HOOFDSTUK 11: Industriële microbiologie Industriële micro-organismen en hun producten Groei en produktvorming in industriële processen

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "HOOFDSTUK 11: Industriële microbiologie. 11.1 Industriële micro-organismen en hun producten. 11.2 Groei en produktvorming in industriële processen"

Transcriptie

1 MICROBIOLOGIE - DEEL I - LES 7 Prof. Dr. ir. J. Swings «Biology of Microorganisms», 9de ed. (2000) HOOFDSTUK 11: Industriële microbiologie 11.1 Industriële micro-organismen en hun producten 11.2 Groei en produktvorming in industriële processen 11.3 Eigenschappen van grootschalige fermentaties 11.4 Up-scaling van fermentaties

2 HOOFDSTUK 11: Industriële microbiologie 11.1 Industriële micro-organismen en hun producten 11.2 Groei en produktvorming in industriële processen 11.3 Eigenschappen van grootschalige fermentaties 11.4 Up-scaling van fermentaties Cultuur collecties Afkorting ATCC BCCM CBS DSMZ naam, plaats American Type Culture Collection, VS Belgium Co-ordinated Collections of Micro-organisms, België Centraalbureau voor Schimmelculturen, Nederland Deutsche Sammlung von Mikroorganismen und Zellkulturen, Duitsland

3 Produkten van industriële microbiologie Fig 11.1 HOOFDSTUK 11: Industriële microbiologie 11.1 Industriële micro-organismen en hun producten 11.2 Groei en produktvorming in industriële processen 11.3 Eigenschappen van grootschalige fermentaties 11.4 Up-scaling van fermentaties

4 Primaire metabolieten Fig 11.2 Secundaire metabolieten Fig 11.2

5 Relatie tss. primaire en secundaire metabolieten Fig 11.3 HOOFDSTUK 11: Industriële microbiologie 11.1 Industriële micro-organismen en hun producten 11.2 Groei en produktvorming in industriële processen 11.3 Eigenschappen van grootschalige fermentaties 11.4 Up-scaling van fermentaties

6 Een industriële fermentor Fig 11.4

7 HOOFDSTUK 11: Industriële microbiologie 11.1 Industriële micro-organismen en hun producten 11.2 Groei en produktvorming in industriële processen 11.3 Eigenschappen van grootschalige fermentaties 11.4 Up-scaling van fermentaties Scale-up Fig 11.6

8 LES 7 HOOFDSTUK 11: industriële microbiologie 11.5 Isolatie en characterizering van antibiotica 11.6 Industriële produktie van antibiotica 11.7 Vitaminen en aminozuren 11.8 Microbiële bioconversies 11.9 Enzymen Azijn Gist Alcohol en alcohol-houdende dranken Het ideale industriële micro-organisme Reincultuur Stabiel Sporen Groeit vlug / op grote schaal Onschadelijk Genetisch te manipuleren Cellen verwijderen

9 Industriële microbiologie Antibiotica Vitaminen Aminozuren Enzymen Azijn Gist Alcohol Proteïnen LES 7 HOOFDSTUK 11: industriële microbiologie 11.5 Isolatie en characterizering van antibiotica 11.6 Industriële produktie van antibiotica 11.7 Vitaminen en aminozuren 11.8 Microbiële bioconversies 11.9 Enzymen Azijn Gist Alcohol en alcohol-houdende dranken

10 Commercieel geproduceerde antibiotica Antibiotica producerend micro-organisme Bacitracine Bacillus licheniformis (EFB) Cephalosporine Cephalosporium species (F) Kanamycine Streptomyces kanamyceticus (A) Penicilline Penicillium chrysogenum (F) Tetracycline Streptomyces rimosus (A) Fig 11.7

11 Fig 11.7 LES 7 HOOFDSTUK 11: industriële microbiologie 11.5 Isolatie en characterizering van antibiotica 11.6 Industriële produktie van antibiotica 11.7 Vitaminen en aminozuren 11.8 Microbiële bioconversies 11.9 Enzymen Azijn Gist Alcohol en alcohol-houdende dranken

12 Fig 11.9 Fig 11.11

13 Fig Fig 11.8

14 LES 7 HOOFDSTUK 11: industriële microbiologie 11.5 Isolatie en characterizering van antibiotica 11.6 Industriële produktie van antibiotica 11.7 Vitaminen en aminozuren 11.8 Microbiële bioconversies 11.9 Enzymen Azijn Gist Alcohol en alcohol-houdende dranken Fig 11.13

15 Monosodium glutamaat (MSG) L-glutamaat Smaakversterker In champignons «Chinese restaurant syndroom»

16 Fig Fig 11.14

17 LES 7 HOOFDSTUK 11: industriële microbiologie 11.5 Isolatie en characterizering van antibiotica 11.6 Industriële produktie van antibiotica 11.7 Vitaminen en aminozuren 11.8 Microbiële bioconversies 11.9 Enzymen Azijn Gist Alcohol en alcohol-houdende dranken

18 Waspoeders Proteasen Lipasen Cellulase Amylase High fructose corn syrup Mais zetmeel a-amylase Gluco amylase Glucose isomerase Glucose + fructose

19 Geimmobiliseerde enzymen Fig LES 7 HOOFDSTUK 11: industriële microbiologie 11.5 Isolatie en characterizering van antibiotica 11.6 Industriële produktie van antibiotica 11.7 Vitaminen en aminozuren 11.8 Microbiële bioconversies 11.9 Enzymen Azijn Gist Alcohol en alcohol-houdende dranken

20 Habitats azijnzuurbacteriën fruit en bloemen bijenkorf wijn bier palmwijn sake tequila thee cider frisdranken nata de coco looien melkzuur-gepreserveerd vlees kaas produktie kefir azijn bloem Doorsnede ingeënte appel Boscoop Acetobacter Acetobacter Gluconobacter

21 Fig 11.19

22 LES 7 HOOFDSTUK 11: industriële microbiologie 11.5 Isolatie en characterizering van antibiotica 11.6 Industriële produktie van antibiotica 11.7 Vitaminen en aminozuren 11.8 Microbiële bioconversies 11.9 Enzymen Azijn Gist Alcohol en alcohol-houdende dranken

