Veelgestelde vragen (FAQ) door Astrid Rass en Barend van Heusden
|
|
- Stefanie Bogaert
- 7 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Veelgestelde vragen (FAQ) door Astrid Rass en Barend van Heusden Hieronder een compleet overzicht van de veelgestelde vragen die op onze website te vinden zijn. De vragen in de grijze kaders zijn nieuw toegevoegd. 1. Theorie versus visie Biedt Cultuur in de Spiegel een visie op (cultuur)onderwijs? Nee. Het theoretische kader maakt geen keuze voor een bepaalde vorm van onderwijs, zoals bij een visie wel het geval is. Het is een poging om een wetenschappelijk onderbouwde analyse van cultuur te geven en te onderzoeken wat de consequenties van die analyse zijn voor cultuuronderwijs. Is het theoretisch kader een leertheorie? Wat is er wezenlijk anders aan de theorie van Cultuur in de Spiegel in vergelijking met andere onderzoeken naar kunst- en cultuureducatie? Dit is een moeilijk te beantwoorden vraag. Er is veel onderzoek naar kunst- en cultuuronderwijs, wat een vergelijking niet makkelijk maakt. Veel onderzoek neemt de praktijk van het cultuuronderwijs als uitgangspunt. Men kijkt in eerste instantie naar wat er in de praktijk gebeurt en probeert op grond daarvan tot algemene conclusies te komen. Cultuur in de Spiegel werkt anders. Net als destijds Project Zero (Harvard) is Cultuur in de Spiegel een poging om cultuuronderwijs te verankeren in een cognitief-semiotische theorie over cultuur en kunst. Je zou dus kunnen zeggen dat Cultuur in de Spiegel wezenlijk anders is dan het vele onderzoek dat een dergelijke verankering niet biedt, en ook niet probeert te bieden. Is Cultuur in de Spiegel een methode of een algemene theorie over de ontwikkeling van het kind of de mens? Ja en nee. Cultuur in de Spiegel biedt geen algemene theorie over de ontwikkeling van het kind, of de mens. Cultuur in de Spiegel biedt wel een cultuurtheorie, en meer in het bijzonder een theorie van het cultureel (zelf)bewustzijn. In het verlengde daarvan onderzoeken wij wat er al bekend is over de ontwikkeling, bij kinderen, van dit vermogen tot cultureel (zelf)bewustzijn. 2. Theorie en 'zelf', identiteit, creativiteit en meervoudige intelligentie (MI). Is cultureel (zelf)bewustzijn hetzelfde als identiteit? Ja, mits je identiteit opvat als culturele identiteit en als iets dat niet vastligt maar altijd in beweging is iets dat voortdurend gemaakt wordt. Een nadeel van het begrip 'identiteit' zou kunnen zijn dat het snel wordt verbonden met iets dat bij een individu hoort en dat statisch is. Cultureel bewustzijn heeft echter niet alleen betrekking op de persoonlijke cultuur van mensen maar voor een overgroot deel juist op de gedeelde cultuur. Bovendien is (zelf)bewustzijn een proces dat nooit ophoudt. Waarom gebruiken jullie soms de toevoeging 'zelf-' bij de basisvaardigheden? Kan deze ook weg? Ja, deze toevoeging kun je bij het benoemen van de vaardigheden ook weglaten. Zelfconceptualiseren en conceptualiseren beschrijven dezelfde cognitieve vaardigheid. In beide gevallen gaat het om ordenen, categoriseren en benoemen. In het theoretisch kader wordt de toevoeging 'zelf' gebruikt omdat het handig is om door middel van het woord 'zelf' aan te geven waar de vaardigheid betrekking op heeft. Op de natuurlijke omgeving (conceptualiseren) of op het culturele handelen van de mens (zelfconceptualiseren). Hoe verhoudt creativiteit zich tot cultureel (zelf)bewustzijn? Hoe kunnen we creativiteit duiden? Creativiteit is het vermogen om herinneringen (dus de geheugenelementen van mensen) op een niet direct voor de hand liggende manier te gebruiken. Een creatief persoon is iemand die het verschil tussen herinnering en werkelijkheid op een nieuwe en minder voor de hand liggende manier
2 overbrugt bijvoorbeeld door nieuwe technieken te ontwikkelen of door dingen anders te benoemen (beeldspraak). Hoe verhoudt de theorie van de meervoudige intelligentie zich tot het theoretische kader van Cultuur in de Spiegel? Meervoudige intelligentie beschrijft de verschillende intelligenties van mensen in de vorm van 8 gebieden. De theorie van Cultuur in de Spiegel beschrijft cultuur van mensen in termen van 2 niveaus van cultuur (cultuur en cultureel zelfbewustzijn), 4 cognitieve vaardigheden, in 4 verschillende media. Mensen kunnen een voorkeur hebben voor, of de nadruk leggen op 32 (2 x 4 x 4) verschillende combinaties. Zo zijn er mensen die een voorkeur hebben voor (of goed zijn in) verbeelden (vaardigheid) van cultuur (cultureel zelfbewustzijn) met taal (medium; bv. verhalen schrijven) of het waarnemen (vaardigheid)van planten (cultuur) met behulp van fotografie (medium; bv. fotograferen). De theorie van cultuur in de Spiegel doet denken aan de leerstijlen van Kolb. Hoe zit dat precies? De leerstijlen van Kolb zijn niet direct te koppelen aan de vaardigheden van Cultuur in de Spiegel. Dit komt o.a. doordat Cultuur in de Spiegel geen theorie is over hoe mensen leren. Er zijn wel overeenkomsten tussen de twee theorieën, omdat beide uitgaan van concrete versus abstracte vormen van denken en een onderscheid maken tussen accommodatie en assimilatie. Een van de voornaamste verschillen met Cultuur in de Spiegel is dat Kolb het reflecteren en het handelen als uitersten tegenover elkaar plaatst, iets dat vanuit Cultuur in de Spiegel niet logisch is. Immers, reflecteren is ook handelen en handelen brengt (vaak) reflectie met zich mee. Daarnaast lopen bij Kolb cognitie en metacognitie vaak door elkaar. Hoe verhoudt de theorie van Cultuur in de Spiegel zich tot het constructivisme? De theorie van cultuur en cultureel zelfbewustzijn die het kader vormt van Cultuur in de Spiegel is een constructivistische theorie, in die zin dat de theorie veronderstelt dat mensen hun eigen wereldbeeld construeren. Dit proces is deels sociaal (sociaal constructivisme) en deels individueel. Het wordt bovendien bepaald door een aantal structurele eigenschappen (het verschil tussen geheugen en actualiteit, de basisvaardigheden en de media, de logica van de ontwikkeling). Het werk van aartsvaders van het constructivisme als Dewey, Piaget, Vygotsky en Bruner is zeker ook van invloed geweest op de ontwikkeling van het kader van Cultuur in de Spiegel. Hoe verhoudt Cultuur in de Spiegel zich tot OGO-onderwijs, tot Authentieke cultuureducatie, tot de drieslag productie, receptie en reflectie, en tot creativiteitsontwikkeling? Ontwikkelingsgericht onderwijs (OGO) gaat nadrukkelijk uit van het gedachtengoed van Lev Vygotsky, in het bijzonder zijn begrip zone van naaste ontwikkeling. De nadruk ligt sterk op talige en sociale aspecten van de ontwikkeling van kinderen. De overeenkomsten met Cultuur in de Spiegel zijn de aandacht voor de ontwikkeling van kinderen, en het semiotisch-cognitieve kader. Er zijn ook verschillen: vanuit Cultuur in de Spiegel is taal één van de media waarin cultuur tot stand komt (naast het lichaam, voorwerpen en grafische vormen), en ook het sociale (de interactie met anderen) zien wij als één, zij het belangrijk aspect van cultuur, naast andere. OGO heeft ook iets minder aandacht voor het cultureel (zelf)bewustzijn, terwijl dat vanuit de theorie van Cultuur in de Spiegel juist het hart vormt van het cultuuronderwijs. Het concept authentieke cultuureducatie kan heel goed met het kader van Cultuur in de Spiegel in verband worden gebracht. De nadruk die Cultuur in de Spiegel legt op de aansluiting bij de cultuur van leerlingen (hun herinnering en actualiteit) is een wat abstractere formulering van vergelijkbare uitgangspunten. Kunstonderwijs, en cultuuronderwijs moeten ertoe doen dat uitgangspunt delen we met elkaar. De drieslag productie, receptie en reflectie is vanuit het Cultuur in de Spiegel-kader verwarrend - enerzijds omdat reflectie zelf altijd een vorm van productie en/of receptie is, en anderzijds omdat reflectie de vorm van cultuur is die nu juist ten grondslag ligt aan het cultuuronderwijs als geheel. Cultuuronderwijs is onderwijs in reflectie ruim opgevat, dat wel, als iedere vorm van cultureel 2
