Hoogtepunten van het Rotterdamse stadhuis. Het stadhuis van Rotterdam

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Hoogtepunten van het Rotterdamse stadhuis. Het stadhuis van Rotterdam"

Transcriptie

1 Hoogtepunten van het Rotterdamse stadhuis Het stadhuis van Rotterdam

2 2 Toegangsdeuren De toegangsdeuren van het stadhuis zijn van hout met bronzen platen.

3 Inhoud Geschiedenis 5 Gevels 9 Voorgevel 10 Johan van Oldenbarnevelt 16 Hugo de Groot 17 Zijgevel noord Doelwater 19 Achtergevel Raam, Rodezand 20 Zijgevel zuid Stadhuisstraat 20 Binnenterrein 21 Grote hal 23 Trouwkamers 27 Staatsietrap 28 Eerste klas trouwzaal 29 Burgerzaal kamer Collegekamer kamer Antichambre burgemeester 35 Wachtruimte burgemeester 36 Galerijen 38 Raadzaal kamer Vervolg Galerijen 42 Balustrade 44 Bordes 46 Voorhal 46 Rotterdam van Jan Prins 48 Burgemeesters van Rotterdam (sinds bouw stadhuis) 50 Colofon 50 3

4 4 < Namen der schenkers Eerste steenlegging > De eerste steen werd gelegd op 15 juli 1915, door H.M. Koningin Wilhelmina.

5 5 Geschiedenis In 1909 besloot de toenmalige gemeenteraad tot de bouw van een nieuw stadhuis en een nieuw PTT kantoor. Dat was hard nodig; de ambtenaren konden niet allemaal in het oude stadhuis werken en huisden her en der in de stad in gebrekkige onderkomens. Men koos voor de huidige locatie aan de Coolsingel - indertijd de polder geheten omdat hier de rosse buurt gevestigd was -, een stadsdeel met een wat duister karakter. Voor het nieuwe stadhuis zou deze gehele buurt gesloopt moeten worden en zo hoopte de gemeenteraad ook de bijbehorende overlast op te lossen. Koos Speenhoff componeerde een lied, waarvan het laatste couplet op deze ontruiming sloeg: Zeg Rooie, wat zul jij verschrikken Als jij thuis gevaren ben, Dan zul je zien en ondervinden Dat jij de polder niet meer ken. De hele keet wordt afgebroken De heren krijgen nou d r zin De meiden motten uit d r zakies De burgemeester trekt er in. Prof. dr. Henri Evers Het stadhuis is ontworpen door prof. dr. Henri Evers. In augustus 1913 was de sloop van deze wijk (waarin circa 2400 mensen woonden) een feit. Ontwerp Het stadhuis is ontworpen door prof. dr Henri Evers, architect en hoogleraar te Delft. Zijn ontwerp was één van de vijf inzendingen op een door het gemeentebestuur uitgeschreven besloten prijsvraag. De Rotterdamse gemeenteraad wilde een ouderwets gebouw. Vandaar dat het ontwerp in Beaux- Arts stijl van prof. dr Evers werd verkozen boven enkele vooruitstrevender inzendingen. De leiding van de bouw berustte bij A.J.Th. Kok, architect bij de Dienst Plaatselijke Werken van Rotterdam. De eerste paal werd geslagen op 12 augustus De eerste steen werd gelegd op 15 juli 1915, door H.M. Koningin Wilhelmina. Op 15 juni 1918 was de bouw van het stadhuis zo ver gevorderd dat de eerste afdeling (de Woningdienst) kon verhuizen naar de Coolsingel.

6 6 Na 5 jaar, op 10 augustus 1920, was het stadhuis voltooid en op 17 augustus vond de eerste vergadering van burgemeester en wethouders (B en W) plaats. Op 1 september 1920 opende burgemeester Zimmerman met een toespraak de eerste gemeenteraadsvergadering in de nieuwe Raadzaal. Tijdens de bouw hebben een aantal gemeenten, besturen van gewest en land, vele vooraanstaande Rotterdamse bedrijven, verenigingen en families vrijwel alle onderdelen van het interieur en de verfraaiingen aan het in- en exterieur van het stadhuis geschonken. Hiervan bestaat een zeer gedetailleerde lijst. De glas-in-lood ramen, banken, mozaïeken, gevelbeelden e.d. werden bij de bouw ingepast en de overige geschenken, zoals schilderijen, beelden, kandelabers, luchters enz. konden direct na voltooiing van het gebouw worden geplaatst. Aan materiaal is in het stadhuis verwerkt: kg. ijzer, m 3 beton, houten heipalen, m 3 natuursteen, waaronder zeldzame marmersoorten uit Italië. Inhoud stadhuis: m 3. Totale kosten ƒ

7 7 Restauratie In september 2000 is een begin gemaakt met een groot restauratieproject aan het stadhuis. Dit restauratieproject is er op gericht om de historische luister van het pand te conserveren en te bewaren voor de toekomst en om het gebouw, rekeninghoudend met het monumentale karakter (Rijksmonument sinds april 2000), aan te passen aan de normen en eisen van deze tijd. Publiekszaken De ruimte waar de stadswinkel gevestigd is, is teruggebracht in de oorspronkelijke vorm. De restauratie aan het exterieur richtte zich op: het inspecteren, reinigen en herstellen van de gevels en de toren, waarbij de oorlogsschade, gelet op het historische karakter hiervan, niet is hersteld; herstelwerkzaamheden aan de daken, glazen kappen, goten en hemelwaterafvoeren, waarbij de oorspronkelijke materialen zijn toegepast; herstelwerkzaamheden aan de ramen, deuren, kozijnen en hekwerken, waarbij het geheel in de oorspronkelijke kleuren is geschilderd. reinigen van de gevels, toren en Binnenhof (zandsteen en tufsteen) met behulp van lasertechniek, waardoor de natuurlijke

8 8 beschermlaag van de zandsteen en tufsteen, in tegenstelling tot de traditionele reinigingstechnieken, niet is aangetast. De onderhoudswerkzaamheden aan het interieur besteedden aandacht aan: Installatietechniek (verwarming, koeling en ventilatie); Sanitaire installaties (toiletgroepen, rioleringen); Elektrische installaties (noodstroomvoorziening, elektrische energievoorziening); Lifttechniek (invalidenlift bij de ingang van dienst Publiekszaken). Beter toegankelijk In 2005 zijn twee projecten gestart om het stadhuis beter toegankelijk te maken voor bezoekers. Het eerste project is de herinrichting van het achterhuis, waar de dienst Publiekszaken is gevestigd. De ruimte is rustgevender gemaakt en in de oorspronkelijke vorm teruggebracht. Daarnaast zijn voor privacygevoelige zaken spreekcabines aangebracht. Begin 2006 is de ruimte in gebruik genomen. Het tweede project is gestart om het stadhuis beter bereikbaar te maken voor mensen met een handicap. Hiervoor zijn in het gebouw twee liften aangebracht, zodat alle verdiepingen bereikbaar zijn binnen het stadhuis, inclusief de zolder. Een complexe ingreep in een historisch gebouw. De restauratie van het stadhuis is eind 2008 afgerond. Het stadskantoor aan de Rodezand is gesloopt. In 2015 komt hiervoor een nieuw pand (het Timmerhuis) in de plaats. Het personeelsrestaurant en de keukenfaciliteiten zijn daarom ondergebracht naar de voorzijde van de zolderverdieping van het stadhuis. De zolderverdieping aan de zijde van de Stadhuisstraat en het Doelwater is verbouwd tot vergaderruimte. In de kapruimte van de zolderverdieping zijn afzonderlijke vergaderunits gemaakt. Op de tweede en derde verdieping van het stadhuis bevinden zich kantoorruimten met flexplekken voor de medewerkers. Kantoorruimten Vernieuwde kantoorruimten voor medewerkers van het stadhuis.

9 Start Dit bezoek aan een deel van het stadhuis begint op de Coolsingel, met een beschrijving van de voorgevel. Daarna worden achtereenvolgens de gehele buitengevel, het binnenterrein, de centrale hal, de trouwafdeling, de Burgerzaal, de B en W-kamer en de Raadzaal beschreven. Gevels Grondpatroon Het stadhuis heeft als grondpatroon een rechthoek met een voor- en een achtergebouw, die met elkaar verbonden zijn door smalle vleugels. In de vleugels bevinden zich poorten die via een inrit toegang geven tot een binnenplaats. Het gebouwencomplex heeft boven de begane grond drie verdiepingen plus een zolderverdieping. Boven het midden van het voorgebouw verrijst de toren, die wordt bekroond door een gouden Vredesengel. Het uiterste puntje van dit beeldhouwwerk reikt tot een hoogte van 75 meter. De middenbouw van dit voorgebouw omvat de hoofdingang en op de eerste verdieping de Burgerzaal, de officiële ontvangstzaal van de gemeente. Voor de Burgerzaal bevindt zich een balkon, dat uitzicht geeft op de Coolsingel en het Stadhuisplein. De afmetingen van het stadhuis zijn: lengte voorgevel Coolsingel 86 m., lengte zijgevels 106 m., hoogte 32 m., hoogte toren 71,5 m. Het stadhuis heeft en het voormalige postkantoor, de HBU en de oude Bijenkorf hebben als enige gebouwen aan de Coolsingel het bombardement van 14 mei 1940 doorstaan. 9 Voorgevel De 86 meter lange voorgevel van het stadhuis.

