Leerlingenprognose Utrecht

Transcriptie

1 Leerlingenprognose Utrecht Conceptrapport Onderzoek in opdracht van het Regionaal Platform Utrecht Sil Vrielink Dik Leering ResearchNed en QDelft juli 2012

2 2011 ResearchNed Nijmegen in opdracht van het Regionaal Platform Utrecht. Alle rechten voorbehouden. Het is niet geoorloofd gegevens uit dit rapport te gebruiken in publicaties zonder nauwkeurige bronvermelding. 1 - leerlingprognose utrecht

3 Inhoudsopgave Samenvatting 3 1 Inleiding Leerlingenprognoses Regio-indeling 5 2 Resultaten Prognose basisgeneratie Leerlingenprognose Capaciteit en leerlingenprognose Leerlingenstromen tussen stad en ommeland 15 Bijlage A Tabellen 18 Bijlage B Schoolsoort leerlingprognose utrecht

4 Samenvatting In opdracht van het Regionaal Platform Utrecht is een nieuwe leerlingenprognose gemaakt voor het voortgezet onderwijs (voor de jaren ). Hierbij is gebruik gemaakt van het eerder door ResearchNed en QDelft ontwikkelde rekenmodel. Bij het opstellen van de prognose is uitgegaan van de meest actuele leerlingengegevens (1 okt. 2011) en de nieuwste regionale bevolkingsprognose van het Planbureau voor de leefomgeving. Daarnaast is voor de gemeente Utrecht gebruik gemaakt van de gegevens uit bevolkingsprognose 2012 (per stadsdeel). In het vervolg van dit rapport presenteren we de belangrijkste uitkomsten. Bij het opstellen van de leerlingenprognoses zijn we er van uitgegaan dat de onderwijsdeelname de komende jaren op hetzelfde niveau blijft als in 2011 en dat de mobiliteit van leerlingen tussen gemeenten niet verandert (relatief gezien). Daarnaast is verondersteld dat de capaciteit van scholen onbeperkt is, en dat groei van het leerlingenaantal ook geaccommodeerd kan worden. Uit de analyses blijkt dat het leerlingaantal in de provincie Utrecht de komende vijf jaar groeit met zo n 1 à 2 procent per jaar. Daarna zet in het grootste deel van de provincie de leerlingendaling in. Alleen de gemeente Utrecht vormt hierop een uitzondering. Door de explosieve groei van Vleuten-De Meern/ Leidsche Rijn neemt het leerlingaantal in het nieuwe deel van de gemeente Utrecht sterk toe. Daarnaast laat ook de oude stad nog een lichte groei zien (van ca in 2011 naar in 2026). Als gevolg van demografische ontwikkelingen neemt het aantal gymnasiasten de komende jaren relatief sterk toe. Absoluut gezien is de groei van havo/vwo echter het grootst. In de periode neemt het aantal havisten toe met leerlingen en het aantal vwo ers met Het aantal vmbo ers stijgt in dezelfde periode met ongeveer leerlingen. Door de groei van het leerlingenaantal ontstaat in het westen van Utrecht een ernstig tekort aan leerlingplaatsen. Dit geldt met name voor Woerden en Stichtse Vecht. Tussen 2011 en 2016 stijgt in deze gemeente de ondercapaciteit tot circa leerlingen. Daarna neemt het tekort weer langzaam af, door de daling van het leerlingenaantal. In de gemeente Utrecht neemt de komende jaren de restcapaciteit snel af, en ontstaat over enkele jaren een tekort aan leerling-plaatsen. Vooral voor mavo- en havo-leerlingen dreigt een ernstig tekort aan leerling-plaatsen te ontstaan. Dit hangt samen met de sterke groei van Vleuten-De Meern/Leidsche Rijn. Uit eerder onderzoek is bekend dat ongeveer een kwart van de Utrechtse leerlingen buiten de gemeenten op school zit. De sterke groei van de basisgeneratie in de stad Utrecht draagt daarmee ook bij aan de leerlingenontwikkeling in omliggende gebieden. Dit geldt met name voor het westen van de provincie (Woerden, Stichtse Vecht, etc.). Tot 2016 neemt het aantal leerlingen in het westen van Utrecht toe met circa 900, en daarna langzaam weer af. Het aantal leerlingen uit de stad Utrecht neemt ook na 2016 echter nog sterk toe. Dit komt vooral door de uitstroom van leerlingen uit het Vleuten-De Meern/Leidsche Rijn. Tussen 2011 en 2021 neemt deze uitstroom toe met bijna leerlingen. De terugval van leerlingen uit de eigen regio wordt hierdoor volledig gecompenseerd. We gaan er hierbij overigens wel vanuit dat de onderwijscapaciteit onbeperkt is, en dat de groei van het leerlingenaantal ook geaccommodeerd kan worden. In werkelijkheid is dat echter niet het geval, en hebben de scholen in het westen van Utrecht te maken met ondercapaciteit. De toestroom van leerlingen uit Vleuten-De Meern/Leidsche Rijn kan daardoor niet (direct) worden opgevangen, waardoor de druk op Utrechtse scholen waarschijnlijk toeneemt. Dit is een belangrijk punt voor de discussie over de benodigde onderwijshuisvesting in Utrecht en omgeving. 3 - leerlingprognose utrecht