3 (zelf)bewustzijn. Kunst, filosofie, het nieuws en religie zijn allemaal vormen van reflectie. Vandaar dat het vanuit een Cultuur in de Spiegel-perspectief vreemd is om reflectie op gelijke hoogte te zetten met productie en receptie. Het gaat hier om onvergelijkbare grootheden. Creativiteit is een aspect van cultuur dat niet voorbehouden is aan cultuuronderwijs. Cultuur in de Spiegel houdt zich dan ook niet specifiek bezig met creativiteitsontwikkeling, hoewel het natuurlijk ook in het cultureel zelfbewustzijn een rol speelt, zeker wanneer de nadruk op de verbeelding ligt. 3. Inhoud, samenhang en aansluiting Hoe kan het theoretische kader zicht geven op samenhang in het cultuuronderwijs? Het theoretische kader biedt een raamwerk voor cultuuronderwijs. Als een school of docent dit raamwerk over het curriculum legt, ontdekt men waar overlap en samenhang voorkomen, of waar zaken ontbreken, en kan men bewustere keuzes maken voor de invulling van het curriculum. Zegt de theorie iets over de themakeuze? Vormt het theoretisch kader de inhoud van CiS? Nee, het theoretische kader geeft niet aan wat de specifieke inhoud van cultuuronderwijs zou moeten zijn (behalve dat het over cultuur gaat). Het kader levert hopelijk wel een onderbouwing voor cultuuronderwijs. De specifieke onderwerpen waar het cultuuronderwijs over zou moeten gaan dient door het onderwijs zelf te worden bepaald (een voorbeeld van een keuze is de Canon van Nederland). Welk aspect van cultuur vinden we belangrijk? Hoe sluiten onderwerpen aan bij de leerlingen? En hoe zou cultuuronderwijs volgens ons moeten bijdragen aan de ontwikkeling van het cultureel zelfbewustzijn van leerlingen? Moet ik in een les altijd eerst aandacht besteden aan waarnemen, dan aan verbeelden, dan aan conceptualiseren en dan aan analyseren? Nee, de theorie van de vier basisvaardigheden (waarnemen, verbeelden, conceptualiseren, analyseren) biedt geen didactiek of lesvolgorde. Cultuur als proces verloopt wel volgens een vaste volgorde - die begint met de waarneming. Worden de inhouden van mijn les niet heel eenvoudig als ik altijd moet aansluiten bij het niveau van mijn leerlingen? Het uitgangspunt is dat je als docent altijd moet aansluiten bij de leefwereld, de herinneringen en ervaringen en cultuur van de leerlingen. Het is echter aan de docent om te bepalen hoe groot de kloof mag zijn tussen het niveau van de leerling en het geen hij aanbiedt, maar er zullen herkenbare elementen in moeten zitten. Dit leerprincipe komt overeen met hoe cultuur over het algemeen werkt: iets nieuws kan uitsluitend begrepen worden in het licht van het bekende. 4. Beoordelen Hoe kun je omgaan met beoordelen bij cultuuronderwijs? Een oordeel met betrekking tot cultuuronderwijs is een oordeel dat betrekking heeft op cultureel zelfbewustzijn, cognitieve vaardigheden en mediavaardigheden. Het is dus eigenlijk een samengesteld oordeel. Het oordeel zou geveld moeten worden door wie inzicht en ervaring heeft in deze vaardigheden, en in de leerling (zie het punt hiervoor). Een panel van meerdere deskundigen (vakleerkracht, leerkracht, expert) zou een geschikte vorm kunnen zijn om tot een zekere objectiviteit te komen. Zegt het kader iets over het beoordelen van leerlingen en hun werk? Niet direct. Wel suggereert het dat je bij de beoordeling van leerlingen rekening kunt houden met hun cultuur (hun herinneringen, hun cognitieve en mediavaardigheden en hun ontwikkeling). Als in een les het product het middel is en het proces van cultureel zelfbewustzijn bij leerlingen het doel hoe beoordeel je dan zowel het product als proces? 3
4 Het product (het ding of artefact) is het medium waarin het zelfbewustzijn wordt uitgedrukt. In die zin is het de uitdrukking van een proces. Bij de beoordeling (zie hierboven) kan ook met het proces rekening worden gehouden, en met de mediavaardigheden waar de leerling over beschikt. 5. Herkenning disciplines en vakken in het kader Waar vind ik de kunsten (beeldend, dans, drama, muziek, foto/film), erfgoededucatie en media-educatie terug in het kader? Ze worden nergens genoemd. Ieder kunstvak is een combinatie van cultureel zelfbewustzijn, verbeelding en mediavaardigheden. Andere vaardigheden (zoals waarneming of analyse) hebben een dienende rol. Media-educatie, in de zin van mediawijsheid en mediageletterdheid, is onderwijs in het gebruik van (meestal) publieke media als radio, televisie, de computer. Vanuit het kader gedacht is cultuuronderwijs altijd ook mediaonderwijs omdat cultuur niet zonder (digitale)media kan. In erfgoededucatie ligt de nadruk op de herinnering, en met name (maar niet uitsluitend) de herinnering die waarneembaar en tastbaar (in de vorm van voorwerpen) is. Vanuit het kader is erfgoed altijd een aspect van cultuuronderwijs, omdat cultuur bestaat bij gratie van de herinnering die ingezet wordt in het veranderende heden. Wat is de plaats van media-educatie binnen het theoretische kader? Media-educatie wordt in het theoretische kader ruimer opgevat dan alleen educatie in de digitale en/of nieuwe media. Het beheersen van de media in brede zin (lichaam, voorwerpen, taal, grafische media) is voorwaardenscheppend voor cultuur en voor cultureel (zelf)bewustzijn. Het cultureel (zelf)bewustzijn bestaat namelijk niet in het luchtledige maar maakt altijd gebruik van een medium. Dus media-educatie is van groot belang: hoe beter je de media beheerst hoe beter je uitdrukking kunt geven aan je ervaring en dus ook aan je cultureel (zelf)bewustzijn. Horen de vaardigheden en de media nu bij alle vakken? Ja, de vaardigheden en media kun je terugvinden in alle vakken. Elk vak besteedt namelijk in meer of mindere mate aandacht aan de vaardigheden en media. Bij biologie, bijvoorbeeld, zal een leerling goed moeten leren kijken en observeren (waarnemen), zich voorstellen hoe het menselijk lichaam er van binnen uitziet (verbeelden), planten benoemen en determineren (conceptualiseren) of een dierlijk orgaan ontleden (analyse). Hij gebruikt daarbij verschillende media: de eigen zintuigen, voorwerpen (zoals een microscoop), taal (voor het verslag) en grafische symbolen (tekeningen, modellen, grafieken). Waarom zou je bij het ontwerpen van een les eerst aandacht moeten besteden aan de vaardigheden en dan pas aan de media (in het zwarte boekje houden jullie deze volgorde aan)? De volgorde in het zwarte boekje zegt niets over de opbouw van een les. De volgorde zegt wel iets over de structuur van cultuur, namelijk door middel van een vaardigheid in een medium. Waar blijven de vakspecifieke vaardigheden? Bijvoorbeeld de specifieke vaardigheden voor beeldend? Je zou kunnen zeggen dat de vakspecifieke vaardigheden thuis horen bij de media (de media worden hier dus ruim opgevat). En ook hier geldt: hoe beter je de specifieke vakvaardigheden beheerst, hoe beter je uitdrukking kunt geven aan je ervaring en dus ook aan je cultureel (zelf)bewustzijn. Hoe beter je kunt beeldhouwen, schilderen, filmen of assembleren, hoe beter je kunt laten zien wat je bedoelt. Als je uitgaat van een geïntegreerde benadering, wat is dan nog de kern van je vak? Moet nu alles in samenhang? Waar blijft mijn vak? Het kader van Cultuur in de Spiegel schrijft geen geïntegreerde lespraktijk voor. Dat wil zeggen: het kader laat zien hoe aspecten van (cultuur)onderwijs samenhangen in die zin is het dus wel geïntegreerd -, maar dwingt niet om ook geïntegreerd les te geven. Dat is een keuze die men maakt. Hoe verhouden de cultuurvakken zich t.o.v. de avo-vakken en zaakvakken? 4