23 Fig 11.21

24 LES 7 HOOFDSTUK 11: industriële microbiologie 11.5 Isolatie en characterizering van antibiotica 11.6 Industriële produktie van antibiotica 11.7 Vitaminen en aminozuren 11.8 Microbiële bioconversies 11.9 Enzymen Azijn Gist Alcohol en alcohol-houdende dranken

25 Glucose fi 2EtOH + 2 CO (druif: % suikers)

26 Wijntypes Rode Witte Zoete Droge Schuimwijn Sauternes Eiswein Spätlese Ciders & perries Sake Palmwijn Mede Pulque Champagne Versterkte wijn Sherry Porto Madeira Fig 11.23

27 Fig Bier! Hoge gisting S. cerevisiae C Ales, Engelse 4 6d Lage gisting S. carlsbergensis 5 10 C Pilsener, Lager 6 12d

28 Gerst bevat: 60% zetmeel 10% N houdende stof 7 8 dagen kieming van gerst Eesting vd mout Extraktieketel proteolyse b-amylase totale versuikering Draf Fig 11.24

29 Geestrijk vocht Fig Substraten voor bio-ethanol produktie Melasse Zetmeel Jeruzalem artisjok Cellulose Wei

30 Mogelijke alcohol opbrengst (1000L/ha) Suikerriet Maniok Jeruzalem artisjok Suikerbiet Aardappelen Graan Levensmiddel vs. Brandstof

31 Fusarium graminearum 12% proteins 5% fibres 3% fat no chlolesterol 85 kcal / 100g Quorn

HOOFDSTUK 11: Industriële microbiologie (= Hfst. 30) 11.1 Industriële micro-organismen en hun producten (= 30.1)

HOOFDSTUK 11: Industriële microbiologie (= Hfst. 30) 11.1 Industriële micro-organismen en hun producten (= 30.1) MICROBIOLOGIE - DEEL I - LES 7 Prof. Dr. ir. J. Swings «Biology of Microorganisms», 9de ed. (2000) HOOFDSTUK 11: Industriële microbiologie (= Hfst. 30) 11.1 Industriële micro-organismen en hun producten

Nadere informatie

Brew a better Breezer

Brew a better Breezer Brew a better Breezer Workshop Woudschoten Conferentie Sonja Isken / Marieke Beijer Levensmiddelenmicrobiologie Biotechnologie Wageningen Universiteit Workshop - Brew a better breezer Breezer Levensmiddelenfermentaties

Nadere informatie

EetbaarSoest - Workshop Fermenteren 23 Jan 2016, G. Christiansson, EetbaarSoest & IVN Eemland Duurzaamheid

EetbaarSoest - Workshop Fermenteren 23 Jan 2016, G. Christiansson, EetbaarSoest & IVN Eemland Duurzaamheid EetbaarSoest - Workshop Fermenteren 23 Jan 2016, G. Christiansson, EetbaarSoest & IVN Eemland Duurzaamheid Fermenteren = Voedsel te laten verbeteren door micro-organismen (bacteriën, schimmels). Wilde

Nadere informatie

Gisten en ethanolproductie met C-6-suikers

Gisten en ethanolproductie met C-6-suikers Gisten en ethanolproductie met C-6-suikers 2 PB-CB Stephanie Jordaens Sara Van Hoven Sam Van Bouwel Nathalie De Smet Salima El Boujeddaini Doel: bepalen welke oorsprong van gist de verschillende suikers

Nadere informatie

19.4 Normale flora van spijsverteringsstelsel (= 21.4) 19.5 Normale flora van andere lichaamsdelen (= 21.5)

19.4 Normale flora van spijsverteringsstelsel (= 21.4) 19.5 Normale flora van andere lichaamsdelen (= 21.5) MICROBIOLOGIE - DEEL I - LES 9 Prof. Dr. ir. J. Swings «Biology of Microorganisms», 9de ed. (2000) HOOFDSTUK 19: interacties tss. gastheer en micro-organismen (=21) 1 HOOFDSTUK 19: interacties tss. gastheer

Nadere informatie

Lijsten met gluten- en melkvrije AH Eigen Merk producten

Lijsten met gluten- en melkvrije AH Eigen Merk producten Lijsten met gluten- en melkvrije AH Eigen Merk producten Over deze lijsten Deze lijsten zijn niet meer dan een richtlijn. Ofschoon Albert Heijn veel zorg besteedt aan een actuele beschrijving, kan het

Nadere informatie

GIST. Van wort naar bier. Chris Talbot

GIST. Van wort naar bier. Chris Talbot GIST Van wort naar bier Chris Talbot Inhoud Gist Welke gist gebruik je? Hoeveel gist moet je toevoegen? Berekening korrelgist Hoofd- en nagisting Hergisting Gist Bijzondere ingrediënt Ééncellige schimmel,

Nadere informatie

Afsluitende les. Leerlingenhandleiding. Tandenstokerase - biochemie experiment -

Afsluitende les. Leerlingenhandleiding. Tandenstokerase - biochemie experiment - Afsluitende les Leerlingenhandleiding Tandenstokerase - biochemie experiment - Introductie Een enzym is een eiwit dat chemische reacties versnelt of mogelijk maakt. Enzymen zijn onmisbaar voor een goede

Nadere informatie

RACEN met... WC-papier

RACEN met... WC-papier RACEN met... WC-papier 1 Fossiele Brandstoffen Nadelen 1) Voorraden zijn eindig. 2) Afhankelijkheid van oliestaten 3) Bij verbranding komen broeikasgassen vrij: CO2/NOx/CH4 1000 1500 2000 2 Fossiele Brandstoffen

Nadere informatie

Hoe zit het met jou?

