De wissel. Maarten

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "De wissel. Maarten Hajer PBL. @leefomgeving @maartenhajer"

Transcriptie

1 De wissel Maarten

2 At the crossroads? De eeuw van de verstedelijking Austerity governments Vergrijzing, vergrijzend platteland Enorme druk op lokale en provinciale bestuurders om met oplossingen te komen

3

4 The Netherlands in three Stedelijke regio s 9,3 mln inwoners Krimp- en anticipeerregio s 4,3 mln. inwoners Onvoorspelbare tussengebied: 4,5 mln inwoners (hier zit overlap in; telt niet op tot 16,6 mln) 4

5 Het goede nieuws Milieuprobleem type 1 is onder controle 5

6 Ontkoppeling op klassieke milieuproblemen 6

7 Klassiek milieubeleid loopt. Het is tijd voor het nieuwe milieubeleid! 7

8 Steekwoord Klimaat 1 graad warmer is Midden Frankrijk 2 graden warmer is Zuid Spanje Wij Spanje betekent Spanje Sahara 8

9 1. Het begint met visie & de vertaling in nieuwe incentive structure 9

10 De toekomst van Nederland ligt in vergroening PBL Balans van de Leefomgeving

11 De toekomst van Nederland ligt in vergroening PBL Balans van de Leefomgeving

12 2. Beprijzing 12

13 Geen oplossing voor klimaat denkbaar zonder adequate CO2- prijs 13

14 3. Infrastructuur als onderlegger

15 15

16 16

17 4. Lokale initiatieven

18 Er zit maatschappelijke energie in lokale energie-opwekking Westmill Solar Cooperative 18

19 Lokale energie coöperaties In Steden Driehoek: De-A LochemEnergie Zutphen aan Zet DeventerEnergie Brummense EnergieMaatschappij Energierijk Voorst

20 100% hernieuwbare energie voor Stedendriehoek Transitie scenario: 41%

21 Energie landschappen als uitdaging 50 km2 biomassateelt + 22 km2 zonnepanelen windmolens

22 LochemEnergie Start in 2010, 250 leden, vrijwilligers Bottlenecks Energiebelasting & salderingsregeling Investering RO regels Verbetermogelijkheiden Professionalisering Vergroening energiebelasting Dynamische regelgeving

23 Datum auteur; wijzig via View > Header and Footer Footer; wijzig via View > Header and Footer 23

24 Datum auteur; wijzig via View > Header and Footer Footer; wijzig via View > Header and Footer 24

25 Datum auteur; wijzig via View > Header and Footer Footer; wijzig via View > Header and Footer 25

26 26 januari 2012 Maarten Hajer Natuurverkenning

27 Datum auteur; wijzig via View > Header and Footer Footer; wijzig via View > Header and Footer 27

28 Datum auteur; wijzig via View > Header and Footer Footer; wijzig via View > Header and Footer 28

29 Datum auteur; wijzig via View > Header and Footer Footer; wijzig via View > Header and Footer 29

30 Technologie Innovatie Groen kapitalisme Waardenverandering, entrepreneurialism The Energetic Society Enabling state Regulatory State Burgers / bedrijven Institutionele regels 30

31 5. Het belang van verdeeld eigendom & sociale innovatie 31

32 Duitse Minister Altmaier is bezorgd: Duits aandeel hernieuwbare energie loopt op naar 45% ipv EU doel 35% 32

33 Het belang van eigendom 33

34 Of the 71 gigawatts of renewable energy capacity installed at the end of 2011, the four owned just 7 percent, environment ministry data show. A gigawatt roughly corresponds to the capacity of one nuclear plant.

35 6. Dynamische regelgeving

36 Milieubeleid heeft innovatie aantoonbaar aangejaagd 36

37 Meer patenten na verdrag van Kyoto Milieubeleid heeft innovatie aantoonbaar aangejaagd 37

38 Energielabel auto s / witgoed Dwingt innovatie af 38

39 Europese normen hebben mondiaal effect 39

40 Europese normen hebben mondiaal effect Waarom geen normen voor energie-infrastructuur? 40

41 Het stenen tijdperk eindigde niet door een gebrek aan stenen 41

42 42

43 43

44

45 45

46 A future worth living 46

47 21 ste eeuw: Geen Masterplan Een rivier oversteken begint met voelen voor de eerste steen

48 Blijf op de hoogte: 48

49 New gov Overheden kunnen wissels anders stellen ( change defaults ), CO2-prijs Hebben grote inkoopmacht Kunnen oplossingen niet verzinnen maar faciliteren: aansprakelijkheidsrecht Kunnen R&D verder brengen Kunnen met dynamische regelgeving vallei des doods overwinning 49

50 Changing the rules of the game Stel wissels Creëer kansen voor nieuwe bedrijvigheid Zie innovatie als NL bijdrage aan mondiale transitie 50

Mondiale en Europese energie trends Uitdagingen, prioriteiten en kansen

Mondiale en Europese energie trends Uitdagingen, prioriteiten en kansen Mondiale en Europese energie trends Uitdagingen, prioriteiten en kansen 28/09/2015 Kees van der Leun Klimaat raakt al ontwricht bron: John Mason, skepticalscience.com bron: Guardian 2 100% duurzaam? Energie-efficiëntie

Nadere informatie

Balans van de Leefomgeving

Balans van de Leefomgeving Balans van de Leefomgeving 14 september 2010 Maarten Hajer Agenda 2 In vogelvlucht Successen Resterende problemen Inzoomen op grote dossiers, inclusief beleidsopties Gevolgen van economische crisis Successen:

Nadere informatie

Stedelijke transformatie en energietransitie

Stedelijke transformatie en energietransitie Stedelijke transformatie en energietransitie Vastgoedlezing 2014 Maarten Hajer www.pbl.nl @leefomgeving @maartenhajer Vastgoed in crisis Grond in crisis Das war einmal Van krappe naar ruime woningmarkt

Nadere informatie

De Energieke Samenleving en de rol van de overheid

De Energieke Samenleving en de rol van de overheid De Energieke Samenleving en de rol van de overheid Sturen en benutten van maatschappelijke creativiteit en energie Olav-Jan van Gerwen (PBL), Orientatiedagen NME, 6 & 7 februari 2014 1 Opzet Even voorstellen