5 1 Inleiding In opdracht van het Regionaal Platform Utrecht is vorig jaar door ResearchNed en QDelft een rekenmodel ontwikkeld, waarmee leerlingenprognoses kunnen worden gemaakt voor het voortgezet onderwijs. Dit model sluit aan bij het programma van eisen (PvE) van de VNG, en biedt daarnaast de mogelijkheid om alternatieve scenario s door te rekenen voor wat betreft: de ontwikkeling van de basisgeneratie (demografie) de verdeling van leerlingen naar onderwijssoort, en de intergemeentelijke mobiliteit van leerlingen. Op verzoek van het regionaal platform is met dit model een nieuwe leerlingenprognose gemaakt voor de provincie Utrecht. Daarbij is uitgegaan van de meest recente leerlingengegevens (1 okt. 2011) en de Regionale bevolkingsprognose van het Planbureau voor de leefomgeving. In deze notitie presenteren we de belangrijkste uitkomsten van de leerlingenprognose (hoofdstuk 2). We gaan daarbij eerst in op de ontwikkeling van de basisgeneratie ( 2.1) en vervolgens op de nieuwe leerlingenprognose ( 2.2). Daarbij zal in de tekst ook een vergelijk worden gemaakt met de prognose van vorig jaar 1. In paragraaf 2.3 gaan we verder in op de gevolgen voor de huisvesting en in 2.4 op de leerlingenstromen tussen de stad Utrecht en het ommeland. In het vervolg van dit hoofdstuk gaan we kort in op de gehanteerde methodiek ( 1.1) en de regio indeling ( 1.2). 1.1 Leerlingenprognoses Voor het opstellen van de leerlingenprognoses is gebruik gemaakt van de Regionale bevolkingsprognose van het Planbureau voor de leefomgeving (PBL/CBS) en cijfers over de onderwijsdeelname in 2009, 2010 en 2011 (afkomstig van DUO) 2. Daarnaast is voor de gemeente Utrecht gebruik gemaakt van de nieuwste gemeentelijke bevolkingsprognose 3 en gegevens over de woonplaats van Utrechtse leerlingen (oude/nieuwe stad) 4. Op basis van de leerlingengegevens is onderscheid gemaakt naar schoolsoort (zie Bijlage B). Daarbij zijn zes groepen onderscheiden: praktijkonderwijs, vmbo-bl/kl, vmbo-tl/gl, havo, vwo, gymnasium (categoraal). Leerlingen in gemeenschappelijke leerjaren zijn hierbij naar rato van het aantal dakpannen (afdelingen) verdeeld 5. Deze systematiek sluit aan bij ander onderzoek van de gemeente Utrecht en is eerder ook door Pronexus gehanteerd. Het rekenmodel sluit zoals gezegd aan bij het programma van eisen voor leerlingenprognoses van de VNG. Dit betekent dat eerst de voedingsgebieden in kaart zijn gebracht van alle scholen in de provincie Utrecht. Binnen de gemeente Utrecht is daarbij onderscheid gemaakt tussen de oude en de nieuwe stad 6. Op basis van leerlingengegevens en gegevens over het aantal kinderen in de basisgeneratie zijn vervolgens deelnamepercentages afgeleid. Deze geven aan welk deel van de basisgeneratie in het Vrielink en Leering (2011) Leerlingenprognose Utrecht ResearchNed: Nijmegen. DUO (2012) Basisgegevens Bekostigd Onderwijs Zoetermeer. Gemeente Utrecht (2012) Bevolkingsprognose gemeente Utrecht Voor leerlingen uit de gemeente Utrecht zijn aparte data geleverd door DUO, op basis waarvan onderscheid is gemaakt naar stadsdeel. Het gaat daarbij om gegevens uit BRON-VO over de woonplaats (postcode) van Utrechtse leerlingen (onderscheiden naar leerjaar, schoolsoort, etc.). Voorbeeld: van de leerlingen in havo/vwo brugklassen wordt 50% tot het havo gerekend en 50% het vwo. Tot de oude stad rekenen we de wijken 1 t/m 8 en tot de nieuwe stad de wijken 9 en leerlingprognose utrecht

