessen aan, waarbij speciale aandacht uitgaat naar meisjes. Per stad is er verschillend aanbod. Zo biedt Technica10 Rotterdam een basisaanbod aan houtbewerking, elektronica e.d. en heeft Amsterdam ook aanbod gericht op ict zoals het bouwen van sites. Het tarief voor het inhuren van een vakkracht is 75 Euro, exclusief een aantal andere kosten. Voor een cursus aan maximaal tien kinderen, zes bijeenkomsten van 1,5 uur, wordt 900 Euro gerekend. Techniektorens, een methode voor techniek, voorziet in tien lessen per groep, in totaal tachtig lessen, kost ongeveer Euro. De methode dekt de kerndoelen techniek en biedt een doorlopende leerlijn van groep één tot en met acht. De domeinen constructie, transport, productie, communicatie, elektriciteit, chemie, energie e.d. worden behandeld. Deze methode is gebaseerd op één les per maand per groep In de vrije tijd De concurrentie voor ROFFAB is groot, afhankelijk van hoe je er naar kijkt. ROFFAB concurreert in de (mini)makerspaces vooral op het gebied van vrije tijd. Je kunt gaan voetballen of gamen, maar je kunt ook naar ROFFAB gaan. In ons omgevingsonderzoek hebben we alleen gekeken naar aanbod dat op inhoud concurreert. Dat aanbod is zeer beperkt in Rotterdam. De SKVR biedt een cursus 3D ontwerpen en printen aan. Het is een cursus van vijf bijeenkomsten van twee uur waarin de cursisten leren om met het software programma SketchUp 3D objecten te ontwerpen. Het printen zelf wordt echter uitbesteed, dus het is vooral een ontwerpcursus. Zij hanteren drie prijsklassen kinderen/jongeren t/m 20 jaar 92 Euro jong volwassenen 21 t/m 24 jaar 111 Euro volwassenen vanaf 25 jaar 148 Euro Omgerekend per uur is dat kinderen/jongeren t/m 20 jaar 9,20 Euro per uur jong volwassenen 21 t/m 24 jaar 11,10 Euro per uur volwassenen vanaf 25 jaar 14,80 Euro per uur Ander concurrerend aanbod van andere partijen dan de bij ROFFAB betrokken partijen is niet gevonden.

17 Sturingsmodel 17 Sturingsmodel Inrichting van de organisatie ROFFAB wordt een stichting met een Raad van Toezicht en een eenkoppig bestuur, een directeur-bestuurder. De initiatiefnemers vormen een tijdelijk stichtingsbestuur, stellen de statuten vast en richten de stichting op. Het tijdelijke bestuur stelt een profiel op voor de Raad van Toezicht en een profiel van de voorzitter van deze raad. De voorzitter wordt geworven en krijgt de opdracht de verdere Raad van Toezicht samen te stellen aan de hand van het profiel en uiteraard daarin geadviseerd door de initiatiefnemers die een Raad van Advies zullen vormen. Initiatiefnemers die eventueel onderdeel worden van de operationele organisatie nemen geen zitting in de Raad van Advies. De werving voor de Raad van Toezicht is gestart en senior bestuurders met een sterk netwerk in Rotterdam hebben reeds toegezegd. Dit ondernemingsplan is een belangrijke bron van informatie voor de potentiële leden. Zodra de Raad van Toezicht compleet is werven zij een directeur-bestuurder die het bestuur overneemt van het tijdelijke stichtingsbestuur. In een directiereglement worden de taken en bevoegdheden van directeur-bestuurder vastgelegd, net als afspraken over beoordeling en werkverhouding tussen de directeurbestuurder en de Raad van Toezicht. De Stichting ROFFAB volgt de aanbevelingen uit de Code Cultural Governance. Operationele organisatie ROFFAB wordt een onderneming die zo lean en mean mogelijk gaat opereren. Dit houdt in; zoveel mogelijk doen met zo min mogelijk, maar goede mensen. Overhead wordt tot een minimum beperkt. In de huidige opzet is slechts 15% van de kosten niet direct gerelateerd aan de uitvoering. Bij de start wordt de directeur-bestuurder samen met een coördinator de enigen die fulltime voor de stichting aan de slag gaan. De coördinator zal zich voornamelijk bezig