Hoe zit het met jou? Hoe zit het met jou? Eet jij veel suikerrijke producten? Let je erop? Drink je veel frisdrank? Doe je vaak extra suiker op je eten of in je drinken? Wie denkt dat hij/zij te veel suiker consumeert? Waarom

Nadere informatie

LES 10 MICRO-ORGANISMEN C: SCHIMMELS EN GISTEN / Borrelballetjes maken

LES 10 MICRO-ORGANISMEN C: SCHIMMELS EN GISTEN / Borrelballetjes maken VERWERKING van AGRARISCHE PRODUCTEN LES 10 MICRO-ORGANISMEN C: SCHIMMELS EN GISTEN / Borrelballetjes maken INLEIDING De vorige les ging over verschillende vormen en soorten bacteriën. In deze les staan

Nadere informatie

Antwoorden Biologie Hoofdstuk 1: Stofwisseling

Antwoorden Biologie Hoofdstuk 1: Stofwisseling Antwoorden Biologie Hoofdstuk 1: Stofwisseling Antwoorden door een scholier 1478 woorden 16 februari 2009 5,6 56 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Biologie voor jou Biologie voor jouw Havo 5 Hoofdstuk

Nadere informatie

DE MAAND ZONDER SUIKER

DE MAAND ZONDER SUIKER DE MAAND ZONDER SUIKER Spelregels Hoe werkt het experiment? De maand november is voor Kassa de Maand Zonder Suiker. Helemaal suikervrij is niet gezond: in fruit zit bijvoorbeeld van nature suiker, maar

Nadere informatie

Food Information Regulation

Food Information Regulation Artikel ID: 30795 / 27903 Supplier ID: DGS Wijnkopers B.V. Barcode: Monte palacio Merlot 8,4202090251e+012 Rode wijn None Bevat sulfiet > 10 mg / kg DGS WIJN Spanje 19,50% Energetische waarde 62,74 kcal/100

Nadere informatie

Micro-organismen. Waar gaat deze kaart over? De soorten micro-organismen. Wat wordt er van je verwacht? Wat zijn micro-organismen?

Micro-organismen. Waar gaat deze kaart over? De soorten micro-organismen. Wat wordt er van je verwacht? Wat zijn micro-organismen? Waar gaat deze kaart over? De soorten micro-organismen Deze kaart gaat over micro-organismen. Microorganismen zitten in voedsel. Als je voedsel bereidt is het belangrijk om te weten wat micro-organismen

Nadere informatie

Bij hoeveel procent vochtverlies gaat de sportprestatie achteruit? Ong. 1% Bart van der Meer WM/SM theorie les 11 Amice

Bij hoeveel procent vochtverlies gaat de sportprestatie achteruit? Ong. 1% Bart van der Meer WM/SM theorie les 11 Amice Bij hoeveel procent vochtverlies gaat de sportprestatie achteruit? Ong. 1% Bart van der Meer WM/SM theorie les 11 Amice Bij hoeveel procent vochtverlies krijg je een dorstsignaal? Ong. 2% Bewerkt door

Nadere informatie

WAT ETEN WE VANDAAG? 1 Waarom moet je eten?

WAT ETEN WE VANDAAG? 1 Waarom moet je eten? WAT ETEN WE VANDAAG? 1 Waarom moet je eten? Alles wat je eet en drinkt noemen we voedingsmiddelen. Voorbeelden hiervan zijn: brood, boter, groenten en vlees. In voedingsmiddelen zitten voedingsstoffen:

Nadere informatie

5,4. Antwoorden door een scholier 913 woorden 31 januari keer beoordeeld. Basisstof 1; voedselproductie

5,4. Antwoorden door een scholier 913 woorden 31 januari keer beoordeeld. Basisstof 1; voedselproductie Antwoorden door een scholier 913 woorden 31 januari 2003 5,4 145 keer beoordeeld Vak Biologie Basisstof 1; voedselproductie Opdr1 1. Door bacteriën wordt de melk zuur. 2. In de koelkast planten bacteriën

Nadere informatie

Leerlingenhandleiding

Leerlingenhandleiding Leerlingenhandleiding Afsluitende module Alternatieve Brandstoffen - Chemie verdieping - Ontwikkeld door dr. T. Klop en ir. J.F. Jacobs Op alle lesmaterialen is de Creative Commons Naamsvermelding-Niet-commercieel-Gelijk

Nadere informatie

De zuur-base tabel van Dr. Alex Guerrero De volgende tabel komt uit het boek In Balance for Life van Dr. Alex Guerrero.

De zuur-base tabel van Dr. Alex Guerrero De volgende tabel komt uit het boek In Balance for Life van Dr. Alex Guerrero. De zuur-base tabel van Dr. Alex Guerrero De volgende tabel komt uit het boek In Balance for Life van Dr. Alex Guerrero. GROENTES Aardappelen Aardappelen, zoete Andijvie Artisjokken Asperge Bieten en bieten

Nadere informatie

Food Information Regulation

Food Information Regulation Artikel ID: 21183 / 26377 Supplier ID: Bickery Food Group B.V. Crafted Chips Sea Salt Barcode: 8710296924509 Ingrediënten: aardappel, zonnebloemolie, zout, natuurlijke plantenextracten. Koel en droog bewaren.

Nadere informatie

Koolhydraten en suikers in brood

Koolhydraten en suikers in brood Inhoudsopgave en 3 Verschil tussen koolhydraten en suikers 3 en suikers in het lichaam 4 en suikers op het etiket 5 in brood 5 Functie van 6 Beweringen over suikers 7 en brood in een gezond en gevarieerd

Nadere informatie

Goede voeding. Hans van Kuijk sportarts

Goede voeding. Hans van Kuijk sportarts Goede voeding Hans van Kuijk sportarts Goede voeding Hans van Kuijk sportarts Chronische aandoeningen Hart- en vaatziekten Hoge bloeddruk Diabetes 2 Overgewicht? Relatie met voeding & bewegen? DM2; dramatische

Nadere informatie

Doelstelling VALORFOOD

Doelstelling VALORFOOD VALORFOOD Valorisatie van reststromen uit de agro- voedingsindustrie (West-Vlaanderen) Doelstelling VALORFOOD 1/ Welke zijn de grootste reststromen (voeding) in West-Vlaanderen? --> alle reststromen in

Nadere informatie

Effectieve micro-organismen. Wat is het en wat kunnen wij er mee.