6 voedingsgebied voortgezet onderwijs volgt 7. Bij het berekenen van deelnamepercentages wordt in het rekenmodel onderscheid gemaakt naar onderwijssoort, leeftijd en woonplaats. Dit heeft als voordeel dat de berekeningen op gedetailleerd niveau plaatsvinden en bij het opstellen van scenario s beter rekening gehouden kan worden met verschillen in onderwijsdeelname naar onderwijssoort etc. Op basis van de deelnamecijfers en de gemeentelijke bevolkingsprognoses (basisgeneratie) is voor alle scholen (vestigingen) in Utrecht een leerlingenprognose gemaakt. Daarbij is onderscheid gemaakt naar schoolsoort en leeftijd. In het vervolg van dit rapport presenteren we de belangrijkste uitkomsten van deze prognose. Hoewel de prognoses met de grootste zorgvuldigheid zijn opgesteld, zijn de uitkomsten uiteraard met onzekerheidsmarges omgeven. Vooral op de lange termijn en op laag ruimtelijk schaalniveau zijn de marges groot. Op provinciaal en regionaal niveau geven de prognoses echter een goed beeld van de toekomstige leerlingenontwikkeling. 1.2 Regio-indeling Met behulp van het Rekenmodel kunnen leerlingenprognoses worden gemaakt op vier verschillende niveau s. Het laagste niveau is het schoolniveau (c.q. vestiging). Op dit niveau zijn de belangstellingspercentages afgeleid en wordt in het model gerekend 8. Daarnaast kunnen ook leerlingenprognoses worden gemaakt op regionaal, gemeentelijk en bestuursniveau. In deze notitie presenteren we de prognoses op regionaal niveau. We hanteren daarbij dezelfde regio-indeling als vorig jaar (zie Figuur 1.1). In overleg met het Regionaal Platform is eerder een regio-indeling gemaakt, die goed aansluit bij bestaande samenwerkingsverbanden en bij de intergemeentelijke leerlingenstromen. Binnen de gemeente Utrecht is daarbij onderscheid gemaakt tussen de oude en de nieuwe stad (Leidsche Rijn, Vleuten/De Meern). Daarnaast zijn vijf subregio s onderscheiden. De gemeente Eemnes is buiten beschouwing gelaten omdat in deze gemeente geen voortgezet onderwijs wordt aangeboden en praktisch alle leerlingen uit Eemnes in de regio Gooi & Vechtstreek op school zitten. Bij het opstellen van de leerlingenprognoses is verder ook rekening gehouden met leerlingen van buiten de provincie 9. De prognoses hebben zodoende betrekking op alle leerlingen die in de stad/provincie naar school gaan Tot de basisgeneratie wordt in de regel het aantal 12 t/m 18 jarigen gerekend. In het rekenmodel worden daarnaast ook de 11- en 19-jarigen meegenomen. Dit heeft als voordeel dat expliciet rekening wordt gehouden met vroege en late leerlingen. Hierbij wordt onderscheid gemaakt naar onderwijssoort, leeftijd en woonplaats. Leerlingenstromen uit naburige gemeenten worden in het rekenmodel apart gemodelleerd. Voor gemeenten waaruit slechts incidenteel leerlingen komen, wordt met een opslag gerekend. 5 - leerlingprognose utrecht

7 Figuur Regio-indeling Utrecht 6 - leerlingprognose utrecht

8 2 Resultaten 2.1 Prognose basisgeneratie Bij het opstellen van de leerlingenprognoses is gebruik gemaakt van de Regionale bevolkingsprognose van het Planbureau voor de leefomgeving en de gemeentelijke bevolkingsprognose 2012 voor de stad Utrecht. Figuur 2.1 toont de resultaten hiervan voor de basisgeneratie van 12 t/m 18 jarigen 10. Uit de grafiek blijkt dat er grote verschillen zijn in de ontwikkeling van het aantal tieners binnen de provincie. In de gemeente Utrecht neemt de basisgeneratie de komende 15 jaar sterk toe (45%), vooral door de groei van Vleuten-De Meern/Leidsche Rijn (zie Figuur 2.2). In de rest van de provincie neemt de basisgeneratie tot 2017 eerst licht toe en daarna sterk af (zie Tabel A.1 in Bijlage A). Daarbij valt op dat vooral in het westen en het zuidoosten van Utrecht de basisgeneratie sterk daalt. Figuur Prognose basisgeneratie Utrecht , naar subregio (in %) Kijken we naar de gemeente Utrecht dan zien we dat de basisgeneratie vooral in Vleuten-De Meern/Leidsche Rijn sterk groeit (Figuur 2.2). Tussen 2012 en 2027 neemt het aantal tieners in dit deel van de stad toe met zo n kinderen (zie Tabel A.1). Daarnaast laat ook de oude stad nog een duidelijke groei zien (28%). Hierbij dient overigens te worden opgemerkt dat de prognose van de gemeente Utrecht een sterkere groei laat zien dan die van het Planbureau, althans voor de komende tien 10 De basisgeneratie voor het voortgezet onderwijs (incl. praktijkonderwijs) bestaat uit het totaal aantal 12 t/m 18 jarigen. In het rekenmodel zijn daarnaast ook de 11- en 19-jarigen meegenomen. Bij het opstellen van de leerlingenprognoses is zodoende expliciet rekening gehouden met vroege en late leerlingen. 7 - leerlingprognose utrecht