10 10 Voorgevel De stijl van het gebouw is Beaux-Arts, laat 19e eeuwse architectuur waarin stijlen uit verschillende periodes worden gecombineerd. Over de functionele, moderne structuur wordt een kleed geworpen van decoraties die verwijzen naar het verleden, zonder daarvan een exacte kopie te zijn. De gebouwen hebben een heldere geleding en regelmatige plattegrond. Het Rotterdamse stadhuis is naast het Vredespaleis in Den Haag een van de weinige Beaux- Artsgebouwen in Nederland. De gevelopbouw is klassiek. Dit komt tot uitdrukking in de symmetrie: de linker- en rechterhelft van de voorgevel zijn elkaars spiegelbeeld, waarbij de hoekpartijen en het middendeel iets vooruit steken. Andere renaissance kenmerken zijn o.a. het trapgevelelement boven de ingangspartij en de koepeltjes. De gevel is opgetrokken uit zandsteen, een steensoort die vrij makkelijk te bewerken is. De sculptuur aan de voorgevel moest vooral de roemrijke geschiedenis van de stad verbeelden en de deugdzaamheid van haar bestuur. In het oorspronkelijke gevel-ontwerp waren drie kleine balkonnetjes opgenomen. Na een opmerking van Koningin Wilhelmina < Laurenskerk De heropbouw van de Laurenskerk na het bombardement van 14 mei Het stadhuis, postkantoor en de Bijenkorf overleefden de aanval. Toegang > De toegangsdeuren, geschonken door de familie Chabot.

11 11 zijn deze veranderd in één breed balkon. Onder het balkon wordt de Scheepvaart belicht; de bedrijfstak die het meest heeft bijgedragen tot de ontwikkeling van de stad door vier zittende figuren (beeldhouwer A. Leeflang). Zij stellen de ontwikkeling van de scheepvaart voor met (v.l.n.r.) de Scheepstimmerman, de Zeilmaker, de Stoomwerker en de Electriciën. De toegangsdeuren tot het stadhuis zijn van hout met bronzen platen, een geschenk van de familie Chabot. Op elke deur staan vier zeeduivels afgebeeld; de handgrepen hebben steeds het gemeentewapen. Links en rechts van het bordes, boven de twee parterreramen bevinden zich basreliëfs: links de Portier (waakzaamheid) en rechts de Fiscus (belasting). Zij zijn vervaardigd door de beeldhouwer S. Miedema. De letters U.P.N.O. bij de fiscus staan voor: Ultra Posse Nemo Obligatur, wat betekent Tot meer dan hij kan wordt niemand gedwongen. Rond het portiersraam en verder links op de gevel ziet u vele kogelinslagen die herinneren aan de strijd om Rotterdam in de meidagen van De subtropische phoenixpalmen links en rechts van de stadhuisingang staan hier alleen s zomers. Zij worden s winters verzorgd in de kassen van de Gemeentekwekerij in Kralingen. De figuren direct boven het balkon stellen van links naar rechts overheidsdeugden voor: Ondernemingsgeest, Beleid, Betrouwbaarheid en Volharding (beeldhouwer prof. A.W.M. Odé). Hierboven zijn drie koppen van historische personen aangebracht (beeldhouwer E. van der Tuuk), die belangrijk zijn geweest voor de ontwikkeling van verschillende gebieden van het culturele leven in Rotterdam: Johannes van der Veeken, bewindhebber van de Oost-lndische Compagnie (ca. 1600) op het gebied van de Handel en Scheepvaart; Erasmus, humanist en meest vooraanstaande intellectueel van zijn tijd (ca. 1500) op het gebied van de Wetenschap; Pieter de Hooch, kunstschilder die lange tijd in Rotterdam heeft gewerkt (ca. 1650) op het gebied van de Kunst. Voorgevel Figuren boven het balkon.

12 12 Ertussen staan de emblemen van deze cultuurgebieden afgebeeld: Mercatura en Ars Scientia. Onder de kroonlijsten van de voor- en zijgevels zijn de bouwambachten herdacht door koppen in medaillons (beeldhouwer L.P.M. Wensing). In de trapgevel, boven de zittende Stedenmaagd staat de spreuk: S(enatus) P(opulus) Q(ue) R(oterodamus). Aedificari Coeptum A(nno) D(omini) MIMXIV. Perfectum Ao Di MIMXX. Vertaald: Het Gemeentebestuur en de Burgerij van Rotterdam. De bouw is begonnen in het Jaar des Heeren 1914, voltooid in Boven deze spreuk staat het Gemeentewapen afgebeeld (beeldhouwer S. Miedema). Tevens staan hier de wapens van de zes gemeenten die bij Rotterdam zijn gevoegd: Charlois, Delfshaven, s-gravesande (Hoek van Holland, dat bij Rotterdam werd gevoegd, maakte vroeger deel uit van deze gemeente) Cool, Kralingen en Katendrecht. Linksonder het Provinciewapen, vastgehouden door twee figuren met emblemen van Tuinbouw en Veeteelt; rechts het Rijkswapen met emblemen van Handel en Scheepvaart. De bekroning van de topgevel is een bronzen genius met lichtfakkel (beeldhouwer Toon Dupuis), als symbool van vooruitgang en ontwikkeling. In het linkerdeel van de middenpartij symboliseren de boogvelden van de drie grote ramen (Trouwzaal 1e klas) het huwelijk. Boven het linkerraam is een jonge man Fortitudo (Kracht) afgebeeld, boven het rechterraam een jonge vrouw met kind Maternitas (Moederschap), terwijl boven het middelste raam het huwelijksaltaar met opschrift Mutua Fides (Wederkerige trouw) de onderlinge band aangeeft. < Vredesengel Regelmatig slaat de bliksem in de gouden Vredesengel, de bliksemafleiders werken uitstekend en de engel blijft onbeschadigd. Vooruitgang > Bronzen genius met lichtfakkel als symbool van de vooruitgang.

13 13 Achter de trapgevel ziet u de vlaggentoren en daarachter de klokkentoren met koperen bedekking. Deze toren wordt bekroond door een gouden Vredesengel (beeldhouwer Joh. Keller). Het beeld is 3,5 meter hoog en komt tot een hoogte van 75 meter. Een gemeentelijke memorie van toelichting uit 1916 vermeldt waarom gekozen is voor een engel: Vredesfiguur ter herinnering aan den vrede die in dezen oorlogstijd, dankzij het Regeringsbeleid, voor Nederland mocht behouden blijven. Een subcommissie tekende hierbij aan dat men in 1916 hoopte dat bij de opening van het stadhuis de vrede op aarde hersteld zal zijn, daarom verdient een engel aanbeveling. De engel is een geschenk van de heer en mevrouw W. Rueb. Rueb was een fabrikant die rond 1916 aan de Mauritsweg 65 woonde. In 1979 is het beeld drastisch opgeknapt en via een ingewikkeld procédé bedekt met een nieuw laagje goud. Hiervoor werden 70 boekjes dubbeltoren goud (10 bij 10 cm.) gebruikt. Regelmatig slaat de bliksem in de engel, maar dat geeft niks want de bliksemafleiders werken uitstekend: de engel wordt er niet door beschadigd. Maternitas Maternitas, jonge vrouw met kind.

14 14 Carillon Tweemaal in de week, elke dinsdag en vrijdag (koopavond), zijn de prachtige klanken van dit machtige instrument te horen. Carillon In de klokkentoren bevindt zich het carillon. Het oorspronkelijke carillon was geschonken door de heren P.J. van Ommeren en Phs. van Ommeren Jr. en werd voor het eerst bespeeld op 1 januari Het bestond uit 48 klokken, met een totaalgewicht van kg. In de zomer van 1943 werd dit carillon door de bezetters naar Duitsland gevoerd; er is nooit meer iets van teruggevonden. Het huidige carillon is een geschenk van het gemeentepersoneel en de erven van de heren Van Ommeren en werd op 27 augustus 1948 geïnstalleerd. Het is gegoten door de klokkengieterij Petit & Fritsen te Aarle Rixtel. De drie grootste klokken hebben als opschrift Welvaart, Arbeid en Vrede. De Vredeklok is de zwaarste. Het carillon van het stadhuis is één van de grootste carillons van Nederland. Maar ook binnen Europa behoort hij tot de grootste in zijn soort. Tweemaal in de week, elke dinsdag en vrijdag, zijn de prachtige klanken van dit machtige instrument te horen. Het carillon wordt dan bespeeld door stadsbeiaardiers Geert Bierling of Richard de Waardt. In 1996 is het carillon grondig gerestaureerd, de restauratiewerkzaamheden

15 15 duurden 4 maanden. Niet alleen werd het carillon schoongemaakt en opnieuw gestemd, maar kreeg ook twee extra klokken. Het totaal aantal klokken bedraagt nu 63. Verder kreeg het carillon een computergestuurd mechanisme. Hierdoor is het mogelijk het carillon ook te laten spelen, wanneer de stadsbeiaardier niet achter het klavier zit. De beiaardier kan een bepaald lied programmeren, zodat dit op een later tijdstip kan worden gehoord. Dit gebeurt met name bij speciale gelegenheden, bijvoorbeeld met kerst. Carillon De Vredeklok is de zwaarste klok. Stadsbeiaardiers waren achtereenvolgens: Ferdinand Timmermans, van 1924 tot 1956; Leen t Hart, van 1957 tot 1975; Cor Don, van 1975 tot 1978; Addie de Jong, van 1978 tot 1997; Gerard de Waardt, van 1978 tot 2014; Geert Bierling, van 1997 tot nu; Richard de Waardt, van 2012 tot nu. Rechts van het balkon, boven de drie grote ramen van de vergaderkamer van Burgemeester en Wethouders, zijn de hoofden te zien van Salomo en Pericles. Salomo was koning van Israël in de 10e eeuw voor Christus en was vermaard om zijn wijsheid en internationale handel. Pericles was een beroemd Atheens staatsman uit de 5e eeuw voor Christus, ook beroemd als redenaar en veldheer. Hij wilde de staat tot een zo zuiver mogelijke democratie maken. Tussen de hoofden in bevindt zich een voorstelling van de wet, met de tekst Servi legis simus, wat betekent: Slaafse navolging van de wet is onverstandig.