houden met het structureren van de aanpak op locaties, werving van freelancers en vrijwilligers en hun opleiding. Voor de zichtbaarheid en de essentiële community vorming wordt een communicatiemedewerkerrelatiebeheerder voor 0,5 fte aangesteld. We werken verder alleen met freelancers en vrijwilligers. Rond de minimakerspaces wordt een team samengesteld met een spaceleider (het eerste aanspreekpunt per locatie), spacedocenten, spacehands en vrijwilligers. De mobiele makerspaces opereren vanuit de minimakerspaces en bestaan uit dezelfde mensen. Expertise ten behoeve van de training van bovenstaande medewerkers wordt ingehuurd. Doordat de organisatie stap voor stap wordt opgebouwd kan door middel van trial & error en op basis van de al bestaande expertise een werkwijze worden ontwikkeld en vastgelegd die overdraagbaar wordt naar nieuwe minimakerspaces. Vrijwilligerswerk In de periode die het ondernemingsplan beschrijft genereert ROFFAB ruim vrijwilligersuren. Bij een gemiddeld uurloon van 11 Euro gebaseerd op informatie uit onderzoek van L.C.P.M. Meijs, W.H.A. Huisman en L. Roza (De economische waarde van het vrijwilligerswerk door Humanitas, ECP Webpublicatie 2011) vertegenwoordigt de inzet van vrijwilligers bij ROFFAB over de gehele periode ruim Euro. De baten van de activering voor de individuele vrijwilliger, en daar waar het lukt om mensen vooruit te helpen op de participatieladder en het verkleinen van de afstand tot de arbeidsmarkt zijn lastig te berekenen. We hebben geen eenduidige werkwijze/bron gevonden op basis waarvan wij een schatting durven te doen. We vinden dat we deze waarde wel moeten benoemen, al nemen we ze niet mee in de berekeningen. 17

18 18 ROFFAB, maken aan de maas Aanpak Mobiele makerspaces De doelgroep van kinderen is verdeeld over scholen po en vo van diverse omvang en met één of meer locaties. Voor het bepalen van de werkwijze, inzet van mensen en middelen is het belangrijker om te weten om hoeveel groepen/klassen het globaal gaat dan aantallen locaties. Uitgaande van een gemiddelde groepsgrootte van 25 leerlingen zou het maximale bereik gaan om ongeveer klassen (50% po en 50% vo). Een mobiele makerspace behandelt per keer één thema, is makkelijk verplaatsbaar en is daardoor inzetbaar op locatie. Een les duurt twee uur. Denk bij thema s aan workshops robotica (Lego Mindstorms), 3D ontwerpen, 3D printen, Arduino, etc. Voor een les 3D printen komt een ROFFAB team naar de school met alle benodigde apparatuur, zoals een wifi router, twee 3D printers, tien laptops en materiaal zoals filament (waar je mee print), gereedschap, verlengsnoeren e.d.. De opbouw duurt ongeveer drie kwartier, afbouwen een half uur. Na een korte instructie op de intuïtieve software gaan de kinderen zelf aan de slag en maken ze een 3D ontwerp, waarvan er een paar tijdens de workshop worden geprint. Bij een les Robotica komt het team met tien laptops en tien Lego Mindstorms blocks met toebehoren. Na tien minuten kunnen de kinderen de blokken zelf programmeren en leren ze aan de hand van vragen van het team hoe ze bijvoorbeeld het geluid van een brandweerauto kunnen programmeren. Op basisscholen kunnen maximaal twee lessen per schooldag worden aangeboden. Op het vo kunnen drie tot vier lessen per dag geboden worden. Minimakerspaces Een minimakerspace is gevestigd op een locatie buiten school en heeft een vaste basisinrichting. De aanwezige apparatuur rouleert tussen de verschillende minimakerspaces. Het aanbod verschilt dan ook per projectperiode. Iedere zes tot acht weken wisselt het thema, waardoor het mogelijk wordt zes tot acht thema s per jaar aan te bieden. De ruimte waarin de minimakerspace wordt gevestigd hoeft niet exclusief voor ROFFAB gereserveerd te zijn als apparatuur veilig kan worden