9 jaar (zie Tabel A.6) 11. Bij de interpretatie van de leerlingenprognoses is het van belang om hiermee rekening te houden. Figuur Prognose basisgeneratie gemeente Utrecht, naar stadsdeel (in % t.o.v. 2012) Utrecht-oud Utrecht-nieuw Utrecht (stad) Kijken we naar de ontwikkeling in de hele provincie, dan zien we dat de basisgeneratie tot 2017 eerst stijgt (ca. 8%) en daarna langzaam weer afneemt (zie Figuur 2.3). In 2027 is de basisgeneratie ongeveer even groot als in Landelijk is het beeld iets vlakker en neemt de basisgeneratie tot 2017 licht toe (2%) en daarna duidelijk af. 11 Uit Tabel A.5 blijkt verder dat ook het startpunt van beide prognoses iets verschilt. Dit hangt samen met het feit dat de prognose van het planbureau voor 2012 niet exact overeenkomt met de bevolking op 1 januari Voor de leerlingenprognose is dit verschil niet relevant, zolang we uitgaan van een consistente tijdreeks. 8 - leerlingprognose utrecht

10 Figuur Prognose basisgeneratie provincie Utrecht en Nederland (Index 2012=100) Provincie Utrecht Nederland In Tabel A.1 tot en met Tabel A.4 (Bijlage A) zijn de prognoses weergegeven per subregio en gemeente. Uit deze tabellen blijkt dat er over 5 à 6 jaar een duidelijke omslag optreedt van groei naar krimp. Dit geldt zowel voor de provincie Utrecht als voor heel Nederland. Alleen de stad Utrecht vormt hierop een uitzondering. Door de sterke groei van Vleuten-De Meern/Leidsche Rijn neemt de basisgeneratie in de gemeente Utrecht de komende 15 jaar met zo n 45 procent toe (van naar kinderen). Het beeld van groei en krimp in de provincie wordt hierdoor enigszins geflatteerd. Verder blijkt dat de basisgeneratie in Amersfoort en Houten pas over tien jaar gaat dalen. Tot die tijd neemt de basisgeneratie nog toe met zo n 17 à 18 procent. Dit hangt vermoedelijk samen met de uitbreiding van Vathorst en Houten-Zuid. 2.2 Leerlingenprognose Op basis van de hiervoor gepresenteerde bevolkingsprognoses is een leerlingenprognose opgesteld voor de provincie Utrecht. Daarbij is onderscheid gemaakt naar subregio en schoolsoort. Bij het opstellen van de leerlingenprognose (basisscenario) zijn we er van uitgegaan dat de onderwijsdeelname (naar onderwijssoort, gemeente en leeftijd, etc.) de komende jaren op hetzelfde niveau blijft als in 2011 en dat de mobiliteit van leerlingen tussen gemeenten niet verandert (relatief gezien) 12. Het toekomstige aantal leerlingen is daarom alleen afhankelijk van demografische ontwikkelingen 13. In verband met de interpretatie van de gegevens wijzen we er op dat in het basisscenario geen rekening is gehouden met de (beperkte) capaciteit van scholen in Utrecht en omgeving. Impliciet gaan we er van uit dat scholen bij groei van het leerlingenaantal hun capaciteit kunnen uitbreiden We gaan er vanuit dat het mobiliteitspatroon onveranderd blijft. Impliciet veronderstellen we hiermee dat de verblijfsduur constant blijft en de doorstroom van leerlingen binnen het VO niet verandert (relatief gezien). 9 - leerlingprognose utrecht

11 Verder wijzen we er op dat de leerlingenprognoses betrekking hebben op 1 oktober 14. De gegevens over 2011 zijn gebaseerd op telgegevens van DUO (2011/12). De overige gegevens betreffen prognoses 15 voor de voor de periode Van groei naar krimp Figuur 2.4 geeft de uitkomsten van het basisscenario weer, uitgesplitst naar subregio. Uit de figuur blijkt dat het totaal aantal leerlingen in Utrecht tot 2016 stijgt en daar langzaam afneemt. Regionaal zijn er echter wel grote verschillen (zie Tabel A.7).. Zo neemt in de gemeente Utrecht het leerlingaantal de komende 15 jaar sterk toe (m.n. in Vleuten-De Meern/Leidsche Rijn), terwijl in de rest van Utrecht het leerlingaantal vanaf 2016 sterk daalt. Vooral in het zuidoosten van Utrecht is de leerlingendaling fors. Tussen 2016 en 2026 neemt het aantal leerlingen in deze regio af met circa 18 procent ( leerlingen). Figuur Leerlingenprognose provincie Utrecht, naar subregio (% verandering t.o.v. 2011) Utrecht (stad) Noordoost West Zuid Zuidoost Oost Provincie -20% -10% 0% 10% 20% 30% 40% Figuur 2.5 laat zien dat vooral in Vleuten-De Meern/Leidsche Rijn het leerlingenaantal explosief groeit. Tussen 2011 en 2026 neemt het leerlingenaantal in de nieuwe stad met circa 56 procent toe (van naar leerlingen). In de oude stad neemt het aantal leerlingen in dezelfde periode toe met circa 24 procent (van naar ). Alles bij elkaar, komt de groei in Utrecht uit op zo n leerlingen, tussen 2011 en De hiervoor gepresenteerde bevolkingsprognoses hebben betrekking op de stand per 1 januari 2012 t/m De leerlingengegevens hebben betrekking op 1 oktober 2011 t/m 2026 (d.w.z. schooljaar 2011/12 t/m 2026/27). In dit rapport presenteren we prognoses voor de periode 2012/13 tot en met 2026/27. In het rekenmodel zijn ook gegevens opgenomen voor de jaren daarna (t/m 2032/33) leerlingprognose utrecht

