Rumineren na de dood van een dierbare: vermijding of confrontatie?

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Rumineren na de dood van een dierbare: vermijding of confrontatie?"

Transcriptie

1 Rumineren na de dood van een dierbare: vermijding of confrontatie? Maarten Eisma, Henk Schut, Margaret Stroebe, Wolfgang Stroebe, Jan van den Bout en Paul Boelen

2 Hoofdlijnen Achtergrond project Centrale probleemstelling Eye tracking experiment Kernbevindingen Praktische implicaties

3 Wat is verlies? Het verlies van een dierbare - Extreem stressvolle gebeurtenis - Roept uiteenlopende gevoelens en gedragingen op - Een meerderheid heeft geen professionele hulp nodig - Een minderheid ontwikkelt psychische problemen

4 Wat is rumineren? Het begint veel weg te krijgen van een dwangneurose. Voortdurend speur ik Tonio s levensloop af, op zoek naar loze momenten die misschien, zonder zijn bestaan overhoop te gooien, te rekken of in te korten waren geweest, opdat zoveel jaar later, op eerste Pinksterdag 2010, Tonio s fiets en de onbekende auto rakelings langs elkaar heen geschoten waren. Ik versleutel zo n superkorte tijdspanne zo discreet en voorzichtig dat er aan zijn levensloop ogenschijnlijk niets verandert. Zijn al bekende, latere bestaan, raakt er niet door ontregeld of aangetast. (A. F. Th. Van der Heijden, 2010)

5 Wat is rumineren? Rumineren is herhaaldelijk zelfgericht nadenken over negatieve gebeurtenissen en/of negatieve gevoelens. (Michael et al., 2007) Geassocieerd met en voorspeller van psychopathologie. Response Styles Theory (Nolen-Hoeksema, 1999, 2001) Rumineren, het tegenovergestelde van vermijding 1) maakt negatieve gedachten toegankelijk 2) belemmert probleemoplossen 3) vermindert instrumenteel gedrag Rumination as Avoidance Hypothese (Stroebe et al., 2007) Chronisch rumineren dient als vermijding van pijnlijke aspecten van de realiteit van het verlies

6 Onderzoek Doel Onderzoeken of hoog en laag ruminatoren verschillen in de mate waarin zij de realiteit van het verlies vermijden op aandachtsniveau. Deelnemers 54 Nabestaanden Hoog ruminatoren (n=26) en laag ruminatoren (n=26) Geen verschil op achtergrondvariabelen Opzet Vragenlijsten Eye tracking taak

7 Eye tracking Oogfixaties gemeten met infraroodtechnologie 24 aanbiedingen van 10 sec per aanbieding 2 stimulicombinaties willekeurig getoond

8 Vreemde + neutraal woord Overledene + verlieswoord

9 Verwachtingen Vigilantie-vermijdingshypothese Vigilantie Wanneer mensen bang zijn voor bepaalde stimuli zullen zij hier voordat zij bewust waarnemen (0-500 milliseconden) automatisch een verhoogde aandacht vertonen voor deze stimuli. Vermijding Voor dezelfde angstopwekkende stimuli zullen zij, nadat zij bewust zijn geworden wat zij zien (na 500 á 1000ms), hun aandacht afwenden van deze stimuli. Hypothese Wij verwachten bij hoog ruminatoren ten opzichte van laag ruminatoren vigilantie en vermijding tonen voor foto overledene mét verlieswoord

10 Analyses kijktijden (0-1500ms) Vigilantie en vermijding Verschillen hoog en laag ruminatoren in kijktijd voor de combinatie van foto s en woorden in de eerste 1500 ms? Nee, maar Hoog en laag ruminatoren verschllen wél in kijktijd voor woorden in de eerste 1500 ms.

11 MILLISECONDEN KIJKTIJD VERLIESWOORD HOOG RUM LAAG RUM MS MS MS

12 MILLISECONDEN KIJKTIJD NEGATIEF WOORD HOOG RUM LAAG RUM MS MS MS

13 MS KIJKTIJD NEUTRAAL WOORD HOOG RUM LAAG RUM MS MS MS

14 Analyses kijktijd ( ms) Vermijding Verschillen hoog en laag ruminatoren in kijktijd voor de combinatie van foto s en woorden? Nee, maar Hoog en laag ruminatoren verschillen wél in kijktijd voor foto s van de overledene en de vreemde

15 MILLISECONDEN GEMIDDELDE KIJKTIJD ( MS) RUM LAAG RUM HOOG FOTO VR FOTO OV (F= 21.94, p <.001, η =.08)

16 Analyses fixatietijd Verschillen hoog en laag ruminatoren in gemiddelde fixatietijd voor de combinatie van foto s en woorden? Nee, maar Hoog en laag ruminatoren verschillen wél in gemiddelde fixatietijd voor foto s van de overledene en de vreemde

17 MILLISECONDEN GEMIDDELDE FIXATIETIJD RUM LAAG RUM HOOG FOTO VR FOTO OV (F= 11.41, p <.001, η =.05)

18 Conclusie - Hoog ruminatoren tonen vigilantie en vermijding van verlieswoorden vergeleken met laag ruminatoren - Hoog ruminatoren vermijden de foto van de overledene door hier minder en minder lang per keer naar te kijken dan laag ruminatoren. Dus: hoog ruminatoren vermijden verliesgerelateerde beelden en woorden meer dan laag ruminatoren. Kanttekeningen - Complexe interactie-effecten niet significant. Powerproblemen? - Waarom vinden we een verschil tussen reacties op verlieswoorden en foto s?

19 Praktische implicaties Als rumineren confrontatie is zijn afleidingstechnieken geïndiceerd om ruminatie en rouwsymptomen te verminderen bij nabestaanden met chronische ruminatie en gecompliceerde rouw. Als rumineren vermijding is, dan zijn confrontatietechnieken geïndiceerd om ruminatie en rouwsymptomen te verminderen bij nabestaanden met chronische ruminatie en gecompliceerde rouw

20 Vragen? Maarten Eisma, Universiteit Utrecht tel:

Heeft positieve affectregulatie invloed op emotionele problemen na ingrijpende gebeurtenissen?