Nadere informatie

Grondstoffenschaarste in drie dimensies

Grondstoffenschaarste in drie dimensies Grondstoffenschaarste in drie dimensies Maarten Hajer Kenniskamer Schaarste 9 oktober 2012 Schaarste in vele vormen 2 Vraag stijgt, schaarste neemt toe; prijzen stijgen en schommelen 3 Geen uitputting

Nadere informatie

Van klimaatakkoord naar de transitievisie warmte voor de gemeente Heemstede Vind de juiste reispartner

Van klimaatakkoord naar de transitievisie warmte voor de gemeente Heemstede Vind de juiste reispartner Van klimaatakkoord naar de transitievisie warmte voor de gemeente Heemstede Vind de juiste reispartner De eerste transitie naar aardgas Klimaattop dec 2018 en rapport IPCC oktober 2018 Zuid Korea Intergovernmental

Nadere informatie

Het Energiebeleid van komende jaren. dr.j.a. Vijlbrief DG Energie, Telecom en Markten

Het Energiebeleid van komende jaren. dr.j.a. Vijlbrief DG Energie, Telecom en Markten Het Energiebeleid van komende jaren dr.j.a. Vijlbrief DG Energie, Telecom en Markten Opbouw Ambities en hoofdlijnen Ontwikkelingen in het energieveld Keuzes van het kabinet Ambitie Regeerakkoord: 1. Minder

Nadere informatie

China, globalisering en milieuproblematiek. Lessen 21ste eeuw 23 maart, 2009

China, globalisering en milieuproblematiek. Lessen 21ste eeuw 23 maart, 2009 China, globalisering en milieuproblematiek Lessen 21ste eeuw 23 maart, 2009 Economisch Socio-cultureel Politiek Milieu Globalisering Globaal milieubeleid in een notendop Sinds 1972 op internationale agenda

Nadere informatie

Ontmanteling & Hergebruik in NL: Een gezamenlijke inspanning

Ontmanteling & Hergebruik in NL: Een gezamenlijke inspanning Ontmanteling & Hergebruik in NL: Een gezamenlijke inspanning New emmergy 17 mei 2017 Berend Scheffers Ons energiesysteem 2 Energiesysteem Nederland 2015. Bron: NEV 2016, ECN, PBL, CBS, RVO Rol van gas

Nadere informatie

The Netherlands of 2040. www.nl2040.nl

The Netherlands of 2040. www.nl2040.nl The Netherlands of 2040 www.nl2040.nl 1 Tijden veranderen 2 Tijden veranderen 3 Nieuwe CPB scenario studie Vraag Waarmee verdienen we ons brood in 2040? Aanpak Scenario s, geven inzicht in onzekerheid

Nadere informatie

Innoveren in en met zonnestroom

Innoveren in en met zonnestroom Innoveren in en met zonnestroom Wim Sinke ECN Solar Energy en TKI Urban Energy Universiteit van Amsterdam en FOM-Instituut AMOLF InnoTeP 2016 Nijmegen 30 09 2016 www.ecn.nl De uitdaging én de kans COP,

Nadere informatie

Europese programma s in Nederland

Europese programma s in Nederland Het cohesiebeleid van de Europese Commissie Europese programma s 2014-2020 in Nederland Vincent Ketelaars ERAC B.V. 28 mei 2013 Neth-ER 01 Inhoud van presentatie Indeling 01 Inhoud van presentatie 02 Introductie

Nadere informatie

Provinciaal klimaat- en energiebeleid: doelen, emissies, maatregelen. Robert Koelemeijer - PBL

Provinciaal klimaat- en energiebeleid: doelen, emissies, maatregelen. Robert Koelemeijer - PBL Provinciaal klimaat- en energiebeleid: doelen, emissies, maatregelen. Robert Koelemeijer - PBL Doelstellingen - Mondiaal Parijs-akkoord: Well below 2 degrees. Mondiaal circa 50% emissiereductie nodig in

Nadere informatie

Energie efficiënte ruimtelijke ordening: hoe passen we energieopwekking uit hernieuwbare bronnen ruimtelijk in? Anders gezegd : welke plek geven we

Energie efficiënte ruimtelijke ordening: hoe passen we energieopwekking uit hernieuwbare bronnen ruimtelijk in? Anders gezegd : welke plek geven we Energie efficiënte ruimtelijke ordening: hoe passen we energieopwekking uit hernieuwbare bronnen ruimtelijk in? Anders gezegd : welke plek geven we dat en hoe doen we dat ruimtelijk zo optimaal mogelijk.

Nadere informatie

Slimme en gezonde steden: (samen)werken aan een gezonde leefomgeving. dr. Miriam Weber

Slimme en gezonde steden: (samen)werken aan een gezonde leefomgeving. dr. Miriam Weber Slimme en gezonde steden: (samen)werken aan een gezonde leefomgeving dr. Miriam Weber 19 april 2016 Mijn bijdrage Beelden uit onze omgeving. Gezonde leefomgeving: een nieuw frame? Governance: wie, hoe,

Nadere informatie

Gelderse Gaten. Voortgang GEA gemeenten. Prof.dr. Derk Loorbach, Nijmegen,

Gelderse Gaten. Voortgang GEA gemeenten. Prof.dr. Derk Loorbach, Nijmegen, Gelderse Gaten Voortgang GEA gemeenten Prof.dr. Derk Loorbach, Nijmegen, 1-2-2018 loorbach@drift.eur.nl twitter: @drk75 Dutch Research Institute For Transitions Academisch onderzoek, advies, onderwijs

Nadere informatie

Gevestigde belangen in energie en transport innovaties. Prof. dr. Marko Hekkert

Gevestigde belangen in energie en transport innovaties. Prof. dr. Marko Hekkert Copernicus Institute of Sustainable Development Gevestigde belangen in energie en transport innovaties Prof. dr. Marko Hekkert Transitie = institutionele strijd Nieuwe paradigma s Nieuwe wet en regelgeving

Nadere informatie

Overijssels Ontwikkelmodel

Overijssels Ontwikkelmodel Overijssels Ontwikkelmodel Inzicht in duurzaamheid geeft toekomst met uitzicht! Door Egbert Dijk op 20 oktober 2011 Inhoud Wat is duurzame ontwikkeling? Omgevingsvisie Overijssel Processtappen duurzame

