Blessure Informatie Systeem (BIS) en

Transcriptie

1 TNO-rapport KvL/P&Z Blessure Informatie Systeem (BIS) en Preventie en Zorg Wassenaarseweg 56 Postbus CE Leiden T F info-zorg@tno.nl Datum Januari 2007 Auteur(s) W.T.M. Ooijendijk A.T.H. van Hespen P.L. de Vreede J.P. Stege M.J.C. Hilgersom Opdrachtgever Ministerie van VWS Projectnummer Aantal pagina's 103 (incl. bijlagen) Aantal bijlagen 5 Alle rechten voorbehouden. Niets uit dit rapport mag worden vermenigvuldigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van TNO. Indien dit rapport in opdracht werd uitgebracht, wordt voor de rechten en verplichtingen van opdrachtgever en opdrachtnemer verwezen naar de Algemene Voorwaarden voor onderzoeksopdrachten aan TNO, dan wel de betreffende terzake tussen de partijen gesloten overeenkomst. Het ter inzage geven van het TNO-rapport aan direct belanghebbenden is toegestaan TNO

2 TNO-rapport KvL/P&Z / 99

3 TNO-rapport KvL/P&Z / 99 Samenvatting Jaarlijks lopen circa 1,5 miljoen Nederlanders een sportblessure op. Om goede preventieve maatregelen te kunnen nemen om dit aantal te verminderen is inzicht nodig in de aard, de omvang en het ontstaan van blessures. TNO Kwaliteit van Leven heeft een gebruiksvriendelijk (webbased) registratiesysteem ontwikkeld dat sportbonden en andere sportorganisaties kan helpen bij het in kaart brengen van blessures binnen hun sport. Het Blessure Informatie Systeem (BIS) is gedurende de seizoenen en toegepast voor hockey, korfbal, voetbal en hardlopen. Hiervoor is samengewerkt met betrokken sportbonden (KNVB, KNHB, KNKV, KNAU), een groot aantal sportverenigingen, NOC*NSF en het Universitair Medisch Centrum Utrecht. Voor ieder van de sporten is een representatief panel van clubs samengesteld die gedurende het seizoen de blessures registreerden. BIS maakt gebruik van internet waarbij via een speciale website informatie over blessures en herstel kan worden ingevoerd en opgevraagd. De ingevoerde informatie wordt verzameld in een database en via de website direct teruggekoppeld naar de verenigingen. Daarbij kan de vereniging zich spiegelen aan het beeld van het panel. Via de website wordt ook informatie aangeboden over blessures, behandeling en preventie. BIS is kort samengevat een blessure registratie en informatiesysteem dat richting kan geven aan een preventieve aanpak van sportblessures voor verenigingen, sporters en sportbonden. De blessure-incidenties (aantal blessures per uur sport) voor de vier sporten zijn: Hockey: 0,8 Korfbal 1,4 Voetbal 1,3 Hardlopen 0,6 Per sport verschilt de blessure-incidentie aanzienlijk. Maar ook zijn er verschillen in blessure-incidenties tussen training/wedstrijd, zaal/veld, senioren/junioren en het niveau waarop wordt gespeeld. Ook tussen verenigingen doen zich interessante verschillen voor. Juist dit soort informatie kan een handvat bieden voor preventie op maat. In het rapport wordt onder meer beschreven welke lokalisaties (met name knie, enkel) en diagnoses (kneuzing, verstuiking, spier/bandletsel) in de diverse sporten optreden. Hardlopen kent daarbij een ander blessurepatroon in vergelijking met de overige drie sporten. Ook wordt ingegaan op de factoren die hebben bijgedragen aan de blessures en de preventieve maatregelen die zijn getroffen. BIS biedt (in principe alle) bonden en verenigingen de mogelijkheid een goed beeld op te bouwen van de sportblessures en preventie op maat te ontwikkelen. Voorwaarde hiervoor is een systematische en goede registratie gedurende één seizoen om een goed databestand op te bouwen waaraan men zich kan spiegelen. Een blessure portal waarin alle informatie betreffende sportblessures bij elkaar komt kan daarnaast een belangrijke bijdrage leveren voor een goede verdere implementatie van BIS.

4 TNO-rapport KvL/P&Z / 99 Summary The number of sports injuries in the Netherlands is about 1.5 million every year. An adequate registration is necessary to gain insight in frequency, characteristics and consequences of sports injuries and the effect of preventive measures. TNO Quality of Life has developed a web based registration system called BIS (Injury Information System) to support sports organisations and clubs to register systematically sports injuries in their organisation. During the season and the system was used for hockey, korfball, soccer and running. BIS was developed in cooperation with sports leagues (KNVB, KNHB, KNKV, KNAU) a great number of sports clubs, NOC*NSF and the University Medical Centre Utrecht. For each of the four sports a representative cohort of sports participants (the panel) was followed. Data on background, sports injuries and recovery were collected and registered by injury-contact-persons on a special website. An important function of BIS is providing up to date feedback of injury-data for each individual participating club in comparison with all participating clubs. Additional information on sports injuries, prevention and treatment is available in BIS for each sport. In short BIS a sports injury registration and information system that can support and direct prevention of sports injuries for sports clubs, sports participants and sports leagues. The injury incidences (amount of injuries per hours of sports) for the four sports are: Hockey 0,8 Korfball 1,4 Soccer 1,3 Running 0,6 The differences in incidences are considerable for each sport. There are also differences in incidences between training/match, field/indoor, senior/junior, playing level and individual clubs. This kind of information can help to develop preventive measures tailored for each club. In this report among other things localisation (predominantly knee and ankle) and diagnose (sprain, strain, muscle/ligament damage) are described for each sport. Running for example has a different injury pattern in comparison with the other three sports. Risk factors to sustain a sports injury and preventive measures are also described in this report. In general BIS provides for (all) sports leagues and sports clubs a great opportunity to survey sports injuries and develop tailored prevention. To build a good dataset it is very important to register systematically 100% of all sports injuries during a whole season. This dataset provides feedback for sports leagues and can be used by sports clubs to compare themselves with other sports clubs. A sports injury portal on the internet to bring together all information on sports injuries can be useful for a successful further implementation of BIS.