5 De tegenstelling tussen zaakvakken en cultuurvakken is eigenlijk een dubbele tegenstelling: die tussen twee objecten ( natuur en cultuur ) en die tussen twee benaderingswijzen: tussen vakken waarin de nadruk ligt op observatie en analyse (de zaakvakken) en vakken waarin de nadruk ligt op verbeelding en interpretatie (de cultuurvakken). Het verschil is niet absoluut ook in de zaakvakken zijn verbeelding en interpretatie belangrijk, en omgekeerd maken de cultuurvakken ook gebruik van observatie en analyse. In ons onderwijs lijkt het soms alsof het object (natuur of cultuur) ook meteen een bepaalde benadering (observatie en analyse tegenover verbeelding en interpretatie) met zich meebrengt. Ten onrechte, omdat het de indruk wekt dat er twee soorten werkelijkheid zouden zijn. Dat is niet zo. Cultuur is een vorm van natuur (de menselijke natuur) die geanalyseerd en geobserveerd kan worden en natuur wordt behalve waargenomen en geanalyseerd ook verbeeld en geïnterpreteerd. Hoe zou je wiskunde en scheikunde kunnen herkennen in de theorie? In wiskunde, scheikunde, natuurkunde, biologie de bètavakken ligt de nadruk op de analytische vaardigheden. De waarneming (observatie), verbeelding (techniek) en conceptualisering (taal) staan in dienst van de analyse van aspecten van de natuur. Wiskunde is de taal van de analyse, techniek is de verbeelding die de analyse dient (denk aan het ontwerpen en maken van waarnemings- en meetapparatuur, maar ook aan het ontwikkelen van hypotheses en het doen van ontdekkingen), en de observatie moet enerzijds de analyse bevestigen en anderzijds leidt zorgvuldige observatie vaak weer tot nieuwe vraagstukken die om analyse vragen. Als zodanig zijn de bètavakken geen cultuuronderwijs. Aan de andere kant is wetenschap een belangrijk aspect van cultuur en de reflectie op wetenschap op de taal van wetenschap, op de geschiedenis, en op de maatschappelijke en ethische implicaties zijn dus wél een wezenlijk aspect van cultuuronderwijs. De reflectie op wetenschap in het nieuws, in de kunsten, in politiek en filosofie zou een centraal onderdeel van het cultuuronderwijs moeten uitmaken, zeker in onze hedendaagse cultuur. Omgekeerd zou je ook kunnen zeggen dat cultuuronderwijs dus een belangrijk aspect van de bètavakken zou moeten zijn juist om de broodnodige reflectie te ontwikkelen. Is een spreekbeurt houden over de stoommachine nu ook cultuuronderwijs? Zeker, tenzij het alleen gaat over de natuurkundige principes van het apparaat. Wat is de relatie tussen Cultuur in de Spiegel en de kerndoelen, eindtermen en bestaande leerlijnen? De kerndoelen, eindtermen en leerlijnen zijn van een andere orde dan het theoretisch kader van Cultuur in de Spiegel. De kerndoelen, eindtermen, maar ook leerlijnen zoals Tule en het Leerplan Beeldend van VONKC zijn gericht op vakken en doorgaans samengesteld door vakdeskundigen. Het theoretische kader van Cultuur in de Spiegel biedt een breder kader. De theorie zelf is dus geen leerlijn en bevat ook geen doelen, maar kan wel als fundament worden ingezet om leerlijnen of doelen te onderbouwen. 6. Wetenschappelijke theorie versus onderwijspraktijk Hoe kan ik mijn passie en liefde voor mijn vak nog kwijt als alles zo getheoretiseerd wordt? Als de passie en liefde voor een vak is gericht op het bieden van kwaliteit en zicht op hoe je leerlingen kunt laten groeien, dan biedt het theoretische kader vooral houvast. Het kader zal, zoals we dat nu zien, een bijdrage kunnen leveren aan het verplaatsen van de discussie over het wel of niet geloven in cultuurvakken (en dus in het belang ervan) naar het gesprek over vakinhoud, samenhang en aansluiting. De theorie is abstract en moeilijk. Moeten het cultuuronderwijs en het kunstonderwijs nu ook moeilijk en abstract worden? De theorie is wellicht ingewikkeld, maar is zelf niet de inhoud van het cultuuronderwijs. Hij toont wel op een abstract niveau aan wat de inhoud en samenhang van cultuur(onderwijs) is. Wij hopen dat de theorie een onderbouwing biedt die er toe bijdraagt dat docenten zich voortaan alleen nog 5
6 maar hoeven te bekommeren over de kernwaarden van hun vak en zich geen zorgen hoeven te maken over de status ervan. Zegt de theorie van Cultuur in de Spiegel iets over de didactiek? Nee, het theoretische kader is geen leertheorie, didactiek of ontwikkelmethode. Het kader geeft aan wat cultuur is, hoe mensen vorm en betekenis geven aan een veranderende werkelijkheid. 7. Wat is het doel van onderwijs in cultureel zelfbewustzijn? Waarom zou je in het onderwijs überhaupt aandacht moeten besteden aan cultureel zelfbewustzijn? Het zelfbewustzijn bepaalt uiteindelijk hoe je handelt. Het ontwikkelen van het vermogen tot cultureel zelfbewustzijn maakt dat mensen vaardiger worden in het reflecteren (reageren) op zichzelf en anderen op hun cultuur. En een goede kijk op de ander en op jezelf kan in de hedendaagse maatschappij de basis vormen voor een kritisch en cultureel zelfbewust burgerschap. Welke groei zou je leerlingen willen laten doormaken? Een groei naar cultureel zelfbewustzijn, en de ontwikkeling van het vermogen om dit zelfbewustzijn vorm te geven met behulp van hun cognitieve en mediale vaardigheden. Hoe hebben de leerlingen de pilots ervaren? Deze vraag kunnen we nog niet beantwoorden wij hebben ons in ons onderzoek in eerste instantie op de docenten gericht. Waar moet het bij cultuuronderwijs over gaan, welke onderwerpen komen aan bod en hoe bepaal je dat? Cultuuronderwijs gaat over cultuur, de school bepaalt zelf welke aspecten van cultuur men belangrijk vindt om de leerlingen aan te bieden. Keuzes kunnen worden gebaseerd op de visie van de school, het referentiekader van de leerlingen, landelijke kaders (bv eindexamenthema's, Canon van Nederland, themakaternen bij methodes of burgerschap thema's) en actuele gebeurtenissen. De onderwerpen van cultuuronderwijs kunnen dus heel divers zijn. Zo kan cultuuronderwijs gaan over het weer, maar dan niet over het weer zelf, maar over de invloed van het weer op de cultuur van de mens, de invloed op ons gedrag van het weerbericht of onze fascinatie, vroeger en nu, voor extreme weersomstandigheden. Als cultureel zelfbewustzijn centraal staat, wat is dan de groei die je wilt laten zien in het onderwijs? Zie hierboven bij welke groep zou je leerlingen willen laten doormaken?. Zou je kunnen spreken van hoger en lager niveaus van cultureel zelfbewustzijn? En zijn er meerdere vormen van cultureel zelfbewustzijn? Zeker afhankelijk van de ontwikkeling van de drie genoemde vermogens. 8. Algemene implicaties voor het onderwijs Moet ik nu al mijn methodes of lessen wegdoen en/of aanpassen? Nee, het denken en ontwerpen vanuit Cultuur in de Spiegel hoeft niet noodzakelijk te leiden tot ingrijpende wijzigingen in het bestaande programma, de methodes of lessen. Wel hopen we dat het theoretisch kader maakt dat scholen in hun onderwijs komen tot bewuste en onderbouwde keuzes en daarbij niet schromen om zo nodig programma's en of methodes aan te passen of verder te ontwikkelen. Welke vakken horen bij cultuuronderwijs? Vakken die doorgaans cultuur als onderwerp hebben zijn: de kunstvakken, geschiedenis, filosofie, de talen, religie en maatschappijleer. Maar elk vak kan natuurlijk in meer of mindere mate cultuur als 6
