HISsen en medicatie. HIS-Demodag Samenwerken is elkaars computerkabeltje gebruiken. Leo van Rooijen

Transcriptie

1 Leo van Rooijen Herman Levelink Vok Buur HIS-Demodag 2011 HISsen en medicatie Gerda Mensink en Wouter Scheen (fotografie) Samenwerken is elkaars computerkabeltje gebruiken. Leo van Rooijen Voorschrijven, herhalen, registreren, gegevensuitwisseling. Medicatie en de communicatie die daarmee samenhangt vormen een belangrijk onderdeel van het dagelijks werk van huisartsen. Het staat in de schijnwerpers omdat is aangetoond dat veel mensen in het ziekenhuis belanden door fouten met medicatie die te voorkomen zijn. Dat aantal moet drastisch omlaag, daarover is iedereen het eens. Daarom zijn de regels waaraan zorgprofessionals zich moeten houden sinds de invoer van de richtlijn Overdracht van medicatiegegevens in de keten behoorlijk aangescherpt. Zo moet er sinds 1 januari 2011 altijd een actueel en compleet medicatieoverzicht voorhanden zijn met tien verschillende onderdelen. En vanaf 1 januari 2012 mag er alleen nog maar elektronisch worden voorgeschreven. Zijn de HISsen daar klaar voor? En welke knelpunten komen huisartsen en hun assistentes tegen? Dat waren enkele centrale vragen tijdens de zesde HIS-Demodag op 5 oktober Het blijft een bijzondere en unieke gebeurtenis om in één ruimte zes werkende HISsen te zien. De formule is in de loop der jaren niet veranderd. Tijdens de HIS- Demodag laten huisartsen elkaar en de andere aanwezigen zien hoe hun HIS werkt in de spreekkamer aan de hand van opdrachten die ze van tevoren hebben gekregen. Deze keer doen er gebruikers aan mee van HetHis, Medicom, MicroHIS, MIRA, Promedico ASP en OmniHis Scipio. Na elke opdracht is er een kringdiscussie met alle aanwezigen. DE OPDRACHTEN De eerste opdracht gaat over het actuele medicatieoverzicht voor eigen gebruik in de spreekkamer. Wat staat er wel en niet op? Kun je 10 SynthesHis december 2011; 4 (10)

2 Joris van Grafhorst De demonstrerende huisartsen MEDICATIEOVERZICHT: Patient Adres Postcode & Plaats Telefoon De heer BSN Geb. Datum Geslacht Lengte/Gewicht M 1.84 m / 92 kg Geverifieerd met patient Patient heeft innameschema Datum gewicht: Ja/Nee Afgegeven door: Ja/Nee HP van der Lugt en Edamstraat JB ZAANDAM Tel: Intoleranties, Contra indicaties, Allergieën (ICA) Omschrijving DIABETES MELLITUS HYPERTENSIE Medicatie voorschriften Geneesmiddel (op ATC code) enalapril tablet 10mg pravastatine tablet 40mg glimepiride tablet 3mg metformine tablet 500mg Gestopte medicatie Geneesmiddel (op ATC code) Datum Einddatum Dosering Toelichting TW Actuele Voorschrijver metformine/glibenclamide tablet fo 500/2,5mg maal per dag 1 tablet. Diabetes mellitus type 2 ORAAL Kuschbert Reden stoppen: Niet het gewenste effect Aanvullende labwaarden op aanvraag Lab EGFR volgens MDRD formule EGFR volgens MDRD formule EGFR volgens MDRD formule Kalium Natrium Natrium Kalium Natrium Kalium Datum Einddatum Soort Opmerking Melder Contra indicatie Cusell, A Contra indicatie Lugt, van der H.A.M. Datum Einddatum Dosering Toelichting TW Actuele Voorschrijver maal per dag 1 tablet, s morgens. Hypertensie zond.orgaanbeschadig. ORAAL van derlugt maal per dag 1 tablet, s avonds. Hypercholesterolemie ORAAL van derlugt maal per dag 1 tablet, s Diabetes mellitus type 2 ORAAL van derlugt morgens maal per dag 2 tabletten. Diabetes mellitus type 2 ORAAL van derlugt Datum Uitslag Methode/referentiewaarde 118 ml/min/1,73m2 