Heeft positieve affectregulatie invloed op emotionele problemen na ingrijpende gebeurtenissen? Heeft positieve affectregulatie invloed op emotionele problemen na ingrijpende gebeurtenissen? Lonneke I.M. Lenferink Rijksuniversiteit Groningen, Universiteit Utrecht Paul A. Boelen Universiteit Utrecht,

Nadere informatie

Effectiviteit van metacognitieve therapie voor gegeneraliseerde angststoornis: een overzicht Colin van der Heiden

Effectiviteit van metacognitieve therapie voor gegeneraliseerde angststoornis: een overzicht Colin van der Heiden Ruminatie na de dood van een dierbare: vermijding of confrontatie? Maarten Eisma, Henk Schut, Margaret Stroebe, Wolfgang Stroebe, Jan van den Bout, Paul Boelen Effectiviteit van metacognitieve therapie

Nadere informatie

Rouw na een niet-natuurlijke dood

Rouw na een niet-natuurlijke dood Rouw na een niet-natuurlijke dood Yarden Symposium Afscheid na een niet-natuurlijke dood Donderdag 14 november 2013 Prof. dr. Paul Boelen Universiteit Utrecht Wat is rouw? Inhoud Wat is niet-natuurlijke

Nadere informatie

rouw Masé Sutterland DGO Morning never comes to an end it is a process of remembering, not one of leaving behind - S.

rouw Masé Sutterland DGO Morning never comes to an end it is a process of remembering, not one of leaving behind - S. rouw Morning never comes to an end it is a process of remembering, not one of leaving behind - S. Freud 1923 Masé Sutterland DGO 05-10-2018 Doel van deze middag Kennismaken met visies op rouw Welke vragen

Nadere informatie

Gecompliceerde rouw na verlies van een dierbare. basis-ggz

Gecompliceerde rouw na verlies van een dierbare. basis-ggz Gecompliceerde rouw na verlies van een dierbare Denk biedt hulp aan mensen tussen de 18 en 75 jaar met lichte en matig-ernstige psychische klachten. Behandeling bij Denk past binnen de generalistische.

Nadere informatie

Samenvatting (Summary in Dutch)

Samenvatting (Summary in Dutch) Samenvatting (Summary in Dutch) Burnout, een toestand van mentale uitputting door chronische stress in de werksituatie, vormt een ernstig maatschappelijk probleem dat momenteel veel aandacht krijgt. In

Nadere informatie

Theorie! Cognitive Bias Modification! Resultaten onderzoek!

Theorie! Cognitive Bias Modification! Resultaten onderzoek! Cognitive Bias Modification Resultaten onderzoek December 2013 Jules Reijnen Ron Jacobs Theorie Cognitive Bias Modification (CBM) is een recent onderzoeksgebied dat zich richt op de vertekening (bias)

Nadere informatie

University of Groningen. Kortdurende online exposuretherapie voor gecompliceerde rouw Eisma, Maarten

University of Groningen. Kortdurende online exposuretherapie voor gecompliceerde rouw Eisma, Maarten University of Groningen Kortdurende online exposuretherapie voor gecompliceerde rouw Eisma, Maarten Published in: Ruimte maken voor verlies en rouw in therapie IMPORTANT NOTE: You are advised to consult

Nadere informatie

FEEL-KJ. Vragenlijst over emotieregulatie bij kinderen en jongeren. HTS Report. Joris van Doorn ID 5107-5881 Datum 04.04.2016.

FEEL-KJ. Vragenlijst over emotieregulatie bij kinderen en jongeren. HTS Report. Joris van Doorn ID 5107-5881 Datum 04.04.2016. FEEL-KJ Vragenlijst over emotieregulatie bij kinderen en jongeren HTS Report ID 5107-5881 Datum 04.04.2016 Zelfrapportage FEEL-KJ Inleiding 2 / 27 INLEIDING De FEEL-KJ brengt de strategieën in kaart die

Nadere informatie

Perseverative cognition: The impact of worry on health. Nederlandse samenvatting

Perseverative cognition: The impact of worry on health. Nederlandse samenvatting Perseverative cognition: The impact of worry on health Nederlandse samenvatting Nederlandse samenvatting Perseveratieve cognitie: de invloed van piekeren op gezondheid Iedereen maakt zich wel eens zorgen.

Nadere informatie

FEEL-E. Vragenlijst over emotieregulatie bij volwassenen. HTS Report. Simon Janzen ID 4589-2 Datum 11.11.2015. Zelfrapportage

FEEL-E. Vragenlijst over emotieregulatie bij volwassenen. HTS Report. Simon Janzen ID 4589-2 Datum 11.11.2015. Zelfrapportage FEEL-E Vragenlijst over emotieregulatie bij volwassenen HTS Report ID 4589-2 Datum 11.11.2015 Zelfrapportage FEEL-E Inleiding 2 / 14 INLEIDING De FEEL-E brengt de strategieën in kaart die volwassenen gebruiken

Nadere informatie

De gevolgen van trauma en stress in de volwassenheid en uitgestelde klachten

De gevolgen van trauma en stress in de volwassenheid en uitgestelde klachten De gevolgen van trauma en stress in de volwassenheid en uitgestelde klachten Cogis Symposium Trauma: late gevolgen voor kinderen en volwassenen 12 oktober 2011 Geert Smid Paul Celan: late gevolgen van

Nadere informatie

Geven en ontvangen van steun in de context van een chronische ziekte.

Geven en ontvangen van steun in de context van een chronische ziekte. Een chronische en progressieve aandoening zoals multiple sclerose (MS) heeft vaak grote consequenties voor het leven van patiënten en hun intieme partners. Naast het omgaan met de fysieke beperkingen van

Nadere informatie

Doodgeboorte Een blik vanuit het rouwdomein

Doodgeboorte Een blik vanuit het rouwdomein Doodgeboorte Een blik vanuit het rouwdomein Let Dillen Oncologisch Centrum, UZ Gent (NKP, FOD) 29 maart 2011 37e week van de Verpleegkundigen en Vroedvrouwen Kursaal Oostende Vertrekpunt Het verwoestende

Nadere informatie

De effecten van het Medisch Onderzoek Vliegramp Bijlmermeer op de

De effecten van het Medisch Onderzoek Vliegramp Bijlmermeer op de Samenvatting De effecten van het Medisch Onderzoek Vliegramp Bijlmermeer op de gezondheidsbeleving van bewoners en hulpverleners In de jaren die volgden op de vliegramp Bijlmermeer op 4 oktober 1992, ontstond