5 TNO-rapport KvL/P&Z / 99 Inhoudsopgave 1 Inleiding Achtergrond Positionering van BIS Registratie via internet Doelstellingen van het BIS (pilot)project Incidentie van sportblessures in Nederland: hockey, korfbal, voetbal en hardlopen Inleiding Blessures bij hockey, korfbal, voetbal en hardlopen Preventie en sportblessures BIS Methode Inleiding Prospectief cohort onderzoek Panelverenigingen en vrije instroom Onderzoekspopulatie Dataverzameling met BIS Betrokken bonden Definities Data analyse Resultaten BIS hockey Onderzoekspopulatie Achtergrondgegevens geblesseerden Incidentie Karakteristieken van de blessures Samenvatting Resultaten BIS korfbal Onderzoekspopulatie Achtergrondgegevens geblesseerden Incidentie Karakteristieken van de blessures Samenvatting korfbal Resultaten BIS Voetbal Onderzoekspopulatie Achtergrondgegevens geblesseerden Incidentie Karakteristieken van de blessures Samenvatting voetbal Resultaten BIS hardlopen Onderzoekspopulatie Blessures Incidentie Karakteristieken van de blessures Samenvatting hardlopen... 88

6 TNO-rapport KvL/P&Z / 99 8 Samenvatting, conclusies en aanbevelingen Inleiding Aantal blessures en blessure-incidentie Kenmerken van de blessures Risicofactoren sportblessures Behandeling en gevolgen sportblessures Slotconclusies en aandachtspunten voor preventie Literatuur Bijlage(n) A Wijze van berekening incidenties voor beide seizoenen B Achtergrond formulieren hockey, korfbal, voetbal, hardlopen C Blessure formulieren hockey, korfbal, voetbal, hardlopen D Herstel formulieren hockey, korfbal, voetbal, hardlopen

7 TNO-rapport KvL/P&Z / 99 1 Inleiding 1.1 Achtergrond Het is algemeen bekend en geaccepteerd dat lichaamsbeweging en sport een gunstig effect hebben op de gezondheid (Bouchard et al. 1994, Mosterd et al., 1996). In de kabinetsnota Tijd voor sport; Bewegen, Meedoen, Presteren (Ministerie van VWS, 2005) wordt het belang van sport en lichamelijke activiteit nogmaals belicht. Daarnaast is het verminderen van de risico s op het krijgen van sportblessures een punt van blijvende aandacht. Jaarlijks lopen 1,5 miljoen Nederlandse sporters een sportblessure op. Met circa 8-10 miljoen sporters in Nederland (Breedveld &Tiessen- Raaphorst, 2006) betekent het dat theoretisch elk jaar ongeveer één op de vijf sporters geblesseerd raakt (Vriend et al. 2005). Een afname van het aantal sportblessures moet leiden tot een afname van de medische kosten en de duur van het verzuim van arbeid, school en sport (Graafmans et al., 2003). De directe medische kosten ten gevolge van sportblessures in Nederland werden voor het jaar 2000 geschat op 420 miljoen euro (Consument & Veiligheid). De indirecte kosten (productieverlies uitgedrukt in arbeidsverzuim) op 420 miljoen euro. Onderzoek is nodig om het beleid gericht op de blessurepreventie een stevig fundament te geven. De eerste stap in het reduceren van het blessurerisico is het verkrijgen van inzicht in de aard, de omvang en het ontstaan van de blessures. Om goed inzicht te krijgen in deze informatie is door TNO Kwaliteit van Leven een methode ontwikkeld in 2002 om informatie over blessures via een website te verzamelen. Deze methode is succesvol ingezet voor clubs in het betaald voetbal. Op dit moment is het registratiesysteem via Internet verder uitgebreid met informatievoorziening over blessures naar verenigingen en bonden. Het systeem is daarmee verbreed van een blessure registratiesysteem naar een blessure informatiesysteem. Het Blessure Informatie Systeem (BIS) is gedurende het sportseizoen 2004/2005 ingezet bij korfbal, hockey en voetbal en gedurende het seizoen 2005/2006 naast de genoemde sporten ook voor hardlopen. Tevens is gestart met voorbereidingen voor instroom van tennis, fitness en schaatsen. Om de expertise van andere groepen op het terrein van blessurepreventie goed te gebruiken, wordt samengewerkt met het Universitair Centrum Sportgeneeskunde (Utrecht), NOC*NSF en de betrokken sportbonden (KNVB, KNHB, KNKV en KNAU). 1.2 Positionering van BIS De ontwikkeling van een registratiesysteem voor blessures komt voort uit de behoefte om meer sturing te kunnen geven aan blessurepreventie. Om te komen tot gerichte blessurepreventie is informatie nodig over bijvoorbeeld karakteristieken van de sporter (bijv. leeftijd, voorgaande blessures etc.) in combinatie met de omstandigheden van het ontstaan van de blessure (bijv. veldcondities, moment in de wedstrijd, gebruik preventieve tape, etc.). Dit soort informatie kan direct richting geven aan een preventieve aanpak. Een dergelijke registratie is daarmee geheel anders van aard dan bestaande registraties van letsel en ongevallen. In het Letsel Informatie Systeem (LIS) en in Ongevallen en Bewegen in Nederland (OBiN) wordt informatie verzameld over ongevallen in het algemeen en sportongevallen (Den Hertog et al. 2000; Schoots 2002). Dit betekent dat het aantal geregistreerde ongevallen per sport beperkt is en dat de

8 TNO-rapport KvL/P&Z / 99 informatie niet toegespitst is op de sportspecifieke gevaarlijke situaties. Een goede analyse van het vóórkomen van oorzaken voor blessures in de verschillende takken van sport is niet mogelijk. Door het beperkte aantal blessures bij vooral de minder beoefende sporten is ook de schatting van de incidentie onbetrouwbaar. Bovendien zijn in het Letsel Informatie Systeem alleen blessures opgenomen die bij de eerste hulp van ziekenhuizen terecht komen. Dit is uiteraard een belangrijke groep, maar vertegenwoordigt slechts een beperkt deel van het blessureleed. Het systeem zoals voorgesteld in dit project beoogt wel te voorzien in de behoefte aan informatie om te komen tot gerichte blessurepreventieve maatregelen. Daarnaast is het belangrijk dat de blessureregistratie direct zichtbaar is voor de meewerkende sportverenigingen en de sportbonden. Voor de bewustwording en om een goed beleid vorm te kunnen geven is het belangrijk om direct terugkoppeling te geven over de blessures en de mogelijkheden voor preventie. Hierin voorzien bestaande registratiesystemen niet. Resumerend levert BIS, aanvullend op bestaande registraties de volgende producten en diensten: een database per tak van sport met voldoende blessures voor betrouwbare analyses op vóórkomen en risicofactoren; overzichten van de blessures met achtergrondinformatie per tak van sport, inclusief niet medisch behandelde blessures en overbelastingsblessures; een terugkoppeling van informatie over de eigen blessures naar de verenigingen, hiermee fungerend als een administratief systeem binnen verenigingen; voorlichting over diagnose, behandeling en preventie mogelijkheden bij veel voorkomende blessures voor verenigingen, sporters en sportbonden; een consult voor blessures bij een sportarts. 1.3 Registratie via internet Via een speciale website wordt informatie over blessures binnen de vereniging door een vaste contactpersoon binnen de vereniging via een website verwerkt. Trainers, coaches, verzorgers of spelers leveren de informatie aan bij de contactpersoon. Via de website krijgen verenigingen informatie teruggekoppeld voor de eigen administratie, maar ook informatie over de positie van de vereniging ten opzichte van referentiewaarden. Tevens is het systeem uitgebreid met informatie over het ontstaan van blessures, preventie en informatie over behandelstrategieën (Graafmans et al. 2003). 1.4 Doelstellingen van het BIS (pilot)project Om halverwege het pilotjaar (sportseizoen ) een goed beeld te krijgen van de werking van het BIS is een tussenevaluatie uitgevoerd, wat moest leiden tot eventuele verbeteringen van het systeem. Hiervan is verslag gedaan in de tussenrapportage Procesevaluatie Blessure Informatie Systeem (BIS) (Stege, 2005). In deze eindrapportage wordt verslag gedaan van de resultaten van de blessureregistratie gedurende de seizoenen en en wordt ingegaan op de resultaten van het project voor hockey, korfbal, voetbal en hardlopen wat betreft: de prevalentie en incidentie van sportblessures de belangrijkste eigenschappen van sportblessures de belangrijkste risicofactoren voor het optreden van sportblessures de gevolgen van sportblessures. Op basis van de resultaten zullen conclusies en aanbevelingen worden opgesteld.