16 16 Johan van Oldenbarnevelt In het rechter hoekpaviljoen staat het bronzen standbeeld van Johan van Oldenbarnevelt, van de beeldhouwers Ch. van Wijk en prof. A.W.M. Odé. Van Oldenbarnevelt ( ) was telg uit een regentenfamilie en staatsman. Hij studeerde onder meer in Leuven, Keulen en Heidelberg en vestigde zich in 1570 als advocaat in Den Haag. Hij sloot zich na 1572 (de slag bij Den Briel) aan bij de opstand tegen de Geuzen. Hij probeerde samen met Willem van Oranje een Geuzendictatuur te voorkomen en de regering terug te brengen aan de regentenfamilies. In 1576 werd hij benoemd tot raadspensionaris van Rotterdam. Een pensionaris was advocaat van de stad, penvoerder in de vergaderingen en afgevaardigde namens de gewestelijke staten. Het permanente karakter van zijn ambt gaf hem veel invloed. Hij bekleedde dit ambt tot 1586, toen hij raadspensionaris van Holland en West-Friesland werd. Hij voorkwam dat het stadhouderschap uitgroeide tot een monarchenfunctie en wist in 1609 het Twaalfjarig Bestand te sluiten (tegen de zin van prins Maurits). Na een hoog opgelopen kerkelijk conflict waarbij prins Maurits de zijde van zijn tegenstanders koos, werd Van Oldenbarnevelt voor een speciale rechtbank gedaagd, ter dood veroordeeld en onthoofd. Aan weerszijden van het beeld zijn het Gemeentewapen en het familiewapen van de Van Oldenbarnevelts afgebeeld. Onder de erker van de Burgemeesterskamer (boven het standbeeld) staat de spreuk Sera parsimonia in fundo (Te laat begint de spaarzaamheid, wanneer ze begint op de bodem). Op de hoekpijlers van deze kamer staan adelaars. De zittende figuur der Gerechtigheid (van de beeldhouwer prof. Bronzen standbeeld Johan van Oldenbarnevelt.

17 17 Odé), die de Wet (Lex) vasthoudt, vult de vlakke nis boven het erkerdak, met de spreuk Lex dura sed lex (De Wet is hard, doch het is de Wet). Hugo de Groot Op de pijlers van het zijbalkon van de Burgemeesterskamer (in de Stadhuisstraat) beelden de twee figuren Beleid en Toewijding uit (beeldhouwer E. Jacobs). De figuren zijn geïnspireerd door de twee gelijkenissen in Mattheus 25, n.l. De Wijze Maagd en De Trouwe Dienstknecht. Boven het raam staat de spreuk Sciam ommia augusta esse mensus Deum (Moge ik er mij van bewust zijn dat alles klein is, gemeten naar de maatstaf van God). De twee kleine figuren (van A. Leeflang) onder het balkon stellen het geestelijke en het stoffelijke belang voor. Onder het raam van de voormalige kamer van de wethouder van Financiën wordt in een kleine sculptuur een toespeling gemaakt op diens functie. Tussen het stadhuis en het voormalig postkantoor ziet u de uitgangen van de ontluchtingsinstallatie van de atoomvrije schuilkelders die tussen deze twee gebouwen aangelegd zijn. De wandeling begint bij het linker (= het noorder) hoekpaviljoen. Hier is in 1970 een bronzen standbeeld van Hugo Grotius, de Latijnse naam van Hugo de Groot ( ), geplaatst. Het is vervaardigd door de kunstenaar Auke Hettema. In de 16e eeuw was het de gewoonte om namen in het Latijn te vertalen. Hugo Grotius was rechtsgeleerde, staatsman en diplomaat. Hij groeide op als een wetenschappelijk Ontluchting Tussen het stadhuis en het voormalig Postkantoor ziet u de uitgangen van de ontluchtingsinstallatie van de atoomvrije schuilkelders. wonderkind en werd reeds op 16-jarige leeftijd advocaat. In 1607 werd hij benoemd tot advocaat fiscaal van het Hof van Holland, en in 1613 tot Pensionaris van Rotterdam. Hij heeft als eerste het zeerecht gecodificeerd (als wetboek opgesteld). Daarbij ging hij er van uit dat de volle zee aan niemand onderhorig kon zijn. Zijn opvatting wordt tot de dag van vandaag aangehouden als richtlijn voor het moderne zeerecht. Hij was een aanhanger van de Remonstranten en van Van Oldenbarnevelt. In 1618 werd hij op slot Loevestein gevangen gezet. Hij ontsnapte in 1621 in een boekenkist en vestigde zich in Parijs. Daar schreef hij onder meer Over het recht van oorlog en vrede (De iure belli ac pacis, 1625). Van was hij Zweeds gezant in Frankrijk. Hugo de Groot was de grondlegger van het Volkenrecht. Op het voetstuk staat aan de linkerkant de tekst Dat men voor al de waerheyd hebbe en de behoude: want sonder de waerheyd en is

18 18 Bronzen standbeeld Hugo de groot. het geen vrede en is het geen liefde. Aan de rechterkant staat Omnia fort Batavis coelum aut mare: quicquid in orbe est huc venit, Hollandum nomen ubique patet (Alles wordt de Bataven gebracht door de hemel of door de zee: al wat ter wereld is komt hier, de naam Holland is overal bekend). Het bronzen beeld is een waardig pendant van (vormt een paar met) het beeld van Johan van Oldenbarnevelt dat voor het rechter hoekpaviljoen staat. Beide pensionarissen dienden de stad in een tijd dat de grote bloei van Rotterdam als havenstad begon. Aan het hoekpaviljoen achter Hugo de Groot, duiden de twee grote figuren de deugden aan welke het bestuur eigen moeten zijn; Verdraagzaamheid en Onafhankelijkheid (beeldhouwer J. Keller). Boven het raam staat de spreuk In legibus libertas (In de wetten is de vrijheid). De kleine figuren onder het balkon stellen de ontwikkeling van het Politiekorps voor. De Armenzorg is herdacht door een kleine sculptuur onder het parterreraam, voorstellende Weldadigheid op de grondslag der wet.

19 19 Zijgevel noord Doelwater Hoog boven het raam van het noorder hoekpaviljoen staat de spreuk Quid leges sine moribus et fides sine operibus (Wat zijn wetten zonder zeden en trouw zonder daden). De twee figuren naast het raam duiden wederom deugden aan die het bestuur eigen moeten zijn, hier Waakzaamheid en Arbeidzaamheid (beeldhouwer A. Hesselink). Onder het < De leerplicht Tussen de deuren van de voormalige ingang Burgerlijke Stand is een jongetje afgebeeld, voorstellende de Leerplicht. Pelikaan > De pelikaan met een nest jongen heeft betrekking op de Armenzorg. raam in de parterre staat een pelikaan met een nest jongen afgebeeld, wederom een voorstelling die betrekking heeft op de Armenzorg. Aan de zijgevels is het figurale beeldhouwwerk tot de ingangen beperkt. Boven de ingang naar het binnenterrein ziet u het Gemeentewapen. U loopt verder langs de gevel en ziet tussen de deuren van de voormalige ingang Burgerlijke Stand/ Bevolking/Onderwijs enz. een jongetje afgebeeld, voorstellende de Leerplicht. De beeltenis daarboven is er een uit de serie bouwambachten (beeldhouwer L.P.M. Wensing). Daarboven is weer het Gemeentewapen aangebracht.

20 20 Achtergevel Raam, Rodezand U gaat nu de hoek om en loopt onder de oude loopbrug door die het stadhuis met het politiebureau verbindt. Deze straat heet Raam. Op het dak boven de leveranciersingangen staat boven het Gemeentewapen een haan afgebeeld. Verder bevinden zich in de dakramen enkele figurale voorstellingen die betrekking hebben op de (voormalige) gemeentelijke diensten Bevolking en Burgerlijke Stand, nu dienst Publiekszaken Rotterdam. In het perk op het Raamplein keert na de bouw van het Timmerhuis het monument terug. Dit monument (door M. Ficheroux) heeft de vorm van een langspeelplaat, ter nagedachtenis aan de Rotterdamse zanger en cabaretier Louis Davids ( ). Davids werd op deze plek geboren, in de Zandstraat, één van de straten van de rosse buurt die moest wijken voor de bouw van het stadhuis. Raamplein Ter nagedachtenis aan Louis Davids ( ). Zijgevel zuid Stadhuisstraat Tussen de deuren van de voormalige tweede ingang van de dienst Publiekszaken Rotterdam staat een beeld van een jongetje met cape en zandloper dat Tijd uitbeeldt (beeldhouwer F.E. Jeltesma). De kop erboven is er weer een uit de serie bouwambachten. Onder het balkon boven de toegang tot de voormalige politiepost stellen de vier hoofden de ontwikkeling in het politiewezen voor. Van links naar rechts de nachtwacht, de politie met handboeien, de politie in de vorige eeuw en de havenpolitie. Onder de portiek ziet men rechts de heilige Hermandad en links de Medusakop (beeldhouwer A. Leeflang). Boven de doorgang naar het binnenterrein staat een figuurtje dat Plicht voorstelt (beeldhouwer J. Keller).

21 Binnenterrein U gaat nu door de poort naar het binnenterrein. Direct rechts aan de muur ziet u een bronzen plaquette voorstellende Maria de la Queillerie, huisvrouw van Jan van Riebeeck (koloniaal pionier, ), ter herinnering aan de landing op de Kaap in Zuid-Afrika op 6 april Deze plaquette werd in april 1952 onthuld. Boven de koepelingang staat een tekst die betrekking heeft op de bouw van het < Koepel Beelden van Loekie Metz herinneren aan de jodenvervolging. stadhuis. Op de muren van de koepel staan beeldgroepen, uitgevoerd in brons, van de kunstenares Loekie Metz. Zij herinneren aan de jodenvervolging tijdens de Tweede Wereldoorlog. Onder in de linkergroep staat de tekst Verberg de verdrevenen, verraad vluchtelingen niet. Jes.16:5 met daaronder Indachtig joodse inwoners van Rotterdam. Aan de pilaren zijn reliëfs van dezelfde kunstenares bevestigd, die de verschrikkingen van de jodenvervolging uitbeelden. De kunstwerken werden op 27 oktober 1981 onthuld door Hare Majesteit Koningin Beatrix. 21 Midden in de stadhuistuin staat een hardstenen fontein met een bronzen kindergroep (door S. Miedema, 1920). Het kunstwerk herinnert aan Handel, Visserij en Techniek, de voornaamste bronnen van bestaan in Rotterdam. De fontein is een geschenk van de Maassteden Schiedam, Vlaardingen en Maassluis. De wapens van deze steden zijn ook rondom het waterbassin afgebeeld. Links van de fontein staat een

22 22 bronzen beeld van Neptunus, rechts van de fontein staat een beeld van Mercurius met slang. Beide beelden zijn gemaakt door de beeldhouwer B. Ingen Housz. In 1997 is de stadhuistuin grondig onder handen genomen. Niet alleen is gekozen voor een ander patroon, ook de beplanting van de tuin is danig gewijzigd. Zo groeien er nu rozen, leibomen en hortensia s. De tuin wordt omzoomd door buxushaagjes, ook zijn iedere zomer weer enkele phoenixpalmen te bewonderen. De tuin is tevens voorzien van nieuwe bestrating. Boven de boogvormige toegangen tot de galerij onder de Raadzaal, symboliseert het grote terracottafries de vijf hoofdafdelingen van de gemeentelijke administratie van weleer: Onderwijs, Financiën, Armenzorg, Openbare Werken en Bedrijven (beeldhouwer J. Keller). De beide stenen hoekfiguren zijn herauten met het Gemeentewapen. Binnenterrein De hardstenen fontein.