Nadere informatie

Nederlandse Samenvatting

Nederlandse Samenvatting Nederlandse Samenvatting De nadelige gezondheidsrisico s/gevolgen van roken en van depressie en angststoornissen zijn goed gedocumenteerd, en deze aandoeningen doen zich vaak tegelijkertijd voor. Het doel

Nadere informatie

Traumatische rouw Peta Schotanus juni 2017

Traumatische rouw Peta Schotanus juni 2017 Traumatische rouw Peta Schotanus juni 2017 Michael Dudok de Wit: Father and daughter 2 Normale rouw Rouw is een normale reactie op een ingrijpende verlieservaring Rouw treedt alleen op wanneer er sprake

Nadere informatie

Red cheeks, sweaty palms, and coy-smiles: The role of emotional and sociocognitive disturbances in child social anxiety M. Nikolić

Red cheeks, sweaty palms, and coy-smiles: The role of emotional and sociocognitive disturbances in child social anxiety M. Nikolić Red cheeks, sweaty palms, and coy-smiles: The role of emotional and sociocognitive disturbances in child social anxiety M. Nikolić Rode wangen, zweethanden en coy-smiles: De rol van emotionele en socio-cognitieve

Nadere informatie

Hoofdstuk 1 Hoofdstuk 2 Hoofdstuk 3 Hoofdstuk 4

Hoofdstuk 1 Hoofdstuk 2 Hoofdstuk 3 Hoofdstuk 4 SAMENVATTING Chronische nek pijn is vaak het gevolg van een verkeersongeval, en dan met name van een kop-staart aanrijding. Na zo een ongeval ontwikkelen mensen vaak een zeer specifiek klachtenpatroon.

Nadere informatie

SAMENVATTING bijlage Hoofdstuk 1 104

SAMENVATTING bijlage Hoofdstuk 1 104 Samenvatting 103 De bipolaire stoornis, ook wel manisch depressieve stoornis genoemd, is gekenmerkt door extreme stemmingswisselingen, waarbij recidiverende episoden van depressie, manie en hypomanie,

Nadere informatie

Chapter. Samenvatting

Chapter. Samenvatting Chapter 9 9 Samenvatting Samenvatting Patiënten met chronische pijn die veel catastroferende gedachten (d.w.z. rampdenken) hebben over pijn ervaren een verminderd fysiek en psychologisch welbevinden. Het

Nadere informatie

Lezing, 10 december 2004. Relatie tussen sociaal isolement en psychiatrische ziekte

Lezing, 10 december 2004. Relatie tussen sociaal isolement en psychiatrische ziekte Lezing, 10 december 2004 Relatie tussen sociaal isolement en psychiatrische ziekte Dr. Ludwien Meeuwesen, Sociaal psychologe verbonden aan de Universiteit Utrecht, Afdeling Algemene Sociale Wetenschappen,

Nadere informatie

Leven met een amputatie. Chris Leegwater Vinke Psycholoog

Leven met een amputatie. Chris Leegwater Vinke Psycholoog Leven met een amputatie Chris Leegwater Vinke Psycholoog Amputatie 2 Amputatie is voor de geamputeerde meestal een ernstig trauma, niet alleen lichamelijk, maar ook geestelijk. Naast het verlies van de

Nadere informatie

het laagste niveau van psychologisch functioneren direct voordat de eerste bestraling begint. Zowel angstgevoelens als depressieve symptomen en

het laagste niveau van psychologisch functioneren direct voordat de eerste bestraling begint. Zowel angstgevoelens als depressieve symptomen en Samenvatting In de laatste 20 jaar is er veel onderzoek gedaan naar de psychosociale gevolgen van kanker. Een goede zaak want aandacht voor kanker, een ziekte waar iedereen in zijn of haar leven wel eens

Nadere informatie

Cognitieve Gedragstherapie en Mindfulness Based Stress Reduction Therapie voor Angst en Depressie klachten bij volwassenen met

Cognitieve Gedragstherapie en Mindfulness Based Stress Reduction Therapie voor Angst en Depressie klachten bij volwassenen met Cognitieve Gedragstherapie en Mindfulness Based Stress Reduction Therapie voor Angst en Depressie klachten bij volwassenen met Autismespectrumstoornissen: ADASS Achtergrond ADASS Veelvuldig voorkomen van

Nadere informatie

HET EFFECT VAN WHEELIEPOP OP SMARTPHONEGEBRUIK TIJDENS HET FIETSEN

HET EFFECT VAN WHEELIEPOP OP SMARTPHONEGEBRUIK TIJDENS HET FIETSEN HET EFFECT VAN WHEELIEPOP OP SMARTPHONEGEBRUIK TIJDENS HET FIETSEN Een kwantitatief onderzoek onder jongeren in opdracht van het Interprovinciaal Overleg JEROEN HERMANS KJELL MASSEN AMSTERDAM, JULI 2017

Nadere informatie

..en. rouwend. VOOK 6 oktober 2011 ( )Carine. Kappeyne van de Coppello

..en. rouwend. VOOK 6 oktober 2011 ( )Carine. Kappeyne van de Coppello Jong, eigen-wijs..en rouwend VOOK 6 oktober 2011 ( )Carine Kappeyne van de Coppello Krijgen kinderen met de dood te maken? Internationaal onderzoek wijst uit dat van ongeveer 5% van de kinderen tot 16

Nadere informatie

De behandeling van complexe rouw. Jantien Piekstra GZ psycholoog / cognitief gedragstherapeut

De behandeling van complexe rouw. Jantien Piekstra GZ psycholoog / cognitief gedragstherapeut De behandeling van complexe rouw Jantien Piekstra GZ psycholoog / cognitief gedragstherapeut Disclosure of interest Mogelijke belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven

Nadere informatie

Exposure to Parents Negative Emotions in Early Life as a Developmental Pathway in the Intergenerational Transmission of Depression and Anxiety E.