Nadere informatie

Programma. Welkom Inleiding WLO Presentatie WLO Aanbieding rapport Reactie Minister van IenM Tijd voor vragen Afronding. #wlo

Programma. Welkom Inleiding WLO Presentatie WLO Aanbieding rapport Reactie Minister van IenM Tijd voor vragen Afronding. #wlo Programma Welkom Inleiding WLO Presentatie WLO Aanbieding rapport Reactie Minister van IenM Tijd voor vragen Afronding #wlo Toekomstverkenning Welvaart en Leefomgeving (WLO) Demografische en macro-economische

Nadere informatie

Ruimte en mobiliteit In wisselwerking Trends en veranderingen Effectief beleid. Heerlen, 23 november 2018 Arie Bleijenberg

Ruimte en mobiliteit In wisselwerking Trends en veranderingen Effectief beleid. Heerlen, 23 november 2018 Arie Bleijenberg Ruimte en mobiliteit In wisselwerking Trends en veranderingen Effectief beleid Heerlen, 23 november 2018 Arie Bleijenberg Nieuwe mobiliteit na het autotijdperk www.ariebleijenberg.nl Infrastructuur Business

Nadere informatie

Peter Wagener Voorzitter

Peter Wagener Voorzitter Peter Wagener Voorzitter Duurzame energie, omdat U de wereld niet heeft geёrfd van uw ouders, maar geleend van mijn generatie. 1/37 2 1 Dat van dat erven en lenen weet u nu dus wel, maar: Wat gaat U daar

Nadere informatie

The Netherlands of

The Netherlands of The Netherlands of 2040 www.nl2040.nl 1 Tijden veranderen 2 Tijden veranderen 3 Nieuwe CPB scenario studie Vraag Waarmee verdienen we ons brood in 2040? Aanpak Scenario s, geven inzicht in onzekerheid

Nadere informatie

Healthy Urban Living Slim, Gezond en Groen

Healthy Urban Living Slim, Gezond en Groen SMART CITY UTRECHT Healthy Urban Living Slim, Gezond en Groen Brigitte Hulscher Program Manager Smart Cities, Marketing & Innovation Utrecht Jong en hoog opgeleid 334.862 inwoners, 20 % < 17, 18% 18-26,

Nadere informatie

Shell NL & Shell New Energies

Shell NL & Shell New Energies Shell NL & Shell New Energies An outlook towards a clean and renewable energy system Dr.-Ing. Peter Breithaupt September 2017 1 Contents New Energies Themes New Fuels Renewable Power Connected Customer

Nadere informatie

De mens in balans met de natuur! Wat is duurzaamheid?

De mens in balans met de natuur! Wat is duurzaamheid? De mens in balans met de natuur! Een duurzame gebiedsontwikkeling helpt daarbij Voor een duurzame- en gezonde gebiedsontwikkeling Gezamenlijk komen tot het meetbaar verduurzamen en vergroenen van onze

Nadere informatie

Sterker, Slimmer, Schoner

Sterker, Slimmer, Schoner Sterker, Slimmer, Schoner D66 visie op duurzaamheid en groei C100 01-11-2014 Stientje van Veldhoven Groene genen Van Mierlo Terlouw Club van Rome Richtingwijzer: streef naar een duurzame en harmonieuze

Nadere informatie

The Netherlands of

The Netherlands of The Netherlands of 2040 www.nl2040.nl 1 Tijden veranderen 2 Tijden veranderen 3 Nieuwe CPB scenario studie Vraag Waarmee verdienen we ons brood in 2040? Aanpak Scenario s, geven inzicht in onzekerheid

Nadere informatie

The Netherlands of

The Netherlands of The Netherlands of 2040 www.nl2040.nl 1 Tijden veranderen 2 Tijden veranderen 3 De nieuwe CPB Scenario Studie Vraag Waarmee verdienen we ons brood in 2040? Aanpak Scenario s, geven inzicht in onzekerheid

Nadere informatie

Inleiding ENGIE transitie & De Groene Delta van Nijmegen. Vincent Schakel Site en Projectmanager Centrale Gelderland 22 juni 2016

Inleiding ENGIE transitie & De Groene Delta van Nijmegen. Vincent Schakel Site en Projectmanager Centrale Gelderland 22 juni 2016 Inleiding ENGIE transitie & De Groene Delta van Nijmegen Vincent Schakel Site en Projectmanager Centrale Gelderland 22 juni 2016 INHOUD ENGIE Introductie over wie wij zijn GROENE Transitielocatie de Groene

Nadere informatie

Latijns-Amerika aarzelt over hernieuwbare energie zaterdag, 15 augustus 2015 12:30

Latijns-Amerika aarzelt over hernieuwbare energie zaterdag, 15 augustus 2015 12:30 Waterkrachtcentrale's vormen een belangrijke energiebron in Zuid-Amerka, zoals hier bij de Itaipudam, een Braziliaans-Paraguyaanse stuwdam in de rivier de Paraná op de grens van de Braziliaanse staat Paraná

Nadere informatie

Minder emissies, betere bereikbaarheid. Afscheid Frans v.d. Steen, 26 juni 2014 Huib van Essen, manager Verkeer, CE Delft

Minder emissies, betere bereikbaarheid. Afscheid Frans v.d. Steen, 26 juni 2014 Huib van Essen, manager Verkeer, CE Delft Minder emissies, betere bereikbaarheid Afscheid Frans v.d. Steen, 26 juni 2014 Huib van Essen, manager Verkeer, CE Delft CE Delft Onafhankelijk, not-for-profit consultancy, opgericht in 1978 Ca. 40 medewerkers

Nadere informatie

De Europese Energie Unie

De Europese Energie Unie De Europese Energie Unie Mooie ambities in zwaar weer Jos Notenboom jos.notenboom@pbl.nl 2020 energie- en Klimaatdoelen Wetgeving sinds 2009 Nederlandse Beleid Energieakkoord sinds 2013 Energie Unie Commissie

Nadere informatie

Rol PBL in het natuurbeleid Netwerk Land en Water. Petra van Egmond 21 maart 2014