23 23 Grote hal U gaat nu het stadhuis binnen. In dit omvangrijke centrum van het stadhuis, uit architectonisch oogpunt één der belangrijkste gedeelten van het inwendige, wilde de ontwerper vooral de betekenis van Rotterdam als havenstad en als centrum van transitoverkeer uitbeelden. De afmetingen van de hal zijn: m. lang, 20 m. breed en m. hoog. Grote hal Centrum van het stadhuis. In de koepel zijn landen van Europa uitgebeeld. De koepel met daarboven de 71,5 m. hoge toren, steunt op vier hoofdpijlers waarin beelden (van Johan Keller) de andere vier werelddelen voorstellen: Afrika, Azië, Amerika en Oceanië. In de kruin van de koepel hangt een deksel waarop rond het Gemeentewapen de spreuk Navigare necessare est (Er moet gevaren worden) staat. Dit deksel kan verwijderd worden om doorgang te verschaffen voor de klokken. Dit bleek reeds tweemaal nodig te zijn: na extreme vorst was het geluid dermate veranderd dat de klokken in Aarle Rixtel moesten worden gestemd. Bij de gemeentespreuk ontbreekt de wapenspreuk Sterker door strijd. Deze spreuk werd pas later aan het officiële Rotterdamse stadswapen toegevoegd, nadat Koningin Wilhelmina op 19 januari 1948 het besluit hiertoe had getekend. De Kroon nam dit besluit om voor het nageslacht de herinnering te bewaren aan de moed en de kracht waarmee de bevolking van Rotterdam alle beproevingen van de oorlog heeft gedragen en aan het belangrijke aandeel, dat zij genomen heeft in de bevrijding van het vaderland. Het was echter niet mogelijk de spreuk aan te brengen op het stadswapen in de koepel.

24 24 Midden in de hal staat het beeld Sterker door strijd, een geschenk van Koningin Wilhelmina. Het is op 30 november 1951 onthuld door Koningin Juliana (het beeld stelt David voor met een gevelde adelaar: de adelaar, die Duitsland voorstelt, is vertrapt en verslagen). Het voetstuk is 1 meter hoog, de figuur 2,5 m. Het beeld is uit één blok Carara marmer gehouwen, door mej. J.H. Hans. Om de nodige tegenstelling te krijgen met de vloer van de hal, die uit hetzelfde marmer bestaat, is het beeld niet gepolijst. Het weegt 5 à kilo. Om het te kunnen dragen moest de vloer met een pilaar van beton in de kelder verstevigd worden. In de centrale hal staat een zwartmarmeren klok op een hoge zuil. Het is een geschenk van Amsterdam, aangeboden op 27 juli 1921 ter gelegenheid van de opening van het Stadhuis (beeldhouwer Hildo Krop). De zuil bestaat uit Pavonazzo marmer en de klokbol uit brons. Het geheel is 3 m. hoog en weegt ca kilo. Langs de marmeren zuil zijn in opgaande lijn reliëfvoorstellingen aangebracht, die aangeven hoe in verschillende tijden de mensheid tegenover de natuur en het bovenzinnelijke stond. Vanaf de voet is Hildo Krop Beeldhouwer Hildo Krop. Sterker door strijd Het beeld van David met een gevelde adelaar is uit één blok Carrara marmer gehouwen.

Inleiding. Monumenten, symbolen en iconen Kindermonumentendag in Midden-Delfland Symbolen in deze tijd

Inleiding. Monumenten, symbolen en iconen Kindermonumentendag in Midden-Delfland Symbolen in deze tijd Monumenten, symbolen en iconen Kindermonumentendag in Midden-Delfland 2016 Lesbrief voor de groepen 7 van de basisscholen in Midden-Delfland Deze les is de voorbereiding voor de Kindermonumentendag op

Nadere informatie

Bouwstijlen van kerken in Nederland. De volgende bouwstijlen worden kort toegelicht met tekst en beeldmateriaal:

Bouwstijlen van kerken in Nederland. De volgende bouwstijlen worden kort toegelicht met tekst en beeldmateriaal: Bouwstijlen Bouwstijlen van kerken in Nederland De volgende bouwstijlen worden kort toegelicht met tekst en beeldmateriaal: Oudste stenen gebouw Romaans Gotiek Neogotiek Renaissance Neorenaissance Classicisme

Nadere informatie

Geschiedenis kwartet Tijd van jagers en boeren

Geschiedenis kwartet Tijd van jagers en boeren Geschiedenis kwartet jagers en boeren jagers en boeren jagers en boeren Reusachtige stenen die door mensen op elkaar gelegd zijn. Zo maakten ze een begraafplaats. * Hunebedden * Drenthe * Trechterbekers

Nadere informatie

Inhoudsopgave Inhoudsopgave...2 1. Geschiedenis...3 2. Interieur...4 3. Copy...5

Inhoudsopgave Inhoudsopgave...2 1. Geschiedenis...3 2. Interieur...4 3. Copy...5 De Kerk Inhoudsopgave Inhoudsopgave...2 1. Geschiedenis...3 2. Interieur...4 3. Copy...5 2 1. Geschiedenis De grote bevolkingsgroei in de tweede helft van de 14de eeuw maakte het noodzakelijk nieuwe kerken

Nadere informatie

Aan de geachte zusters en broeders in de Katholieke Kerk in Nederland

Aan de geachte zusters en broeders in de Katholieke Kerk in Nederland Aan de geachte zusters en broeders in de Katholieke Kerk in Nederland De Pastoor en de Parochianen van de parochie van de H. Aartsengel Michael in Mieścisko verzoeken om hulp bij de renovatie van een plaatselijke

Nadere informatie

: onbekend, houten kruisbeeld vermoedelijk van beeldhouwer Tiessen uit Roermond

: onbekend, houten kruisbeeld vermoedelijk van beeldhouwer Tiessen uit Roermond Kerngegevens gemeentelijk monument: Monumentnummer : GM060 Naam monument : Aerenkapel Adres : Moosterstraat bij 15 Postcode en plaats : 6012 RC Haler Kadastrale aanduiding : HSL00 sectie G nr(s) 145 Coördinaten

Nadere informatie

1 ste OPDRACHT - Maquette

1 ste OPDRACHT - Maquette Naam... Klas... 1 ste OPDRACHT - Maquette 1a Zet de maquette van de Domkerk voorzichtig in elkaar, zoals hij te zien is op de plattegrond hieronder. 1b Zet de nummers op de juiste plaats in de tekening

Nadere informatie

Probusclub Merwestad Het Paleis op de Dam te Amsterdam

Probusclub Merwestad Het Paleis op de Dam te Amsterdam Cees de Wit Het Paleis op de Dam te Amsterdam 16 48-1665 Architect: Jacob van Campen Constructeur: Daniël Stalpaert Het paleis is In de 17 e eeuw gebouwd als Stadhuis van het toen rijke en oppermachtige

Nadere informatie

Londen ipad. Londen. British Museum. Samengesteld door: BusTic.nl

Londen ipad. Londen. British Museum. Samengesteld door: BusTic.nl Londen British Museum 1 British Museum Londen ipad Het British Museum is het grootste museum van Groot-Brittanië met meer dan 6 miljoen kunstwerken. De collectie is verspreid over meer dan 90 zalen waarin

Nadere informatie

VAN SYNAGOGE VIA PAKHUIS NAAR SJOELBRIELLE Riet de Leeuw van Weenen-van der Hoek

VAN SYNAGOGE VIA PAKHUIS NAAR SJOELBRIELLE Riet de Leeuw van Weenen-van der Hoek VAN SYNAGOGE VIA PAKHUIS NAAR SJOELBRIELLE Riet de Leeuw van Weenen-van der Hoek 15 JAAR STICHTING BEHOUD SYNAGOGE BRIELLE 10 JAAR SJOEL BRIELLE Het jaar 5775/5776 (2015/2016) is een bijzonder jaar. Honderdvierenveertig

Nadere informatie

Koningsstraat 20. Brussel

Koningsstraat 20. Brussel Koningsstraat 20 Brussel De Koningsstraat nr. 20 is gelegen in de nabijheid van het Koninklijk Paleis en het Parlement in Brussel. Hier zijn de Directie en enkele afdelingen van de bank gevestigd en op

Nadere informatie

Samenvatting geschiedenistoets hoofdstuk 6: Een tijd van revoluties

Samenvatting geschiedenistoets hoofdstuk 6: Een tijd van revoluties Samenvatting geschiedenistoets hoofdstuk 6: Een tijd van revoluties Dit hoofdstuk gaat over opstand in Amerika, Frankrijk en Nederland. Deze opstanden noemen we revoluties. Opstand in Amerika (1775). De

Nadere informatie

Gorcums Museum Grote Markt 17 4201EB Gorinchem 0183-632821 www.gorcumsmuseum.nl

Gorcums Museum Grote Markt 17 4201EB Gorinchem 0183-632821 www.gorcumsmuseum.nl Gorcums Museum Grote Markt 17 4201EB Gorinchem 0183-632821 www.gorcumsmuseum.nl Loop naar de eerste verdieping van het museum. Wat zie je daar? Het Gorcums Museum verzamelt alles over de stad Gorinchem.