12 Figuur Leerlingenprognose gemeente Utrecht, naar stadsdeel (% verandering t.o.v. 2011) Utrecht oud Utrecht nieuw Utrecht (stad) Figuur 2.6 laat zien dat de leerlingenontwikkeling in de provincie Utrecht over enkele jaren omslaat van groei naar krimp. Tot 2016 neemt het leerlingaantal in Utrecht (provincie) elk jaar toe met 1 à 2 procent per jaar. Daarna zet in het grootste deel van de provincie de leerlingendaling in. Alleen de stad Utrecht vormt hierop een uitzondering. Door de explosieve groei van Vleuten-De Meern/ Leidsche Rijn neemt het leerlingaantal in het nieuwe deel van de gemeente Utrecht sterk toe. Daarnaast laat ook de oude stad nog een lichte groei zien. Figuur Jaarlijkse ontwikkeling aantal leerlingen, naar subregio (basisscenario) 7% 6% 5% 4% 3% 2% 1% 0% -1% -2% -3% -4% Utrecht oud Zuid Utrecht nieuw Noordoost West Zuidoost Oost Provincie (totaal) Vergelijken we de nieuwe leerlingenprognose met de oude (2011), dan valt op deze een stuk hoger uitkomt (zie Tabel A.17). Vooral voor het zuiden van Utrecht en de regio Eemland (noordoost) is het verschil groot. Voor de stad Utrecht zijn de verschillen relatief klein. Opmerkelijk daarbij is overigens wel dat de prognose voor de oude stad iets lager uitvalt, en die voor de nieuwe duidelijk hoger. Deze verschillen kunnen voor een deel worden verklaart doordat de nieuwe bevolkingsprognose afwijkt van de 11 - leerlingprognose utrecht

13 oude (zie Tabel A.18). Daarnaast speelt vermoedelijk ook mee dat onderwijsdeelname iets is gestegen, en dat de belangstelling voor scholen in het zuiden van Utrecht is toegenomen. Ontwikkeling naar schoolsoort Als gevolg van demografische ontwikkelingen neemt het aantal gymnasiasten 16 de komende jaren relatief sterk toe (zie Figuur 2.7).. Absoluut gezien is de groei van havo/vwo echter het grootst (zie Figuur 2.8). In de periode neemt het aantal havisten toe met leerlingen en het aantal vwo ers 17 met leerlingen (zie Tabel A.8). Het aantal vmbo ers stijgt in dezelfde periode met circa leerlingen. Na 2016 neemt het aantal havo- en vwo-leerlingen weer snel af 18. Figuur Leerlingenprognose provincie Utrecht, naar schoolsoort (verandering t.o.v. 2011, in %) Cat. Gymnasium VWO HAVO VMBO-GL/TL VMBO-BL/KL Praktijkonderwijs 0% 2% 4% 6% 8% 10% 12% 14% 16% Het gaat hierbij om de leerlingen op categorale gymnasia. Dit is inclusief leerlingen en op gymnasium afdelingen. Tussen 2016 en 2021 neemt het totaal aantal havo- en vwo-leerlingen af met circa leerlingen leerlingprognose utrecht

14 Figuur Leerlingenprognose provincie Utrecht, naar schoolsoort (mutatie t.o.v. 2011) Cat. Gymnasium VWO HAVO VMBO-GL/TL VMBO-BL/KL Praktijkonderwijs In Tabel A.9 (Bijlage A) presenteren we de leerlingenprognoses uitgesplitst naar subregio en schoolsoort. Ontwikkeling aantal brugklassers Met behulp van het rekenmodel kunnen niet alleen prognoses worden gemaakt van het totaal aantal leerlingen, maar ook van het aantal brugklassers (leerjaar één) 19. Figuur 2.9 geeft hiervan een voorbeeld voor de gemeente Utrecht. Daarbij is onderscheid gemaakt naar stadsdeel en schoolsoort. Uit de figuur blijkt dat het aantal brugklasleerlingen vooral in Vleuten-De Meern/Leidsche Rijn sterk toeneemt. Dit geldt in het bijzonder voor havo en vwo. In de oude stad neemt het aantal brugklasleerlingen ook toe, maar verhoudingsgewijs minder dan in de nieuwe stad. Tabel A.10 geeft de ontwikkeling en detail weer. 19 Het rekenmodel biedt de mogelijkheid om prognoses te maken naar leerjaar (per school en schoolsoort) leerlingprognose utrecht