Exposure to Parents Negative Emotions in Early Life as a Developmental Pathway in the Intergenerational Transmission of Depression and Anxiety E. Exposure to Parents Negative Emotions in Early Life as a Developmental Pathway in the Intergenerational Transmission of Depression and Anxiety E. Aktar Summary 1 Summary in Dutch (Samenvatting) Summary

Nadere informatie

Duurzame inzetbaarheid na ingrijpend verlies Lunchbijeenkomst MKB Zwolle, 20 mei dejongeweduwe.nl

Duurzame inzetbaarheid na ingrijpend verlies Lunchbijeenkomst MKB Zwolle, 20 mei dejongeweduwe.nl Duurzame inzetbaarheid na ingrijpend verlies Lunchbijeenkomst MKB Zwolle, 20 mei 2016 Wist u dat... Er jaarlijks circa 230.000 werknemers een dierbare verliezen Er iedere dag in Nederland 4 jonge weduwen

Nadere informatie

Colin van der Heiden

Colin van der Heiden Workshop: Metacognitieve therapie voor de Gegeneraliseerde Angst Stoornis Colin van der Heiden PG-Dag van de Inhoud Complexiteit vraagt maatwerk Rotterdam, 5 oktober 2017 PROGRAMMA inleiding metacognitieve

Nadere informatie

Borderline in het gezin. Koos Krook, sr. preventiefunctionaris GGZ Midden Brabant

Borderline in het gezin. Koos Krook, sr. preventiefunctionaris GGZ Midden Brabant Borderline in het gezin. Koos Krook, sr. preventiefunctionaris GGZ Midden Brabant Inleiding - Stellingen. - Ontstaan psychiatrische aandoeningen. - Wat zien naastbetrokkenen. - Invloed van borderline op

Nadere informatie

Emotieregulatie bij kinderen en jongeren met ADHD

Emotieregulatie bij kinderen en jongeren met ADHD Emotieregulatie bij kinderen en jongeren met ADHD Valerie Van Cauwenberghe en Prof. dr. Roeljan Wiersema Emotieregulatie bij kinderen en jongeren met ADHD Dit onderzoek werd uitgevoerd door: Prof. dr.

Nadere informatie

TOOLKIT ROUW EN VERDRIET

TOOLKIT ROUW EN VERDRIET TOOLKIT ROUW EN VERDRIET ALS JE IEMAND DICHTBIJ VERLIEST. Rouwen: een werkwoord waarvan je de betekenis pas leert kennen als je voor het eerst iemand verliest die veel voor jou betekende. Misschien wil

Nadere informatie

Nieuwsbrief Rouw na Verkeersongeval

Nieuwsbrief Rouw na Verkeersongeval 1 Nieuwsbrief Rouw na Verkeersongeval Deze nieuwsbrief wordt u aangeboden namens de medewerkers van het onderzoek Rouw na verkeersongeval van de Rijksuniversiteit Groningen, Universiteit Utrecht, Arq Psychotrauma

Nadere informatie

Angst: een nuttige emotie, die soms een stoorzender wordt

Angst: een nuttige emotie, die soms een stoorzender wordt Angst: een nuttige emotie, die soms een stoorzender wordt Frits Boer Studieochtend Angst en school 22 januari 2015 Amersfoort Moeder Natuur heeft ons een survival kit meegegeven, met o.a.: Bloedstolling

Nadere informatie

EMDR bij exhibitioneren

EMDR bij exhibitioneren EMDR bij exhibitioneren Resultaten van een pilotstudie Nina ten Hoor, GZ-psycholoog De Waag Leiden 12 november 2015 Inhoud 1. Introductie: een herinnering 2. Achtergrond pilotstudie 3. Waarom EMDR? 4.

Nadere informatie

Focus op motivatie en communicatie

Focus op motivatie en communicatie Focus op motivatie en communicatie P I V O T A L R E S P O N S E T R E A T M E N T V O O R J O N G E K I N D E R E N M E T E E N A U T I S M E S P E C T R U M S T O O R N I S Autisme Moeite met sociale

Nadere informatie

WORK EXPERIENCE PROFILE

WORK EXPERIENCE PROFILE WORK EXPERIENCE PROFILE VANDERHEK METHODOLOGISCH ADVIESBUREAU Werkstress is een verschijnsel dat al jaren sterk de aandacht trekt. Statistieken van ziekteverzuim en arbeidsongeschiktheid geven aan dat

Nadere informatie

Chapter 8. Nederlandse samenvatting

Chapter 8. Nederlandse samenvatting Chapter 8 Nederlandse samenvatting NEDERLANDSE SAMENVATTING Angst is een menselijke emotie die iedereen van tijd tot tijd wel eens ervaart. Veel mensen voelen zich angstig of nerveus wanneer ze bijvoorbeeld

Nadere informatie

Psychotraumatologie: eenheid en verscheidenheid in een veelstromenland. Prof. dr. Rolf Kleber Ede, 19 april 2012

Psychotraumatologie: eenheid en verscheidenheid in een veelstromenland. Prof. dr. Rolf Kleber Ede, 19 april 2012 Psychotraumatologie: eenheid en verscheidenheid in een veelstromenland Prof. dr. Rolf Kleber Ede, 19 april 2012 Waarom werd PTSS destijds geïntroduceerd? Gevolgen van de Vietnam-oorlog Task force in de

Nadere informatie

VERLIES NAAR WINST. bij rouw op het werk. inleiding door Trudy van Gils tgv 75 jarig jubileum uitvaartvereniging Joure op 8 oktober 2010

VERLIES NAAR WINST. bij rouw op het werk. inleiding door Trudy van Gils tgv 75 jarig jubileum uitvaartvereniging Joure op 8 oktober 2010 VAN WELKOM VAN VERLIES NAAR WINST bij rouw op het werk inleiding door Trudy van Gils tgv 75 jarig jubileum uitvaartvereniging Joure op 8 oktober 2010 Enkele overwegingen Wie een kind baart, kan vier maanden

Nadere informatie

Rapport Consumentenonderzoek 2016 Keurmerk Klantgericht Verzekeren

Rapport Consumentenonderzoek 2016 Keurmerk Klantgericht Verzekeren Rapport Consumentenonderzoek 2016 Keurmerk Klantgericht Verzekeren Stichting toetsing verzekeraars Datum: 8 februari 2016 Projectnummer: 2015522 Auteur: Marit Koelman Inhoud 1 Achtergrond onderzoek 3 2