113 ml/min/1,73m2 119 ml/min/1,73m2 4,5 mmol/l ,6 mmol/l 141 4,4 mmol/l mmol/l mmol/l mmol/l Dit medicatieoverzicht is met grote zorgvuldigheid samengesteld. Het bevat de gegevens die bekend zijn bij deze zorgverlener en behoeft daarom niet compleet te zijn. Als geneesmiddelgebruiker heeft ook u de eigen verantwoordelijkheid om uw apotheek op de hoogte te stellen van uw geneesmiddelgebruik. De zorgverlener is niet aansprakelijk voor fouten in dit medicatieoverzicht, tenzij er sprake is van opzet of grove schuld. Pagina 1 / 1 Datum afgedrukt: / 21:01 Medicatieoverzicht Promedico ASP - door anonimisering ontbreekt ook het BSN SynthesHis december 2011; 4 (10) 11

3 OmniHIS: Lou Braaksma Medicom: Joris van Grafhorst, Marc Spruit en Jan Spaan Zelfzorgmiddelen horen niet in het medicatieoverzicht van een huisarts, want AH, Etos en de benzinepomp registreren nooit. Lou Braaksma bijvoorbeeld zien wie de eerste en de actuele voorschrijver is of welke apotheek het medicijn ter hand heeft gesteld aan de patiënt? Wat mis je nog volgens de nieuwe richtlijn? (Zie kader 1.) De tweede opdracht spitst zich toe op de actuele medicatie en het overzicht daarvan, zowel voor de patiënt als voor de zorgprofessional. (Zie Medicatieoverzicht Promedico en Medisch Paspoort MicroHIS.) De derde opdracht gaat over allergieën en het stoprecept. De demonstrerende huisartsen laten zien of en hoe ze kunnen voorkomen dat een medicijn waarvoor een patiënt allergisch is, opnieuw wordt voorgeschreven. De laatste opdracht gaat over communicatie tussen huisarts en apotheek. Over de verschillen tussen samenwerken met de vaste apotheek van de patiënt, een polikliniekapotheek en een internetapotheek, het verwerken van de retourinformatie en baxtermedicatie. Al snel blijkt dat het een en ander elkaar overlapt en door elkaar loopt. Zo komen bij elke opdracht verschillende hot items aan de orde. WORKAROUNDS Uit de demonstraties wordt duidelijk dat het medicatiedossier in diverse HISsen sterk in ontwikkeling is. En ook dat HISsen zelf op zoek gaan naar tijdelijke oplossingen voor vragen en hobbels uit de dagelijkse praktijk, de zogenoemde workarounds. Zo wordt in verschillende HISsen kleur gebruikt om onderscheid te maken tussen actuele en andere medicatie, om chronische medicatie te markeren, om te laten zien hoe de medicatie in de loop der tijd is gebruikt, om de aandacht te vestigen op specia- le voorschriften of als het gaat om recepten die zijn voorgeschreven door een medisch specialist. Andere HISsen werken met icoontjes of met letters als C voor chronisch, T voor tijdelijk en P voor potentieel. Maar bij overdracht moet je als huisarts een betrouwbaar, actueel, compleet en leesbaar medicatieoverzicht verschaffen of kunnen inzien. Dat wordt lastig als er geen uniforme afspraken zijn gemaakt over dergelijke duidingen. BAXTERMEDICATIE Veel huisartsen en hun HISsen zitten in hun maag met baxtermedicatie. Daar wordt verschillend mee omgegaan. In de ene praktijk worden de lange lijsten van de apotheek elk(e) week, maand, kwartaal of halfjaar zorgvuldig gecontroleerd, in de andere gelooft men het wel. Als er niet geregeld recepten voor worden afgegeven of gefiatteerd, bestaat in sommige HISsen de kans dat de baxtermedicatie uit het actuele medicatieoverzicht verdwijnt. In andere HISsen blijft chronische medicatie altijd in het actuele medicatieoverzicht staan, ook als de einddatum is verstreken. Probleem is ook dat de baxtermedicatie niet automatisch is gekoppeld aan een episode. Sommige huisartsen labelen baxtermedicatie als chronisch+, anderen maken er een speciale A99-episode voor aan. Het blijft behelpen. Huisartsen vinden ook dat baxtermedicatie ondermijnend werkt voor hun functioneren, omdat je altijd achteraf fiatteert. Dat voelt niet goed. Zij zouden graag ook van de baxtermedicijnen retourberichten ontvangen die ingelezen kunnen worden in hun HIS. 12 SynthesHis december 2011; 4 (10)