Rol PBL in het natuurbeleid Netwerk Land en Water. Petra van Egmond 21 maart 2014 Rol PBL in het natuurbeleid Netwerk Land en Water Petra van Egmond 21 maart 2014 Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) Het PBL draagt bij aan de kwaliteit van de politiek-bestuurlijke afweging door het

Nadere informatie

KLIMAATADAPTATIE: GEMEENTEN AAN ZET. Bijeenkomst Stadwerkwerk, Boxmeer, Kim van Nieuwaal, 12 juni 2018

KLIMAATADAPTATIE: GEMEENTEN AAN ZET. Bijeenkomst Stadwerkwerk, Boxmeer, Kim van Nieuwaal, 12 juni 2018 KLIMAATADAPTATIE: GEMEENTEN AAN ZET Bijeenkomst Stadwerkwerk, Boxmeer, Kim van Nieuwaal, 12 juni 2018 Klimaatverandering: mitigatie en adaptatie Klimaatadaptatie: een voorgeschiedenis 1980s 1990 : Klimaatwetenschap

Nadere informatie

Introductie De energietransitie is de grootste politieke en maatschappelijke uitdaging van ons tijdperk, maar nog niet alle politici, bestuurders, bed

Introductie De energietransitie is de grootste politieke en maatschappelijke uitdaging van ons tijdperk, maar nog niet alle politici, bestuurders, bed Introductie De energietransitie is de grootste politieke en maatschappelijke uitdaging van ons tijdperk, maar nog niet alle politici, bestuurders, bedrijven en inwoners zijn doordrongen van dit feit. Gemeenten

Nadere informatie

Energietransitie bij Mobiliteit

Energietransitie bij Mobiliteit Energietransitie bij Mobiliteit Aanpak openbaar vervoer in Zuid-Holland Jan Ploeger Presentatie voor Inspiratiedag KPVV 15 oktober 2015 In Zuid-Holland is pas 2,2 % van het energieverbruik duurzaam. Nationale

Nadere informatie

Regionale Energiestrategie NHZ

Regionale Energiestrategie NHZ Regionale Energiestrategie NHZ Het Klimaatakkoord in wording 49% minder CO2 in 2030 t.o.v. 1990 Zomer 2018 doorrekening Najaar 2018 uitwerking Voorjaar 2019 Ondertekening = start RES Wat staat er in een

Nadere informatie

Workshop Wonen, huisvesting & vastgoed. Werkconferentie Noordelijke Maasvallei Hub Hamers & Masi Mohammadi, Cuijck, 26 september 2013

Workshop Wonen, huisvesting & vastgoed. Werkconferentie Noordelijke Maasvallei Hub Hamers & Masi Mohammadi, Cuijck, 26 september 2013 Workshop Wonen, huisvesting & vastgoed Werkconferentie Noordelijke Maasvallei Hub Hamers & Masi Mohammadi, Cuijck, 26 september 2013 Doel, resultaat & uitgangspunten Inhoudelijke visie m.b.t. zorg(leefbaarheid)

Nadere informatie

Perspectief op de nationale omgevingsvisie en grondbeleid. Jaar van de Ruimte VvG congres 12 november Nathalie Harrems

Perspectief op de nationale omgevingsvisie en grondbeleid. Jaar van de Ruimte VvG congres 12 november Nathalie Harrems Perspectief op de nationale omgevingsvisie en grondbeleid Jaar van de Ruimte 2015 VvG congres 12 november 2014 Nathalie Harrems Directie Ruimtelijke Ontwikkeling Wat is er aan de hand? Tijdperk van de

Nadere informatie

Naar een 100% duurzame energievoorziening voor Flevoland?! Vera Pieterman, plv. directeur Energie & Omgeving

Naar een 100% duurzame energievoorziening voor Flevoland?! Vera Pieterman, plv. directeur Energie & Omgeving Naar een 100% duurzame energievoorziening voor Flevoland?! Vera Pieterman, plv. directeur Energie & Omgeving 6 december 2016 Hoofdpunten (Inter)nationale context van de ambitie van Flevoland De energietransitie

Nadere informatie

Kansen en uitdagingen Circulair inkopen

Kansen en uitdagingen Circulair inkopen Kansen en uitdagingen Circulair inkopen Innovatiegericht inkopen voor de openbare ruimte 12 november 2015 Take Padding, PIANOo Evert Schut, Rijkswaterstaat Van afval als zorg Naar grondstof als kans De

Nadere informatie

@peterlindersnl #CHANGE YOUR GAME &ACT

@peterlindersnl #CHANGE YOUR GAME &ACT @peterlindersnl #CHANGE YOUR GAME &ACT 1 #TRENDING TOPICS Vraag naar grondstoffen stijgt harder dan aarde kan leveren Bevolkingsgroei stijgt in 2050 naar 9 miljard mensen Door vergrijzingsgolf zal renovatie

Nadere informatie

Open Data laten stromen Nederland in Europees perspectief

Open Data laten stromen Nederland in Europees perspectief Open Data laten stromen Nederland in Europees perspectief Sem Enzerink (Capgemini Consulting) Gebruikersbijeenkomst data.overheid.nl, 16 maart 2018, Den Haag Wij zijn de open data vindplaats van publieke

Nadere informatie

Minder en duurzamer vliegen?

Minder en duurzamer vliegen? Minder en duurzamer vliegen? Over klimaat en luchtvaart Paul Peeters (Breda University of applied sciences) Noordwijk, 15-11-2018 Vliegen is prachtig, maar er is ook dit 95% van de gletschers verdwijnt

Nadere informatie

De potentie van diepe geothermie voor de transitie naar duurzame energie. Technologische kansen voor de Nederlandse industrie

De potentie van diepe geothermie voor de transitie naar duurzame energie. Technologische kansen voor de Nederlandse industrie De potentie van diepe geothermie voor de transitie naar duurzame energie Technologische kansen voor de Nederlandse industrie Diepe geothermie heeft vele voordelen Characteristics Geothermal Geothermal

Nadere informatie

Transport in 2050 binnen strenge CO2 grenzen

Transport in 2050 binnen strenge CO2 grenzen Transport in 2050 binnen strenge CO2 grenzen KIVI, 13-10-2016 EnergyNL2050 Bert van Wee TUDelft 1 Transport algemene kemerken Sterk afhankelijk van fossiele brandstoffen / brandstoffen met hoge dichtheid

Nadere informatie

Ruimte voor oplossingen het inzetbare platteland! Kabinetsformatie 2017: de P10 biedt aan!