7 onderwerp hebben, want ook biologie kan aandacht besteden aan de ethische kwesties rondom gentherapie en bij techniek kan een les over energie ook gaan over een duurzame cultuur. Wat is de meerwaarde van het onderzoeksproject Cultuur in de Spiegel? En kunnen we dit ook al enigszins zien in de onderwijspraktijk bij de pilot-projecten? De meerwaarde ligt in de duidelijkheid die Cultuur in de Spiegel verschaft over inhoud, samenhang en aansluiting van het cultuuronderwijs, en de mogelijkheden die het biedt om een doorlopende leerlijn te ontwikkelen en af te stemmen met het culturele veld. De resultaten van de pilotprojecten worden in 2013 bekend gemaakt. Blijkt uit het kader dat iedere docent hetzelfde zou moeten doen? Zeker niet. Het kader biedt precies dat: een kader. Heeft een reguliere docent wel voldoende expertise om cultuuronderwijs volgens Cultuur in de Spiegel te ontwikkelen en te geven? Hoe zit het met het CZB van docenten? Onze ervaring tot nu toe is dat docenten enig gevoel moeten hebben voor een analytische houding en dat ze het leuk moeten vinden om hun eigen onderwijs met een analytische blik te beschouwen. Kun je vanuit Cultuur in de Spiegel een canon voor cultuuronderwijs opstellen? Nee. Hoe zorg je dat het gesprek over het brede cultuurbegrip en over cultuuronderwijs in een school op gang komt? Een discussie over een breed cultuurbegrip en cultuuronderwijs kan op gang komen als een school behoefte heeft aan duidelijkheid over het begrip cultuur, én de noodzaak voelt om meer zicht te krijgen op de inhoud, samenhang en aansluiting van cultuuronderwijs. Het gaat dus niet zo zeer om het op gang brengen van een discussie over cultuuronderwijs als wel het verkennen van de behoefte aan meer grip op cultuuronderwijs. Hoe zorg je voor draagvlak? De schoolleiding speelt hier een cruciale rol. De schoolleiding dient duidelijk te maken wat de noodzaak is van cultuuronderwijs in de school. Doorgaans ontstaat een behoefte binnen vaksecties of docententeams. Zij kunnen voorlopers zijn, maar een brede discussie heeft pas effect als de schoolleiding deze zelf start, de discussie structureel in haar beleid opneemt en het gesprek breed binnen de school weet uit te zetten. Moet cultuuronderwijs altijd in projectvorm worden gegeven? Nee, zeker niet. Het theoretische kader zegt niets over de onderwijsvorm. Aandacht voor cultuuronderwijs kan dus plaatsvinden in (losse) vakken, in projectweken, tijdens excursies, tijdens themamiddagen of in leergebieden en domeinen. In het onderzoeksproject wordt vaak gesproken over pilotprojecten, maar dit zegt dus niets over de ingezette onderwijsvorm. 9. Cultuuronderwijs en culturele instellingen en diverse betrokkenen Is de theorie ook van belang voor culturele instellingen? Ja. Het kader biedt mogelijkheden voor afstemming tussen scholen en instellingen. Wat levert de theorie concreet op voor OCW, schoolleiders, docent, leerling en ouders? Ook hier geldt hetzelfde, het kader biedt mogelijkheden voor een betere afstemming tussen de verschillende partijen en duidelijkheid over wat cultuuronderwijs inhoudt. k heb als culturele instelling 40 scholen onder mijn hoede, moet ik nu 40 leerlijnen ontwikkelen? Ja, in principe wel. Een leerlijn voor cultuuronderwijs zal namelijk altijd moeten worden afgestemd op de leerlingen van de school. Het leerplankader en de algemene profielen van kinderen en jongeren van 4-18 jaar bieden hierbij ondersteuning. 7
8 10. Eindproducten Cultuur in de Spiegel begin 2013 Kunnen we begin 2013 rekenen op een universele leerlijn cultuuronderwijs? Nee, de basis voor de leerlijn cultuuronderwijs wordt namelijk gevormd door de cultuur en ontwikkeling van de leerlingen. Dus de leerling vormt als het ware de leerlijn. Elke docent en school is zelf verantwoordelijk voor de leerlijn en de invulling ervan. Hij zal moeten afstemmen wat leerlingen in voorgaande jaren hebben gehad, wat ze op dit moment bij de verschillende vakken krijgen en wat ze in de komende jaren zullen krijgen. Er komt geen universele leerlijn maar wel een leerplankader. Hoe gaat het leerplankader eruitzien? Een leerplankader biedt scholen een leerplankundig kader om cultuuronderwijs vorm te geven. Dit kader bestaat voor een groot deel uit vragen, verwerkt in handreikingen, instrumenten en voorbeelden, die cruciaal zijn bij het ontwerpen en invullen van cultuuronderwijs op een school. Ook biedt het leerplankader een overzicht van wat een gemiddelde leerling tussen zijn 4 e en 18 e levensjaar kan op het gebied van de vier vaardigheden en de vier media. Het leerplankader zal daarbij een gemeenschappelijk kader vormen waarmee docenten en scholen met elkaar in gesprek kunnen gaan. Is het leerplankader geschikt voor alle type scholen? Ja, het kader met vragen geldt voor cultuuronderwijs in het algemeen. Kunnen docenten direct aan de slag met het leerplankader? Het leerplankader is geen methodische uitwerking van cultuuronderwijs. Het biedt een kader met vragen en aandachtspunten. Het is dus niet direct toepasbaar in de klas, maar biedt juist wel heel veel houvast voor een kritische discussie binnen docententeams en/of scholen die hun eigen cultuuronderwijs verder willen ontwikkelen of onder de loep willen nemen. Wat kun je met het diagnose-instrument? Het diagnose-instrument is bedoeld om de discussie over het cultuuronderwijs op een school op gang te brengen en er richting aan te geven. Het stelt een aantal vragen die ertoe leiden dat een school (bestuur, kernteam, staf) zich bewust wordt van het eigen cultuuronderwijs. Dit zelfbewustzijn kan de basis zijn voor gemotiveerde keuzes en maatregelen. Wat kun je met het leerplankader? Het leerplankader geeft aan de theorie van Cultuur in de Spiegel een leerplankundige invulling, inclusief voorbeeldmatige leerlijnen, voorbeelden en handreikingen. Het biedt scholen, culturele instellingen, opleidingen en andere geïnteresseerden zicht op hoe cultuuronderwijs kan worden ingevuld en wat de mogelijkheden ervan zijn. Wat kun je met de handreikingen? De handreikingen bieden hulp bij het praktisch uitwerken van cultuuronderwijs. Er zijn onder andere handreikingen gericht op het in kaart brengen van de leefwereld van de leerlingen, het opstellen van doelen, het uitwerken van cultuuronderwerpen en het herkennen van cultuuronderwijs elementen in een methode. Wat kun je met de website? De website biedt nieuws, achtergronden, artikelen en andere producten van het onderzoeksproject Cultuur in de Spiegel. Wat kun je met de handreiking voor kwaliteit? De handreiking voor kwaliteit is bedoeld om scholen en docenten te ondersteunen bij het bepalen van de kwaliteit van werk (proces én product) van leerlingen. Het is een poging om het theoretisch kader te vertalen naar een evaluatiemodel dat voor docenten hanteerbaar is. 11. Het maken van cultuuronderwijs Hoe vertaal ik de theorie naar mijn onderwijspraktijk? De antwoorden in de FAQ-lijst geven vanuit verschillende perspectieven zicht op hoe de theorie als basis kan dienen voor het onderwijs. In november 2013 verschijnt het leerplankader met de 8
9 bijbehorende handreikingen en voorbeelden dat u concrete inzichten zal bieden om invulling te geven aan uw cultuuronderwijs. In tussentijd kunt u de discussie op gang brengen door te oefenen met het diagnose-instrument. 9
Erfgoedonderwijs als cultuuronderwijs. Barend van Heusden Afdeling Kunsten, Cultuur en Media
Erfgoedonderwijs als cultuuronderwijs Barend van Heusden Afdeling Kunsten, Cultuur en Media 12/14/2012 2 Vragen... Hoe verhoudt erfgoed- zich tot cultuureducatie? Wat zijn kenmerkende eigenschappen van
Nadere informatieCultuur in de Spiegel Naar een doorlopende leerlijn cultuuronderwijs Barend van Heusden
Cultuur in de Spiegel Naar een doorlopende leerlijn cultuuronderwijs 2009-2014 Barend van Heusden Inhoud Wat wilden we bereiken? Wat hebben we bereikt? De context Hoe nu verder? 2 Wat wilden we bereiken?