9 TNO-rapport KvL/P&Z / 99 2 Incidentie van sportblessures in Nederland: hockey, korfbal, voetbal en hardlopen 2.1 Inleiding In dit hoofdstuk wordt op basis van de literatuur een beeld geschetst van aantal en aard van blessures bij hockey, korfbal, voetbal en hardlopen ter vergelijking met de resultaten van BIS die in de volgende hoofdstukken zullen worden gepresenteerd Ook wordt ingegaan op de preventie van sportblessures. 2.2 Blessures bij hockey, korfbal, voetbal en hardlopen In onderstaande tabellen (2.1 t/m 2.8) worden de cijfers getoond uit het Letsel Informatie Systeem en Ongevallen en Bewegen in Nederland , van Consument en Veiligheid en de Universiteit Utrecht voor hardlopen, hockey, korfbal en voetbal. Het betreft (medisch behandelde) acute blessures en het percentage spoedeisende hulp behandelingen. (Hildebrandt et al. 2007). Van belang hierbij is de gehanteerde definitie: Bij OBiN gaat het om letsel of blessures die in de afgelopen 3 maanden zijn opgelopen. Expliciet wordt daarbij genoemd dat ook letsels en blessures die geleidelijk zijn ontstaan en lichte zaken meetellen. Bij LIS gaat het uitsluitend om letsel of blessures die ter behandeling op een spoed eisende hulp afdeling van een ziekenhuis worden aangeboden. Ook voor hockey is het aantal blessures (46) gemeld in OBiN gering. Opvallend is het grote aantal hoofdletsels (28%). Contact met een bal of stick is meestal de oorzaak van blessures. Tabel 2.1 Blessures door hockey n* Aantal Aantal per sporturen Acute blessures (OBiN ) ,0 Medisch behandelde acute blessures (OBiN ) ,86 SEH-behandelingen (LIS ) ,27 Letsel Informatie Systeem (LIS) , Consument en Veiligheid; Ongevallen en Bewegen in Nederland (OBiN) , Consument en Veiligheid * n-getallen op basis waarvan het aantal blessures is vastgesteld.

10 TNO-rapport KvL/P&Z / 99 Tabel 2.2 Jaarlijks percentage SEH-behandelingen i.v.m. een blessure door hockey naar letsel en ongevalsscenario Letsel % Ongevalsscenario % Schouder/arm/hand 35 Contact met object 66 Oppervlakkig letsel/kneuzing pols/hand/vinger 14 Geraakt door bal 36 Fractuur hand/vinger 10 Geraakt door stick 27 Heup/been/voet 35 Val 24 Enkeldistorsie 10 Zwikken 14 Oppervlakkig letsel/kneuzing enkel/voet/teen 9 Overig 10 Oppervlakkig letsel/kneuzing heup/been 5 Hoofd 28 Open wond hoofd 16 Oppervlakkig letsel/kneuzing hoofd 7 Romp 2 Overig <1 Totaal 100 Totaal 100 Bron: Letsel Informatie Systeem , Consument en Veiligheid OBiN registreert voor korfbal een aantal van 15 blessures wat bijna te klein is om een betrouwbare schatting te kunnen maken van het aantal per 1000 sporturen. De cijfers in LIS laten zien dat ook hier de regio heup/been/voet het meest aangedaan is en een val de meest voorkomende oorzaak is. Tabel 2.3 Blessures door korfbal n* Aantal Aantal per sporturen Acute blessures (OBiN ) ,1 Medisch behandelde acute blessures (OBiN) ,58 SEH-behandelingen (LIS ) ,13 Letsel Informatie Systeem (LIS) , Consument en Veiligheid; Ongevallen en Bewegen in Nederland (OBiN) , Consument en Veiligheid * n-getallen op basis waarvan het aantal blessures is vastgesteld. Bij n<10 n-getal te klein voor betrouwbare schatting van aantal en aantal per sporturen Tabel 2.4 Jaarlijks percentage SEH-behandelingen i.v.m. een blessure door korfbal naar letsel en ongevalsscenario Letsel % Ongevalsscenario % Heup/been/voet 56 Val 52 Enkeldistorsie 23 Zwikken 37 Oppervlakkig letsel/kneuzing enkel/voet/teen 10 Contact met object 25 Oppervlakkig letsel/kneuzing heup/been 5 Geraakt door bal 22 Schouder/arm/hand 38 Lichamelijk contact 12 Oppervlakkig letsel/kneuzing pols/hand/vinger 12 Acute fys. belasting 6 Fractuur hand/vinger 11 Overig 4 Hoofd 4 Romp 2 Overig <1 Totaal 100 Totaal 100 Bron: Letsel Informatie Systeem , Consument en Veiligheid