Ruimte voor oplossingen het inzetbare platteland! Kabinetsformatie 2017: de P10 biedt aan! Ruimte voor oplossingen het inzetbare platteland! Kabinetsformatie 2017: de P10 biedt aan! RUIMTE VOOR OPLOSSINGEN 1 Inleiding Het inzetbare platteland Nederland kent de komende jaren een aantal urgente

Nadere informatie

BNG Bank Betrokken partner voor een duurzamer Nederland. BNG Bank en Geothermie Bob Schrama, Leo Valkenburg Rotterdam, 28 maart 2019

BNG Bank Betrokken partner voor een duurzamer Nederland. BNG Bank en Geothermie Bob Schrama, Leo Valkenburg Rotterdam, 28 maart 2019 en Geothermie Bob Schrama, Leo Valkenburg Rotterdam, 28 maart 2019 BNG BANK: Eigendom - 50% Nederlandse Staat - 50% Nederlandse Gemeenten en Provincies. Missie is betrokken partner voor een duurzamer Nederland.

Nadere informatie

De ladder voor duurzame verstedelijking

De ladder voor duurzame verstedelijking De ladder voor duurzame verstedelijking Jacqueline H.P. Vrolijk Adviseur ruimtelijk beleid en omgevingsjurist Inleiding seminar 10 maart 2015 Waarom de ladder? Andere tijden: Einde aan decennia van groei

Nadere informatie

Energie coöperaties: Hoe en waarom?

Energie coöperaties: Hoe en waarom? Energie coöperaties: Hoe en waarom? Bob Duindam, Woerden Donald van den Akker Wethoudersconferentie, 26-11-2014 Programma Klimaatverbond Nederland Veranderende wereld Transitie Circulaire economie Bestuurlijke

Nadere informatie

Toekomstschetsen en organisatievraagstukken

Toekomstschetsen en organisatievraagstukken Toekomstschetsen en organisatievraagstukken Samenvatting en bevindingen in #Energiedialoog Verschillen en gemene delers in energiescenario s Besparing oftewel isolatie zorgt voor grote verminderingen in

Nadere informatie

e Cityplot Hackable IABR-2016-THE NEXT ECONOMY

e Cityplot Hackable IABR-2016-THE NEXT ECONOMY Hackabl @ IABR-2016-THE NEXT ECONOMY Hoe transformeer je een grotendeels vervuild industriegebied in een levendige woon- en werkwijk, zonder een van bovenaf opgelegd masterplan? En hoe kun je daarbij sociale

Nadere informatie

De veerkrachtige binnenstad

De veerkrachtige binnenstad De veerkrachtige binnenstad VVG Congres 25 mei 2016 Auteurs: David Evers, Joost Tennekes, Frank van Dongen Supervisie: Edwin Buitelaar PBL www.pbl.nl Onderzoeksinstituut voor Rijksoverheid 2 Bruisende

Nadere informatie

Een Community-based Virtual Power Plant in Zonnedorp Loenen

Een Community-based Virtual Power Plant in Zonnedorp Loenen Een Community-based Virtual Power Plant in Zonnedorp Loenen In opdracht van Stichting DURF-avond 23 April 2019 2 Wie zijn wij? André Zeijseink René van Egmond Astrid van Sprang Stefan Nellen Jasper Kroondijk

Nadere informatie

Premier Rutte: hogere ambitie Europa bij terugdringen van CO2-uitstoot. Regionale Energiestrategie NHN. Katowice 4 december 2018

Premier Rutte: hogere ambitie Europa bij terugdringen van CO2-uitstoot. Regionale Energiestrategie NHN. Katowice 4 december 2018 Premier Rutte: hogere ambitie Europa bij terugdringen van CO2-uitstoot Regionale Energiestrategie NHN Katowice 4 december 2018 Het Klimaatakkoord in wording 49% minder CO2 in 2030 t.o.v. 1990 Zomer 2018

Nadere informatie

Werkconferentie agenda omgevingsvisie Limburg

Werkconferentie agenda omgevingsvisie Limburg Werkconferentie agenda omgevingsvisie Limburg Na een regionale werkconferentie in Venlo, zijn op 24 september 2018 zo n 70 medewerkers van verschillende Zuid-Limburgse gemeenten, het Waterschap, het Rijk,

Nadere informatie

Interventie in Industrieel erfgoed te Zevenaar RMIT ZEVENAAR

Interventie in Industrieel erfgoed te Zevenaar RMIT ZEVENAAR Interventie in Industrieel erfgoed te Zevenaar RMIT ZEVENAAR P5 Presentatie door Hylke Duinsbergen 1367218 d.d. 27 juni 2011 Introductie Interventie in Industrieel erfgoed te Zevenaar Opgave: herontwikkeling

Nadere informatie

Energietransitie Utrecht: gebiedsgericht naar een aardgasvrije stad. Hier komt tekst Joop Oude Lohuis. Utrecht.nl

Energietransitie Utrecht: gebiedsgericht naar een aardgasvrije stad. Hier komt tekst Joop Oude Lohuis. Utrecht.nl Energietransitie Utrecht: gebiedsgericht naar een aardgasvrije stad Hier komt tekst Joop Oude Lohuis Hier 22 mei komt 2017 ook tekst Van Globaal Doel naar Lokaal aan de Slag Klimaatakkoord Parijs In 2050

Nadere informatie

Aggiornamento. Bedreigingen en uitdagingen voor de. industrie VWEC. Een perspectief voor Vlaanderen. Een perspectief voor Vlaanderen

Aggiornamento. Bedreigingen en uitdagingen voor de. industrie VWEC. Een perspectief voor Vlaanderen. Een perspectief voor Vlaanderen Een perspectief voor Vlaanderen Bedreigingen en uitdagingen voor de Aggiornamento industrie Een perspectief voor Vlaanderen VWEC auteur functie datum Marc Van den Bosch Sr. Adviseur energie en milieu VOKA

Nadere informatie

IenM maakt grootschalig testen van zelfrijdende voertuigen mogelijk. De minister in de zelfrijdende auto op de A10 eind 2013.