4 MIRA: Vok Buur HetHis: Adriaan Mol en Annelies van Randwijk P.J.H. Vrijdag, huisarts Bergsestraat CA Wouw Patient : Medicament Eigen huisarts : Vrijdag MEDISCH PASPOORT Aantal Dosering Afdruk gegevens Datum : Tijdstip : 10:33:38 Pagina : 1 Startdatum Einddatum Status MDW SALMETEROL/FLUTICASON AEROSOL 25/250UG/DO 120DO 1 2 maal per dag 1 inhalatie AMILORIDE/HYDROCHLOORTHIAZIDE TABLET 5/50MG 7 1 maal per dag 1 tablet ENALAPRIL TABLET 20MG 7 1 maal per dag 1 tablet PANTOPRAZOL TABLET MSR 40MG 7 1 maal per dag 1 tablet ACETYLSALICYLZUUR DISPERTABLET 80MG 7 1 maal per dag 1 tablet TENA LADY MINI 104 GRIEPVACCIN HUISARTS INENTINGS CAMPAGNE maal per dag 1 injectie BISOPROLOL TABLET 2,5MG 4 1 maal per dag 0,5 tablet DICLOFENAC-NATRIUM TABLET MSR 50MG 30 3 maal per dag 1 tablet C PV C PV C PV C PV C PV T PV T PV T PV T PV Medisch Paspoort in MicroHIS Uit de richtlijn Overdracht van medicatiegegevens in de keten 1. voorgeschreven, ter hand gestelde, toegediende en gebruikte medicatie, de sterkte, dosering en de toedieningsvorm van het geneesmiddel, gebruiksperiode, inclusief eventuele vermelding dat het gebruik van een geneesmiddel voortijdig is gestopt; 2. gebruik van alcohol en/of drugs (aard en duur); 3. de reden van starten/stoppen/wijzigen van medicatie en de initiator hiervan; 4. eerste voorschrijver en actuele voorschrijver; 5. de apotheken die deze geneesmiddelen hebben verstrekt; 6. basale patiëntkenmerken: burgerservicenummer (BSN), naam, geboortedatum, geslacht en adres van de patiënt; 7. afgeleide of indien beschikbaar contra-indicatieonderdeel comorbiditeit; 8. afgeleide of indien beschikbaar contra-indicatieonderdeel geneesmiddelallergie/intolerantie en ADE (ernstige bijwerkingen). Op aanvraag of volgens afspraak kunnen de volgende gegevens worden verstrekt 9. laboratoriumgegevens; 10. indicatie, indien nodig. Kader 1. De tien onderdelen van het medicatieoverzicht.. Zie voor de complete richtlijn: SynthesHis december 2011; 4 (10) 13

5 Tejo Janssen MicroHIS: Klaas den besten en Pieter Vrijdag We automatiseren, maar we printen nog steeds van alles uit. Raar, hè? Vanaf 1 januari aanstaande zouden deze problemen in elk geval voor een groot deel opgelost moeten zijn, dan moet immers alle medicatie elektronisch worden voorgeschreven, papieren lijsten achteraf zijn dan uit den boze. KORTDUREND, ZO NODIG EN CHRONISCH Al kijkend en pratend wordt duidelijk dat termen als actuele, chronische en tijdelijke medicatie niet helder zijn en niet eenduidig worden gebruikt. Zo kan actuele medicatie nog op de plank staan bij de apotheek of kan de patiënt de medicatie niet gebruiken. Een medicijn dat is gestaakt is niet langer actueel, maar hoe voorkom je dat hetzelfde middel tijdens een dienst of door een medisch specialist weer wordt voorgeschreven? Ook de term actieve medicatie wordt gebruikt, deze beslaat alle medicatie met een einddatum tot dertig dagen geleden. Al dergelijke verschillen kunnen leiden