Effectieve micro-organismen. Wat is het en wat kunnen wij er mee. Effectieve micro-organismen. Wat is het en wat kunnen wij er mee. Wat is EM. Effectieve Micro-organismen. Fototrope bacteriën. ( Rhodopseudomonas ) Gisten. ( Saccharomices ) Melkzuurbacteriën. ( Lactobaccillus

Nadere informatie

Afsluitende les. Leerlingenhandleiding. Alternatieve brandstoffen

Afsluitende les. Leerlingenhandleiding. Alternatieve brandstoffen Afsluitende les Leerlingenhandleiding Alternatieve brandstoffen Inleiding Deze chemie-verdiepingsmodule over alternatieve brandstoffen sluit aan op het Reizende DNA-lab Racen met wc-papier. Doel Het Reizende

Nadere informatie

Samenvatting door Daphne 1139 woorden 25 mei keer beoordeeld. Scheikunde

Samenvatting door Daphne 1139 woorden 25 mei keer beoordeeld. Scheikunde Samenvatting door Daphne 1139 woorden 25 mei 2016 4 3 keer beoordeeld Vak Methode Scheikunde Chemie overal Par 4.1 voedsel Voedsel is leven Een deel van je voeding wordt in je lichaamscellen verbrand.

Nadere informatie

Introductie van voeding na pancreatitis

Introductie van voeding na pancreatitis Introductie van voeding na pancreatitis Deze brochure is bedoeld voor patiënten die herstellende zijn van een alvleesklierontsteking (= pancreatitis). In deze brochure wordt uitgelegd hoe u het beste kunt

Nadere informatie

Bio-energie ketens: ethanol

Bio-energie ketens: ethanol Bio-energie ketens: ethanol Rob Bakker Business Unit Biobased Products Agrotechnology & Food Innovations Wageningen UR robert.bakker@wur.nl Overzicht Wat is ethanol? Eigenschappen Welke ketens? Huidige

Nadere informatie

Wereldoriëntatie - Natuur Wereldoriëntatie - Techniek Geschatte lesduur Hoofdstuk 1.2. Nuttige microben benadrukt dat niet alle

Wereldoriëntatie - Natuur Wereldoriëntatie - Techniek Geschatte lesduur Hoofdstuk 1.2. Nuttige microben benadrukt dat niet alle Wereldoriëntatie - Natuur Algemene vaardigheden: 1.1 & 1.2 Levende en niet-levende natuur: 1.3 & 1.5 Wereldoriëntatie - Techniek 2.16* Geschatte lesduur 50 minuten Hoofdstuk 1.2. Nuttige microben benadrukt

Nadere informatie

Alles begint bij de boer

Alles begint bij de boer 1 Battle of Concepts Bedenk een innovatief agrotoerisme concept Omgevingsverkenning In Nederland kennen wij agrotoerisme als wat er nu op de markt is. Maar buiten Nederland zijn er nog meer mogelijkheden

Nadere informatie

Afsluitende les. leerlingenhandleiding. Tandenstokerase +

Afsluitende les. leerlingenhandleiding. Tandenstokerase + Afsluitende les leerlingenhandleiding Tandenstokerase + Leerlingenhandleiding Introductie Enzymen zijn onmisbaar voor een goede werking van het lichaam. Een enzym is een eiwit dat chemische reacties versnelt

Nadere informatie

Food Information Regulation

Food Information Regulation Artikel ID: 168077 / zp4 Supplier ID: 40592 de proeverij mini mallows Barcode: 0 suikerwerk: Ingrediënten: glucose fructose stroop, suiker, varkens gelatine, dextrose, maiszetmeel, voedingszuur: melk zuur,

Nadere informatie

De rol van biomassa in de energietransitie Inleiding Debat 22 nov 2017

De rol van biomassa in de energietransitie Inleiding Debat 22 nov 2017 Jan Peter Nap Hanze Research Energy De rol van biomassa in de energietransitie Inleiding Debat 22 nov 2017 Energietransitie 2 Er staat veel op het spel Klimaatverandering - CO 2, opwarming, milieu, afspraken

Nadere informatie

Waar gaan we het over hebben?

Waar gaan we het over hebben? De voor(oor)delen van graanvrije voeding en andere fabels en feiten; weet jij hoe het werkelijk zit? Dr. Esther Hagen-Plantinga Dierenarts en Specialist Diervoeding info@nutrissues.nl Waar gaan we het

Nadere informatie

1. De invloed van de lichtintensiteit op de zuurstofproduktie bij waterpest (assimilatie)

1. De invloed van de lichtintensiteit op de zuurstofproduktie bij waterpest (assimilatie) Proef door een scholier 1798 woorden 9 augustus 2011 5,4 24 keer beoordeeld Vak Biologie Op school kregen wij een practicumdag, waarbij wij een van de onderstaande proefjes konden krijgen. Daarom had ik

Nadere informatie

Invloed maisch temperatuur en ph op :

Invloed maisch temperatuur en ph op : Invloed maisch temperatuur en ph op : Afbraak zetmeel «Body» van bier ( niet-vergistbare dextrines + peptiden ) Vergistinggraad (werkelijk en schijnbaar) Standaard referenties Brouwerij Ludwig Narziss

Nadere informatie

De Maillard reactie. Dit wordt een ingewikkeld verhaal, maar het is niet anders.

De Maillard reactie. Dit wordt een ingewikkeld verhaal, maar het is niet anders. De Maillard reactie Dit wordt een ingewikkeld verhaal, maar het is niet anders. Levensmiddelen kunnen bruin kleuren. We kennen allemaal wel wat voorbeelden: als je een appel dóórsnijdt wordt-ie na een

Nadere informatie

CUVÉE VAN 4 MOUTEN NATUURLIJKE EN ARTISANALE PRODUCTIE TARWE ROGGE SPELT GERST

CUVÉE VAN 4 MOUTEN NATUURLIJKE EN ARTISANALE PRODUCTIE TARWE ROGGE SPELT GERST CUVÉE VAN 4 MOUTEN NATUURLIJKE EN ARTISANALE PRODUCTIE TARWE ROGGE SPELT GERST CRAFT-MALZ - ARTISANAAL - ONCONVENTIONEEL - MET HART EN ZIEL Op de biermarkt is de trend naar craft-bier gedurende de afgelopen

Nadere informatie

Inspiratie- en referentieprojecten ontwerpopdracht biotechniek

Inspiratie- en referentieprojecten ontwerpopdracht biotechniek Inspiratie- en referentieprojecten ontwerpopdracht biotechniek Biotechniek Biotechniek: een overzicht Biotechniek: een overzicht Biotechniek: een overzicht Biotechniek: een overzicht Biotechniek Life sciences