15 Figuur Prognose aantal brugklassers in Utrecht Oud (boven) en Nieuw (onder), basisscenario Cat. Gymnasium VWO HAVO VMBO-GL/TL VMBO-BL/KL Praktijkonderwijs VWO HAVO VMBO-GL/TL VMBO-BL/KL Capaciteit en leerlingenprognose Bij het opstellen van de leerlingenprognoses zijn we er van uitgegaan dat de capaciteit van scholen onbeperkt is en dat de groei van het leerlingenaantal ook geaccommodeerd kan worden. In werkelijkheid klopt deze aanname echter niet en zijn scholen gebonden aan een bepaalde maximumcapaciteit. Indien het leerlingenaantal hier bovenuit stijgt, moeten zij ofwel leerlingen teleurstellen, of extra lokalen bijbouwen. Om inzicht te krijgen in de huisvestingsproblematiek is, net als vorig jaar, een analyse gemaakt van de onder- en overcapaciteit in de regio. We zijn daarbij uitgegaan van de eerder verzamelde capaciteitsgegevens. In de analyse zijn de nieuwe leerlingenprognoses afgezet tegen de maximumaantallen leerlingen. Zodoende ontstaat een goed beeld van de onder- en overcapaciteit in Utrecht en omgeving leerlingprognose utrecht

16 Tabel 2.1 toont de ontwikkeling van de restcapaciteit in Utrecht (basisscenario) 20. Het gaat hierbij om het verschil tussen de totale capaciteit en het verwachte aantal leerlingen. Uit de tabel blijkt dat de meeste regio s te maken hebben met een overcapaciteit aan leerling-plaatsen. Alleen het westen van Utrecht heeft op dit moment al te maken met ondercapaciteit. Hier overschrijdt het (verwachte) aantal leerlingen de maximumcapaciteit van de scholen 21. Vooral in Woerden en Stichtse Vecht groeit de ondercapaciteit (zie Tabel A.13). In de gemeente Utrecht neemt de restcapaciteit de komende jaren sterk af, en ontstaat vanaf 2016 een tekort aan leerling-plaatsen 22. Dit hangt samen met de sterke groei van Vleuten-De Meern/Leidsche Rijn. Vooral voor mavo- en havo-leerlingen dreigt een ernstig tekort aan leerling-plaatsen te ontstaan (zie Tabel A.12). Daarnaast ontstaat op korte termijn ook een tekort aan leerplekken bij de categorale gymnasia. Hierbij moet overigens wel worden bedacht dat we in het basisscenario uitgaan van de veronderstelling dat de onderwijsdeelname naar schoolsoort constant blijft. Indien de belangstelling van leerlingen verschuift, zal dat uiteraard toe andere uitkomsten leiden. Verder treedt er in de praktijk ook snijvlakverlies op, waardoor scholen niet al hun capaciteit kunnen gebruiken 23. Opmerkelijk is verder dat ook in het zuiden van Utrecht een tekort aan leerling-plaatsen ontstaat, althans op korte termijn 24. Op de langere termijn neemt de ondercapaciteit weer af, als gevolg van de krimp van het leerlingenaantal. Tabel Ontwikkeling restcapaciteit, naar subregio (basisscenario) Utrecht oud Utrecht nieuw Noordoost West Zuid Zuidoost Oost Totaal Leerlingenstromen tussen stad en ommeland De basisgeneratie voor het voortgezet onderwijs neemt de komende jaren toe, zo hebben we hiervoor gezien. In de periode stijgt het aantal 12 t/m 18 jarigen in de provincie Utrecht met circa 8% (tot ). Daarna neemt de basisgeneratie weer in omvang af. Als gevolg hiervan neemt ook het leerlingaantal eerst toe en daarna weer af. Regionaal zijn er echter wel duidelijke verschillen te zien. Het meest opmerkelijk daarbij is dat de gemeente Utrecht tot 2026 sterk groeit, terwijl de rest van de provincie wordt geconfronteerd met een omslag van groei naar krimp Tabel A.11 en Tabel A.13 tonen de ontwikkeling meer en detail. Tussen 2011 en 2016 neemt de ondercapaciteit in Utrecht-West toe van 186 naar leerlingen. Hierbij is geen rekening gehouden met de eventuele bouw van een nieuwe school in Leidsche Rijn, en de ondercapaciteit in Woerden en Stichtse Vecht. Scholen kunnen niet alle leerlingen bij elkaar in een klas stoppen, maar formeren klassen per schoolsoort en leerjaar. Er is daarom altijd een zeker overcapaciteit nodig. Voor Het Houtens is de maximumcapaciteit bij gebrek aan data geprikt op 396 leerlingen. Mocht dit in werkelijkheid meer zijn, dan valt de ondercapaciteit uiteraard lager uit leerlingprognose utrecht