IenM maakt grootschalig testen van zelfrijdende voertuigen mogelijk. De minister in de zelfrijdende auto op de A10 eind 2013. IenM maakt grootschalig testen van zelfrijdende voertuigen mogelijk De minister in de zelfrijdende auto op de A10 eind 2013. Florien van der Windt Ministerie van Infrastructuur en Milieu 9 april 2015 Toekomstperspectief

Nadere informatie

Wereldgemeenten: daar draait het om! Ambtenarenbijeenkomst over internationale aspecten van gemeentelijk beleid. 5 november 2015

Wereldgemeenten: daar draait het om! Ambtenarenbijeenkomst over internationale aspecten van gemeentelijk beleid. 5 november 2015 Wereldgemeenten: daar draait het om! Ambtenarenbijeenkomst over internationale aspecten van gemeentelijk beleid 5 november 2015 Ontwikkelingen in internationaal beleid en blik op de toekomst voor gemeenten

Nadere informatie

Sessie Verstedelijking en Mobiliteit => Onderdeel Mobiliteit. provincie Zuid-Holland

Sessie Verstedelijking en Mobiliteit => Onderdeel Mobiliteit. provincie Zuid-Holland Sessie Verstedelijking en Mobiliteit => Onderdeel Mobiliteit provincie Zuid-Holland Nieuwe visie op mobiliteit? Waarom? Nieuwe impulsen: Hoofdlijnenakkoord 2011-2015: versterking economie in combinatie

Nadere informatie

Energie Transitie: Ultieme Opgave voor Gelderland

Energie Transitie: Ultieme Opgave voor Gelderland Energie Transitie: Ultieme Opgave voor Gelderland Nijmegen, 01 Februari 2018 twitter.com/janrotmans We leven NIET in tijdperk van verandering maar in een verandering van tijdperk 19e EEUW - Industriële

Nadere informatie

Slimme Netten. Martijn Bongaerts: - voorzitter Projectgroep Smart Grids Netbeheer Nederland - manager Innovatie, Liander

Slimme Netten. Martijn Bongaerts: - voorzitter Projectgroep Smart Grids Netbeheer Nederland - manager Innovatie, Liander Slimme Netten Martijn Bongaerts: - voorzitter Projectgroep Smart Grids Netbeheer Nederland - manager Innovatie, Liander Netbeheer Nederland (1) Netbeheer Nederland brancheorganisatie van alle elektriciteit-

Nadere informatie

Wet. & Regelgeving. Amelie Veenstra BIPV kennisdag TKI Urban Energy 8 juni 2018

Wet. & Regelgeving. Amelie Veenstra BIPV kennisdag TKI Urban Energy 8 juni 2018 Wet & Regelgeving Amelie Veenstra BIPV kennisdag TKI Urban Energy 8 juni 2018 1 Rol Holland Solar In project BIPV op Zuid Onderzoek en identificatie van knelpunten in beleid, wet- en regelgeving mbt BIPV

Nadere informatie

Nederland kantelt naar een duurzame samenleving

Nederland kantelt naar een duurzame samenleving Nederland kantelt naar een duurzame samenleving Jan Rotmans pagina 1 van 68 Nederland kantelt naar een duurzame samenleving Prof.dr.ir. Jan Rotmans nr. pagina 2 van 68 Transitie naar Duurzame Economie:

Nadere informatie

Utrecht. De partij zal sociale windmolens actief stimuleren, ook solitair staande sociale molens.

Utrecht. De partij zal sociale windmolens actief stimuleren, ook solitair staande sociale molens. CDA 2040: 100% Ja. Het CDA wil windmolens bij voorkeur plaatsen op en bij grote industrieterreinen. Ook ondersteunen wij van harte (agrarische) initiatieven voor kleine windmolens met draagvlak in de omgeving.

Nadere informatie

Transformatie van het Energiesysteem. Atelier Flevo-perspectieven

Transformatie van het Energiesysteem. Atelier Flevo-perspectieven Transformatie van het Energiesysteem Atelier Flevo-perspectieven NVDE NVDE Bundeling van partijen die transitie willen versnellen Hoofdpunten uit agenda Volledig duurzame energievoorziening in 2050 en

Nadere informatie

25-3-2013. 01 Inhoud van presentatie. Het subsidiebeleid van de toekomst Europese programma s 2014 2020 in Nederland. Vincent Ketelaars ERAC B.V.

25-3-2013. 01 Inhoud van presentatie. Het subsidiebeleid van de toekomst Europese programma s 2014 2020 in Nederland. Vincent Ketelaars ERAC B.V. Het subsidiebeleid van de toekomst se programma s 2014 2020 in Nederland Vincent Ketelaars ERAC B.V. 11 april 2013 Elsevier subsidiecongres 01 Inhoud van presentatie Indeling 01 Inhoud van presentatie

Nadere informatie

Deltaplan Bereikbaarheid 2030

Deltaplan Bereikbaarheid 2030 Deltaplan Bereikbaarheid 2030 Blijft de automobiliteit groeien? Gaat het openbaar vervoer groeien? Is de bereikbaarheid beter in de binnenstad of in de buitenwijken? Wat is de beste bereikbaarheidsmaatregel?

Nadere informatie

De Cleantech Regio Stedendriehoek 1 daagt uit!

De Cleantech Regio Stedendriehoek 1 daagt uit! Stedendriehoek 1 daagt uit! Eo Wijers-prijsvraag 2014-2015 1 Apeldoorn, Brummen, Deventer, Epe, Lochem, Voorst en Zutphen eo wijers-stichting voor ruimtelijke kwaliteit in de regio Stedendriehoek daagt

Nadere informatie

Havenvisie 2030 Drechtsteden 5 april 2011

Havenvisie 2030 Drechtsteden 5 april 2011 Havenvisie 2030 Drechtsteden 5 april 2011 1 Doel Havenvisie 2030 Richting geven aan de verdere ontwikkeling van de Rotterdamse mainport. Zekerheid en perspectief bieden aan klanten, burgers, overheden

Nadere informatie

Beter worden in wat we samen zijn!