Nadere informatie

IN Augustus 1940 constitueerden Burgemeester en Wethouders

IN Augustus 1940 constitueerden Burgemeester en Wethouders DE GEMEENTE EN DE BEELDENDE KUNST IN 1941 DOOR MR. J. C. J. VAN SCHAGEN IN Augustus 1940 constitueerden Burgemeester en Wethouders de Gemeentelijke Commissie voor de Beeldende Kunst. Blijkens haar verslag

Nadere informatie

Gorcums Museum Grote Markt 17 4201EB Gorinchem 0183-632821 www.gorcumsmuseum.nl

Gorcums Museum Grote Markt 17 4201EB Gorinchem 0183-632821 www.gorcumsmuseum.nl Gorcums Museum Grote Markt 17 4201EB Gorinchem 0183-632821 www.gorcumsmuseum.nl speurtocht basisonderwijs gr.7/8 2014 tekst: MaritaVerlaan tekeningen:roel Mulder Loop naar de eerste verdieping van het

Nadere informatie

Naam: De Romeinen. Vraag 1. De Romeinen hebben veel gebouwd. Noem vijf verschillende toepassingen. pagina 1 van 6

Naam: De Romeinen. Vraag 1. De Romeinen hebben veel gebouwd. Noem vijf verschillende toepassingen. pagina 1 van 6 Naam: De Romeinen De Romeinse bouwkunst. De Romeinen behoren tot de beste bouwers uit de geschiedenis. Ze bouwden tempels, riolen, waterleidingen, wegen, kanalen, huizen, aquaducten, havens, bruggen en

Nadere informatie

Het stadhuis van Rotterdam. Hoogtepunten van het Rotterdamse stadhuis

Het stadhuis van Rotterdam. Hoogtepunten van het Rotterdamse stadhuis Het stadhuis van Rotterdam Hoogtepunten van het Rotterdamse stadhuis 2 Toegangsdeuren De toegangsdeuren van het stadhuis zijn van hout met bronzen platen. Inhoud Geschiedenis 5 Gevels 9 Voorgevel 10 Johan

Nadere informatie

Werkgroep Bouwhistorie Zutphen. Informatiekaart St. Janskerk. St. Janskerk

Werkgroep Bouwhistorie Zutphen. Informatiekaart St. Janskerk. St. Janskerk Informatiekaart St. Janskerk St. Janskerk De spits van deze lange slanke toren staat al eeuwen scheef. Hoe dat komt weten we niet, maar het zal tot in lengte van dagen wel zo blijven. De toren heeft niet

Nadere informatie

Naam: DE GOUDEN EEUW en Rembrandt

Naam: DE GOUDEN EEUW en Rembrandt Naam: DE GOUDEN EEUW en Rembrandt De Gouden Eeuw duurde niet precies honderd jaar. Hij begon aan het eind van de 16de eeuw, beleefde zijn hoogtepunt rond 1675 en was in de 18de eeuw voorbij. De Gouden

Nadere informatie

VATICAANSTAD FILATELISTISCH GEZIEN

VATICAANSTAD FILATELISTISCH GEZIEN VATICAANSTAD FILATELISTISCH GEZIEN Deel 2, Sint Pieter In mei 2004 heeft ondergetekende met echtgenote, zus en zwager enorm van een fijne vakantie van vier weken Italië genoten. Van deze reis heb ik een

Nadere informatie

Korte lesbrief Koningsbomen Ter gelegenheid van het planten van de Lindeboom voor Koning Willem Alexander Op 30 april 2013

Korte lesbrief Koningsbomen Ter gelegenheid van het planten van de Lindeboom voor Koning Willem Alexander Op 30 april 2013 Korte lesbrief Koningsbomen Ter gelegenheid van het planten van de Lindeboom voor Koning Willem Alexander Op 30 april 2013 Geschiedenis Op 30 april 2013 wordt de Prins van Oranje, beter bekend als Prins

Nadere informatie

SPEURTOCHT ARCHITECTUUR & DESIGN

SPEURTOCHT ARCHITECTUUR & DESIGN SPEURTOCHT ARCHITECTUUR & DESIGN Deze speurtocht is geschikt voor kinderen van 8 t/m 11 jaar. Dit jaar is door het Nederlands Bureau voor Toerisme & Congressen uitgeroepen tot het jaar van Architectuur

Nadere informatie

Romeinen. Romeinen. Germanen

Romeinen. Romeinen. Germanen Romeinen Romeinen Grieken en Romeinen lijken op elkaar qua levensstijl. Het Romeinse rijk is ontstaan in Rome (753 v. Chr.). De Romeinen kwamen 50 v. Chr. naar Nederland. De Romeinen hebben het Latijns

Nadere informatie

Gemeente van onze Heer Jezus Christus, lieve mensen van God,

Gemeente van onze Heer Jezus Christus, lieve mensen van God, Gemeente van onze Heer Jezus Christus, lieve mensen van God, We zijn vandaag bij elkaar om onze doden te herdenken. Vier namen zullen worden genoemd, vier mensen uit onze gemeente, die in het afgelopen

Nadere informatie

Krullenlaan 3. Oorspronkelijke functie : Dienstwoning en schuur. Datum foto : 23-10-2010

Krullenlaan 3. Oorspronkelijke functie : Dienstwoning en schuur. Datum foto : 23-10-2010 Krullenlaan 3 Straat en huisnummer : Krullenlaan 3 Postcode en plaats : 2061 HT Bloemendaal Kadastrale aanduiding : F746 Complexonderdeel : Schapenduinen Naam object : Bouwjaar : Eind 19 de eeuw (hoofdmassa),

Nadere informatie

Bakenessergracht 84. wijk: Burgwal

Bakenessergracht 84. wijk: Burgwal Bakenessergracht 84 wijk: Burgwal Soort : Gevelsteen 2 stenen Naam : DE PASSER EN DE VALK Datering : 1726 Perceel : Rijksmonument RM/18960 - hoofdgebouw Oorspronkelijke gevel : Ja Herschilderd / Herplaatst

Nadere informatie

SPELREGELS START. Loop vanaf het Tongerloplein richting Molenstraat en sla rechtsaf de hoek om.

SPELREGELS START. Loop vanaf het Tongerloplein richting Molenstraat en sla rechtsaf de hoek om. SPELREGELS De speurtocht start en eindigt op het Tongerloplein te Roosendaal. Blijf bij je groepje en let op het verkeer! START Loop vanaf het Tongerloplein richting Molenstraat en sla rechtsaf de hoek

Nadere informatie

Lookwatering 1, 2635 CJ Den Hoorn

Lookwatering 1, 2635 CJ Den Hoorn Lookwatering 1, 2635 CJ Den Hoorn De bescherming betreft de voormalige tuinderswoning uit 1929 aan de Lookwatering 1. De recente serre valt niet onder de bescherming. De tuinderswoning is gelegen in het

Nadere informatie

Typering van het monument: Statig vrijstaand woonhuis met een vooruitspringend linkerdeel dat in de voorgevel eindigt in een topgevel met zadeldak.

Typering van het monument: Statig vrijstaand woonhuis met een vooruitspringend linkerdeel dat in de voorgevel eindigt in een topgevel met zadeldak. Kerngegevens gemeentelijk monument: Monumentnummer : GM021 Naam monument : n.v.t. Adres : Dorpstraat 14 Postcode en plaats : 6082 AP Buggenum Kadastrale aanduiding : BGN04 sectie A nr(s) 2231 Coördinaten

Nadere informatie

Toespraak commissaris van de Koning Max van den Berg, Viering Bevrijdingsdag, 5 mei 2013, Ter Apel, gemeente Vlagtwedde.

Toespraak commissaris van de Koning Max van den Berg, Viering Bevrijdingsdag, 5 mei 2013, Ter Apel, gemeente Vlagtwedde. Toespraak commissaris van de Koning Max van den Berg, Viering Bevrijdingsdag, 5 mei 2013, Ter Apel, gemeente Vlagtwedde. Dames en heren, Het is een mooie gewoonte om een boom te planten om een ingrijpende

Nadere informatie

❶ Het centrale deel. De vorm en samenstelling van het monument. De omgeving van het monument

❶ Het centrale deel. De vorm en samenstelling van het monument. De omgeving van het monument De vorm en samenstelling van het monument De omgeving van het monument 1. Kijk goed om je heen en duid aan wat het beste past voor dit monument. We kunnen het van ver zien. Het is gelegen aan een drukke

Nadere informatie

Viering honderd jaar Algemeen Kiesrecht Toespraak door de Voorzitter van de Tweede Kamer, Khadija Arib 17 mei 2019 Ridderzaal

Viering honderd jaar Algemeen Kiesrecht Toespraak door de Voorzitter van de Tweede Kamer, Khadija Arib 17 mei 2019 Ridderzaal Viering honderd jaar Algemeen Kiesrecht Toespraak door de Voorzitter van de Tweede Kamer, Khadija Arib 17 mei 2019 Ridderzaal Dames en heren, In het bijzonder Zijne Majesteit de Koning en Hare Majesteit

Nadere informatie

ONLINE BIJBELSTUDIE VOOR JONGEREN

ONLINE BIJBELSTUDIE VOOR JONGEREN STUDIONLINE JAARGANG 2, NR. 10 ONLINE BIJBELSTUDIE VOOR JONGEREN DL 2 D O M I N E E O N L I N E. O R G Vierhonderd jaar geleden vergaderde de synode in Dordrecht. Je weet inmiddels wat een synode is: een

Nadere informatie

Drempt. Rapport Ned. 52. Gld. 4.

Drempt. Rapport Ned. 52. Gld. 4. Drempt. Rapport Ned. 52. Gld. 4. Vraagstelling. Wat zijn de maten, versieringen en vorm van de van de kerk van Drempt (kaart afb. 1) gerapporteerde grafplaat uit de (ruim te nemen) 12 e eeuw? Wat is zijn

Nadere informatie

Werkstuk gemaakt door Naomi Buur!