Nadere informatie

Gentechproducten. Etikettering

Gentechproducten. Etikettering Gentechproducten en Etikettering Als consument heb je in principe keuzevrijheid: je koopt b.v. producten waarvan je weet dat ze goed zijn voor je gezondheid. Maar het kiezen is in de praktijk nog knap

Nadere informatie

Bierbrouwen: Verleden, heden en toekomst

Bierbrouwen: Verleden, heden en toekomst Katholieke Universiteit Leuven Bierbrouwen: Verleden, heden en toekomst Lessen voor de 21ste eeuw Freddy Delvaux Inhoud Bier door de eeuwen heen Het brouwen van bier Sensorische aspecten van bier De toekomst

Nadere informatie

WIJNEN: DE BASIS INHOUDSTAFEL

WIJNEN: DE BASIS INHOUDSTAFEL WIJNEN: DE BASIS INHOUDSTAFEL Hoofdstuk 1 Proeftechniek 7 1.1 De 6 zintuigen 7 1.2 Spuwen 7 1.3 Beïnvloedingsfactoren 8 1.4 Proeftechniek (wijn) 9 1.4.1 Beschrijving van het uitzicht 9 1.4.2 Beschrijving

Nadere informatie

Opstel door B woorden 6 maart keer beoordeeld. Inleiding. Wat is biotechnologie?

Opstel door B woorden 6 maart keer beoordeeld. Inleiding. Wat is biotechnologie? Opstel door B. 1149 woorden 6 maart 2013 8 2 keer beoordeeld Vak Methode ANW ANW Actief Inleiding Wat is biotechnologie? Het begrip biotechnologie omvat alle methodes waarbij organismen gebruikt worden

Nadere informatie

Afdeling Diëtetiek. Voedingsadviezen bij zwangerschapsdiabetes

Afdeling Diëtetiek. Voedingsadviezen bij zwangerschapsdiabetes Afdeling Diëtetiek Voedingsadviezen bij zwangerschapsdiabetes Inleiding Zwangerschapsdiabetes (diabetes gravidarum) is een vorm van diabetes die tijdens de zwangerschap ontstaat en meestal na de bevalling

Nadere informatie

Aan de staatssecretaris van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer De heer drs. P.L.B.A. van Geel Postbus GX Den Haag

Aan de staatssecretaris van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer De heer drs. P.L.B.A. van Geel Postbus GX Den Haag Aan de staatssecretaris van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer De heer drs. P.L.B.A. van Geel Postbus 30945 2500 GX Den Haag DATUM 26 oktober 2006 KENMERK CGM/061026-01 ONDERWERP Advies

Nadere informatie

Food Information Regulation

Food Information Regulation Artikel ID: 9862203 Supplier ID: 95012 food atelier pretzelkoker Barcode: 8710296950126 TARWEmeel, plantaardig raapzaadolie, 3,6% zeezout, TARWEmoutbloem, gist, emulgator mono- en diglyceriden van vetzuren

Nadere informatie

Publicatieblad van de Europese Unie L 269/3

Publicatieblad van de Europese Unie L 269/3 17.8.2004 Publicatieblad van de Europese Unie L 269/3 VERORDENING (EG) Nr. 1453/2004 VAN DE COMMISSIE van 16 augustus 2004 tot verlening van een permanente vergunning voor bepaalde toevoegingsmiddelen

Nadere informatie

WAT IS GENETISCHE MODIFICATIE?

WAT IS GENETISCHE MODIFICATIE? SPREEKBEURT OF WERKSTUK WAT IS GENETISCHE MODIFICATIE? Hier vind je informatie voor een spreekbeurt of werkstuk over genetische modificatie. De informatie is ingedeeld in stappen. Dit zijn de verschillende

Nadere informatie

Food Information Regulation

Food Information Regulation Artikel ID: 8529235 Supplier ID: 4330 Artikelomschrijving: foodtr pita broodjes mini Barcode: 8719497702305 Tarwebloem (62%), water, gist, zout, dextrose. Droog, donker en koel bewaren (max. 25 C). Na

Nadere informatie

ANTWOORDBLAD - Test 1. Alles over bier. Land: Team: handtekeningen

ANTWOORDBLAD - Test 1. Alles over bier. Land: Team: handtekeningen pril 12, 2011 NTWOORDLD - Test 1 lles over bier Land: Team: namen handtekeningen . Gist en fermentatie OPDRHT.I: GISTEN.I.1 Wat maakt het van belang om S. cerevisiae als een belangrijk modelorganisme te

Nadere informatie

HOE DE PERSOON MET DM HELPEN BIJ GLYCEMIEREGELING BIJ FEEST, UITETEN OF REIZEN?

HOE DE PERSOON MET DM HELPEN BIJ GLYCEMIEREGELING BIJ FEEST, UITETEN OF REIZEN? HOE DE PERSOON MET DM HELPEN BIJ GLYCEMIEREGELING BIJ FEEST, UITETEN OF REIZEN? Marijke Van Rijsselberghe Hoofddiëtiste-Diabeteseducator OLV Aalst-Asse-Ninove Oostende, 22 maart 2013 Uit de praktijk gegrepen

Nadere informatie

Food Information Regulation

Food Information Regulation Artikel ID: 9310054 Supplier ID: 4792 Porto chic Thee selectie (3-sm) Barcode: 88 8719743330924 Groene thee citroen: groene thee 95%, citroen aroma 5%. Zwarte thee bosvruchten: zwarte thee 95%, bosvruchten

Nadere informatie

Food Information Regulation

Food Information Regulation Artikel ID: 8529599 Supplier ID: 3848 Artikelomschrijving: bl appel-peer sap Barcode: 8719274453482 65% appelsap uit concentraat, 35% perensap uit concentraat. Energetische waarde 178 kj (42 kcal) 0,7

Nadere informatie

Gezonde Voeding Tips

Gezonde Voeding Tips Gezonde Voeding Tips Waarom is een gezond dieet zo belangrijk? A) Voorkom risico s op aandoeningen Weet je dat de meeste aandoeningen kunnen worden voorkomen? Voorbeelden hiervan zijn:» Hartaandoeningen»

Nadere informatie

Food Information Regulation

Food Information Regulation Artikel ID: 36669 / 3559 Supplier ID: 41649 Tour de table (Makro PL)-Soepstengels Barcode: 8719274450597 tarwebloem (gluten), palmolie, zout, gist, gemoute tarwebloem (gluten). tarwe (gluten) Tastemakers