Nadere informatie

VK+ Zelfrapportage. Vragenlijst over veerkracht. Henk Smit

VK+ Zelfrapportage. Vragenlijst over veerkracht. Henk Smit VK+ Zelfrapportage Vragenlijst over veerkracht ID 255-17 Datum 26.05.2015 VK+ Inleiding 2 / 9 INLEIDING De VK+ is een vragenlijst die op basis van zelfrapportage de mentale veerkracht van volwassenen in

Nadere informatie

TSCYC Ouderversie. Vragenlijst over traumasymptomen bij jonge kinderen. Jeroen de Groot. ID 256-18 Datum 24.12.2014. Informant:

TSCYC Ouderversie. Vragenlijst over traumasymptomen bij jonge kinderen. Jeroen de Groot. ID 256-18 Datum 24.12.2014. Informant: TSCYC Ouderversie Vragenlijst over traumasymptomen bij jonge kinderen ID 256-18 Datum 24.12.2014 Informant: Mieke de Groot-Aerts moeder TSCYC Inleiding 2 / 10 INLEIDING De TSCYC is een vragenlijst die

Nadere informatie

Omgaan met littekens. Els Vandermeulen. Psychologe BWC Neder-over-Heembeek Februari 2014

Omgaan met littekens. Els Vandermeulen. Psychologe BWC Neder-over-Heembeek Februari 2014 Omgaan met littekens Els Vandermeulen Psychologe BWC Neder-over-Heembeek Februari 2014 1. Huid 2. Brandwonden 3. Littekens 4. Traumatische gebeurtenis 5. Onzichtbare littekens 6. Psychische problemen 1.

Nadere informatie

INVLOED VAN CHRONISCHE PIJN OP ERVAREN SOCIALE STEUN. De Invloed van Chronische Pijn en de Modererende Invloed van Geslacht op de Ervaren

INVLOED VAN CHRONISCHE PIJN OP ERVAREN SOCIALE STEUN. De Invloed van Chronische Pijn en de Modererende Invloed van Geslacht op de Ervaren De Invloed van Chronische Pijn en de Modererende Invloed van Geslacht op de Ervaren Sociale Steun The Effect of Chronic Pain and the Moderating Effect of Gender on Perceived Social Support Studentnummer:

Nadere informatie

Complexe rouw. Prof. dr. Jos de Keijser. 8 oktober Zorg Diensten Groep. Symposium Kennis & kunde delen in de postmortale zorg

Complexe rouw. Prof. dr. Jos de Keijser. 8 oktober Zorg Diensten Groep. Symposium Kennis & kunde delen in de postmortale zorg faculteit gedrags- en maatschappijwetenschappen Datum 23-10-2014 Complexe rouw Prof. dr. Jos de Keijser 8 oktober Zorg Diensten Groep Symposium Kennis & kunde delen in de postmortale zorg Normale rouw

Nadere informatie

Wat je niet ziet, kan er wel zijn Over jonge mantelzorgers en (levend) verlies. Waar gaan we het vandaag over hebben?

Wat je niet ziet, kan er wel zijn Over jonge mantelzorgers en (levend) verlies. Waar gaan we het vandaag over hebben? Wat je niet ziet, kan er wel zijn Over jonge mantelzorgers en (levend) verlies Waar gaan we het vandaag over hebben? o Wat betekend (levend-) verlies voor kinderen en jongeren? o Wat hebben kinderen van

Nadere informatie

rapporteerden. Er werden geen verschillen gevonden in schoolprestaties, spijbelgedrag en middelengebruik tussen de verschillende groepen.

rapporteerden. Er werden geen verschillen gevonden in schoolprestaties, spijbelgedrag en middelengebruik tussen de verschillende groepen. Samenvatting Samenvatting Depressie en angst zijn de meest voorkomende psychische stoornissen in de adolescentie met een enorme impact op het individu. Veel adolescenten rapporteren depressieve en angst

Nadere informatie

Cultuur, psychiatrie en migratie. Forugh Karimi, psychiater

Cultuur, psychiatrie en migratie. Forugh Karimi, psychiater Cultuur, psychiatrie en migratie Forugh Karimi, psychiater Dee I: bewustwording; cultuur, migratie en acculturatie Deel II: psychiatrie; trauma en PTSS Waarom cultuur? De behoefte van de mens voor de verifieerbare

Nadere informatie

Vragenlijst Beoordelen van wetenschappelijke manuscripten

Vragenlijst Beoordelen van wetenschappelijke manuscripten Vragenlijst Beoordelen van wetenschappelijke manuscripten Welkom bij het onderzoek naar eigenschappen van wetenschappelijke manuscripten. In dit onderzoek willen we daarom nader onderzoeken welke onderdelen

Nadere informatie

Mathilde Descheemaeker Adriaan Spruyt Dirk Hermans

Mathilde Descheemaeker Adriaan Spruyt Dirk Hermans Mathilde Descheemaeker Adriaan Spruyt Dirk Hermans Experimentele psychopathologie Op zoek naar de psychologische processen die een rol spelen bij het ontstaan, in stand houden en terugval van psychopathologie

Nadere informatie

Rouw en veerkracht: Het belang voor palliatieve zorg

Rouw en veerkracht: Het belang voor palliatieve zorg Rouw en veerkracht: Het belang voor palliatieve zorg An Hooghe Klinisch Psychologe Relatie- en Gezinstherapeute Context, UZ Leuven An.Hooghe@uzleuven.be An.hooghe@verbindinginverlies.be Rouw en veerkracht:

Nadere informatie

OW 10.2440. Nameting project Studiekeuzegesprekken NHTV Opleiding International Game Architecture and Design

OW 10.2440. Nameting project Studiekeuzegesprekken NHTV Opleiding International Game Architecture and Design OW 10.2440 Nameting project Studiekeuzegesprekken NHTV Opleiding International Game Architecture and Design Bij de opleiding International Game Architecture and Design zijn de studenten die gestart zijn

Nadere informatie

Omgaan met faalangst en weerstanden! Trainer: Gijs Visser

Omgaan met faalangst en weerstanden! Trainer: Gijs Visser Omgaan met faalangst en weerstanden! Trainer: Gijs Visser Hoe ga jij om met gevoelens van falen of een verlieservaring?? Iedereen krijgt er vroeg of laat mee te maken Er rust een taboe op dit onderwerp

Nadere informatie

Gelukkig ondanks pijn

Gelukkig ondanks pijn Gelukkig ondanks pijn Een online positieve psychologie interventie voor patiënten met chronische musculoskeletale pijn Elke Smeets, Madelon Peters, Marion Feijge, Steven Linton, & Gerhard Andersson Positieve

Nadere informatie

Pediatrische Medische Stress.