11 TNO-rapport KvL/P&Z / 99 Het aantal blessures in OBiN voor veldvoetbal is aanzienlijk groter (252). Ook voor voetbal is de regio heup/been/voet het meest getroffen en is een val de meest voorkomende oorzaak. Tabel 2.5 Blessures door veldvoetbal n* Aantal Aantal per sporturen Acute blessures (OBiN ) ,8 Medisch behandelde acute blessures (OBiN) ,97 SEH-behandelingen (LIS ) ,23 Letsel Informatie Systeem (LIS) , Consument en Veiligheid; Ongevallen en Bewegen in Nederland (OBiN) , Consument en Veiligheid * n-getallen op basis waarvan het aantal blessures is vastgesteld. Tabel 2.6 Jaarlijks percentage SEH-behandelingen i.v.m. een blessure door veldvoetbal naar letsel en ongevalsscenario Letsel % Ongevalsscenario % Heup/been/voet 56 Val 48 Enkeldistorsie 13 Zwikken 23 Oppervlakkig letsel/kneuzing enkel/voet/teen 11 Lich. contact 30 Oppervlakkig letsel/kneuzing heup/been 8 Trap, schop 15 Distorsie knie 5 Contact met object 13 Schouder/arm/hand 33 Geraakt door bal 9 Oppervlakkig letsel/kneuzing pols/hand/vinger 7 Overig 8 Fractuur hand/vinger 6 Polsfractuur 5 Hoofd 8 Romp 3 Overig <1 Totaal 100 Totaal 100 Bron: Letsel Informatie Systeem , Consument en Veiligheid Voor hardlopen/joggen zijn slechts 51 blessures gemeld in OBiN en uit de cijfers van het LIS blijkt dat blessures in de regio heup/been/voet het meest voorkomen waarbij met name zwikken vaak de oorzaak is. Tabel 2.7 Blessures door hardlopen/joggen n* Aantal Aantal per sporturen Acute blessures (OBiN ) ,90 Medisch behandelde acute blessures (OBiN ) ,40 SEH-behandelingen (LIS ) ,025 Letsel Informatie Systeem (LIS) , Consument en Veiligheid; Ongevallen en Bewegen in Nederland (OBiN) , Consument en Veiligheid. * n-getallen op basis waarvan het aantal blessures is vastgesteld.

12 TNO-rapport KvL/P&Z / 99 Tabel 2.8 Jaarlijks percentage SEH-behandelingen i.v.m. een blessure door hardlopen/joggen naar letsel en ongevalsscenario Letsel % Ongevalsscenario % Heup/been/voet 74 Val 75 Enkeldistorsie 26 Zwikken 43 Oppervlakkig letsel/kneuzing enkel/voet/teen 11 Struikelen 9 Oppervlakkig letsel/kneuzing heup/been 8 Acute fys. belasting 14 Enkelfractuur 5 Overig 11 Fractuur voet/teen 5 Schouder/arm/hand 16 Hoofd 6 Romp 3 Overig 1 Totaal 100 Totaal 100 Bron: Letsel Informatie Systeem , Consument en Veiligheid Uit de gepresenteerde gegevens wordt duidelijk dat voor sporten die veel worden beoefend (voetbal) extrapolaties naar de situatie in Nederland op een redelijk groot aantal waarnemingen zijn gebaseerd. Voor sporten zoals korfbal en hockey is het aantal blessures al dermate beperkt dat extrapolatie naar Nederland en/of uitsplitsing van de informatie naar leeftijd en geslacht problematisch zijn. Voor nog kleinere sporten kan via de bestaande bronnen nauwelijks een goed beeld worden opgebouwd over het aantal en aard van de blessures. 2.3 Preventie en sportblessures In een recent literatuuronderzoek naar de effectiviteit van blessurepreventieve maatregelen is geconcludeerd dat er weinig literatuur beschikbaar is over onderzoek op dit terrein. Ook ten aanzien van de implementatie van maatregelen is weinig literatuur voorhanden. De effectieve maatregelen waarvoor hard bewijs aanwezig is, beperkt zich tot enkelbraces, enkeltape, fietshelmen, en polsbeschermers bij skaten. Preventieve maatregelen waarbij een effect waarschijnlijk is, zijn onder meer: warming-up, schokdempende schoenen, maatregelen gerelateerd aan regelgeving en persoonlijke beschermingsmiddelen (Vriend et al. 2002). In aanvulling op bovengenoemd literatuuronderzoek, is nog een aantal studies uitgevoerd met een substantiële reductie van het aantal blessures, bijvoorbeeld in het voetbal en hockey. In het amateurvoetbal heeft Ekstrand et al. (1983) aangetoond dat een substantiële reductie van het aantal blessures haalbaar is door een set aan interventies toe te passen op het gebied van onder meer training, beschermingsmaterialen, spelregel (handhaving), en medische begeleiding. Het gebruik van gebitsbeschermers blijkt beschermend te werken bij hockeyspelers (Bolhuis et al. 1987). In de literatuur zijn dus aanwijzingen dat blessurepreventie mogelijk is, zoals in bovenstaande voorbeelden is weergegeven. Er kan echter geconcludeerd worden dat het aantal onderzoeken zeer beperkt is. Naast initiatieven voor toepassing van blessurepreventieve maatregelen zoals in Sport Blessure Vrij (Mercus et al. 1999), is ook nader onderzoek naar de achtergronden en preventiemogelijkheden gewenst.

13 TNO-rapport KvL/P&Z / 99 3 BIS Methode 3.1 Inleiding In dit project is BIS toegepast gedurende het sportseizoen bij drie takken van sport en gedurende het seizoen bij vier takken van sport in verenigingsverband. De website van het blessure informatie systeem is uitgebreid met informatie en diensten door het Universitair Centrum Sportgeneeskunde (UCS) (Universitair Medisch Centrum Utrecht en KNVB Zeist) en NOC*NSF. Via de website melden verenigingen blessures aan, krijgen daarmee een beeld van de frequentie en aard van de blessures binnen de vereniging en kunnen informatie opvragen over de optimale zorg en preventie rond blessures. Via de website kunnen bonden zicht krijgen op de blessures binnen de tak van sport en informatie krijgen over het ontstaan van blessures en mogelijke oplossingen hiervoor. 3.2 Prospectief cohort onderzoek Voor de uitvoering van het onderzoek is gekozen voor een prospectief cohort onderzoek waarbij een vaste groep sporters vanuit hockey, korfbal, voetbal en hardlopen gedurende één of twee sportseizoenen ( en/of ) is gevolgd. Gedurende de sportseizoenen zijn systematisch alle relevante gegevens over blessures vastgelegd. Het voordeel van een prospectieve opzet is dat gedetailleerd informatie kan worden vastgelegd. 3.3 Panelverenigingen en vrije instroom Uitgangspunt bij BIS is dat het systeem zowel de verenigingen als de bonden van dienst moet kunnen zijn. Hiervoor krijgen verenigingen en de bond toegang tot de website. Binnen het project worden twee trajecten onderscheiden: 1) gecontroleerd gebruik door een representatief panel van verenigingen, en 2) vrije toegang tot het systeem voor alle verenigingen binnen de gekozen takken van sport Het representatieve panel In overleg met de bond is een representatief panel van verenigingen samengesteld, dat een actueel beeld geeft van de aard van de blessures en de omstandigheden van ontstaan. Representativiteit betekent een goede verdeling ten aanzien van onder meer: de grootte van verenigingen, het niveau van de teams, de verdeling van leeftijd binnen de vereniging en de geografische spreiding van verenigingen. Ook trends in blessures en de invloed van interventies komen in de registraties van verenigingen in het panel naar voren. De sportbond, en mogelijk ook andere beleidsmakers (bijv. NOC*NSF en VWS) kunnen toegang krijgen tot bewerkte gegevens op geaggregeerd niveau uit het representatieve panel. Met sporters, uitgaande van een incidentie van 20-30% in een jaar (verschilt uiteraard sterk per tak van sport), wordt een verandering significant (α=0.05 en β=0.20) aangetoond van 4% (bijv. een toename van 30% naar 34% of een afname van 30% naar 26%). Dit is te realiseren met ongeveer 10 verenigingen afhankelijk van de grootte van de verenigingen. In totaal betekent dit dat er ongeveer 10*4=40 verenigingen intensief zijn voorbereid op de registratie.