Nadere informatie

Voedingsadvies bij zwangerschapsdiabetes. diabetes gravidarum

Voedingsadvies bij zwangerschapsdiabetes. diabetes gravidarum Voedingsadvies bij zwangerschapsdiabetes diabetes gravidarum 2 Deze brochure is bedoeld voor vrouwen met diabetes gravidarum. In deze brochure wordt informatie gegeven over o.a. de richtlijnen voor de

Nadere informatie

Eiwitbehoeftes van zwarte soldatenvlieg larven

Eiwitbehoeftes van zwarte soldatenvlieg larven Eiwitbehoeftes van zwarte soldatenvlieg larven Larven van de zwarte soldatenvlieg zijn in staat om heel wat verschillende reststromen om te zetten tot nutritionele biomassa. In het kader van de projecten

Nadere informatie

1. Verdeling tijdens de ramadan 2. Het Suikerfeest

1. Verdeling tijdens de ramadan 2. Het Suikerfeest 1. Verdeling tijdens de ramadan 2. Het Suikerfeest 4. Goede indeling van het bord 3. Goede vulling van het bord 6. Goede hoeveelheid kiezen 5. Goede keuze maken 8. Drink geen vruchtensap 7. Gedroogd of

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting

Nederlandse samenvatting Genome engineering and protein secretion stress in the BACELL factory 182 Medicijnen zijn duur Uit de eigen dagelijkse praktijk weet iedereen dat medicatie duur is. Dit levert vooral problemen op in derdewereldlanden,

Nadere informatie

BRASSERIA MENUMAGAZINE VOORJAAR 2016 6. Lekkere lunch vol energie. Weergegeven foto s kunnen afwijken van het gepresenteerde gerecht.

BRASSERIA MENUMAGAZINE VOORJAAR 2016 6. Lekkere lunch vol energie. Weergegeven foto s kunnen afwijken van het gepresenteerde gerecht. BRASSERIA MENUMAGAZINE VOORJAAR 2016 6 Lekkere lunch vol energie Weergegeven foto s kunnen afwijken van het gepresenteerde gerecht. JAARGANG 6 NUMMER 11 7 9,00 Hamburger BrasseRia Biologische runderhamburger

Nadere informatie

Vakantie vitamines: hoe voorkom je vakantie kilo s? Jantine Blaauwbroek Diëtist

Vakantie vitamines: hoe voorkom je vakantie kilo s? Jantine Blaauwbroek Diëtist Vakantie vitamines: hoe voorkom je vakantie kilo s? Jantine Blaauwbroek Diëtist Inhoud 1 Vakantiebestemmingen 2 Wat is gezonde voeding? 3 Energieleveranciers en functies 4 Energiebalans op vakantie 5 Weet

Nadere informatie

2. HOOFDSTUK 1 : Micro-organismen en Microbiologie. 1.2 Micro-organismen als cellen (Editie 10 = 1.2)

2. HOOFDSTUK 1 : Micro-organismen en Microbiologie. 1.2 Micro-organismen als cellen (Editie 10 = 1.2) MICROBIOLOGIE - DEEL I - LES 1 Prof. Dr. ir. J. Swings «Biology of Microorganisms», 9de ed. (2000) LES 1 1. INLEIDING 2. HOOFDSTUK 1 : Micro-organismen en Microbiologie 1.2 Micro-organismen als cellen

Nadere informatie

Bijlage 5 Omschrijving directe concurrenten

Bijlage 5 Omschrijving directe concurrenten Bijlage 5 Omschrijving directe concurrenten Yoghurt & fruit shaker Three is a crowd Activia breakfast Albert Heijn Volle yoghurt, appel, ananas, mango, blauwe druif, muesli (haver-, tarwe- ), suiker, plantaardige

Nadere informatie

Bee Products. Forever I Bee Products

Bee Products. Forever I Bee Products Bee Products Forever Living Products biedt u 100% natuurlijke bijenproducten. Onze bijenkorven bevinden zich op een ideale locatie, in een zuivere omgeving die vrij is van pesticiden en andere verontreinigende

Nadere informatie

1 Grondstoffen Aardappelen Spinazie Appels Samenvatting 15

1 Grondstoffen Aardappelen Spinazie Appels Samenvatting 15 Inhoud Voorwoord 5 1 Grondstoffen 9 1.1 Aardappelen 10 1.2 Spinazie 12 1.3 Appels 14 1.4 Samenvatting 15 2 Productie van frites 17 2.1 Overzicht van de fritesproductie 18 2.2 Ingangscontrole 19 2.3 Sorteren,

Nadere informatie

Artikelnummer: EAN: Bamihappen Super

Artikelnummer: EAN: Bamihappen Super Homeko Namen Commerciele naam Wettelijke benaming diepgevroren mie snack Ingrediënten informatie water, bloem (tarwe, soja), Spaanse pepers, gedroogde groenten (ui, prei, groene bonen, tomaten, witte kool,

Nadere informatie

Gezond leven betekent dat je; - voldoende beweegt - gezond eet

Gezond leven betekent dat je; - voldoende beweegt - gezond eet Gezond leven betekent dat je; - voldoende beweegt - gezond eet Waarom eet je eigenlijk? Je krijgt er energie van! Energie heb je nodig alle processen in je lichaam b.v. voor lopen, computeren Maar ook

Nadere informatie

Aantekeningen Hoofdstuk 1: Vier rijken Vergelijken KGT

Aantekeningen Hoofdstuk 1: Vier rijken Vergelijken KGT Aantekeningen Hoofdstuk 1: Vier rijken Vergelijken KGT 1.1 De tuin 1 Wat leeft er in een tuin? Organismen: dit zijn levende wezens zoals, planten, dieren, mensen, bacteriën en schimmels. Levenskenmerken:

Nadere informatie

PHA productie uit Organische reststromen. BIONND THE FUTURE. 8 mei 2014 Henk Doddema

PHA productie uit Organische reststromen. BIONND THE FUTURE. 8 mei 2014 Henk Doddema PHA productie uit Organische reststromen. BIONND THE FUTURE 8 mei 2014 Henk Doddema Meer dan 300 soorten bacteriën kunnen PHA s maken en opslaan in hun cellen Rhodomonas sp. Halomonas sp. Alcaligenes (nu