Pediatrische Medische Stress. Pediatrische Medische Stress www.zorgvoorhetziekekind.nl @zorgvhziekekind Medisch traumatische stress Wat is het? Hoe herken je het? Wat kunnen we doen? www.nahetziekenhuis.nl www.hetouderkompas.nl www.opkoersonline.nl

Nadere informatie

Schaamte Zelfbeeld en Agressie

Schaamte Zelfbeeld en Agressie Schaamte Zelfbeeld en Agressie Hedy Stegge VU Amsterdam PI Research Agressie Het (opzettelijk) toebrengen van fysieke of psychische schade aan een ander, of hiermee dreigen Reactieve of vijandige agressie

Nadere informatie

Samenvatting. Samenvatting

Samenvatting. Samenvatting Samenvatting 10 Samenvatting Samenvatting Hoe snel word je boos als iemand je provoceert? Het traditionele antwoord op deze vraag is dat het afhangt van je individuele neiging om boos te worden. Als je

Nadere informatie

Wat is belangrijk bij een onderzoek met een intensieve dagboek methode? Valkuilen en voordelen

Wat is belangrijk bij een onderzoek met een intensieve dagboek methode? Valkuilen en voordelen Wat is belangrijk bij een onderzoek met een intensieve dagboek methode? Valkuilen en voordelen Laura Steenhuis, Hanneke Wigman, Sanne Booij, Roos Willemsen en Marike Fowler Wie zijn wij? Laura Steenhuis

Nadere informatie

23/12/15. Met deze workshop staan we stil bij dit onzichtbaar stuk. Diagnose. Lichamelijke en emotionele gezondheid? Verandering op vlak van

23/12/15. Met deze workshop staan we stil bij dit onzichtbaar stuk. Diagnose. Lichamelijke en emotionele gezondheid? Verandering op vlak van 23/12/15 Medefinanciering door Omgaan met verlies van gezondheid Diagnose Met deze workshop staan we stil bij dit onzichtbaar stuk Verandering op vlak van Na aanslepende klachten zelfredzaamheid Gezin

Nadere informatie

Stress, depressie en cognitie gedurende de levensloop

Stress, depressie en cognitie gedurende de levensloop SAMENVATTING Stress, depressie en cognitie gedurende de levensloop Inleiding Cognitief functioneren omvat verschillende processen zoals informatieverwerkingssnelheid, geheugen en executief functioneren,

Nadere informatie

Waarom is dit mij overkomen? Ontwikkeling en validatie van de Utrechtse RouwRuminatieSchaal

Waarom is dit mij overkomen? Ontwikkeling en validatie van de Utrechtse RouwRuminatieSchaal Kort instrumenteel 369 Waarom is dit mij overkomen? Ontwikkeling en validatie van de Utrechtse RouwRuminatieSchaal Maarten Eisma 1, Margaret Stroebe 1, Henk Schut 1, Paul Boelen 1, Jan van den Bout 1 en

Nadere informatie

Enschede 5,7. Werkstuk door een scholier 2172 woorden 21 mei keer beoordeeld. Nederlands. Inleiding

Enschede 5,7. Werkstuk door een scholier 2172 woorden 21 mei keer beoordeeld. Nederlands. Inleiding Werkstuk Nederlands Enqu Enschede Werkstuk door een scholier 2172 woorden 21 mei 2001 te over de ramp in 5,7 66 keer beoordeeld Vak Nederlands Inleiding Dit verslag moeten we maken voor het vak Nederlands.

Nadere informatie

Suïcide bij jongeren Studiedag Depressiepreventie bij adolescenten, Oss, 27/11/2015. G. Portzky

Suïcide bij jongeren Studiedag Depressiepreventie bij adolescenten, Oss, 27/11/2015. G. Portzky Suïcide bij jongeren Studiedag Depressiepreventie bij adolescenten, Oss, 27/11/2015 G. Portzky 1. INLEIDING 1. Definiëring Suïcide Suïcidepoging: Moet er suïcidale intentie aanwezig zijn om van poging

Nadere informatie

Rouw na slachtofferschap

Rouw na slachtofferschap 28-03-2016 1 28-03-2016 1 Rouw na slachtofferschap Bijeenkomst Fonds Slachtofferhulp 1 juli 2016 Prof. dr. Jos de Keijser Wat is niet-natuurlijke dood? 28-03-2016 2 Dood door niet-natuurlijke, traumatische

Nadere informatie

Een dierbare verliezen. Informatie voor nabestaanden

Een dierbare verliezen. Informatie voor nabestaanden 00 Een dierbare verliezen Informatie voor nabestaanden Deze folder is bedoeld voor nabestaanden. U leest hierin over de gevoelens die u kunt ervaren, en hoe u in deze moeilijke tijd goed voor uzelf kunt

Nadere informatie

TSCYC. Vragenlijst over traumasymptomen bij jonge kinderen. HTS Report. Julia de Vries ID Datum Ouderversie

TSCYC. Vragenlijst over traumasymptomen bij jonge kinderen. HTS Report. Julia de Vries ID Datum Ouderversie TSCYC Vragenlijst over traumasymptomen bij jonge kinderen HTS Report ID 15890-3156 Datum 18.07.2017 Ouderversie Informant: Jeroen de Vries Vader INLEIDING TSCYC 2/8 Inleiding De TSCYC is een vragenlijst

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting

Nederlandse samenvatting Nederlandse samenvatting 119 120 Samenvatting 121 Inleiding Vermoeidheid is een veel voorkomende klacht bij de ziekte sarcoïdose en is geassocieerd met een verminderde kwaliteit van leven. In de literatuur

Nadere informatie

Cover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/25815 holds various files of this Leiden University dissertation.