tot miscommunicatie en risico's met zich meebrengen, bijvoorbeeld ten aanzien van de medicatiebewaking. Daarom wordt gepleit voor een heldere oplossing, bijvoorbeeld om landelijk af te spreken om C te gebruiken voor chronisch, B voor baxter, H voor herhaal, T voor tijdelijk en P of Z voor potentieel of zo nodig. Dat is een vrij simpele ingreep, die ontzettend veel duidelijkheid schept voor de dagelijkse praktijk, aldus een van de deelnemers. HOE VER MOET JE GAAN? Als een recept wordt afgeleverd door de apotheek betekent dat in de prak- tijk dat het recept klaar is gezet voor de patiënt. Huisartsen kunnen dankzij retourberichten zien dat hun recept door een apotheek is verwerkt, maar veel huisartsen ontvangen geen retourberichten van hun eigen recepten, uit angst voor vervuiling van hun medicatiedossiers. Met als gevolg dat in het medicatiedossier niet is geregistreerd welke apotheek de medicatie heeft verstrekt. Voor praktijken die met één apotheek samenwerken, levert dat wellicht geen problemen op, maar als het meer apotheken betreft ligt dat anders. Huisartsen die geen retourberichten van hun recepten ontvangen, kunnen niet nagaan of de apotheek aflevert wat ze hebben voorgeschreven, ook al kan dat in sommige HISsen wel worden geregistreerd. Nog ingewikkelder wordt het als huisartsen alle retourinformatie van apotheken uit hebben staan. In mijn regio geldt dat voor meer dan 50 procent van de huisartsen. Bij die huisartsen kan het medicatieoverzicht haast per definitie niet actueel en compleet zijn. Huisartsen weten ook niet slechts in één aan een apothekersysteem gekoppeld HIS kan dat wel worden bijgehouden of de patiënt het voorgeschreven medicijn afhaalt en dus of de apotheek het inderdaad ter hand stelt, laat staan of de patiënt een medicijn ook gebruikt. Waar houdt de verantwoordelijkheid van de huisarts op? Dat geldt ook voor zelfzorgmiddelen. Hoe registreer je die? Er zijn steeds meer medicijnen die zonder recept verkrijgbaar zijn. Onder meer insuline en anticonceptiepillen vormen een probleem, vooral in ver- 14 SynthesHis december 2011; 4 (10)

6 Eric Verheijen Levendige gesprekken na elke demonstratieronde band met de bewaking. De meeste mensen kopen zelfzorgmiddelen niet bij een apotheek, maar bij de drogist of supermarkt om de hoek. Als een apotheek consequent zelfzorgmiddelen registreert en daarvan retourberichten stuurt naar de huisarts, kunnen die gegevens wel in het HIS terechtkomen. (In sommige HISsen kun je ook daarvoor een knop aan- of uitzetten.) Maar of het medicatieoverzicht daarmee compleet is, blijft altijd de vraag. STOPRECEPT Voor het registreren van zo nodigmedicatie wordt in veel HISsen nog gezocht naar een oplossing, voor stoprecepten en de reden ervan ook. Er gaat veel mis, in het bijzonder in de communicatie met de apotheek. Huisartsen kunnen geen recept maken met het aantal nul, en kiezen dan voor één om een stoprecept door te geven aan de apotheek. Vaak wordt dat niet begrepen en wordt er één tablet afgeleverd. Het NHG pleit voor een landelijk stoprecept. Tijdens de discussie stellen huisartsen dat zij in geval van stoppen de reden daarvan zouden willen registreren en ook of een recept in het vervolg nooit meer mag worden voorgeschreven of eventueel nog wel. Dat hangt vaak af van de heftigheid van de allergische reactie. De vraag is ook of je de gradatie daarvan zou moeten kunnen vastleggen. In sommige HISsen kun je een gestopt recept