Nadere informatie

Passie voor Italiaanse life-style. Herkenbare smaak van het terroir : een aroma van bloemen, lichte kleur met een gouden gloed

Passie voor Italiaanse life-style. Herkenbare smaak van het terroir : een aroma van bloemen, lichte kleur met een gouden gloed q q q q q Passie voor Italiaanse life-style Herkenbare smaak van het terroir : een aroma van bloemen, lichte kleur met een gouden gloed Geproduceerd in het prosecco DOC gebied Bevat vitamines, mineralen

Nadere informatie

VALORFOOD: Behandeling van industriële effluenten, rijk aan zware metalen, met behulp van brouwersgisten (S. cerevisiae)

VALORFOOD: Behandeling van industriële effluenten, rijk aan zware metalen, met behulp van brouwersgisten (S. cerevisiae) VALORFOOD: Behandeling van industriële effluenten, rijk aan zware metalen, met behulp van brouwersgisten (S. cerevisiae) Waarom zware metalen uit industrieel afvalwater verwijderen? 1. Toxiciteit Cu, Fe,

Nadere informatie

VAN WAT KAN MEN FRUITWIJN MAKEN?

VAN WAT KAN MEN FRUITWIJN MAKEN? 1 VAN WAT KAN MEN FRUITWIJN MAKEN? Hard fruit appelen en peren Zacht fruit kersen, krieken, alle bessen, pruimen, sleedoorn, perzik, aardbeien. Druiven rode en witte Gedroogde vruchten krenten en rozijnen

Nadere informatie

Food Information Regulation

Food Information Regulation Artikel ID: 9307220 Supplier ID: 1216 Luxe ontbijtkoek noten&kandij Barcode: 8716118504232 Glucose-fructosestroop,roggebloem, water, 8% kandijsuiker, 3,7% noten (cashenoten, amandelen, walnoten, hazelnoten),

Nadere informatie

De Voedingswijzer. Calorie wijzer Product wijzer Groente en fruit wijzer Drinkwijzer

De Voedingswijzer. Calorie wijzer Product wijzer Groente en fruit wijzer Drinkwijzer De Voedingswijzer De Voedingswijzer is een gebaseerd om algemene richtlijnen. Probeer balans te vinden in je voedingspatroon. Onderstaand de opstartgids. Gebruik bij voorkeur samen met de Voedingswijzer

Nadere informatie

De wetenschappelijke adviseurs

De wetenschappelijke adviseurs De wetenschappelijke adviseurs Prof. Sven Olaf Isacsson MD, Phd interne medicijnen cardiologie en algemene geneeskunde Prof. Jorgen Serup MD, DMSc specialist dermatologie Prof. Stig Steen MD. Phd, professor

Nadere informatie

DIEET BIJ CF-GERELATEERDE DIABETES. In deze folder vindt u informatie over het Dieet bij CF-gerelateerde Diabetes

DIEET BIJ CF-GERELATEERDE DIABETES. In deze folder vindt u informatie over het Dieet bij CF-gerelateerde Diabetes DIEET BIJ CF-GERELATEERDE DIABETES In deze folder vindt u informatie over het Dieet bij CF-gerelateerde Diabetes Inhoud 1. Inleiding 3 2. Diabetes bij CF 4 3. Behandeling 4 3.1. Doel van de behandeling

Nadere informatie

Food Information Regulation

Food Information Regulation Artikel ID: 21183 / 38156 Supplier ID: Bickery Food Group B.V. Pinda's Rood bakje Barcode: 8710296947126 Ingrediënten: PINDA'S, zonnebloemolie, zout. Kan sporen van andere noten bevatten. Verpakt onder

Nadere informatie

Praktische adviezen bij een 4 keer daags insulineregime

Praktische adviezen bij een 4 keer daags insulineregime Praktische adviezen bij een 4 keer daags insulineregime Inhoudsopgave Bladzijde Streefwaarden voor de bloedglucose 3 Bijstelregels 3 Wat te doen bij een hypoglycemie 3 Voorkomen van hypoglycemie bij lichamelijke

Nadere informatie

Eiwitten. Voeding en Welzijn

Eiwitten. Voeding en Welzijn Eiwitten Voeding en Welzijn Vandaag Mindmap Maak een mindmap Wat weet je allemaal over eiwitten? Filmpje Filmpje Wat is je opgevallen in het filmpje? Wat wist je nog niet? Opdracht Pak ons voedsel erbij.

Nadere informatie

Appelsap. 1 KH portie. 51 kcal / 215 kj. 115 ml ± 1 halfvol glas GI = 44

Appelsap. 1 KH portie. 51 kcal / 215 kj. 115 ml ± 1 halfvol glas GI = 44 Dranken Dranken Voldoende drinken is belangrijk voor de algemene gezondheid. Bekijken we aandachtig de voedingsdriehoek dan is het duidelijk dat drank een belangrijk onderdeel is. Als volwassenen moeten

Nadere informatie

Wat zijn biogene aminen?

Wat zijn biogene aminen? Biogene aminen Wat zijn biogene aminen? Biogene aminen zijn stoffen die van nature voorkomen in plantaardige en dierlijke producten. Ze komen ook van nature in het menselijk lichaam voor. Het zijn stoffen,

Nadere informatie

Voorbereiding op de implementatie van de Verordening van 1169/2011 betreffende de verstrekking van voedingsinformatie aan de consumenten.

Voorbereiding op de implementatie van de Verordening van 1169/2011 betreffende de verstrekking van voedingsinformatie aan de consumenten. Voorbereiding op de implementatie van de Verordening van 1169/2011 betreffende de verstrekking van voedingsinformatie aan de consumenten. Van toepassing vanaf 13 december 2014. En voor alle lidstaten van

Nadere informatie

Biotechnologie. vwo 5-6

Biotechnologie. vwo 5-6 Biotechnologie vwo 5-6 In de biotechnologie wordt steeds vaker gebruikgemaakt van de unieke eigenschappen van microben. Producten en processen op basis van microben maken een groot deel uit van jouw dagelijks

Nadere informatie

Food Information Regulation

Food Information Regulation Artikel ID: 21380 / 32280 Supplier ID: Kikvorsch de B.V. Krombacher Pilsener Barcode: 4008287056020 Water, Gerstemout, Mais, Gerst, Hop Koel en donker bewaren Bevat glutenbevattende granen. Krombacher

Nadere informatie

Food Information Regulation

Food Information Regulation Artikel ID: 9862463 Supplier ID: 95100 pretzelsticks xxl zwart Barcode: 8710296951000 TARWEmeel, koolzaadolie, zout (4%), suiker, gist, rijsmiddel, ammoniumbicarbonaat, zuurteregelaar natriumhydroxide.