Cover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/25815 holds various files of this Leiden University dissertation. Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/25815 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Jamal, Mumtaz Title: Smoking and the course of anxiety and depression Issue Date:

Nadere informatie

Pijn-Coping-Inventarisatielijst (PCI) Kraaimaat, Bakker & Evers (1997)

Pijn-Coping-Inventarisatielijst (PCI) Kraaimaat, Bakker & Evers (1997) Pijn-Coping-Inventarisatielijst (PCI) Kraaimaat, Bakker & Evers (1997) Achtergrond In de literatuur over (chronische)pijn wordt veel aandacht besteed aan de invloed van pijncoping strategieën op pijn.

Nadere informatie

Cover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/22989 holds various files of this Leiden University dissertation

Cover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/22989 holds various files of this Leiden University dissertation Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/22989 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Pouw, Lucinda Title: Emotion regulation in children with Autism Spectrum Disorder

Nadere informatie

Sociale steun uit eigen kring: Belangrijker dan ooit. Dr. Pieternel Dijkstra Lector Master in Toegepaste Psychologie

Sociale steun uit eigen kring: Belangrijker dan ooit. Dr. Pieternel Dijkstra Lector Master in Toegepaste Psychologie Sociale steun uit eigen kring: Belangrijker dan ooit Dr. Pieternel Dijkstra Lector Master in Toegepaste Psychologie Sociale psychologie Begrijpen hoe mensen met elkaar omgaan en elkaar beïnvloeden en de

Nadere informatie

Een conflict maakt je een ander mens

Een conflict maakt je een ander mens Een conflict maakt je een ander mens Zo doe ik anders nooit Stress vertroebelt ons denken Een conflict gaat meestal gepaard met stress. En stress heeft invloed op de werking van onze hersenen. Onze waarneming

Nadere informatie

Stressmanagement Uitdagingen en hindernissen hoofdstuk 9. Petronette Castrop de Koning

Stressmanagement Uitdagingen en hindernissen hoofdstuk 9. Petronette Castrop de Koning Stressmanagement Uitdagingen en hindernissen hoofdstuk 9 Petronette Castrop de Koning Inhoudsopgave Oplossingen in de fases... 3 Fase 1... 3 Fase 2... 4 Fase 3... 4 Oplossingen in de fases Om vol te houden

Nadere informatie

Persoonlijkheidsstoornissen

Persoonlijkheidsstoornissen Persoonlijkheidsstoornissen PAUL VAN DER HEIJDEN MIRIAM VAN VESSEM Inhoud 1. Wat is een persoonlijkheidsstoornis? 2. Hoe vaak komt het voor? 3. Hoe stellen we een persoonlijkheidsstoornis vast? 4. Wat

Nadere informatie

No part of this book may be reproduced in any way whatsoever without the written permission of the publisher.

No part of this book may be reproduced in any way whatsoever without the written permission of the publisher. Bedankt voor het downloaden van dit artikel. De artikelen uit de (online)tijdschriften van Uitgeverij Boom zijn auteursrechtelijk beschermd. U kunt er natuurlijk uit citeren (voorzien van een bronvermelding)

Nadere informatie

EEN DIERBARE VERLIEZEN

EEN DIERBARE VERLIEZEN EEN DIERBARE VERLIEZEN 994 Inleiding Deze folder is bedoeld voor nabestaanden. U leest hierin over de gevoelens die u kunt ervaren en hoe u in deze moeilijke tijd goed voor uzelf kunt zorgen. U heeft kort

Nadere informatie

Schokbrekers in de communicatie met patiënten en hun naasten

Schokbrekers in de communicatie met patiënten en hun naasten Schokbrekers in de communicatie met patiënten en hun naasten Christien de Jong, psychotherapeut / trainer Amsterdams Instituut voor Gezins- en Relatietherapie christiendejong@hetnet.nl Distress rond overgangen

Nadere informatie

Psychologische behandeling van bipolaire patiënten. Dinsdag 17 januari 2017 Dr. Manja Koenders PsyQ Rotterdam/Universiteit Leiden

Psychologische behandeling van bipolaire patiënten. Dinsdag 17 januari 2017 Dr. Manja Koenders PsyQ Rotterdam/Universiteit Leiden Psychologische behandeling van bipolaire patiënten Dinsdag 17 januari 2017 Dr. Manja Koenders PsyQ Rotterdam/Universiteit Leiden Omgaan met stessoren (1) Stressgevoeligheid Stress Generation theory The

Nadere informatie

HTS Report VK+ Vragenlijst over veerkracht. Jeroen de Vries ID Datum Zelfrapportage. Hogrefe Uitgevers BV, Amsterdam

HTS Report VK+ Vragenlijst over veerkracht. Jeroen de Vries ID Datum Zelfrapportage. Hogrefe Uitgevers BV, Amsterdam VK+ Vragenlijst over veerkracht HTS Report ID 5105-7038 Datum 20.07.2017 Zelfrapportage INLEIDING VK+ 2/10 Inleiding De VK+ is een vragenlijst die op basis van zelfrapportage de mentale veerkracht van

Nadere informatie

Individuele gevoeligheid voor riskant middelengebruik in de adolescentie. Anja Huizink

Individuele gevoeligheid voor riskant middelengebruik in de adolescentie. Anja Huizink Individuele gevoeligheid voor riskant middelengebruik in de adolescentie Anja Huizink Adolescentie = grenzen verkennen Op zoek naar prikkels Brein in ontwikkeling Nucleus accumbens (basale ganglia): -

Nadere informatie

een dierbare verliezen

een dierbare verliezen een dierbare verliezen een dierbare verliezen U heeft kort geleden iemand verloren. Dat kan heel verwarrend zijn. Vaak is het moeilijk te accepteren dat iemand er niet meer is. Soms is het verdriet of

Nadere informatie

Wetenschappelijke Samenvatting. 1. Kwetsbaarheid en emotionele verwerking bij depressie

Wetenschappelijke Samenvatting. 1. Kwetsbaarheid en emotionele verwerking bij depressie Wetenschappelijke Samenvatting 1. Kwetsbaarheid en emotionele verwerking bij depressie In dit proefschrift wordt onderzocht wat spaak loopt in de hersenen van iemand met een depressie. Er wordt ook onderzocht

Nadere informatie

UMC St Radboud. Mindfulness voor vrouwen met borstkanker

UMC St Radboud. Mindfulness voor vrouwen met borstkanker UMC St Radboud Mindfulness voor vrouwen met borstkanker Patiënteninformatie De diagnose borstkanker is ingrijpend en roept vaak veel emoties en reacties op, niet alleen bij uzelf maar ook bij uw naasten.