14 TNO-rapport KvL/P&Z / 99 Het is uiterst belangrijk dat een compleet beeld verkregen wordt van de blessures binnen de vereniging door een zo optimaal mogelijke registratie. Door gebruik te maken van een panel van verenigingen wordt een beeld verkregen van trends in de tijd van blessures binnen een tak van sport. Hiermee kunnen mogelijke effecten van algemene preventieve maatregelen zichtbaar worden gemaakt. Dit betreft vooral vereniging overstijgende maatregelen, bijvoorbeeld geïnitieerd door de sportbond. Het is ook interessant om de effecten van initiatieven te monitoren die in een deel van de verenigingen wordt toegepast. Hiervoor kan het systeem worden gebruikt om een tijdelijk panel aan te leggen om het effect van de maatregel te meten. Met andere woorden, het systeem is toegankelijk om effecten van interventies buiten het bestaande panel te meten. Bijkomend voordeel is dat het bestaande panel als controlegroep kan fungeren in een onderzoeksopzet Toegang voor alle verenigingen De website staat in principe open voor alle verenigingen binnen de tak van sport. De verenigingen kunnen gebruik maken van: Invoeren van blessuregegevens; Rapportage van eigen blessuregegevens in vergelijking tot referentiegegevens; Informatie over preventie en behandeling. Hiermee kunnen personen die belast zijn met de zorg rond blessures een online administratie bijhouden en rapportages maken. Informatie over blessures in de eigen vereniging in vergelijking met algemene referentiegegevens (uit het panel) in de tak van sport, kan helpen prioriteiten vast te stellen binnen de vereniging ten aanzien van te nemen maatregelen. Op voorhand is het lastig om een inschatting te maken van het aantal verenigingen dat meewerkt aan het systeem. Aanvankelijk zullen de zogenaamde early adoptors als eerste geïnteresseerd zijn om het systeem te gebruiken. Dit zijn waarschijnlijk verenigingen met een meer dan gemiddeld interesseniveau voor de gezondheid rond hun sporters. Het is belangrijk om de drempel voor deelname laag te houden. Dit kan in belangrijke mate bereikt worden door het aanbieden van een toegankelijk en bruikbaar systeem voor verenigingen en door stimulering van het gebruik door bijvoorbeeld de bond. TNO Kwaliteit van Leven verzorgt de werking van het blessureregistratiesysteem, zodat voldoende verenigingen van het systeem gebruik kunnen maken. 3.4 Onderzoekspopulatie Seizoen Gedurende het seizoen hebben drie takken van sport deelgenomen aan BIS, waarbij de volgende aantallen verenigingen zijn ingestroomd: 15 hockeyverenigingen 12 korfbalverenigingen de registratie in voetbal verliep dermate moeizaam dat er onvoldoende gegevens zijn om in deze rapportage te presenteren. Seizoen Gedurende het seizoen hebben 4 takken van sport deelgenomen aan BIS waarbij de volgende aantallen verenigingen zijn ingestroomd: 13 hardloopverenigingen 18 hockey clubs 12 voetbal clubs 14 korfbal verenigingen (panel) + 10 korfballeague verenigingen

15 TNO-rapport KvL/P&Z / 99 Alle verenigingen zijn via de bonden benaderd met uitzondering van de voetbalclubs. De KNVB heeft adressen van voetbalclubs verstrekt en TNO heeft de werving verzorgd. Het aantal verenigingen dat daadwerkelijk de registratie heeft bijgehouden is lager dan de aantallen hierboven genoemd en wordt verder besproken in het hoofdstuk met resultaten. Meer gedetailleerde gegevens over de samenstelling van de panels wordt in de hoofdstukken per sport weergegeven. 3.5 Dataverzameling met BIS Een vaste contactpersoon binnen een vereniging verzamelt de te registreren gegevens over de blessures en herstel. Trainers en coaches van de betrokken teams leveren de informatie aan bij de contactpersoon (figuur 3.1). De verenigingen krijgen via de website ook informatie teruggekoppeld. Zo krijgen verenigingen een beeld van de frequentie en aard van de geregistreerde blessures binnen de vereniging ten opzichte van de referentiewaarden. Team Trainer/coach Registratieformulieren Verzamelpunt formulieren Invoeren van gegevens Contactpersoon Terugkoppelen van informatie Centrale database Figuur 3.1 Dataverzameling met BIS 3.6 Betrokken bonden Met de volgende bonden zijn afspraken gemaakt over de deelname aan het project: KNHB, Koninklijk Nederlandse Hockey Bond KNKV, Koninklijk Nederlands Korfbal Verbond KNVB, Koninklijke Nederlandse Voetbal Bond KNAU, Koninklijke Nederlandse Atletiek Unie Deze bonden hebben de medewerking aan het project toegezegd. In overleg met NOC*NSF en de sportbonden zijn de deelnemende bonden geselecteerd. Bij deze keuze