17 Utrecht-West In het westen van Utrecht neemt de basisgeneratie tot 2017 licht toe (3%) en daarna sterk af (zie Tabel A.2). Vooral Oudewater, Montfoort en De Ronde Venen is de krimp aanzienlijk (zie Tabel A.4). In Woerden neemt de basisgeneratie tot 2017 eerst toe (+11%) en daarna weer langzaam af. Uit eerder onderzoek 25 is bekend dat een aanzienlijk deel van de Utrechtse leerlingen elders op school zit. In het rekenmodel is hiermee rekening gehouden en zijn de intergemeentelijke leerlingenstromen constant verondersteld. De sterke groei van de basisgeneratie in de stad Utrecht (m.n. Vleuten-De Meern/Leidsche Rijn) draagt daarmee ook bij aan de leerlingenontwikkeling in omliggende gebieden. Figuur 2.10 laat dit effect zien voor het Westelijke deel van Utrecht. Figuur 2.10 Ontwikkeling aantal leerlingen in Utrecht-West, naar woonregio West Utrecht oud Utrecht nieuw Overig Utrecht Buiten Studiegebied Totaal Uit de figuur blijkt dat het totaal aantal leerlingen in Utrecht-West tot 2016 stijgt met circa 900, en daarna langzaam daalt. Deze omslag komt vooral doordat het aantal leerlingen uit de eigen regio afneemt (zie Tabel A.14). Het aantal leerlingen uit de gemeente Utrecht neemt ook na 2016 nog sterk toe. Dit komt vooral door de uitstroom van leerlingen uit Vleuten-De Meern/Leidsche Rijn. Tussen 2011 en 2021 neemt deze uitstroom toe met circa leerlingen 26. De terugval van leerlingen uit de eigen regio wordt hierdoor volledig gecompenseerd. We gaan er hierbij overigens wel vanuit dat de onderwijscapaciteit onbeperkt is, en dat de groei van het leerlingenaantal ook geaccommodeerd kan worden. In werkelijkheid is dat echter niet het geval. Zo hebben we hiervoor gezien dat het westen van Utrecht op dit moment al kampt met ondercapaciteit. De toestroom van leerlingen uit Vleuten-De Meern/Leidsche Rijn kan daardoor niet (volledig) in Utrecht-West worden opgevangen, waardoor de druk op de Utrechtse scholen waarschijnlijk zal toenemen Vrielink & Leering (2011) Leerlingenprognose ResearchNed: Nijmegen. NB. We gaan hierbij uit van de veronderstelling dat de leerlingenstromen (relatief gezien) constant blijven leerlingprognose utrecht

18 Utrecht-Zuid en Utrecht-Zuidoost De groei van de stad Utrecht heeft ook effect op het leerlingenaantal in het zuiden en zuidoosten van de provincie. Vergeleken met Utrecht-West is dit effect echter een stuk kleiner, omdat de scholen in deze regio s vooral leerlingen trekken uit de oude stad en veel minder uit Leidsche Rijn (zie Figuur 2.11 en Figuur 2.12). Voor beide regio s geldt dat het leerlingenaantal tot 2016 stijgt en daarna zal afnemen. Deze terugval wordt gedeeltelijk gecompenseerd door de instroom van leerlingen uit Utrecht. Omdat de terugval absoluut gezien veel groter is, neemt het leerlingenaantal per saldo echter af (zie ook Tabel A.15 & Tabel A.16). Figuur 2.11 Ontwikkeling aantal leerlingen in Utrecht- Zuid, naar woonregio Zuid Utrecht oud Utrecht nieuw Overig Utrecht Buiten Studiegebied Totaal Figuur 2.12 Ontwikkeling aantal leerlingen in Utrecht- Zuidoost, naar woonregio Zuidoost Utrecht oud Utrecht nieuw Overig Utrecht Buiten Studiegebied Totaal leerlingprognose utrecht

19 Bijlage A Tabellen Prognose basisgeneratie Tabel A.1 Prognose basisgeneratie Utrecht, naar subregio ( ) Utrecht-oud Utrecht-nieuw Utrecht (stad) Noordoost West Zuid Zuidoost Oost Eemnes Provincie Utrecht Bron: PBL/CBS (2011) Regionale bevolkingsprognose , Utrecht (2012) Gemeentelijke bevolkingsprognose, bewerking ResearchNed. Tabel A.2 Prognose basisgeneratie Utrecht, naar subregio (Index 2012=100) Utrecht-oud Utrecht-nieuw Utrecht (stad) Noordoost West Zuid Zuidoost Oost Eemnes Provincie Utrecht Bron: PBL/CBS (2011) Regionale bevolkingsprognose , Utrecht (2012) Gemeentelijke bevolkingsprognose, bewerking ResearchNed leerlingprognose utrecht