Nadere informatie

Post-traumatische stress na bevalling. Máasja Verbraak GZ-psycholoog Cognitief Gedragstherapeut VGCt

Post-traumatische stress na bevalling. Máasja Verbraak GZ-psycholoog Cognitief Gedragstherapeut VGCt Post-traumatische stress na bevalling Máasja Verbraak GZ-psycholoog Cognitief Gedragstherapeut VGCt Literatuur Stramrood (2011): - Westerse landen PTSS na bevalling 1-2% - In Nederland is dat 1.2% - PTSS

Nadere informatie

Wat wordt onder nazorg verstaan?

Wat wordt onder nazorg verstaan? Wat wordt onder nazorg verstaan? Jaarbijeenkomst NPZR&o 2016 Rouw en nazorg Rotterdam, 4 februari 2016 Rouw en Nazorg Nazorg bij palliatieve zorg kan beter Rouw (in onze samenleving) Rouwmodellen Tips

Nadere informatie

Woord vooraf Opbouw van deze studie

Woord vooraf Opbouw van deze studie Woord vooraf Opbouw van deze studie XIII XVI DEEL I: PROBLEEMSTELLING 1 HOOFDSTUK I ONTWIKKELING EN STAGNATIE IN DE PSYCHIATRIE 2 Inleiding 2 1. 1 Psychiatrie en geestelijke gezondheidszorg - stand van

Nadere informatie

Angst voor de tandarts: een uitdaging; ook voor de assistent. Updatedag 2 8 juni Erik Vermaire. - Tandarts-angstbegeleiding NWZ

Angst voor de tandarts: een uitdaging; ook voor de assistent. Updatedag 2 8 juni Erik Vermaire. - Tandarts-angstbegeleiding NWZ Angst voor de tandarts: een uitdaging; ook voor de assistent Updatedag 2 8 juni 2018 Erik Vermaire tandarts-angstbegeleiding en onderzoeker TNO Erik Vermaire - Tandarts-angstbegeleiding NWZ - Tandarts-onderzoeker

Nadere informatie

Autobiografisch geheugen in longitudinaal perspectief

Autobiografisch geheugen in longitudinaal perspectief Samenvatting Autobiografisch geheugen in longitudinaal perspectief Stabiliteit en verandering in gerapporteerde levensgebeurtenissen over een periode van vijf jaar Het belangrijkste doel van dit longitudinale,

Nadere informatie

B U R E A U V O O R M A R K E T I N G, M A R K T O N D E R Z O E K & S T R A T E G I S C H A D V I E S. Tweede Liefde ONDERZOEKSVERSLAG

B U R E A U V O O R M A R K E T I N G, M A R K T O N D E R Z O E K & S T R A T E G I S C H A D V I E S. Tweede Liefde ONDERZOEKSVERSLAG Tweede Liefde ONDERZOEKSVERSLAG NL-Eyes Haarlem, 13 februari 2018 Inhoudsopgave Inleiding... 3 Achtergrond en doel... 3 Opzet en veldwerkverantwoording... 3 Rapportage... 3 Hoofdstuk 1 Resultaten... 4

Nadere informatie

Lectoraat Psychogeriatrie.

Lectoraat Psychogeriatrie. Lectoraat Psychogeriatrie www.dehaagsehogeschool.nl/lectoraatpg 1 Een benadering die de kwaliteit van leven van zorgvragers en hun naasten die te maken hebben met een levensbedreigende aandoening verbetert,

Nadere informatie

Schokbrekers in de communicatie met patiënten en hun naasten

Schokbrekers in de communicatie met patiënten en hun naasten Schokbrekers in de communicatie met patiënten en hun naasten Christien de Jong, psychotherapeut / trainer Amsterdams Instituut voor Gezins- en Relatietherapie christiendejong@hetnet.nl Koos van der Knaap,

Nadere informatie

Lange termijn effecten prehospitaal handelen: De kater komt later. Hennie Knoester Kinderarts-intensivist, Intensive Care Kinderen EKZ/AMC

Lange termijn effecten prehospitaal handelen: De kater komt later. Hennie Knoester Kinderarts-intensivist, Intensive Care Kinderen EKZ/AMC prehospitaal handelen: De kater komt later Hennie Knoester Kinderarts-intensivist, Intensive Care Kinderen EKZ/AMC RS infectie, 10 dagen oud Meningococcen infectie, 1 jaar Asystolie bij cardiomyopathie,

Nadere informatie

Leeswijzer Jeugdgezondheidszorg Utrecht tabellen

Leeswijzer Jeugdgezondheidszorg Utrecht tabellen Leeswijzer Jeugdgezondheidszorg Utrecht tabellen In de volgende werkblad(en) staan tabellen behorend bij een bepaald thema. De tabellen zijn toegespitst op de door u opgevraagde leeftijdscategorie. In

Nadere informatie

PRISMO. Prospectie in stress-gerelateerd militair onderzoek. Publiekssamenvatting

PRISMO. Prospectie in stress-gerelateerd militair onderzoek. Publiekssamenvatting PRISMO Publiekssamenvatting PRISMO Prospectie in Stress-gerelateerd Militair Onderzoek (PRISMO) is een grootschalig, langdurig onderzoek uitgevoerd door de Militaire GGZ onder ruim 1000 militairen die

Nadere informatie

Mindfulness voor mensen met longkanker en naasten

Mindfulness voor mensen met longkanker en naasten Mindfulness voor mensen met longkanker en naasten De diagnose longkanker is ingrijpend en roept vaak veel emoties en reacties op. Niet alleen bij uzelf maar ook bij uw naasten. Uit wetenschappelijk onderzoek

Nadere informatie

Het Rouw Integratief Traject RIT. Van presentie tot interventie in de rouwtherapie Johan maes Artevelde 2017

Het Rouw Integratief Traject RIT. Van presentie tot interventie in de rouwtherapie Johan maes Artevelde 2017 Het Rouw Integratief Traject RIT Van presentie tot interventie in de rouwtherapie Johan maes Artevelde 2017 Het RIT Rouw = drie dimensies (DNAmodel): het landschap van verlies in kaart brengen Integratie

Nadere informatie