16 TNO-rapport KvL/P&Z / 99 is rekening gehouden met de door VWS geïdentificeerde risico sporten, de interesse van de bond en de mogelijke samenwerking met de bonden. 3.7 Definities Er zijn verschillende definities geïnventariseerd voor sportblessures en herstel. Uiteindelijk zijn in overleg met de diverse medische commissies van de deelnemende bonden de volgende definities toegepast: Definitie sportblessure: Letsel dat ontstaan is door een wedstrijd of training,waardoor de betrokkene minimaal drie dagen niet wedstrijdfit is. Ook indien geen wedstrijden gespeeld worden, dient de inschatting te worden gemaakt dat de geblesseerde minimaal drie dagen niet wedstrijdfit is. Letsels aan hoofd en gebit moeten altijd gemeld worden, exclusief onschuldige letsels als een schram of een buil. Er is sprake van een (overbelasting) blessure indien aan beide onderstaande voorwaarden is voldaan: het letsel is ontstaan door beoefening van de desbetreffende sport; de speler kan minimaal drie dagen niet meedoen aan eventuele wedstrijden en/of trainingen met de groep, met uitzondering van blessures aan het hoofd en gebitsletsel die altijd gemeld dienen te worden; NB. In geval van een plotse blessure wordt de dag van het optreden van de blessure niet meegerekend. In de praktijk betekent dit dat de blessure ongeveer een halve week moet duren voordat het een blessure genoemd mag worden. Bij een maal per week een training en een maal per week een wedstrijd, betekent dit dat we spreken van een blessure als een wedstrijd of training met de groep gemist wordt. Als er vaker getraind wordt per week, dan kan het betekenen dat er meer dan een wedstrijd of training gemist wordt voordat er sprake is van een blessure. Uitgangspunt blijft: drie dagen na het ontstaan nog zo veel last hebben dat sportparticipatie niet goed mogelijk is. Definitie van herstel: Er is sprake van herstel wanneer de speler weer trainings/wedstrijdfit is. Ook indien geen wedstrijden gespeeld worden, dient de inschatting te worden gemaakt dat de geblesseerde weer trainings/wedstrijdfit is. 3.8 Data analyse De gegevens zijn anoniem verwerkt en een willekeurige code is toegekend aan de verenigingen in de presentatie van de gegevens. Gegevens zijn beschreven in aantallen en percentages met standaard deviaties rond het gemiddelde indien van toepassing. Deze gegevens zijn berekend met SPSS Windows 12.0.

17 TNO-rapport KvL/P&Z / 99 4 Resultaten BIS hockey In dit hoofdstuk worden de resultaten van BIS gepresenteerd voor hockey over het sportseizoen en Onderzoekspopulatie Gedurende het seizoen hebben 15 hockeyverenigingen deelgenomen aan BIS. Zij vormden het representatieve panel en zij waren actief betrokken bij het verzamelen en melden van blessuregegevens via het BIS. In totaal zijn er in dit seizoen spelers bij hockey aangemeld, gemiddeld 114 spelers per vereniging (range ). Van de spelers is 52,9% senior en 47,1% junior (n=902 en n=804) Tijdens het seizoen startten 14 clubs met het verzamelen van achtergrond gegevens. Twee clubs slaagden er niet in blessure- en herstelgegevens te registreren waardoor uiteindelijk de gegevens van 12 clubs zijn meegenomen in de analyses. Er waren 920 spelers in de analyses betrokken, gemiddeld 77 per vereniging (range 41-97). Van deze 920 spelers was 49% senior en 51% junior (n=448 en n=472). In het eerste jaar werd 35 weken geregistreerd en in het tweede jaar 45 weken. Van alle deelnemende verenigingen waren de deelnemende teams verdeeld over verschillende speelniveaus, leeftijd en geslacht. Gedurende het seizoen zijn achtergrondgegevens verzameld van alle spelers over lengte, gewicht, speelervaring, speelpositie, speelniveau en trainings- en wedstrijdexpositie. Voor het seizoen is dit alleen gedaan voor geblesseerde spelers. In de volgende paragraaf worden enkele karakteristieken van de (geblesseerde) spelers weergegeven. 4.2 Achtergrondgegevens geblesseerden In totaal zijn er 144 blessures geregistreerd. Negen hockeyers hadden twee blessures opgelopen (vrouw n=6, man n=3). Het merendeel van de blessures (79%) bestond uit nieuwe blessures, dat wil zeggen dat de sporter deze blessure nog niet eerder heeft gehad. Wanneer er toch sprake was van een recidief (21%) (herhaling van de blessure), was dit in de meeste gevallen een blessure aan de enkel (23%) of knie (18%) In het seizoen zijn er 96 blessures geregistreerd. Zes spelers hadden twee keer een blessure en één speler vier keer (vrouw n=5, man n=2). Het aantal spelers dat één of meer keer geblesseerd is geweest is dan 87. Ook in dit seizoen waren de meeste blessures nieuw (81%). Negentien procent van de blessures was een recidief, waarvan in de meeste gevallen dit een blessure aan de enkel (22%), hamstrings (17%) of bovenbeen (17%) betrof. De tabellen 4.1 en 4.2 geven enkele karakteristieken van de geblesseerde spelers per seizoen. De database van seizoen bood tevens de mogelijkheid om de samenstelling van de groep geblesseerden te vergelijken met de niet geblesseerde spelers.

18 TNO-rapport KvL/P&Z / 99 Tabel 4.1: Karakteristieken van geblesseerde spelers (m- v) bij hockey Leeftijd (jr) Geblesseerden (man n=58; vrouw n=77) Gemiddeld Stand. Dev Range Man Vrouw Gewicht (kg) Man Vrouw Lengte (cm) Man Vrouw Jaren speelervaring Man Vrouw Tabel 4.2: Karakteristieken van geblesseerde en niet geblesseerde spelers (m- v) bij hockey Leeftijd (jr) Gemiddeld Geblesseerden (man n=39; vrouw n=48) Stand. dev Niet geblesseerden (man n=359 ; vrouw n=474) Range Gemiddeld Stand. dev Range P-waarde Man ,01 Vrouw ,01 Gewicht (kg) Man ,01 Vrouw ,30 Lengte (cm) Jaren Man ,17 Vrouw ,73 speelervaring Man ,02 Vrouw ,02 In seizoen was de groep geblesseerde mannen gemiddeld ouder, zwaarder en langer actief speler dan de groep niet-geblesseerde mannen. Ook de groep geblesseerde vrouwen was gemiddeld ouder en langer actief speler dan de niet-geblesseerde vrouwen, maar zij verschilden niet in lichaamsgewicht. Regressie analyses wijzen uit dat in het seizoen de variabelen lengte, gewicht en jaren speelervaring geen voorspellende waarden zijn voor het krijgen van een blessure. Ook in het seizoen werd voor lengte en gewicht geen significant verband gevonden. Wel werd voor een licht verhoogde kans op het krijgen van een blessure gevonden voor jaren speelervaring, waarbij spelers die meer jaren actief speler zijn 1,1 keer meer kans hebben op een blessure (OR = 1,1: 95% CI 1,0 1,1; p < 0,01).