Beter worden in wat we samen zijn! Beter worden in wat we samen zijn! Wie zijn we? Wat doen we? De gemeenten in de regio Stedendriehoek werken samen. Samen staan we sterk en maken we ons sterk voor het nog verder verbeteren van het VESTIGINGSKLIMAAT.

Nadere informatie

Kansen voor gezondheid!

Kansen voor gezondheid! Gaaf Gaaf Gezond Gelderland Gelderland Kansen voor gezondheid! Kern Omgevingsvisie & Gezondheid Bereikbaarheid Mobiliteit Wonen E-transitie Klimaat Ronde tafel Omgevingswet 10-10-2018 Grootste gezondheidswinst

Nadere informatie

Roadmap Smart Grids Mar$jn Bongaerts Frits Verheij 12 februari 2014

Roadmap Smart Grids Mar$jn Bongaerts Frits Verheij 12 februari 2014 1 Roadmap Smart Grids Mar$jn Bongaerts Frits Verheij 12 februari 2014 Inhoud 2 1. Innovatietafel aanloop naar TKI Switch2SmartGrids 2. Actieplan Duurzame Energievoorziening link naar E-akkoord 3. Toekomstbeelden

Nadere informatie

CPB doorrekening verkiezingsprogrammaʼs: Duurzaamheid"

CPB doorrekening verkiezingsprogrammaʼs: Duurzaamheid CPB doorrekening verkiezingsprogrammaʼs: Duurzaamheid" Inleiding! Wat zijn de plannen van de politieke partijen op gebied van duurzaamheid en wat betekent het voor de bouw?" Dit document zet de verschillende

Nadere informatie

2 3 4 5 6 7 8 9 10 12,999,976 km 9,136,765 km 1,276,765 km 499,892 km 245,066 km 112,907 km 36,765 km 24,159 km 7899 km 2408 km 76 km 12 14 16 3 6 11 1 12 7 1 2 5 4 3 9 10 8 18 20 21 22 23 24 25 26 28

Nadere informatie

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 12,999,976 km 9,136,765 km 1,276,765 km 499,892 km 245,066 km 112,907 km 36,765 km 24,159 km 7899 km 2408 km 76 km 12 14 16 1 12 7 3 1 6 2 5 4 3 11 9 10 8 18 20 21 22 23 24 26 28 30

Nadere informatie

DEELFIETS: HYPE OF HOOP

DEELFIETS: HYPE OF HOOP DEELFIETS: HYPE OF HOOP Arnoud van Waes - Utrecht University SMART URBAN REGIONS OF THE FUTURE - 30 November 2017 - Utrecht 70 AANBIEDERS 16 MILJOEN FIETSEN 130 MILJOEN GEBRUIKERS Onderzoek Interactie

Nadere informatie

WELKOM IN ROTTERDAM! Regio West-Brabant en het Havenschap Moerdijk te gast bij Havenbedrijf Rotterdam N.V. Maasvlakte, 11 september 2015

WELKOM IN ROTTERDAM! Regio West-Brabant en het Havenschap Moerdijk te gast bij Havenbedrijf Rotterdam N.V. Maasvlakte, 11 september 2015 WELKOM IN ROTTERDAM! Regio West-Brabant en het Havenschap Moerdijk te gast bij Havenbedrijf Rotterdam N.V. Maasvlakte, 11 september 2015 1 PROVINCIE BRABANT BELANGRIJK VOOR ROTTERDAM! Rotterdam-Noord-Brabant:

Nadere informatie

Maak werk van zon & wind Schone energie voor heel Tynaarlo. Tynaarlo

Maak werk van zon & wind Schone energie voor heel Tynaarlo. Tynaarlo Maak werk van zon & wind Tynaarlo Aanleiding Najaarsnota 2008 aankondiging plannen voor duurzame energie Voorjaar 2009 ontwikkelen scenario s Mei 2009 raadpleging inwoners Tynaarlo Juni 2009 voorstellen

Nadere informatie

Hoe realiseer je een Smart City?

Hoe realiseer je een Smart City? Hoe realiseer je een Smart City? Thema Inclusive Society Dr. Ir. Rianne Valkenburg FUTURE Steden worden langzaam bedolven onder sensoren Steden waren al vol, namelijk met mensen Kwaliteit van leven? Hoe

Nadere informatie

Intelligente verlichting Beter beheersen door beter beheren. Hedzer de Boer Smart Energy Regions, 18 november 2011

Intelligente verlichting Beter beheersen door beter beheren. Hedzer de Boer Smart Energy Regions, 18 november 2011 Intelligente verlichting Beter beheersen door beter beheren Hedzer de Boer Smart Energy Regions, 18 november 2011 1 2 Sociale veiligheid Gemiddeld 2.5 % van de Nederlanders voelt zich onveilig in zijn

Nadere informatie

CHALLENGE LANDSCHAP Kwaliteit door ontwikkelen

CHALLENGE LANDSCHAP Kwaliteit door ontwikkelen CHALLENGE LANDSCHAP 2070 Kwaliteit door ontwikkelen 54 JAAR TERUG, 54 JAAR VOORUIT landschap in transitie - 1962 1962 54 JAAR TERUG, 54 JAAR VOORUIT landschap in transitie - 2016 2016 LANDSCHAP IN 2070

Nadere informatie

VERANDERENDE VERBINDINGEN ASSETMANAGEMENT VERBINDT NEDERLAND

VERANDERENDE VERBINDINGEN ASSETMANAGEMENT VERBINDT NEDERLAND VERANDERENDE VERBINDINGEN ASSETMANAGEMENT VERBINDT NEDERLAND Ing. Ed Smulders InterProAdvies Tilburg WATERWAYS Rijkswaterstaat, Provinces, Waterschappen (public) Value: EUR 10-100 bn RAILWAYS 1837 ProRail

Nadere informatie

Maarten Timmerman. Offshore Windenergie. Staalbouwdag / 2 oktober 2014

Maarten Timmerman. Offshore Windenergie. Staalbouwdag / 2 oktober 2014 Maarten Timmerman Offshore Windenergie Staalbouwdag / 2 oktober 2014 Wat doet TKI Wind op Zee? SEmuleert en faciliteert de ontwikkeling en implementaee van offshore windtechnologie voor de industrie (MKB)