Nadere informatie

Food Information Regulation

Food Information Regulation Artikel ID: 38093 / R08610401 Supplier ID: 30892 Kips Hamburgers 160 gram Barcode: 8710581906951 Ingredienten: varkensvlees 80%, water, aardappelzetmeel, erwntenvezel, zout, gehydroliseerd maïs eiwit,

Nadere informatie

Wie weet nog raad met de koolhydraat? De laatste wetenschappelijke inzichten

Wie weet nog raad met de koolhydraat? De laatste wetenschappelijke inzichten Wie weet nog raad met de koolhydraat? De laatste wetenschappelijke inzichten Definitie Breder perspectief in de maatschappij Historische achtergrond: sportvoeding Nieuwe ontwikkelingen Voordelen Nadelen

Nadere informatie

Food Information Regulation

Food Information Regulation Artikel ID: 9311471 Supplier ID: 5033 Na ged arb Borrelkaas dip smk Barcode: 8719743333338 61.17% kaas (melk, zout, zuursel, stremsel, conserveermiddel (E251), kleurstof (E160a(i), E160b)), water, boter,

Nadere informatie

Energie in balans: weet wat je eet, fit tot de meet.

Energie in balans: weet wat je eet, fit tot de meet. Energie in balans: weet wat je eet, fit tot de meet. Met de juiste balans in actie! Niet suf zijn, altijd bruisen van energie! Het kan! Met een gezonde voeding, voldoende bewegen en een juist evenwicht

Nadere informatie

Focaccette pomodorini 125 g

Focaccette pomodorini 125 g Diversi Foods EAN: 5420001092135 (CE) Basisgegevens Commerciële naam Wettelijke naam Functionele naam Voorgebakken diepgevroren tarweproduct Variant Merk Diversi Foods Het verhaal Focaccette Typisch Italiaanse

Nadere informatie

Food Information Regulation

Food Information Regulation Artikel ID: 9311497 Supplier ID: 5035 Na ged arb Goulashsoep blik Barcode: 8719743333352 Bouillon (water, 19% rundvlees), tarwebloem, gemodificeerd maiszetmeel, tomatenpuree, 6% aardappel, paprika, zout,

Nadere informatie

Food Information Regulation

Food Information Regulation Artikel ID: 9862281 Supplier ID: 93244 italian classics mais snacks Barcode: 8710296932443 90% mais, maisolie, zout. Kan sporen bevatten van Sesamzaad geen Energetische waarde 1763 kj/418 kcal 10,3 g 1,6

Nadere informatie

06 - Informatie over voedselallergie

06 - Informatie over voedselallergie 06 - Informatie over voedselallergie Inhoud Wat zijn voedselallergenen?... 1 Wat weet men eigenlijk over voedselallergenen?... 2 Allergene verwantschappen... 4 Voedingsmiddelen die vaak allergieën veroorzaken...

Nadere informatie

Voorkom Zwangerschapsdiabetes

Voorkom Zwangerschapsdiabetes Voorkom Zwangerschapsdiabetes Steeds meer zwangere vrouwen krijgen zwangerschapsdiabetes (zwangerschapssuiker). Deze folder geeft informatie over gezond eten en bewegen tijdens zwangerschap. Wat is zwangerschapsdiabetes?

Nadere informatie

Combitray Portion Pack Vrije uitloop ei, Tonijn, Kip- Kerrie 3x4x50 gram (Johma)

Combitray Portion Pack Vrije uitloop ei, Tonijn, Kip- Kerrie 3x4x50 gram (Johma) Combitray Portion Pack Kerrie gebruiker of voor de nodige variëteit. Beter Leven 2 sterren Voedingswaarde en 100 g 100 g 100 g energie (kj) 1188 1059 1466 energie (kcal) 287 255 354 vet totaal (g) 26,7

Nadere informatie

Nederland importland. Landgebruik en emissies van grondstofstromen

Nederland importland. Landgebruik en emissies van grondstofstromen Nederland importland Landgebruik en emissies van grondstofstromen Vraagstelling en invulling Welke materiaalstromen naar en via Nederland veroorzaken wereldwijd de grootste milieudruk? Klimaat, toxische

Nadere informatie

Productomschrijving: Kipburgerarmpjes en - beentjes, een kipnugget en een kipgehaktballetjes geprikt op een speciaal Joepie! spiesje.

Productomschrijving: Kipburgerarmpjes en - beentjes, een kipnugget en een kipgehaktballetjes geprikt op een speciaal Joepie! spiesje. Productomschrijving: Kipburgerarmpjes en - beentjes, een kipnugget en een kipgehaktballetjes geprikt op een speciaal Joepie! spiesje. Artikel nummer V&S : 1780 Verpakkingseenheid : 16 x 75 gram Smaak,

Nadere informatie

CGM/ Advies: classificatie Zygosaccharomyces bailii

CGM/ Advies: classificatie Zygosaccharomyces bailii BEZOEKADRES: A. VAN LEEUWENHOEKLAAN 9 3721 MA BILTHOVEN POSTADRES: POSTBUS 578 3720 AN BILTHOVEN Aan de minister van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer Mevrouw dr. J.M. Cramer POSTBUS

Nadere informatie

Aan de minister van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer Mevrouw J.C. Huizinga-Heringa POSTBUS GX Den Haag

Aan de minister van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer Mevrouw J.C. Huizinga-Heringa POSTBUS GX Den Haag BEZOEKADRES: A. VAN LEEUWENHOEKLAAN 9 3721 MA BILTHOVEN POSTADRES: POSTBUS 578 3720 AN BILTHOVEN Aan de minister van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer Mevrouw J.C. Huizinga-Heringa

Nadere informatie