opgeborgen. Minimakerspaces kunnen gevestigd zijn in BSO s, buurt- en clubhuizen en locaties van partners. Er is ook contact gelegd met samenwerkingsverbanden van basisscholen. Met hen is gesproken over de mogelijkheid om activiteiten in Minimakerspaces aan te bieden op scholen als brede school activiteiten voor de leerlingen van verschillende scholen. Wanneer we uitgaan van één minimakerspace per kinderen en streven naar een zo gelijk mogelijke spreiding van de locaties over de stad komen we tot de volgende verdeling. Gebied Rotterdam Centrum 1 Delfshaven 3 Overschie 1 Noord 2 Hillegersberg-Schiebroek 2 Kralingen-Crooswijk 2 Prins Alexander 4 Feijenoord 3 IJsselmonde 2 Charlois 2 Pernis 2 Hoogvliet 1 Hoek van Holland 1 Rozenburg 1 Totaal 27 Aantal Uiteraard kost het tijd om de locaties te realiseren. We gaan dan ook uit van een geleidelijke groei na de start in 2014 naar 27

19 Aanpak 19 locaties in drie jaar. In de planning houden we rekening met ongeveer twee nieuwe locaties per kwartaal. Mogelijk dat we n.a.v. de ervaringen met de eerder genoemde pilot met meer locaties gaan starten. Bij voldoende draagvlak kan het aanbod in de minimakerspaces worden uitgebreid in schoolvakanties. Makerspaces De makerspaces zijn bedoeld voor de jongeren wiens actieradius zo groot is dat ze zelfstandig naar een locatie kunnen komen. Wij gaan er van uit dat de eerstejaars vo scholieren nog geen hele grote weerstand zullen hebben op het bezoeken van een BSO locatie voor het volgen van workshops bij een Minimakerspace. Tweede en derdejaars zullen dat waarschijnlijk minder cool vinden. De makerspaces richten zich dus op de wat oudere kinderen die al ervaring hebben opgedaan in een minimakerspace. De makerspaces zijn ook de plekken waar we de eigen assistenten en vrijwilligers kunnen opleiden en waar s avonds cursussen voor volwassenen worden gegeven. Gezien de al bestaande makerspaces in Rotterdam Centrum (Stadslab Rotterdam) en Heijplaat (RDM Makerspace) streven we naar één locatie in Noord (Kralingen/ Prins Alexander) en één in Zuid (Feijenoord/ IJsselmonde) Deze makerspaces worden ongeveer twee jaar na de start geopend. In de opstartfase is er voldoende capaciteit bij Stadslab en RDM Makerspace voor de nodige trainingen en openstelling voor gevorderden. Na twee jaar verwachten we dat de minimakerspaces voor voldoende aanwas hebben gezorgd om twee ROFFAB makerspaces te openen. We houden de makerspaces buiten de aanvraag van het Stadsinitiatief. Wij zijn van mening dat na twee jaar ROFFAB zich in die mate bewezen moet hebben, dat financiering van de makerspaces door derden een reële optie is geworden. 19

20 20 ROFFAB, maken aan de maas Planning Fasering Tot bekendmaking van de winnaar van het Stadsinitiatief ziet de planning er als volgt uit. Voorbereidingen november 2013 januari 2014 januari 2014 verkennende gesprekken met potentieel kernteamleden kernteam vastgesteld januari februari vaststellen focus ROFFAB maart roffab.nl online, alle social media kanalen geclaimd en opgetuigd pitchavond Stadsinitiatief; beslismoment deelnemen Stadsinitiatief verkennende gesprekken met potentiële partners schrijven ondernemingsplan 29 maart eerste ROFFAB dag 7 april inleveren ondernemingsplan bij Stadsinitiatief april mei pilots workshop op drie locaties; Noord, Feijenoord en Hoogvliet afspraken/intenties vastleggen met potentiële partners, bedrijven zichtbaar aanwezig op publieksdagen, netwerken campagne voorbereiden t.b.v. Stadsinitiatief Stadsinitiatief 26 mei duidelijk wel/geen kanshebber (uitgaan van wel) zichtbaar aanwezig op publieksdagen start promotie 11 juni duidelijk wel/geen finalist (uitgaan van wel) start campagne werven stemmen tweede ROFFAB dag 10 juli wel/niet gewonnen indien gewonnen start uitvoering Ondernemingsplan