niet herhalen maar wel opnieuw voorschrijven, met of zonder waarschuwing. Voor de stopredenen zou ook een landelijk uniforme basislijst moeten bestaan, nu maken sommige huisartsen of HISsen hun eigen lijsten. Aan een landelijke lijst wordt gewerkt, het concept is klaar en wordt besproken in huisarts- en apothekerskringen. Ingewikkeld wordt het als er naast een bestaand recept voor een bepaalde pijnstiller, hetzelfde middel met een andere dosering wordt voorgeschreven om zo nodig te gebruiken. Of als een plastablet op even dagen met een andere sterkte moet worden ingenomen dan op oneven dagen. In dergelijke gevallen gaat automatisch stoppen bij wijziging van dosering niet op. In sommige HISsen wordt expliciet gevraagd of het gaat om een aanvulling op of een vervanging van het al bestaande recept. DE VOORSCHRIJVER Niet in alle HISsen staat wie de medicatie heeft voorgeschreven. Soms wordt er met een icoontje wel onderscheid gemaakt tussen de recepten die een huisarts zelf heeft voorgeschreven of iemand anders. In een ander HIS geldt dat als de voorschrijver niet is ingevuld, het een eigen recept betreft. Een externe eerste of actuele voorschrijver komt alleen terecht in het medicatiedossier als de juiste zorgverleners-agb is ingevuld. Bij sommige apotheken staat die standaard op 999 en bij een van de politheken heet elke specialist QQQ. Vaak wordt ook de instellings-agb vermeld. Hoe belangrijk is het om precies te weten welke specialist de voorschrijver is? De meeste aanwezige huisartsen willen graag weten wie verantwoordelijk is, maar vinden het (te) omslachtig om daarover de brief te raadplegen. Ook rijst de vraag waarom hiervoor de AGB-code wordt gebruikt. Die is oorspronkelijk bedoeld voor Patiënten betrekken hun medicijnen soms bij verschillende apotheken, dan ben ik als huisarts de enige die het overzicht kan bewaken. Frits Schueler SynthesHis december 2011; 4 (10) 15

7 Cees Dekker Promedico ASP: Jan Arie van Wijngaarden en Jeroen van der Lugt Als ik de dosering van een geneesmiddel wijzig, moet ik daarover een aparte mail versturen naar de apotheek. Annelies van Randwijk het declaratieproces. Logischer zou het zijn om de UZI-code te gebruiken. Maar bestaat die volgend jaar nog, nu de toekomst van het LSP onzeker is? En als dat wel zo is, blijft het gebruik daarvan dan betaalbaar? Op recepten die zijn voorgeschreven tijdens diensten op de HAP staat ook de instellings-agb vermeld. De meeste waarnemers hebben niet eens een AGB-code, en in de retourberichten staat wel welke arts de patiënt heeft gezien. MEDICATIEOVERZICHT In de praktijk wordt in diverse HISsen onderscheid gemaakt tussen een medicatieoverzicht voor medische zorgprofessionals en het medicatiepaspoort voor patiënten, omdat het medicatieoverzicht voor patiënten een onoverzichtelijke lijst is met allerlei onbegrijpelijke informatie. (Zie Medicatieoverzicht Promedico en Medisch Paspoort MicroHIS.) Andere HISsen printen een overzicht naar keuze uit voor de patiënt: van de actuele of van alle medicatie op etiket- of handelsproductnaam bijvoorbeeld. Bij wijzigingen zouden zij een nieuw paspoort of overzicht moeten ontvangen. Als de thuiszorg ook moet worden ingelicht, gebeurt dat per telefoon of via het zorgboek, want hun elektronische dossiers zijn niet toegankelijk voor Edifact-berichten. Bij verwijzing naar een medisch specialist maken veel huisartsen vaak een eigen selectie van medicatiegegevens, afhankelijk