20 Tabel A.3 Prognose basisgeneratie Utrecht, naar subregio en gemeente ( ) Subregio Gemeente Utrecht Utrecht-oud Utrecht-nieuw Totaal Noordoost Amersfoort Baarn Bunschoten Leusden Soest Woudenberg Totaal West Montfoort Oudewater Woerden De Ronde Venen Stichtse Vecht Totaal Zuid Houten Lopik IJsselstein Nieuwegein Vianen Totaal Zuidoost De Bilt Bunnik Wijk bij Duurstede Zeist Utrechtse Heuvelrug Totaal Oost Renswoude Rhenen Veenendaal Totaal Overig Eemnes Provincie Totaal Bron: PBL/CBS (2011) Regionale bevolkingsprognose , Utrecht (2012) Gemeentelijke bevolkingsprognose, bewerking ResearchNed leerlingprognose utrecht

21 Tabel A.4 Prognose basisgeneratie Utrecht, naar subregio en gemeente (Index 2012=100) Subregio Gemeente Utrecht Utrecht-oud Utrecht-nieuw Totaal Noordoost Amersfoort Baarn Bunschoten Leusden Soest Woudenberg Totaal West Montfoort Oudewater Woerden De Ronde Venen Stichtse Vecht Totaal Zuid Houten Lopik IJsselstein Nieuwegein Vianen Totaal Zuidoost De Bilt Bunnik Wijk bij Duurstede Zeist Utrechtse Heuvelrug Totaal Oost Renswoude Rhenen Veenendaal Totaal Overig Eemnes Provincie Totaal Bron: PBL/CBS (2011) Regionale bevolkingsprognose , Utrecht (2012) Gemeentelijke bevolkingsprognose, bewerking ResearchNed leerlingprognose utrecht

22 Tabel A.5 Prognose basisgeneratie gemeente Utrecht, naar prognosemaker ( ) Gemeente Utrecht (2012) PBL/CBS (2011) Verschil Bron: PBL/CBS (2011) Regionale bevolkingsprognose , Utrecht (2012) Gemeentelijke bevolkingsprognose, bewerking ResearchNed. Tabel A.6 Prognose basisgeneratie gemeente Utrecht, naar prognosemaker (Index 2012=100) Gemeente Utrecht (2012) PBL/CBS (2011) leerlingprognose utrecht

23 Basisscenario Tabel A.7 Leerlingenprognose provincie Utrecht, naar subregio (basisscenario) Regio Utrecht oud Utrecht nieuw Utrecht (stad) Noordoost West Zuid Zuidoost Oost Totaal Tabel A.8 Leerlingenprognose provincie Utrecht, naar schoolsoort (basisscenario) Schoolsoort Praktijkonderwijs VMBO-BL/KL VMBO-GL/TL HAVO VWO Cat. Gymnasium Totaal leerlingprognose utrecht

24 Tabel A.9 Leerlingenprognose provincie Utrecht, naar subregio en schoolsoort (basisscenario) Utrecht oud Praktijkonderwijs VMBO-BL/KL VMBO-GL/TL HAVO VWO Cat. Gymnasium Totaal Utrecht nieuw VMBO-BL/KL VMBO-GL/TL HAVO VWO Totaal Noordoost Praktijkonderwijs VMBO-BL/KL VMBO-GL/TL HAVO VWO Cat. Gymnasium Totaal West Praktijkonderwijs VMBO-BL/KL VMBO-GL/TL HAVO VWO Totaal leerlingprognose utrecht

25 Zuid Praktijkonderwijs VMBO-BL/KL VMBO-GL/TL HAVO VWO Totaal Zuidoost Praktijkonderwijs VMBO-BL/KL VMBO-GL/TL HAVO VWO Totaal Oost Praktijkonderwijs VMBO-BL/KL VMBO-GL/TL HAVO VWO Totaal Provincie (totaal) leerlingprognose utrecht

26 Tabel A.10 Prognose aantal brugklasleerlingen in de gemeente Utrecht, naar stadsdeel en schoolsoort (basisscenario) Utrecht oud Praktijkonderwijs VMBO-BL/KL VMBO-GL/TL HAVO VWO Cat. Gymnasium Totaal Utrecht nieuw VMBO-BL/KL VMBO-GL/TL HAVO VWO Totaal Utrecht (stad) leerlingprognose utrecht

27 Tabel A.11 Ontwikkeling restcapaciteit provincie Utrecht, naar subregio (basisscenario) Utrecht oud Utrecht nieuw Noordoost West Zuid Zuidoost Oost Totaal Tabel A.12 Ontwikkeling restcapaciteit gemeente Utrecht, naar stadsdeel en schoolsoort (basisscenario) Utrecht oud Praktijkonderwijs VMBO-BL/KL VMBO-GL/TL HAVO VWO Cat. Gymnasium Totaal Utrecht nieuw VMBO-BL/KL VMBO-GL/TL HAVO VWO Totaal leerlingprognose utrecht