Nadere informatieGelijke kansen met cultuur(onderwijs) Barend van Heusden Kunsten, Cultuur en Media Rotterdam, 2 november 2017
Gelijke kansen met cultuur(onderwijs) Barend van Heusden Kunsten, Cultuur en Media Rotterdam, 2 november 2017 11/6/2017 2 1. Cultuur 2. Cultuuronderwijs 3. Gelijke kansen 4. Doorlopende leerlijn 6-11-2017
Nadere informatieCultuur in de Spiegel
Cultuur in de Spiegel Naar een doorlopende leerlijn cultuuronderwijs Barend van Heusden Afdeling Kunsten, Cultuur en Media 14 september 2011 Aanleiding Vragen vanuit het werkveld over: Inhoud cultuureducatie
Nadere informatieEls De Smet, VSKO (2012)
Els De Smet, VSKO (2012) els.desmet@vsko.be Ontwikkelingen in onderwijs m.b.t. erfgoededucatie Achtergrondinformatie m.b.t. het onderzoek CiS Het theoretisch kader van CiS Praktijkvoorbeeld door een CiS-bril
Nadere informatieCultuur in de Spiegel Naar een doorlopende leerlijn cultuuronderwijs. Regioconferenties Maart 2012
Cultuur in de Spiegel Naar een doorlopende leerlijn cultuuronderwijs Regioconferenties Maart 2012 Inhoud Aanleiding tot dit onderzoek De inhoud: wat is cultuur? Wat betekent dit voor cultuuronderwijs?
Nadere informatie1 en 2 oktober 2013. Bezoek aan Groningen
1 en 2 oktober 2013 Bezoek aan Groningen programma 1-2 oktober 2013 www.cultuurindespiegel.be 1. Stavaza van CIS Nederland 2. Emiel Copini (14-18jaar) en Theisje van Dorsten (4-10 jaar) 3. Astrid Rass
Nadere informatieCultuureducatie, W&T en wereldoriëntatie
Cultuureducatie, W&T en wereldoriëntatie Barend van Heusden SLO-Conferentie Wetenschap en technologie bij de zaakvakken Utrecht, 16 april 2015 2 Inleiding Wat hebben wetenschap, techniek en wereldoriëntatie
Nadere informatieCultuur in de Spiegel
Cultuur in de Spiegel zelfstudie Wat is de betekenis van Kunst Wat is de kracht van verbeelding Wat is cultureel zelfbewustzijn Wat is de functie van Kunst Wat is blending Aanleiding voor onderzoek Cultuur
Nadere informatie1 en 2 oktober 2013. Bezoek aan Groningen
1 en 2 oktober 2013 Bezoek aan Groningen programma 1-2 oktober 2013 www.cultuurindespiegel.be - Barend geeft een stavaza van CIS Nederland - Emiel Copini (10-14 jaar) - Theisje van Dorsten (4-10 jaar)
Nadere informatieDwarse verbanden: natuur en techniek, wereldoriëntatie, cultuuronderwijs, enz
Datum 15-04-2015 Dwarse verbanden: natuur en techniek, wereldoriëntatie, cultuuronderwijs, enz Barend van Heusden Marnix Academie Utrecht, 18 maart 2016 Datum 15-04-2015 2 Inleiding Een heel bekende tegenstelling:
Nadere informatieCultuur in de Spiegel Vlaanderen-Nederland. Barend van Heusden met Emiel Copini en Astrid Rass Groningen, 1 oktober 2013
Cultuur in de Spiegel Vlaanderen-Nederland Barend van Heusden met Emiel Copini en Astrid Rass Groningen, 1 oktober 2013 Het CiS-project: - Vraagstelling: tegemoet komen aan beoefte aan houvast m.b.t. -
Nadere informatieWORKSHOP LEERLIJNEN. Dag van de Cultuureducatie: workshop leerlijnen
WORKSHOP LEERLIJNEN Welkom en inleiding Wat is een leerlijn? Voorbeelden en achtergronden van leerlijnen cultuuronderwijs Leerlijnen in Flevoland: KIDD en De Culturele Haven Hoe bouw je een leerlijn? WORKSHOP
Nadere informatieGrip op cultuuronderwijs
Grip op cultuuronderwijs door Emiel Copini (RuG) en Astrid Rass (SLO) (een beknoptere versie van dit artikel is verschenen in Kunstzone 1, januari 2012) Het onderzoeksproject Cultuur in de Spiegel (2008
Nadere informatieFianne Konings en Marjo Berendsen over Culturele instellingen en een doorlopende leerlijn cultuuronderwijs door Jacolien de Nooij
Fianne Konings en Marjo Berendsen over Culturele instellingen en een doorlopende leerlijn cultuuronderwijs door Jacolien de Nooij De publicatie van Fianne Konings, Culturele instellingen en een doorlopende
Nadere informatieCultuuronderwijs op het Praedinius
Cultuuronderwijs op het Praedinius 'Wat CiS het Praedinius opleverde, en wat ook niet..' Astrid Rass Cultuur in de Spiegel/SLO Met dank aan Joke Holwerda van het Praedinius Gymnasium en Emiel Copini van
Nadere informatieKunst onderzoekt de wereld. 5 niveaus procesgerichte didactiek
Kunst onderzoekt de wereld 5 niveaus procesgerichte didactiek rekenen mens en wereld sociaal emotionele ontwikkeling taal innerlijke wereld leerling het onderwijs versterkt het versterkt het het kunstzinnige
Nadere informatiePresentatie VTOI 8 april 2016. Paul Schnabel
Presentatie VTOI 8 april 2016 Paul Schnabel Visie Ingrediënten voor het eindadvies Resultaten dialoog Wetenschappelijke inzichten Internationale vergelijkingen Huidige wet- en regelgeving en onderwijspraktijk
Nadere informatieTeamtrainingen & ouderavond
Teamtrainingen & ouderavond Een teamtraining is een bijeenkomst van 1,5 tot 2 uur voor een heel schoolteam. Op actieve en enthousiasmerende wijze verdiep je je samen in een onderwerp. Er zijn verschillende
Nadere informatieKunst in (niet: en) cultuur door Barend van Heusden (gepubliceerd in het Magazine Cultuureducatie van Kunstbalie, oktober 2012)
Kunst in (niet: en) cultuur door Barend van Heusden (gepubliceerd in het Magazine Cultuureducatie van Kunstbalie, oktober 2012) Het onderzoek Cultuur in de Spiegel. Naar een doorlopende leerlijn cultuuronderwijs,
Nadere informatieCultuureducatie met Kwaliteit
ontwerp fourpack Cultuureducatie met Kwaliteit Onze ambities 1 2 3 Stappenplan Het kwadrant Drie domeinen 1 Intake 5 Scholingsactiviteiten VERBREDEN 2 Assessment 6 Meerjarenvisie In huis 3 Ambitiegesprek
Nadere informatieCKV Festival 2012. CKV festival 2012
C CKV Festival 2012 Het CKV Festival vindt in 2012 plaats op 23 en 30 oktober. Twee dagen gaan de Bredase leerlingen van het voortgezet onderwijs naar de culturele instellingen van Breda. De basis van
Nadere informatieFeedback conceptvisie KUNST & CULTUUR
Feedback conceptvisie KUNST & CULTUUR Reactieformulier Curriculum.nu visie Negen ontwikkelteams, leraren en schoolleiders werken aan de actualisatie van het curriculum voor alle leerlingen in het primair
Nadere informatie21 e eeuwse vaardigheden inzetten in het voortgezet onderwijs. Maaike Rodenboog, SLO
21 e eeuwse vaardigheden inzetten in het voortgezet onderwijs Maaike Rodenboog, SLO m.rodenboog@slo.nl SLO, nationaal expertisecentrum leerplanontwikkeling Onafhankelijke, niet-commerciële positie als
Nadere informatieSamenhangend cultuuronderwijs op het Praedinius
Samenhangend cultuuronderwijs op het Praedinius! 1 en 2 oktober 2013 Het Praedinius Gymnasium 2 De Praediniaan 3 Is er een probleem? Status van cultuurprofielen is laag. Cultuuronderwijs op het Praedinius
Nadere informatieDag van de Cultuureducatie LKCA. 13 maart 2018
Dag van de Cultuureducatie LKCA 13 maart 2018 Voorwaarden voor succesvolle vakkenintegratie Anne Hoogenboom & Karin Hoogeveen Opzet workshop Wie, wat en waarover Voorbeeld meester Maarten Conclusies monitoronderzoek
Nadere informatieBasis voor cultuureducatie als basis voor vernieuwing
Basis voor cultuureducatie als basis voor vernieuwing Ronald Kox, hoofd Cultuureducatie Nieuwegein, 17 maart 2017 ronaldkox@lkca.nl Waarom kunst en cultuur? Artistiek-creatief proces Iteratief proces Universeel
Nadere informatieOver doorgaande leerlijnen en talentontwikkeling binnen kunst en cultuur Bureau BABEL, 's-hertogenbosch
Over doorgaande leerlijnen en talentontwikkeling binnen kunst en cultuur Bureau BABEL, 's-hertogenbosch Beschrijving van het arrangement voor talentontwikkeling Bureau Babel is een intermediair tussen
Nadere informatieGEDURFD OF DUF? cultureel erfgoed en de kunstvakken
GEDURFD OF DUF? cultureel erfgoed en de kunstvakken ICC-netwerkmiddag Kunst & Onderwijs Cultureel erfgoed en de kunstvakken. Gedurfd of duf? 22 maart 2017 Programma 14.30 uur Miriam van Meer informeert
Nadere informatieBrabantse aanpak Cultuureducatie met Kwaliteit
Brabantse aanpak Cultuureducatie met Kwaliteit Hoe breng je meer lijn en structuur in je cultuureducatie en hoe werk je gericht aan de persoonlijke (creativiteits)- ontwikkeling van leerlingen? Basisscholen
Nadere informatieWaar gaan de ontwikkelteams mee aan de slag?