19 TNO-rapport KvL/P&Z / 99 In tabel 4.3 wordt de verdeling van blessures naar geslacht en junioren/senioren weergegeven. Tabel 4.3: Geblesseerde spelers naar geslacht en junioren / senioren seizoen en Seizoen Seizoen Geslacht Aantal (n) Percentage (%) Aantal (n) Percentage (%) Man 58 43% 39 45% Vrouw 77 57% 48 55% Junioren 32 22% 25 29% Senioren % 62 71% De verhouding naar geslacht en naar junioren/senioren zijn in beide seizoenen ongeveer gelijk. Aan de hand van de blessure incidentie is nagegaan of het geslacht en junior/senior voorspellende waarden voor het oplopen van een blessure zijn (zie paragraaf 4.3). Hockeyers spelen met vaste speelposities tijdens een wedstrijd, waarbij vier verdedigers, drie middenvelders, drie aanvallers en een keeper in het veld staan; deze verdeling kan variëren door de gekozen speltactiek. Voor hockey geldt dan ook dat er onderscheid gemaakt kan worden in verschillende speelposities van geblesseerde spelers. Tabel 4.4 laat de vaste speelpositie van de geblesseerde spelers zien voor het seizoen Tabel 4.5 toont de vaste speelpositie van de totale groep spelers en het aantal blessures per positie voor het seizoen Tabel 4.4: Vaste speelpositie geblesseerde spelers Speelpositie Aantal geblesseerde spelers Percentage (%) Verdediging 50 35% Middenveld 50 35% Aanval 32 22% Keeper 9 6% Onbekend 3 2% Tabel 4.5: Vaste speelpositie totale groep aangemelde spelers en aantal blessures per positie Speelpositie Totaal aantal Aantal spelers spelers % Aantal blessures Speelpositie 0,06 Verdediging % 17 18% Geblesseerde spelers % P-waarde Odds Ratio 95% Betrouw baarheids interval Middenveld % 31 32% 0,03 2,0 1,1 3,7 Aanval % 32 33% 0,08 2,3 1,3 4,3 Keeper 78 9% 7 9% 0,13 1,9 0,8 4,5 Onbekend 55 6% 9 7% - Voor seizoen wordt een trend gevonden voor de speelpositie als een risicofactor voor blessures. Als de verdeling van de blessures over de verschillende

20 TNO-rapport KvL/P&Z / 99 posities wordt vergeleken met de verdeling van de posities voor de totale groep sporters, valt op dat verdedigers minder en aanvallers meer blessures oplopen dan mag worden verwacht op basis van de aantallen van de totale groep. De risico s ten aanzien van de speelpositie in tabel 4.5 zijn berekend ten opzichte van het risico voor een verdediger. Middenvelders en aanvallers hebben beide een significant verhoogd risico ten opzichte van verdedigers met respectievelijk Odds Ratio s van 2,0 en 2,3. Middenvelders en aanvallers lopen dus twee keer zoveel risico op het krijgen van een blessure dan verdedigers. Ook kan een verdeling worden gemaakt naar de plek in het veld waar de speler zich bevond op het moment van ontstaan van een blessure tijdens de wedstrijd (tabel 4.6). Deze verdeling laat zien dat de meeste blessures ontstaan als de speler zich op een aanvallende positie in het veld of op het middenveld bevindt. Deze bevinding komt overeen met de verhoogde kans voor aanvallers en middenvelders op het krijgen van een blessure. Tabel 4.6: De plek waar de speler zich tijdens de wedstrijd in het veld bevond op het moment van optreden van de blessure en Seizoen Seizoen Positie Aantal Percentage (%) Aantal Percentage (%) Keeper 4 3% Verdediging 36 25% 16 17% Eigen 23m-gebied 10 11% Eigen cirkel 6 6% Middenveld 32 22% 20 21% Aanval 26 18% 26 27% 23m-gebied tegenstander 4.3 Incidentie 15 15% Cirkel aanvallend 11 12% Cirkel 5 4% Onbekend 41 29% 34 35% De resultaten van het totale aantal blessures, zijn weergegeven in tabel 4.7. Er zijn in totaal 144 blessures geregistreerd via het BIS in en 96 in

21 TNO-rapport KvL/P&Z / 99 Tabel 4.7: ( Absolute) aantal blessures per club bij hockey en Hockey Hockey Clubs S B H Clubs S B H A A B B C C D D E E F F G G H H I I J J K K L L M N O Totaal S=aantal spelers, B=aantal blessures, H=aantal herstelde blessures Incidentiecijfers De wijze van berekening van de incidentie cijfers is weergegeven in bijlage A. Gedurende het seizoen zijn gegevens betreffende de expositie vastgelegd per team. Er is een schatting gemaakt van de trainings- en wedstrijdexpositie. Tijdens het seizoen is een verbeterslag gemaakt en is van alle spelers persoonlijk de trainings- en wedstrijdexpositie vastgelegd. Aangezien de expositie van belang is bij het berekenen van de incidentie zal voor seizoen een reëler beeld gegeven kunnen worden van de incidentie dan het seizoen ervoor. Incidentie Gedurende een periode van 35 weken zijn 144 blessures gemeld, bij 135 spelers (totale populatieomvang is 1.706). Dit betekent dat 8% van de spelers minimaal één maal geblesseerd is geweest. Gemiddeld hebben geblesseerde spelers 1,1 blessures gehad. De gemiddelde periode dat een speler in de studie participeerde, bedroeg 35 weken. Het totale aantal trainingsuren van alle sporters in de onderzoeksperiode van 35 weken bedroeg: 2,7 uur x sporters x 35 weken = trainingsuren; Voor de 44 blessures die tijdens de training zijn ontstaan betekent dit de volgende incidentie: Incidentie tijdens training hockey (44 / ) x = 0,3

22 TNO-rapport KvL/P&Z / 99 Het totale aantal wedstrijduren van alle sporters in de onderzoeksperiode van 35 weken bedroeg: 1,2 uur x sporters x 35 weken = wedstrijduren. Voor de 100 blessures die tijdens de wedstrijden zijn ontstaan betekent dit de volgende incidentie: Incidentie tijdens wedstrijd hockey (100 / ) x = 1,4 Het totale incidentiecijfer voor hockey is 0,6. Dit wil zeggen dat per uur hockey (wedstrijden en trainingen) 0,6 blessures ontstaan. Incidentie Gedurende een periode van 45 weken zijn 96 blessures gemeld bij 87 spelers (totale populatieomvang is 920). Dit betekent dat 10% van de spelers minimaal één maal geblesseerd is geweest. Gemiddeld hebben de spelers 1,1 blessure gehad. De totale trainingsduur is als volgt berekend: 34 (gemiddeld aantal weken) x 2,99 (gemiddelde duur in uren) x 920 (aantal spelers) = ,2 uur Voor de 24 blessures die tijdens de training zijn ontstaan betekent dit de volgende incidentie: Incidentie tijdens training hockey (24/93.527,2) x 1000 = 0,3 De totale wedstrijd expositie is als volgt berekend: 24,9 (gemiddeld aantal weken) x 1,14 (gemiddelde duur in uren) x 920 (aantal spelers) = ,12 uur Voor de 70 blessures die tijdens de wedstrijd zijn ontstaan betekend dit de volgende incidentie: Incidentie tijdens wedstrijden hockey (70/26.115,12) x 1000 = 2,7 Het totale incidentiecijfer voor hockey is 0,8. Dit wil zeggen dat per uur hockey (wedstrijden en trainingen) 0,8 blessures ontstaan. Incidentie naar geslacht en leeftijdsklasse Voor het seizoen is het gemiddelde incidentiecijfer voor trainingsexpositie en voor wedstrijdexpositie vergeleken tussen mannelijke en vrouwelijke spelers (tabel 4.8). Voor trainingsincidentie kon voor 4 mannen en 1 vrouw de trainingsexpositie niet berekend worden (niet opgegeven) (N man = 394, N vrouw = 521). Voor wedstrijdincidentie kon voor 1 man de wedstrijdexpositie niet berekend worden (N man = 397, N vrouw = 522). De gegevens in tabel 4.8 laten zien dat er geen verschil bestond voor incidentie tijdens trainingen en tijdens wedstrijden tussen mannelijke en vrouwelijke spelers.