Nadere informatie

Roadmap naar een duurzame bio-economie in 2030

Roadmap naar een duurzame bio-economie in 2030 Roadmap naar een duurzame bio-economie in 2030 Vier toekomstige routes met elk een andere inzet van biomassa.. privaat mondiaal regionaal publiek Toelichting De inzet van biomassa in 2030 hangt van veel

Nadere informatie

LED & de integratie in slimme netwerken met diverse sensoren, bieden nieuwe kansen voor openbare verlichting,

LED & de integratie in slimme netwerken met diverse sensoren, bieden nieuwe kansen voor openbare verlichting, / solution partner of the at TU/e De vraag Samenhangende vraagstellingen mbt openbare verlichting: Mogelijke vervanging van 21.000 lichtmasten in de stad Strategie die breder kijkt dan energiebesparing

Nadere informatie

Tussenstand Klimaatakkoord. 5 september 2018

Tussenstand Klimaatakkoord. 5 september 2018 Tussenstand Klimaatakkoord 5 september 2018 Landelijke opgave klimaatmitigatie In 2050 maximaal 1,5-2 graden opwarming in 2030 49% co2-reductie t.o.v. 1990, naar 95% in 2050 Nederland: 200 Mton CO2-eq

Nadere informatie

De snelste route naar aardgasvrije wijken

De snelste route naar aardgasvrije wijken De snelste route naar aardgasvrije wijken Smart Energy NL, 5 juni 2018 Marijke Kellner, Gasunie #2 Energieverbruik: gebouwde omgeving 32% Bron: NEV 2017. Aandeel van sectoren in het bruto eindverbruik

Nadere informatie

Business case voor grootschalig grondgebonden project: Grote Zonneparken in Nederland

Business case voor grootschalig grondgebonden project: Grote Zonneparken in Nederland Business case voor grootschalig grondgebonden project: Grote Zonneparken in Nederland Cecil Penso Marc van Velzen Focus & Visie SolarEnergyWorks ontwikkelt grote grondgebonden Solarparken in Nederland

Nadere informatie

CO 2 -PRIJS EN VEILINGOPBRENGSTEN IN DE NATIONALE ENERGIEVERKENNING 2015

CO 2 -PRIJS EN VEILINGOPBRENGSTEN IN DE NATIONALE ENERGIEVERKENNING 2015 CO 2 -PRIJS EN VEILINGOPBRENGSTEN IN DE NATIONALE ENERGIEVERKENNING 2015 Achtergronden bij de projecties PBL-notitie Corjan Brink 6 oktober 2015 PBL-publicatienummer: 1900 Colofon CO 2 -PRIJS EN VEILINGOPBRENGSTEN

Nadere informatie

Dynamische Delta. Bewoonbaar, leefbaar en veilig door natuurlijke processen.

Dynamische Delta. Bewoonbaar, leefbaar en veilig door natuurlijke processen. Dynamische Delta Bewoonbaar, leefbaar en veilig door natuurlijke processen. 1 Colofon Dynamische Delta - bewoonbaar, leefbaar en veilig door natuurlijke processen. Prijsvraag Nederland Deltaland Auteur:

Nadere informatie

16% Energie van eigen bodem. 17 januari 2013

16% Energie van eigen bodem. 17 januari 2013 16% Energie van eigen bodem 17 januari 2013 Inhoud Klimaatverandering Energie in Nederland Duurzame doelen Wind in ontwikkeling Northsea Nearshore Wind Klimaatverandering Conclusie van het IPCC (AR4, 2007)

Nadere informatie

Keep moving: internationale vergelijking van het mobiliteitsgedrag van ouderen

Keep moving: internationale vergelijking van het mobiliteitsgedrag van ouderen Keep moving: internationale vergelijking van het mobiliteitsgedrag van ouderen Internationale vergelijking tussen Zweden, Oostenrijk en Nederland Matthijs Dicke en Paul van Beek, Goudappel Coffeng Peter

Nadere informatie

Het nieuwe Europese klimaatplan voor 2030: behoudt de EU haar voortrekkersrol?

Het nieuwe Europese klimaatplan voor 2030: behoudt de EU haar voortrekkersrol? Het nieuwe Europese klimaatplan voor 2030: behoudt de EU haar voortrekkersrol? Dr. Jos Delbeke, DG Klimaat Actie, Europese Commissie, Universiteit Hasselt, 25/2/2014 Overzicht 1. Klimaat en energie: waar

Nadere informatie

Warmtetransitie en het nieuwe kabinet. Nico Hoogervorst

Warmtetransitie en het nieuwe kabinet. Nico Hoogervorst Warmtetransitie en het nieuwe kabinet Nico Hoogervorst 24 november 2017 Regeerakkoord Rutte III (2017 - ) Opmerkelijk: Lange formatie Klimaat-minister op EZ Duurzaam = klimaatbescherming Milieubescherming

Nadere informatie

Opinievergaring jongeren Gebouwde Omgeving

Opinievergaring jongeren Gebouwde Omgeving Opinievergaring jongeren Gebouwde Omgeving THEMABIJEENKOMST G.O. 27 maart 2013 SER DIALOOGSESSIE 27 februari 2013 40 Young Professionals 50 Young Professionals ONDERWERPEN TER DISCUSSIE: 1. Energiebesparing

Nadere informatie

Perspectief voor klimaat neutraal en hernieuwbaar gas

Perspectief voor klimaat neutraal en hernieuwbaar gas Perspectief voor klimaat neutraal en hernieuwbaar gas Aardgas als transitiebrandstof of transitie van een brandstof? Marcel Weeda, ECN AkzoNobel Center, Amsterdam VEMW seminar, 22 april 2016 www.ecn.nl

Nadere informatie

The Netherlands of 2040 en de Olympische Spelen George Gelauff Hogeschool Amsterdam 1 februari 2012

The Netherlands of 2040 en de Olympische Spelen George Gelauff Hogeschool Amsterdam 1 februari 2012 The Netherlands of 2040 en de Olympische Spelen George Gelauff Hogeschool Amsterdam 1 februari 2012 www.nl2040.nl 1 Tijden veranderen 2 Tijden veranderen 3 Scenariostudies Lange termijn vraagstukken Grote

Nadere informatie