Waar gaan de ontwikkelteams mee aan de slag? Wat hebben onze leerlingen nodig om uit te groeien tot volwassenen die hun steentje bijdragen aan de samenleving, economisch zelfredzaam zijn én met zelfvertrouwen
Nadere informatieTheorie in de praktijk: een kader voor zelfinzicht
1 Theorie in de praktijk: een kader voor zelfinzicht Hoe ontwikkelt het begrip van dit theoretisch kader zich bij docenten, en op welke wijze helpt het ze cultuuronderwijs vorm te geven? Emiel Copini e.j.copini@rug.nl
Nadere informatieBekwaamheidseisen leraar primair onderwijs
Bekwaamheidseisen leraar primair onderwijs Uit: Besluit van 16 maart 2017 tot wijziging van het Besluit bekwaamheidseisen onderwijspersoneel en het Besluit bekwaamheidseisen onderwijspersoneel BES in verband
Nadere informatieIn welke mate kunt u zich vinden in het benoemen van vrijheid, gelijkheid/gelijkwaardigheid en solidariteit als basiswaarden voor
Ontwikkelteam Burgerschap Ronde Derde ronde () REFERENTIE BU000880 Naam Coen Gelinck Organisatie Nederlandse Vereniging van Leraren Maatschappijleer (NVLM) E-mailadres coengelinck@nvlm.nl Namens wie geeft
Nadere informatieTeamtrainingen & ouderavond
Teamtrainingen & ouderavond Een teamtraining is een bijeenkomst van 1,5 tot 2 uur voor een heel schoolteam. Op actieve en enthousiasmerende wijze verdiep je je samen in een onderwerp. Er zijn verschillende
Nadere informatieHet Ontwikkelteam Digitale geletterdheid geeft de volgende omschrijving aan het begrip digitale technologie:
BIJGESTELDE VISIE OP HET LEERGEBIED DIGITALE GELETTERDHEID Digitale geletterdheid is van belang voor leerlingen om toegang te krijgen tot informatie en om actief te kunnen deelnemen aan de hedendaagse
Nadere informatieWerkplan vakverdieping kunstvakken
Werkplan vakverdieping kunstvakken 2012-2013 algemene gegevens Naam: Klas: Nanda ten Have VR3C Gekozen vakverdieping: Beeldend onderwijs Persoonlijke leerdoel gekoppeld aan de vakcompetenties of gericht
Nadere informatieVELOV conferentie 26 februari 2015 Wim Lauwers, Katrien Goossens, Leen Alaerts, Koen Crul, Lysbeth Jans, Lode Vermeersch, contact:
VELOV conferentie 26 februari 2015 Wim Lauwers, Katrien Goossens, Leen Alaerts, Koen Crul, Lysbeth Jans, Lode Vermeersch, contact: wim.lauwers@ucll.be ONDERZOEK VRAGEN EN KADER Hoe cultuureducatie integreren
Nadere informatieDigitale geletterdheid en de lerarenopleidingen, een ontwikkelplan
Digitale geletterdheid en de lerarenopleidingen, een ontwikkelplan SLO nationaal expertisecentrum leerplanontwikkeling VELON conferentie Brussel, 4 februari 2016 Petra Fisser, Monique van der Hoeven, Sigrid
Nadere informatieWerkopdracht vijfde ontwikkelsessie. Opbrengsten ontwikkelsessie 5. Wat zijn bouwstenen?
Werkopdracht vijfde ontwikkelsessie Wat hebben onze leerlingen nodig om uit te groeien tot volwassenen die bijdragen aan de samenleving, economisch zelfstandig zijn én met zelfvertrouwen in het leven staan?
Nadere informatieKunst en in cultuur door Barend van Heusden (gepubliceerd in Kunstgebouw Magazine #2 / november 2011)
Kunst en in cultuur door Barend van Heusden (gepubliceerd in Kunstgebouw Magazine #2 / november 2011) In zijn cultuurbeleid schrijft staatssecretaris Halbe Zijlstra dat hij een stevig fundament voor cultuureducatie
Nadere informatieBeleidsplan cultuureducatie OBS de Driepas
Beleidsplan cultuureducatie OBS de Driepas 1. Algemene doelstelling cultuureducatie 2. Doelen en visie van de school 3. Visie cultuureducatie 4. Beschrijving van de bestaande situatie 5. Beschrijving van
Nadere informatieREFLECTEREN OP MULTICULTURALITEIT (60 MIN)
1 REFLECTEREN OP MULTICULTURALITEIT (60 MIN) INVULLING DEELSESSIE 11.45 12.45 Deelsessie ronde B programma II 15.00 16.00 Deelsessies ronde B programma I Kennismaking Projectuitleg Situaties opdracht Discussie
Nadere informatieVNK-e (Vereniging Nederlandse Kunsthistorici, sectie educatie)
KunstEnCultuur - - - VNK-e (Vereniging Nederlandse Kunsthistorici, sectie educatie) 10 Beschrijft de conceptvisie in voldoende mate de relevantie van ons leergebied voor de ontwikkeling van de leerling?
Nadere informatietekst barend van Heusden ARtikeL CuLtuuR in De spiegel Kunst en in cultuur
tekst Barend van Heusden artikel Cultuur in de Spiegel Kunst en in cultuur 12 Ons onderzoek, dat nog doorloopt tot januari 2013, heeft als doel een theoretisch kader te ontwikkelen voor een doorlopende
Nadere informatieErfgoedonderwijs. 1. Wat is erfgoed? 2. Waarom erfgoedonderwijs? 3. Erfgoedonderwijs en 21e eeuws leren. 4. Erfgoed in de klas voorbeelden
Erfgoedonderwijs 1. Wat is erfgoed? 2. Waarom erfgoedonderwijs? 3. Erfgoedonderwijs en 21e eeuws leren 4. Erfgoed in de klas voorbeelden ERFGOED DOEN! Wat is erfgoed? Wat is erfgoed? Definitie Materiële
Nadere informatieDoorlopende leerlijnen (groep 1-8) voor kunst- en erfgoededucatie binnen de basisschool, inclusief teamcursus!
Drama Dans Muziek Beeldend Media Erfgoed & Minitheater-Blikopener Doorlopende leerlijnen (groep 1-8) voor kunst- en erfgoededucatie binnen de basisschool, inclusief teamcursus! Kunst- en erfgoededucatie
Nadere informatieVereniging van leraren in de Economisch/maatschappelijke vakken
Vereniging van leraren in de Economisch/maatschappelijke vakken Schelluinen, 5 juli 2018 Feedback vanuit Vecon voor het ontwikkelteam M&M Geacht ontwikkelteam M&M, Hierbij een reactie van de Vecon. Inleiding
Nadere informatieEvalueren van Cultuuronderwijs
Datum 25-11-2013 1 Evalueren van Cultuuronderwijs Onderzoeksconferentie Cultuureducatie en Cultuurparticipatie Tilburg, 25 november 2013 Anne Sasbrink j.a.sasbrink@rug.nl Datum 25-11-2013 2 Wat is het
Nadere informatie1 - Achtergrond, uitgangspunten en aanpak van Bramediawijs
Achtergrond, uitgangspunten en aanpak van Bramediawijs Inhoudsopgave: Het belang van volgens kabinet Balkenende IV Het belang van volgens kabinet Balkenende IV 1 Bramediawijs als onderdeel van het lokaal
Nadere informatiekansen voor betekenisvol zaakvakonderwijs
SLO nationaal expertisecentrum leerplanontwikkeling kansen voor betekenisvol zaakvakonderwijs Martin Klein Tank Leerplan(kader) Techniekpact jaarconferentie Wetenschap & 19 technologie mei 2014 Waarom?