23 TNO-rapport KvL/P&Z / 99 Tabel 4.8: Gemiddelde incidentiecijfer en standaard deviatie (St. Dev.) tijdens training en tijdens wedstrijd naar geslacht en leeftijdsklasse voor seizoen Geslacht Gemiddelde incidentie Incidentie Training St. Dev. P-waarde Gemiddelde incidentie Incidentie Wedstrijd St. Dev. Man 0,3 2,2 2,9 11,3 P-waarde Vrouw 0,3 2,5 0,88 2,9 11,2 0,92 Leeftijdsklasse Junioren 0,1 1,3 1,5 7,8 Senioren 0,5 3,1 0,03 4,3 13,9 <0,01 Tevens is voor het seizoen het gemiddelde incidentiecijfer voor trainingsexpositie en voor wedstrijdexpositie vergeleken tussen junioren en senioren. Voor trainingsincidentie kon voor twee junioren en drie senioren de trainingsexpositie niet berekend worden (niet opgegeven) (N junior = 470, N senior = 445). Voor wedstrijdincidentie kon voor een junior de wedstrijdexpositie niet berekend worden (n junior = 471, n senior = 448). Senioren hebben een significant hoger incidentiecijfer voor wedstrijd en training en in totaal een bijna 3 maal zo grote kans voor het krijgen van een blessure ten opzichte van een junior (OR = 2,8: 95% CI 1,8 4,7; p <0,01). 4.4 Karakteristieken van de blessures Moment van ontstaan De meeste blessures zijn ontstaan tijdens het spelen van een wedstrijd. Dit geldt voor beide seizoenen (66% in en 73% in ). Het aantal blessures dat is ontstaan tijdens of na de training ligt veel lager (29% in en 25% in ). De meeste blessures waren acuut, als gevolg van een direct trauma (79% in en 81% in ). Bij zeven procent van de blessures zat de speler voorafgaand aan de blessure nog op de reservebank voor gemiddeld 15 minuten (range 5-50 minuten). Aangezien niet bekend is hoeveel spelers er in totaal op de reservebank zaten is het lastig hier een waardeoordeel aan te geven. Regressie analyses wijzen uit dat intensief trainen (meer dan 150 minuten per week) geen verband heeft met het al dan niet acuut ontstaan van een blessure. Uit de resultaten is duidelijk op te maken dat de meeste blessures ontstaan tijdens het spelen van wedstrijden. De fase waarin een wedstrijd zich bevindt, kan van invloed zijn op het ontstaan van een blessure. Een wedstrijd is verdeeld in kwarten, een eerste en tweede helft van de eerste helft en een eerste en tweede helft van de tweede helft. Het moment waarop blessures ontstonden tijdens een hockeywedstrijd in was gelijkmatig verdeeld over de vier wedstrijddelen (fig. 4.1). In dit jaar is alleen de wedstrijd opgedeeld in fasen; de training werd als een geheel beschouwd. Er zijn dan ook geen gegevens bekend in welke fase van de training de blessures ontstonden.

24 TNO-rapport KvL/P&Z / percentage e helft 1e helft 2e helft 1e helft 1e helft 2e helft 2e helft 2e helft Onbekend moment van ontstaan wedstrijd blessure Figuur 4.1: Moment in de wedstrijd waarop een blessure is ontstaan Gedurende het seizoen werd niet alleen de wedstrijd maar ook de training verdeeld in vier kwarten. In onderstaande figuur is te zien in welk deel van de wedstrijd/training de meeste blessures vielen Percentage training wedstrijd e helft 1e helft 2e helft 1e helft 1e helft 2e helft 2e helft 2e helft Onbekend moment ontstaan blessure Figuur 4.2: Moment in de wedstrijd of training waarop een blessure is ontstaan De verdeling van het moment waarop een blessure ontstond verschilt tussen training en wedstrijd (p < 0,01). Opvallend is dat blessures die tijdens de training ontstonden voornamelijk aan het begin van de training werden opgelopen, terwijl de blessures die tijdens de wedstrijd ontstonden voornamelijk aan het einde van de beide wedstrijdhelften werden opgelopen.

25 TNO-rapport KvL/P&Z / 99 Tijdens de winterstop kunnen er wedstrijden in de zaal gespeeld worden. Aangezien niet ieder participerend team hiervoor heeft gekozen, is de afspraak met de verenigingen gemaakt om alleen blessures van veldhockey te registreren. Het type veld waarop veldhockey gespeeld werd en waar blessures zijn ontstaan varieerde gedurende het veldseizoen (tabel 4.9). Met de verzamelde gegevens kon niet vastgesteld worden of het type veld een risicofactor is voor het al dan niet ontstaan van een blessure. Wel is gekeken of het type veld invloed heeft op het acuut of geleidelijk ontstaan van een blessure. Het type veld bleek geen risicofactor voor het acuut of geleidelijk ontstaan. Tevens verschilden de soorten velden niet van elkaar voor wat betreft de lokalisatie van de blessure en voorlopige diagnose. Tabel 4.9: Type veld waar blessures zijn ontstaan bij hockey Seizoen Seizoen Soort veld Aantal Percentage Aantal Percentage Natuurgras 0 0 Kunstgras: Water kunstgras 39 27% 11 11% Semi-water-zand Ingestrooid 7 5% 13 14% Zand ingestrooid 85 59% 71 74% Onbekend 12 9% 1 1% Lokalisatie De lokalisaties van de blessures worden voor beide seizoenen weergegeven in figuur 4.3. Het merendeel van de blessures was gelokaliseerd aan de onderste extremiteiten. De enkel en de knie waren het meest getroffen, gevolgd door vinger/duim en aangezicht. Vooral in het seizoen was het percentage aangezichtsblessures hoog. Hierbij moet vermeld worden dat voor seizoen expliciet aan de clubs gevraagd was om alle blessures aan hoofd/gelaat/gebit te melden.