van de specialisatie en de reden van verwijzing, anderen sturen alleen het actuele medicatieoverzicht mee, al of niet via ZorgDomein. Sommige HISsen kunnen al een medicatieoverzicht produceren dat aan alle voorwaarden van de richtlijn voldoet, de andere werken daaraan. Ook niet alle gegevens zijn al in de HISsen geregistreerd. Geen enkele huisarts heeft bijvoorbeeld van al zijn patiënten het gebruik van alcohol en drugs in kaart gebracht. Sommigen zijn daar onlangs mee begonnen, maar laten het van de patiënt zelf afhangen of ze die gegevens mogen uitwisselen. COMMUNICATIE MET APOTHEEK Steeds meer patiënten betrekken hun medicatie van verschillende apotheken, uit eigen keuze of gedwongen door hun zorgverzekeraar. Naar schatting wordt al ten minste 5 procent van de geneesmiddelen verstrekt via politheken die meestal helemaal geen informatie verschaffen aan huisartsen. Dat geldt vaak ook voor internetapotheken. Sommige van de aanwezige huisartsen willen niet werken met apotheken die geen retourinformatie verschaffen, omdat daarmee de gezondheid van patiënten in gevaar komt en adviseren ook hun patiënten daar niet heen te gaan. De vraag is of de Nma daar blij mee is. Anderen werken wel met alle apotheken. Ook voor alle apotheken geldt immers dat zij er verantwoordelijk voor zijn om het actuele medicatieoverzicht te kennen voordat zij medicatie afleveren. HET VERVOLG Het leek een klein onderwerp, maar bleek uiteindelijk veel omvattender en complexer dan gedacht. De mensen die aan de Demodag deelnamen 16 SynthesHis december 2011; 4 (10)

8 Adriaan Mol Joan van den Heuvel vonden het de moeite waard en relevant. Voor hun eigen praktijk, voor hun HIS of voor hun inzicht in de dagelijkse werkwijze van huisartsen. Een dergelijke dag levert ook altijd wensenlijstjes op, die bestaan uit mogelijkheden die een ander HIS heeft laten zien. Daarop staan dankzij deze HIS-Demodag onder meer: een retourrecept direct koppelen aan episode via ATC-code; een stoprecept inclusief reden, allergie en/of intolerantie en vinkjes voor nooit meer en liever niet ; eerste en externe voorschrijvers; een grafische weergave van daggebruik en in de loop van de tijd, en een mooi papieren medicatieoverzicht. Ook NedHIS, de koepel van HIS-gebruikersverenigingen heeft huiswerk gekregen. Op de agenda zijn gezet: het invoeren van een stoprecept in alle systemen; zorgen voor eenduidigheid qua codering in de HISsen als het gaat om chronisch, zo nodig en tijdelijke medicatie, herhaalservice, baxtermedicatie en medicatiebewaking herstellen voor OAC, insuline en andere medicijnen die zonder recept verkrijgbaar zijn en wel bewaking nodig hebben. Het medicatieoverzicht en de communicatie daarover zullen de gemoederen nog wel even bezighouden. De crux is dat alle huisartsen en andere zorgprofessionals moeten kunnen aantonen dat ze alle moeite hebben gedaan om zich op de hoogte te stellen van het actuele en complete medicatieoverzicht van de patiënt die ze behandelen. En ze moeten de volgende zorgverlener goed informeren. Dat kan bijvoorbeeld door de patiënt een actueel medicatieoverzicht mee te geven. Want ook de patiënt is er mede verantwoordelijk voor dat als hij wordt behandeld zijn actuele en complete medicatieoverzicht op tafel ligt. 3 Het verbaast me dat de HIS-Demodag grotendeels een mannenaangelegenheid is, terwijl er steeds meer vrouwelijke huisartsen zijn Caroline de Bruijn SynthesHis december 2011; 4 (10) 17