Nadere informatieCULTUUREDUCATIE BOVEN
CULTUUREDUCATIE BOVEN KCE ZEEUWS- VLAANDEREN WIE KCE ZEEUWS-VLAANDEREN HET PROGRAMMA Van 13.30 tot 14.15 uur Presentatie Van 14.15 tot 14.30 uur Van 14.30 tot 15.00 uur Koffie en thee in de foyer Dansduet
Nadere informatieWerkopdracht vierde ontwikkelsessie
Werkopdracht vierde ontwikkelsessie Wat hebben onze leerlingen nodig om uit te groeien tot volwassenen die bijdragen aan de samenleving, economisch zelfstandig zijn én met zelfvertrouwen in het leven staan?
Nadere informatieEen geslaagde activiteit
Een geslaagde activiteit Toelichting: Een geslaagde activiteit Voor Quest 4 heb ik een handleiding gemaakt met daarbij de bijpassend schema. Om het voor de leerkrachten overzichtelijk te maken heb ik gebruik
Nadere informatieGratis cultuuronderwijs voor Haagse basisscholen: een digitale ladekast met 128 projecten voor de groepen 1-8
Gratis cultuuronderwijs voor Haagse basisscholen: een digitale ladekast met 128 projecten voor de groepen 1-8 Cultuuronderwijs op zijn Haags Met het project Cultuuronderwijs op zijn Haags (COH) zorgen
Nadere informatieeen korte introductie
een korte introductie Uitgeverij Bontekoe Zijpendaalseweg 91 6814 CG Arnhem 026 751 8901 info@uitgeverijbontekoe.nl Uitgebreide informatie vindt u op: www.uitgeverijbontekoe.nl Interveniërende methodiek
Nadere informatieCULTUUR in de Spiegel
CULTUUR in de Spiegel icc keuzemodule INHOUD PAGINA Korte toelichting 3 Lesschema bijeenkomst 1 voor trainer 4 Lesschema bijeenkomst 2 voor trainer 6 Bijlage 1 bijeenkomst 1: Creatieve starter Science
Nadere informatieUniversity of Groningen. Tussen willen en weten Copini, Emiel Jacob
University of Groningen Tussen willen en weten Copini, Emiel Jacob IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's PDF) if you wish to cite from it. Please check the document
Nadere informatiePROFESSIONAL LEARNING COMMUNITIES IN ACTIE
PROFESSIONAL LEARNING COMMUNITIES IN ACTIE LKCA-conferentie, Utrecht, 24 november 2014 Lode Vermeersch, Lysbeth Jans, Wim Lauwers, Katrien Goossens, Leen Alaerts, Koen Crul, Kim Tintel contact: lode.vermeersch@kuleuven.be
Nadere informatieAan de slag met een leerlijn Erfgoededucatie. 13 Juni 2013 World Trade Center Rotterdom
Aan de slag met een leerlijn Erfgoededucatie 13 Juni 2013 World Trade Center Rotterdom Op zoek naar mogelijkheden en kansen voor een leerlijn erfgoededucatie in het Rotterdamse basisonderwijs Opzet presentatie
Nadere informatieAAN HET WERK MET EEN KERK
Logica brengt je van A naar B verbeelding brengt je overal Einstein Heleen van den Broek februari 2013 Als je een kerk bezoekt met een klas kinderen en je ziet een toren zoals die van de foto, kan er dit
Nadere informatieDefinities kernbegrippen sector
Definities kernbegrippen sector De begrippen die binnen onze sector gehanteerd worden zijn flexibel en aan verandering onderhevig, vooral omdat het om abstracte begrippen gaat die vaak in een beleidsmatige
Nadere informatieThema:. Quest 4. Didactisch model 10 stappen ontwerpen cultuuronderwijs.
Thema:. Quest 4 Didactisch model 10 stappen ontwerpen cultuuronderwijs. Stap 1: Onderwerp ( ontwerpprincipe: nieuwsgierigheid) Kies een onderwerp dat bij de ervaringen, ontwikkelingen en de thuis taal
Nadere informatieFeedback conceptvisie KUNST & CULTUUR
Feedback conceptvisie KUNST & CULTUUR Reactieformulier Curriculum.nu visie Negen ontwikkelteams, leraren en schoolleiders werken aan de actualisatie van het curriculum voor alle leerlingen in het primair
Nadere informatieNulmeting CmK Totaal aantal vragen: 12
TOPHES 12/12/2018 Nulmeting CmK 3.0 1819 Totaal aantal vragen: 12 De meeste juiste antwoorden: #2 Minste Juiste antwoorden: #3 1. Wat is een doel van CultuurEducatiemetKwaliteit? 0/9 A Kinderen laten profiteren
Nadere informatieTeamtraining MEER DOEN MET JE CULTURELE OMGEVING
Teamtraining MEER DOEN MET JE CULTURELE OMGEVING Agenda 1. Wat is onze culturele omgeving? (30 min) -introductie -wat doen we al? -kunnen we de culturele omgeving definiëren? 2. Waarom willen we er iets
Nadere informatieKunstproject Wereldverhalen voor het VMBO
Kunstproject Wereldverhalen voor het VMBO BIJLAGE VI ONDERWIJSCURRICULUM INHOUD I II III NIVEAU, VAKKEN EN LEERDOELEN THEORETISCH KADER CULTUUR IN DE SPIEGEL AANSLUITING BIJ REGULIER ONDERWIJSCURRICULUM!
Nadere informatie21 e eeuwse vaardigheden in het onderwijs. stand van zaken en toekomstige mogelijkheden. Petra Fisser VELON-studiedag Breda, 13 november 2015
21 e eeuwse vaardigheden in het onderwijs stand van zaken en toekomstige mogelijkheden SLO nationaal expertisecentrum leerplanontwikkeling Petra Fisser VELON-studiedag Breda, 13 november 2015 SLO, nationaal
Nadere informatieStichting Techniekpromotie
- - - Stichting Techniekpromotie 1 In de visie komt duidelijk naar voren dat verwondering en wetenschap in de gehele doorlopende leerlijn zouden moeten blijven samengaan. In hoeverre spreekt dit beeld
Nadere informatieOnsOnderwijs2032: Het domein Taal & Cultuur de (on)mogelijkheden
OnsOnderwijs2032: Het domein Taal & Cultuur de (on)mogelijkheden 29 september 2016 Netwerkdag Taalcoördinatoren en -specialisten Stéfanie van Tuinen SLO Opbouw workshop OnsOnderwijs2032 Cultuuronderwijs
Nadere informatiebasiscompetenties 2de graad beeldende en audiovisuele kunsten
basiscompetenties 2de graad beeldende en audiovisuele kunsten 1 CONCORDANTIETABEL Basiscompetenties 2de graad beeldende en audiovisuele kunsten Concordantie tussen: - de specifieke basiscompetenties voor
Nadere informatieWelke bouwste(e)n(en) mist u in het raamwerk als uitwerking van de grote opdrachten? Licht uw antwoord toe.
Ontwikkelteam Kunst & Cultuur Ronde Vierde ronde (4) REFERENTIE KC001141 Naam Ronald Kox Organisatie LKCA E-mailadres ronaldkox@lkca.nl Namens wie geeft u reactie? Anders dan organisatie/netwerk Anders
Nadere informatieLeerlijnen Cultuureducatie. SKVR Projectbureau Onderwijs & Innovatie
Leerlijnen Cultuureducatie SKVR Projectbureau Onderwijs & Innovatie Programma Ontwikkelproces SKVR activiteiten in verlengde leertijd Waarom leerlijnen cultuureducatie Van praktijk naar leerlijn Kinderen
Nadere informatiePRESENTEERT. onderwijsteam MIKspecials. onderwijsteam MIKxer. onderwijsteam deskundigheidsbevordering
PRESENTEERT onderwijsteam MIKspecials onderwijsteam MIKxer onderwijsteam deskundigheidsbevordering Deskundigheidsbevordering De nieuwe beleidsperiode voor cultuureducatie is op 1 januari 2013 van start
Nadere informatie- het formuleren van een onderdeel voor een beleidsplan cultuureducatie op maat van de school.