Werkstuk gemaakt door Naomi Buur! Werkstuk gemaakt door Naomi Buur! Hoofdstuk 1: Voorwoord blz. 1 Hoofdstuk 2: Geschiedenis blz. 2 Hoofdstuk 3: Het vervolg van de Spelen blz. 3 Hoofdstuk 4: De moderne Spelen blz. 4 Hoofdstuk 5: Olympische

Nadere informatie

Kijkwijzer HAVO / VWO. Joep Nicolas. 11 juni 2014 t/m 11 januari 2015. Pierre Cuypersstraat 1, 6041 XG Roermond, 0475 359102, www.cuypershuis.

Kijkwijzer HAVO / VWO. Joep Nicolas. 11 juni 2014 t/m 11 januari 2015. Pierre Cuypersstraat 1, 6041 XG Roermond, 0475 359102, www.cuypershuis. Kijkwijzer HAVO / VWO Joep Nicolas 11 juni 2014 t/m 11 januari 2015 Pierre Cuypersstraat 1, 6041 XG Roermond, 0475 359102, www.cuypershuis.nl Welkom in het Cuypershuis Het museumgebouw is een uniek complex

Nadere informatie

PLATTEGROND. Je neemt de trap tot halverwege, gaat linksaf en volgt de pijl

PLATTEGROND. Je neemt de trap tot halverwege, gaat linksaf en volgt de pijl Lieve kinderen? In heel veel schilderijen en beelden van het Bonnefantenmuseum staan kinderen afgebeeld: kleine, grote, mooie, witte, eenzame en gezellige kinderen. Sterker nog, de naam van het museum

Nadere informatie

Historisch Archief Westland. Historisch Archief Westland

Historisch Archief Westland. Historisch Archief Westland ( 4 0 ) D E W A P E N S O P D E V O O R G E V E L. D e t h a n s a a n we zi g e wa p e n s d a t e r e n a l l e v a n a f d e g e v e l r e s t a u r a t i e va n 1 9 3 4 e n vo r m e n s i n d s d i

Nadere informatie

Liederen solozang Prijs: 7,= euro per stuk

Liederen solozang Prijs: 7,= euro per stuk Liederen solozang Prijs: 7,= euro per stuk GEWASSEN IN WATER Inhoud: Vanuit de dopeling gezien een statement dat hij in het watergraf alles wat oud is achter zich laat. Hij weet niet alles, kent nog niet

Nadere informatie

ROUTEBESCHRIJVING STADSWANDELING OIRSCHOT

ROUTEBESCHRIJVING STADSWANDELING OIRSCHOT ROUTEBESCHRIJVING STADSWANDELING OIRSCHOT Een van de mooiste marktpleinen van Brabant ligt in Oirschot. Dit marktplein is beschermd dorpsgezicht en de kastanje- en lindebomen, de gaaf bewaarde oude huizen,

Nadere informatie

Complexnummer: Smallepad MG Amersfoort Postbus BP Amersfoort

Complexnummer: Smallepad MG Amersfoort Postbus BP Amersfoort Complexnummer: 521251 Smallepad 5 Woonhuis/tabakskerverij Aantal complexonderdelen: Monumentnummers van complexonderdelen: 2 521253, 521252 Woonplaats : Gemeente: Provincie: Hoofdadres van hoofdobject:

Nadere informatie

DR WILLEM VAK DER HELM. VAN LANSCHOT, 110

DR WILLEM VAK DER HELM. VAN LANSCHOT, 110 DE EN HAAR WINDVAAN De Koepoort, afgebroken in 1864, was niet de eerste poort van die naam doch de tweede. In gaf Hertog verlof aan de stad Leiden tot het optrekken van muren en poorten rondom de stad.

Nadere informatie

Onze Vader. Amen. www.bisdomdenbosch.nl

Onze Vader. Amen. www.bisdomdenbosch.nl Onze Vader Onze Vader Onze Vader, die in de hemel zijt, Uw Naam worde geheiligd, Uw Rijk kome, Uw wil geschiede op aarde zoals in de hemel, Geef ons heden ons dagelijks brood, en vergeef ons onze schuld,

Nadere informatie

e jaargetijden 4Herengracht 498. Amsterdam.

e jaargetijden 4Herengracht 498. Amsterdam. e jaargetijden 4Herengracht 498. Amsterdam. 4 es Saisons Herengracht 498. Amsterdam. 4 keer een foto van de ornamenten 4 jaargetijden FOTOGRAFEREN! L es4saisons Herengracht 498. Kantoor met charisma in

Nadere informatie

Over het toneelstuk Gijsbrecht van Amstel

Over het toneelstuk Gijsbrecht van Amstel Voorwoord Gijsbrecht van Amstel leefde rond 1300. Hij was de belangrijkste man van de stad Amsterdam in die tijd. Gijsbrecht was geliefd bij de bevolking van Amsterdam, maar hij had ook veel vijanden.

Nadere informatie

Zoektocht. Open Monumentendag

Zoektocht. Open Monumentendag Zoektocht Open Monumentendag Opdracht 1: Kijk en zoek! Bekijk de gevel van het gemeentehuis aandachtig. Vind je de bouwdatum van het gemeentehuis terug? Duid ook aan op de foto. Hoe ziet het wapenschild

Nadere informatie

Kadastrale aanduiding : NEE00 sectie N nr(s) 279 Coördinaten : x: y: : Traditionele bouwstijl met invloeden van de neogotiek

Kadastrale aanduiding : NEE00 sectie N nr(s) 279 Coördinaten : x: y: : Traditionele bouwstijl met invloeden van de neogotiek Kerngegevens gemeentelijk monument: Monumentnummer : GM103 Naam monument : Isidoruskapel Adres : Gendijk 2b (hoek Rohrstraat) Postcode en plaats : 6086 NC Neer Kadastrale aanduiding : NEE00 sectie N nr(s)

Nadere informatie

DE HEILIGE GEEST OVERTUIGD VAN RECHTVAARDIGHEID

DE HEILIGE GEEST OVERTUIGD VAN RECHTVAARDIGHEID DE HEILIGE GEEST OVERTUIGD VAN RECHTVAARDIGHEID Romeinen 8: 13 Want indien gij naar het vlees leeft, zult gij sterven; maar indien gij door de Geest de werkingen des lichaams doodt, zult gij leven. 14

Nadere informatie

Milaan. Milaan. Duomo

Milaan. Milaan. Duomo Milaan Duomo De Duomo di Milano, de prachtige gotische kathedraal van Milaan, is een van de grootste kerken ter wereld. De indrukwekkende wit marmeren voorgevel, een van de mooiste ter wereld, domineert

Nadere informatie

CPO LINDEHOEVE PRESENTATIE BELANGSTELLENDEN OUDE LANGSTRAAT 66 TILBURG. Wieggers ARCHITECT

CPO LINDEHOEVE PRESENTATIE BELANGSTELLENDEN OUDE LANGSTRAAT 66 TILBURG. Wieggers ARCHITECT CPO LINDEHOEVE OUDE LANGSTRAAT 66 TILBURG PRESENTATIE BELANGSTELLENDEN 13 december 2016 inleiding te slopen schuren, in deze zone nieuwbouw appartementen te renoveren schuur tot gemeenschappelijke ruimte(n)

Nadere informatie

Typering van het monument: Vrijstaand negentiende-eeuws woonpand van twee bouwlagen met karakteristiek dakoverstek.

Typering van het monument: Vrijstaand negentiende-eeuws woonpand van twee bouwlagen met karakteristiek dakoverstek. Kerngegevens gemeentelijk monument: Monumentnummer : GM027 Naam monument : n.v.t. Adres : Heerweg 2 en 4 Postcode en plaats : 6082 AC Buggenum Kadastrale aanduiding : BGN04 sectie A nr(s) 2109 Coördinaten

Nadere informatie

Samenvattingen Geloof ABC

Samenvattingen Geloof ABC Samenvattingen Geloof ABC Info 1ABC: Wat is geloof? Het gaat in dit project om de belangrijkste wereldgodsdiensten: jodendom, christendom, islam, hindoeïsme en boeddhisme. Deze godsdiensten geven antwoorden

Nadere informatie

piramide 1. Dit monument is De omgeving van het monument asymmetrisch symmetrisch

piramide 1. Dit monument is De omgeving van het monument asymmetrisch symmetrisch De omgeving van het monument 1. Dit monument is Kruis de antwoorden aan die van toepassing zijn op dit monument. 1. Het monument staat symmetrisch asymmetrisch op een plein/in een park op een rond punt

Nadere informatie

Liefde ik heb je zo lief! Kijktocht Voortgezet onderwijs havo vwo onderbouw

Liefde ik heb je zo lief! Kijktocht Voortgezet onderwijs havo vwo onderbouw Liefde ik heb je zo lief! Kijktocht Voortgezet onderwijs havo vwo onderbouw 1 zaal 3 2 zaal 4 zaal 5 Liefde ik heb je zo lief! zaal 2 zaal 1 Ingang Uitgang begane grond Als je verliefd bent wil je er over

Nadere informatie

KAMPER ALMANAK VOOR HET JAAR

KAMPER ALMANAK VOOR HET JAAR KAMPER ALMANAK VOOR HET JAAR 1929 Drukkerij Ph. Zalsman...Kampen. r DOORGANGBROEDERPOORT VANAF HET PLANTSOEN. DE BOOG MET SLUITSTEEN IN HET MIDDEN, DAG TEEKENT VAN 1714, TOEN MEN WELLICHT OOK DE GEVELTOP

Nadere informatie

Klee. en Cobra. Opnieuw beginnen

Klee. en Cobra. Opnieuw beginnen Klee Lesmateriaal groep 5 en 6 deel 1: klassikale les op school bij de tentoonstelling Klee en Cobra Het begint als kind 28.01-22.04 2012 en Cobra Opnieuw beginnen Dit is Paul Klee En dit ook. En dit is

Nadere informatie

De Romeinen. Wie waren de Romeinen?

De Romeinen. Wie waren de Romeinen? De Romeinen Wie waren de Romeinen? Lang voor de Romeinen naar ons land kwamen, woonden ze in een kleine staat rond de stad Rome. Vanaf 500 voor Christus begonnen de Romeinen met gebiedsuitbreiding. Als

Nadere informatie

Naam: FLORIS DE VIJFDE

Naam: FLORIS DE VIJFDE Naam: FLORIS DE VIJFDE Floris V leefde van 1256 tot 1296. Hij was een graaf, een edelman. Nederland zag er in de tijd van Floris V heel anders uit dan nu. Er woonden weinig mensen. Verschillende edelen

Nadere informatie

Kerngegevens gemeentelijk monument: Adres : Napoleonsweg 72. Kadastrale aanduiding : HLN02 sectie A nr(s) 3891 Coördinaten : x: y:

Kerngegevens gemeentelijk monument: Adres : Napoleonsweg 72. Kadastrale aanduiding : HLN02 sectie A nr(s) 3891 Coördinaten : x: y: Kerngegevens gemeentelijk monument: Monumentnummer : GM053 Naam monument : "De Kamp" Adres : Napoleonsweg 72 Postcode en plaats : 6081 AE Haelen Kadastrale aanduiding : HLN02 sectie A nr(s) 3891 Coördinaten

Nadere informatie

Geef. nooit op! Gods beloften voor jou MIRANDA TOLLENAAR

Geef. nooit op! Gods beloften voor jou MIRANDA TOLLENAAR Geef Gods beloften voor jou nooit op! MIRANDA TOLLENAAR Geef nooit op! Tollenaar, Miranda ISBN 978-90-6353-630-5 NUR 713 Boekverzorging: Studio Vrolijk, Margreet Kattouw De bijbelteksten in deze uitgave

Nadere informatie

Ds. Corrie Pronk van de Protestantse gemeente Boornbergum Kortehemmen

Ds. Corrie Pronk van de Protestantse gemeente Boornbergum Kortehemmen Thema en lezingen voor de Laatste zondag van het kerkelijk jaar, de zondagen van Advent en voor Kerstmorgen. SYMBOLISCH BLOEMSCHIKKEN: LAATSTE ZONDAG KERKELIJK JAAR 26 NOVEMBER 2017 Thema: Een open deur:

Nadere informatie

HET HOLLANDIA-GEBOUW. In deze historische setting worden 15 exclusieve appartementen gerealiseerd, die ruim van opzet zijn met fraaie hoge plafonds.

HET HOLLANDIA-GEBOUW. In deze historische setting worden 15 exclusieve appartementen gerealiseerd, die ruim van opzet zijn met fraaie hoge plafonds. WONEN IN HOLLANDIA Een project van HERMON Erfgoed HET HOLLANDIA-GEBOUW In het voormalige hoofdkantoor van de N.V. Hollandia, Hollandsche Fabriek van Melkproducten, gelegen aan de Oosthavenkade 42, worden

Nadere informatie

Gallery Talks (Flinck & Bol): Zaterdag- en zondagmiddag om uur en uur (+/-30 min)

Gallery Talks (Flinck & Bol): Zaterdag- en zondagmiddag om uur en uur (+/-30 min) Het Koninklijk Paleis Amsterdam is al ruim 200 jaar het officiële ontvangstpaleis van het Koninklijk Huis, waar wereldleiders en staatshoofden worden ontvangen. Een gebouw waar troonswisselingen en huwelijken

Nadere informatie

Naam: VAN WILLIBRORD tot Statenbijbel

Naam: VAN WILLIBRORD tot Statenbijbel Naam: VAN WILLIBRORD tot Statenbijbel Willibrord Willibrord werd geboren als zoon van pas bekeerde ouders en werd als zevenjarige jongen door zijn vader Wilgis toevertrouwd aan het klooster van Ripon nabij

Nadere informatie

Enkele vragen aan Kristin Harmel

Enkele vragen aan Kristin Harmel Enkele vragen aan Kristin Harmel Waar gaat Zolang er sterren aan de hemel staan over? Zolang er sterren aan de hemel staan gaat over Hope McKenna- Smith, eigenaresse van een bakkerij in Cape Cod. Ze komt

Nadere informatie

Achter het correctievoorschrift is een aanvulling op het correctievoorschrift opgenomen.

Achter het correctievoorschrift is een aanvulling op het correctievoorschrift opgenomen. Examen VMBO-GL en TL 2018 tijdvak 1 woensdag 23 mei 9.00-11.00 uur beeldende vakken CSE GL en TL Bij dit examen hoort een bijlage. Achter het correctievoorschrift is een aanvulling op het correctievoorschrift

Nadere informatie

Op bezoek in de Sint Bavo Basiliek aan de Leidsevaart.

Op bezoek in de Sint Bavo Basiliek aan de Leidsevaart. Op bezoek in de Sint Bavo Basiliek aan de Leidsevaart. Via de Nederlandse Genealogische Vereniging, afd. Kennemerland zijn we in de gelegenheid gesteld om een rondleiding in de Sint Bavo Basiliek bij te

Nadere informatie

BURGEMEESTER EN WETHOUDERS VAN G O U D A ;

BURGEMEESTER EN WETHOUDERS VAN G O U D A ; MINUUT Kopie aan: 1. wethouder Scholten 2. afd. SVM gemeente gouda Sector Stadsontwikkeling Afd.: S.V.M. Nr.: 94.21776 stadhuis markt 1 2801 jg gouda telefoon 01820-88211 telefax 01820-88464 Voor eensiuidenè

Nadere informatie

Het bestaat uit een voorhuis dat gebouwd is in 1777, met een hardstenen gevel, en een dubbel

Het bestaat uit een voorhuis dat gebouwd is in 1777, met een hardstenen gevel, en een dubbel Over het Pand Het pand Prinsenstraat 61 is een Rijksmonument. Het bestaat uit een voorhuis dat gebouwd is in 1777, met een hardstenen gevel, en een dubbel achterhuis uit de 17e eeuw, deels verbouwd in

Nadere informatie

Naam: IK WOON IN NEDERLAND

Naam: IK WOON IN NEDERLAND Naam: IK WOON IN NEDERLAND Nederland is een land in Europa. Het land ligt aan de Noordzee, naast Duitsland en België. Nederland is niet erg groot. Toch wonen er ruim 16 miljoen mensen, waardoor Nederland

Nadere informatie

Herdenking 4 mei 2015 Anouchka van Miltenburg, Voorzitter Tweede Kamer der Staten-Generaal

Herdenking 4 mei 2015 Anouchka van Miltenburg, Voorzitter Tweede Kamer der Staten-Generaal Herdenking 4 mei 2015 Anouchka van Miltenburg, Voorzitter Tweede Kamer der Staten-Generaal Vandaag is het precies 70 jaar geleden dat ons land werd bevrijd. Generaties Nederlanders zijn opgegroeid in een

Nadere informatie

Vandaag is rood. Pinksteren 2014. Rood is al lang het rood niet meer Het rood van rode rozen De kleur van liefde van weleer Lijkt door de haat gekozen

Vandaag is rood. Pinksteren 2014. Rood is al lang het rood niet meer Het rood van rode rozen De kleur van liefde van weleer Lijkt door de haat gekozen Vandaag is rood. Pinksteren 2014 Rood is al lang het rood niet meer Het rood van rode rozen De kleur van liefde van weleer Lijkt door de haat gekozen Dat mooie rood was ooit voor mij Een kleur van passie

Nadere informatie

De evolutie van de Generaal J.B. van Heutszkazerne vanaf de vroege 19de eeuw. Plattegrond: Gemeentearchief Kampen; Fotobewerking: Ernst Hupkes.

De evolutie van de Generaal J.B. van Heutszkazerne vanaf de vroege 19de eeuw. Plattegrond: Gemeentearchief Kampen; Fotobewerking: Ernst Hupkes. De evolutie van de Generaal J.B. van Heutszkazerne vanaf de vroege 19de eeuw. Plattegrond: Gemeentearchief Kampen; Fotobewerking: Ernst Hupkes. 276 De Generaal J.B. van Heutszkazerne in beeld door Ernst

Nadere informatie

INITIATIEFVOORSTE "ERELIJST VAN NAMEN VAN GESNEUVELDE NIJMEEGSE MILITAIREN"

INITIATIEFVOORSTE ERELIJST VAN NAMEN VAN GESNEUVELDE NIJMEEGSE MILITAIREN INITIATIEFVOORSTE "ERELIJST VAN NAMEN VAN GESNEUVELDE NIJMEEGSE MILITAIREN" Ingediend door: M.F. Kossen (VVD Nijmegen) J. Brom (Stadspartij De Nijmeegse Fractie) M.T. Buck (CDA Nijmegen) Nijmegen, 1.7

Nadere informatie

RESTAURATIEPLAN REMONSTRANTSE KERK

RESTAURATIEPLAN REMONSTRANTSE KERK RESTAURATIEPLAN VAN HET ORGEL IN DE REMONSTRANTSE KERK IN WADDINXVEEN. Korte beschrijving van het orgel Het karakteristieke orgel in de Remonstrantse kerk aan de Zuidkade in Waddinxveen is een Rijksmonument.