Opbouw Basistraining Cultuureducatie boven C-niveau/Zeeland Versie ICC 1 Bedoeling Doel van de basistraining is, om binnen de keuzes die Zeeland heeft gemaakt voor de invulling van Cultuureducatie met
Nadere informatieKleine Gartmanplantsoen 21 1017 RP Amsterdam T 020 620 9567 info@mocca-amsterdam.nl www.mocca-amsterdam.nl. Stappenplan cultuureducatiebeleid
Kleine Gartmanplantsoen 21 1017 RP Amsterdam T 020 620 9567 info@mocca-amsterdam.nl www.mocca-amsterdam.nl Stappenplan cultuureducatiebeleid Inleiding Dit stappenplan is een handreiking om te komen tot
Nadere informatieKWALITEITSCRITERIA FONDS CULTUUREDUCATIE ZWOLLE
KWALITEITSCRITERIA FONDS CULTUUREDUCATIE ZWOLLE Fonds Cultuureducatie Zwolle en kwaliteit cultuuronderwijs De gemeente Zwolle wil dat alle basisschoolleerlingen een stevige culturele basis krijgen. Hiervoor
Nadere informatiebasiscompetenties 2de graad muziek
basiscompetenties 2de graad muziek 1 CONCORDANTIETABEL Basiscompetenties 2de graad muziek Concordantie tussen: - de specifieke basiscompetenties muziek voor de 2 de graad van de langlopende studierichtingen
Nadere informatieHet beleidsplan cultuureducatie
Het beleidsplan cultuureducatie Beleidsplannen voor cultuureducatie kunnen variëren van 1 A4 tot een compleet beleidsplan. Belangrijk hierbij is dat het cultuureducatiebeleid onderdeel is van het schoolplan.
Nadere informatieCreativiteit, kun je dat afdwingen?
Creativiteit, kun je dat afdwingen? Over procesgerichte didactiek, de didactiek van creativiteit, eigenaarschap en betrokkenheid www.kunstedu.nl procesgerichte didactiek proces van de kunstenaar zelf ondergaan
Nadere informatieCultuurbeleidsplan 2015-2019
CBS Maranatha Hoogklei 7, 9671 GC Winschoten Cultuurbeleidsplan 2015-2019 1. Inleiding Dit is het cultuureducatieplan van de CBS Maranatha in Winschoten. Een plan dat is opgesteld om een bijdrage te leveren
Nadere informatieBiologie inhouden (PO-havo/vwo): Instandhouding
Biologie inhouden (PO-havo/vwo): Instandhouding kerndoelen primair onderwijs kerndoelen onderbouw havo bovenbouw exameneenheden vwo bovenbouw exameneenheden 34: De leerlingen leren zorg te dragen voor
Nadere informatieCultuuronderwijs in school
Cultuuronderwijs in school Handreiking voor het schrijven van een beleidsplan cultuuronderwijs Het Motto Een motto of beweegreden is een korte tekst die de bedoeling van iets weergeeft. In dit geval een
Nadere informatieGezien het bovenstaande zijn kunstvakken direct of indirect betrokken bij het nastreven van vakoverschrijdende
Vlaams Verbond van het Katholiek Secundair Onderwijs Guimardstraat 1, 1040 Brussel VOET EN STUDIEGEBIED BEELDENDE KUNSTEN KSO VOET EN STUDIEGEBIED PODIUMKUNSTEN KSO 1 De eigenheid van kunst en de VOET
Nadere informatieVERSLAG N.A.V. DERDE CONSULTATIEFASE (16 OKT 14 NOV 2018) Ontwikkelteam Mens & Natuur
VERSLAG N.A.V. DERDE CONSULTATIEFASE (16 OKT 14 NOV 2018) Ontwikkelteam Mens & Natuur 1. Achtergrond In maart 2018 zijn negen ontwikkelteams met daarin leraren en schoolleiders uit het primair en voortgezet
Nadere informatiePROFESSIONAL LEARNING COMMUNITIES IN ACTIE
PROFESSIONAL LEARNING COMMUNITIES IN ACTIE VELON Congres, Papendal, Arnhem, 26 & 27 maart 2015 Lysbeth Jans, Wim Lauwers, Lode Vermeersch, Katrien Goossens, Leen Alaerts, Koen Crul LERARENOPLEIDINGEN Leerkracht
Nadere informatieBeweging die nu te zien is m.b.t. cultuureducatie binnen het primair onderwijs
Bijlage 2 Aanvraag Cultuureducatie met Kwaliteit in het Primair Onderwijs 2013 2016 Opgesteld door Cultura in samenwerking met de en besproken met Fonds Cultuurparticipatie. Lokale Situatie en context
Nadere informatiefeedback vraag en antwoord in WORD Kunstvakverenigingen_versie 2
20180425 feedback vraag en antwoord in WORD Kunstvakverenigingen_versie 2 Op pagina drie zie PDF-formulier zijn de gegevens aangepast! En op de laatste pagina zie blauw: dat is de vervangende tekst. Beschrijft
Nadere informatieDoorlopende leerlijnen (groep 1-8) voor kunst- en erfgoededucatie binnen de basisschool.
Drama Dans Muziek Beeldend Media Erfgoed Het KunstKabinet & Minitheater-Blikopener Doorlopende leerlijnen (groep 1-8) voor kunst- en erfgoededucatie binnen de basisschool. Kunst- en erfgoededucatie Kunstzinnige
Nadere informatieOok voor de basisschool zijn nieuwe er kerndoelen gemaakt die duidelijk aansluiten bij de kerndoelen van de onderbouw VO.
CKV kerndoelen en eindtermen Er zijn duidelijke doorlopende leerlijnen van het basisonderwijs naar de onderbouw en het onderbouw naar de bovenbouw. De betreffende, ook wettelijk verplichte kerndoelen en
Nadere informatieASO - studierichtingen in VIA-TIENEN
ASO - studierichtingen in VIA-TIENEN De onderwijsvorm ASO is een breed algemeen vormende doorstroomrichting waarin de leerlingen zich voorbereiden op een academische of professionele bacheloropleiding.
Nadere informatieCurriculumontwikkeling in de praktijk 4
Curriculumontwikkeling in de praktijk 4 DEEL 1 HOE STEL JE ALS SCHOOL EEN GOED CURRICULUM SAMEN? VERA MEEWIS (LKCA) VIOLA VAN LANSCHOT HUBRECHT (SLO) Curriculumontwikkeling vindt plaats op verschillende
Nadere informatieBeoordelingsformulier Verslag Vakprofilering Geschiedenis Code: OTR3-PRWT1-15 EC: 5
Beoordelingsformulier 3.1.2 Verslag Vakprofilering Geschiedenis 2015-2016 Code: OTR3-PRWT1-15 EC: 5 Studentnaam: Klas: Beoordelaar Studentnummer: Datum: KERN- EN DEELTAKEN DIE HOREN BIJ DEZE TOETS: 2.1,
Nadere informatieVolledige reactie op de stukken van Diederik Schönau en Evert Bisschop Boele over Cultuur in de Spiegel
Volledige reactie op de stukken van Diederik Schönau en Evert Bisschop Boele over Cultuur in de Spiegel door Barend van Heusden (een samenvatting van deze reactie is gepubliceerd in Kunstzone 6 / mei 2011)
Nadere informatieCultuurprofielscholen: naar een theoretisch kader Onderzoeksconferentie cultuureducatie 23 november 2015
Cultuurprofielscholen: naar een theoretisch kader Onderzoeksconferentie cultuureducatie 23 november 2015 Antoine Gerrits (VCPS) Edwin van Meerkerk (RU) Astrid Rass (VCPS) Programma 14:15 u De cultuurprofielschool:
Nadere informatieCULTUUR SPIEGEL in het kort SPIEGEL. in de
CULTUUR SPIEGEL in het kort SPIEGEL in de Cultuur is niet het kledingstuk, de maaltijd, of het schilderij, maar de vorm en betekenis die de mensen die de kleding dragen, de maaltijd nuttigen of het schilderij
Nadere informatieBuurten met Erfgoed in DILBEEK Startdag 07/10/16
Buurten met Erfgoed in DILBEEK Startdag 07/10/16 Een initiatief van Erfgoedcel Pajottenland Zennevallei en de gemeente Dilbeek i.s.m. Mooss vzw (procesbegeleiding) Vaststelling: Basisscholen gebruiken
Nadere informatieWetenschap en Technologie, Science, óók voor hoogbegaafde leerlingen op PO en onderbouw VO.
VO-PO samenwerking Kandinsky - Talent Wetenschap en Technologie, Science, óók voor hoogbegaafde leerlingen op PO en onderbouw VO. VO-PO samenwerking Kandinsky - Talent Wetenschap en Technologie, Science,
Nadere informatie5-stappenplan verbetering examenresultaten op sectieniveau
5-stappenplan verbetering examenresultaten op sectieniveau Aanbod dbp-onderwijs 2012 Ritzema Boskade 7 2101 GL Heemstede 023 5314459 info@dbp-onderwijs.nl www.dbp-onderwijs.nl Overzicht in één pagina dbp-onderwijs
Nadere informatie12peciale voorlichtingns-eum,
_ M R E T AS S S CLA T RUIM DOND E TALE R O O V ERDA G ARI JANU 12peciale voorlichtingns-eum, S the ver het a avond o ium en gymnas erclass de mast NT! MASTERCLASS IETS VOOR JOU? Ben jij altijd op zoek
Nadere informatie