Nadere informatie

Complexnummer: Smallepad MG Amersfoort Postbus BP Amersfoort

Complexnummer: Smallepad MG Amersfoort Postbus BP Amersfoort Complexnummer: 525745 Smallepad 5 Schoolcomplex Aantal complexonderdelen: Monumentnummers van complexonderdelen: 2 525761, 525743 Woonplaats : Gemeente: Provincie: Hoofdadres van hoofdobject: Jan Smitzlaan

Nadere informatie

In een vorig artikel is uiteengezet hoe de monumentenwet

In een vorig artikel is uiteengezet hoe de monumentenwet In een vorig artikel is uiteengezet hoe de monumentenwet funktioneert en is opgegeven welke gebouwen in Hilversum door het Rijk beschermd zijn (de z g n o Rijksmonumenten) Van de mogelijkheid om voor objekten

Nadere informatie

HERVORMDE KERK HOOGBLOKLAND

HERVORMDE KERK HOOGBLOKLAND ================================================ LIEDBUNDEL HERVORMDE KERK HOOGBLOKLAND ================================================ De liedbundel is ook te vinden op de website: www.hervormdhoogblokland.nl

Nadere informatie

Toelichting aanvraag schetsplan Restauratie, verbouwing en uitbreiding Rijnsburgerweg 152 Leiden. Programma

Toelichting aanvraag schetsplan Restauratie, verbouwing en uitbreiding Rijnsburgerweg 152 Leiden. Programma 5 april 2016-1/7 Toelichting aanvraag schetsplan Restauratie, verbouwing en uitbreiding Rijnsburgerweg 152 Leiden Programma Het huis gaat bewoond worden door een gezin met jonge kinderen. Het programma

Nadere informatie

Dames en heren, Geachte burgemeester Heidema, Geachte familie Ebenau en medewerkers van PHB Deventer, Geachte heer Jansen,

Dames en heren, Geachte burgemeester Heidema, Geachte familie Ebenau en medewerkers van PHB Deventer, Geachte heer Jansen, Toespraak bij de uitreiking van het predicaat Hofleverancier aan PHB Deventer door Commissaris van de Koning, drs. Ank Bijleveld-Schouten op dinsdag 17 november 2015 te Deventer (in het Geert Groote huis).

Nadere informatie

Prinsjesdag, de Miljoenennota en het koffertje

Prinsjesdag, de Miljoenennota en het koffertje September 2009 Inhoudsopgave 1 Wat gebeurt er op Prinsjesdag? 2 Het koffertje, wat zit er in? 3 Waarom de derde dinsdag van september? Prinsjesdag, de Miljoenennota en het koffertje De Koningin, de gouden

Nadere informatie

Beschrijving schaal van Oegstgeest. Figure 1: Bovenaanzicht van de schaal. Foto: Restaura, Haelen.

Beschrijving schaal van Oegstgeest. Figure 1: Bovenaanzicht van de schaal. Foto: Restaura, Haelen. Beschrijving schaal van Oegstgeest Figure 1: Bovenaanzicht van de schaal. Foto: Restaura, Haelen. Figure 2: Onderaanzicht van de schaal. Foto: Restaura, Haelen. De schaal heeft een diameter van 21 centimeter

Nadere informatie

Theodoor van Thulden ('s-hertogenbosch 1606 - 's-hertogenbosch 1669)

Theodoor van Thulden ('s-hertogenbosch 1606 - 's-hertogenbosch 1669) De barok (1600 1720) In de noordelijke Nederlanden vormde de rijke stedelijke burgerij de belangrijkste groep opdrachtgevers. Zij schilderden vooral onderwerpen uit het dagelijks leven en de natuur: landschappen,

Nadere informatie

E25. Deel 2 van Expo 1913 bestaat uit 3delen omdat het bestand te groot was voor 2 delen van de grote expo

E25. Deel 2 van Expo 1913 bestaat uit 3delen omdat het bestand te groot was voor 2 delen van de grote expo E25 Deel 2 van Expo 1913 bestaat uit 3delen omdat het bestand te groot was voor 2 delen van de grote expo De doorgang van het Citadelpark naar het andere deel van de WT van 13ne noemde de Belvédèrelaan,

Nadere informatie

Misschien zit u hier wel met de grote vraag: wat is Kerst eigenlijk?

Misschien zit u hier wel met de grote vraag: wat is Kerst eigenlijk? 25 december 2015 1 e Kerstdag Sixtuskerk te Sexbierum Ds. A.J. (Anneke) Wouda Teksten: Hebr. 1:1-6 en Lucas 2: 15-21 Geliefden van God, gemeente van Christus, Kerstochtend 2015 U zit midden in een kerstviering,

Nadere informatie

Lesbrief MAASVLAKTE 2 OPDRACHT 1 - TOPOGRAFIE EN AARDRIJKSKUNDE

Lesbrief MAASVLAKTE 2 OPDRACHT 1 - TOPOGRAFIE EN AARDRIJKSKUNDE Lesbrief Onderbouw voortgezet onderwijs - VMBO MAASVLAKTE 2 De haven van Rotterdam wordt te klein, omdat we steeds meer goederen bestellen uit verre landen. Daarom komt er een nieuw stuk haven: Maasvlakte

Nadere informatie

2 Eeuw van het Verstand

2 Eeuw van het Verstand 2 Eeuw van het Verstand Caravaggio, 1600 Veranderingen Het vorige werkboek eindigde met de barok in Zuid-Europa en de Gouden Eeuw in Nederland. Zowel in de 16e als de 17e eeuw leefden een aantal van de

Nadere informatie

'Geheime' kunstcollectie Imtech komt in de verkoop

'Geheime' kunstcollectie Imtech komt in de verkoop FD: Economie & Politiek door Siem Eikelenboom 28 augustus 2015 'Geheime' kunstcollectie Imtech komt in de verkoop Karel Appel, 'Bloem met blauwe ogen' (1977) 'Als je de ontvangsthal van Van Rietschoten

Nadere informatie

Opwekking 346: Opwekking 167:

Opwekking 346: Opwekking 167: Opwekking 346: Maak ons tot een stralend licht een stralend licht Tot de wereld ziet wie haar het leven geeft. Laat het schijnen door ons heen. Maak ons tot een woord van hoop een levend woord dat U verlossing

Nadere informatie

Restauratie exterieur en interieur rijksmonument

Restauratie exterieur en interieur rijksmonument Projectnaam: Omschrijving: Klooster Walenburg Restauratie exterieur en interieur rijksmonument Villa en Klooster Walenburg thema: restauratie exterieur en interieur Klooster Walenburg Factsheet Opdrachtgever:

Nadere informatie

15 februari: Ik ben het brood dat leven geeft (Johannes 6:32-40)

15 februari: Ik ben het brood dat leven geeft (Johannes 6:32-40) Liturgisch bloemstuk bij de 40 dagen tijd en Pasen 2015 Elke week wordt één kaars gedoofd, van de kandelaar met 8 kaarsen. Er is elke week een boog bekleed met klimop, als beeld van het verbond van God

Nadere informatie

Naam: Waar woon jij? Vraag 1b. Waarom wonen veel mensen in Kenia in een hut? Vraag 1a. In wat voor soort huis woon jij?

Naam: Waar woon jij? Vraag 1b. Waarom wonen veel mensen in Kenia in een hut? Vraag 1a. In wat voor soort huis woon jij? Naam: Waar woon jij? Wonen over de hele wereld Heb jij wel eens in een tent gewoond? Waarschijnlijk niet. In de vakantie is het leuk. Maar voor altijd? Toch zijn er mensen op de wereld die altijd in een

Nadere informatie

Het verhaal van de 80 jarige oorlog!

Het verhaal van de 80 jarige oorlog! Het verhaal van de 80 jarige oorlog! Filips II erft het grote "Europese Rijk" van zijn vader Karel V. Om te beginnen gaat hij strenge belastingen heffen. 1 Na een aantal jaar vertrekt hij naar Spanje,

Nadere informatie

Dagboek Sebastiaan Matte

Dagboek Sebastiaan Matte Vraag 1 van 12 Dagboek Sebastiaan Matte Uit het dagboek van Sebastiaan Matte: "Ik ben vandaag bij een hagenpreek geweest, in de duinen bij Overveen. Wel duizend mensen uit de stad waren bij elkaar gekomen

Nadere informatie

Renovatie van het klokkenspel op het Stadhuis te Rotterdam

Renovatie van het klokkenspel op het Stadhuis te Rotterdam Renovatie van het klokkenspel op het Stadhuis te Rotterdam 1996 Door Laura J. Meilink-Hoedemaker Logo van de Rotterdamse Beiaard Commissie. Ontleend aan een Hemonyklok uit 1660. Pagina 1 van 7 Overdracht

Nadere informatie

GODS GEZIN. Studielessen voor 4-7 jarigen

GODS GEZIN. Studielessen voor 4-7 jarigen GODS GEZIN Studielessen voor 4-7 jarigen 2003 Geschreven door Beryl Voorhoeve en Judith Maarsen Oorspronkelijk bedoeld voor studie in kleine groepen in de Levend Evangelie Gemeente Gebruikte Bijbelvertaling

Nadere informatie

kaviaarhuis dr lelykade 150 scheveningen

kaviaarhuis dr lelykade 150 scheveningen kaviaarhuis dr lelykade 150 scheveningen Tussen authentieke havengebouwen, eigentijdse horeca en smaakvolle nieuwbouw wordt het Kaviaarhuis gerealiseerd. Direct aan de gezellige kade kunt u wonen met

Nadere informatie

Ons resten geloof, hoop en liefde, deze drie, maar de grootste daarvan is de liefde. 1 Korinthe 13 vers 13

Ons resten geloof, hoop en liefde, deze drie, maar de grootste daarvan is de liefde. 1 Korinthe 13 vers 13 Kerstviering: Geloof, hoop en liefde 1. Samenzang : Ps alm 116: 1, 11 God heb ik lief, want die ge trouwe Heer Hoort m ijne stem, mijn s m ekingen, m ijn klagen Hij neigt Zijn oor, k roep tot Hem, al m

Nadere informatie

125 jaar. Geïnspireerd door de beroemde werken van Nederlands schilder. Vincent van Gogh (1853-1890)

125 jaar. Geïnspireerd door de beroemde werken van Nederlands schilder. Vincent van Gogh (1853-1890) 125 jaar Geïnspireerd door de beroemde werken van Nederlands schilder Vincent van Gogh (1853-1890) WWW.BNWALLCOVERINGS.COM 125 JAAR GEÏNSPIREERD DOOR DE WERKEN VAN KUNSTSCHILDER VINCENT VAN GOGH De collectie

Nadere informatie

Inleiding door de burgemeester

Inleiding door de burgemeester Toespraken ter gelegenheid van de uitreiking van Koninklijke Onderscheidingen bij de Algemene Gelegenheid van 2012 (vrijdag 27 april 2012, in de Raadzaal van het gemeentehuis van Soest), uitgesproken door

Nadere informatie