Zorgthermometer. Jaargang 17, april 2012

Transcriptie

1 Zorgthermometer Jaargang 17, april 2012 Verzekerden in beweging 2012

2 2 Over Vektis gesproken Vektis, informatiecentrum voor de zorg. Vektis verzamelt en analyseert gegevens over de kosten en de kwaliteit van de gezondheidszorg in Nederland. Wij leveren informatiediensten waardoor besluitvorming en uitvoering binnen de zorgmarkt effectief plaatsvindt. Vektis beschikt over actuele en omvangrijke databestanden. Deze bevatten bijvoorbeeld gegevens op nationale schaal over de kosten van medicijngebruik, medische hulpmiddelen en ziekenhuiszorg. Deze informatie is niet alleen van belang voor de zorgverzekeraars, maar ook voor zorgaanbieders, overheid en verzekerden. Met deze informatie stelt Vektis partijen in staat de kwaliteit, toegankelijkheid en betaalbaarheid van de zorg in Nederland te verbeteren. Daarnaast beschikken wij over verschillende producten en diensten ter ondersteuning van de elektronische uitwisseling van berichten. Hiervoor ontwikkelen en beheren wij standaarden in samenspraak met zorgverzekeraars, zorgkantoren, zorgaanbieders en softwareleveranciers. Ook ontwikkelt en beheert Vektis diverse referentiesystemen. Meer informatie is te vinden op

3 3 Inhoud Over Vektis gesproken 2 Voorwoord 4 1 Verzekerdenmobiliteit Overstappers 9 3 Keuzes rondom premie 15 4 Aanvullende verzekeringen in Wie kiezen er voor een aanvullende verzekering? 21 6 Vergoedingen aanvullende verzekeringen 22 7 Concentratie risicodragers 23 8 De switcher, wie is dat nu echt? 24 Alle feiten op een rij 28 Verantwoording en onderzoekaanpak 29 Colofon 30

4 4 Voorwoord Op het moment van schrijven van de Zorgthermometer zijn de besprekingen in het Catshuis in volle gang. Ook maatregelen in de zorg komen daarbij aan de orde, zoals het verder verhogen van de eigen bijdrage of een kleine vergoeding bij het gebruik van zorg. In de periode dat verzekerden zich oriënteerden op een nieuwe zorgverzekeraar of het wijzigen van hun polis, waren heel andere veranderingen aan de orde. Vooral de vrije prijzen op het gebied van mondzorg en het effect daarvan op de premies en vergoedingen hielden veel verzekerden bezig. Dit jaar is circa 6% van de verzekerden overgestapt naar een andere zorgverzekeraar. We waren er trots op dat we dat cijfer al in de tweede week van januari publiek konden maken. En hebben verzekerden iets gedaan met het gegeven dat tandartsen dit jaar voor het eerst de prijzen in hun praktijk gingen vaststellen en bekendmaken? Daar lijkt het wel op, want er zijn dit jaar opvallend meer verzekerden met een aanvullende tandartsverzekering. Daar waar het aantal totaal aanvullende verzekeringen is afgenomen, neemt het aantal verzekerden met een tandartsdekking toe. Dit wordt in hoofdstuk 4 uitvoerig behandeld. Bij het maken van deze Zorgthermometer is voor het eerst samen met het Centraal Bureau voor de Statistiek gekeken naar de overstappende verzekerden. Een mooie toevoeging aan dit jaarlijkse onderzoek naar verzekerdenmobiliteit. Ditzelfde geldt voor Intomart Gfk. Zij brengen al jarenlang het switchgedrag van verzekerden in beeld. Mooi om te zien dat het samenbrengen van informatie over verzekerdenmobiliteit uit verschillende bronnen zo veel extra oplevert. Ik wens u veel leesplezier. drs. M. (Marieke) Smit Manager Informatie en Onderzoek

5 5 1Verzekerdenmobiliteit In 2012 zijn weer meer verzekerden van zorgverzekeraar gewisseld: maar liefst één miljoen mensen is sinds 1 januari bij een andere verzekeraar verzekerd. Dit betekent dat sommige verzekeraars fors zijn gegroeid terwijl anderen met een aanzienlijke krimp te maken hebben. Ook eind 2011 is er weer stevig campagne gevoerd door de zorgverzekeraars om de gunst van de verzekerde te winnen. De gemiddelde premie voor de basisverzekering steeg met 25,- (2%) en ondanks dat de premiestijging aanzienlijk lager was dan vorig jaar, leidde dit opnieuw tot behoorlijke concurrentie op prijs. Het resultaat is dat afgelopen jaarwisseling weer meer verzekerden naar een andere zorgverzekeraar overstapten; maar liefst één miljoen verzekerden. Dit komt neer op een overstappercentage van 6,0%. In dit onderzoek wordt verzekerdenmobiliteit of overstapgedrag gedefinieerd als het aantal verzekerden dat op 31 december 2011 bij een risicodrager (zie tabel 1) was verzekerd en per 1 januari 2012 zich verzekerde bij een andere risicodrager. Met andere woorden: verzekerdenmobiliteit is het overstappen door verzekerden van de ene naar een andere risicodrager. Er zijn ook andere vormen van mobiliteit: verzekerden die wel bij dezelfde risicodrager blijven maar een andere polis kiezen. Of verzekerden die bij hun risicodrager blijven maar bijvoorbeeld hun polis omzetten van een individuele naar een collectieve polis. In dit onderzoek is de term verzekerdenmobiliteit gereserveerd voor verzekerden die naar een andere risicodrager overstappen. Vorig jaar constateerden we nog een trendbreuk; nadat het overstappercentage jarenlang rond de 4% schommelde, schoot dit percentage opeens fors omhoog naar 5,5%. Dit jaar heeft deze stijging zich dus doorgezet, met als resultaat het hoogste aantal overstappers sinds de introductie van het huidige zorgstelsel in 2006 (figuur 1.1). Figuur 1.1 Percentage overstappers per jaar (bron: Vektis, 2012) 6% 5% 4% 3% 2% 1% 0% 2006 / / / / / / 2012

6 6 Er is dit jaar maar een beperkt aantal nieuwe polissen bij gekomen. Het aantal risicodragers is met één afgenomen: de portefeuille van Trias is overgenomen door VGZ. De verzekerde had dit jaar de keuze uit 59 verschillende polissen bij 26 verschillende merken (risicodragers). In tabel 1.1 staat een overzicht van de in 2012 aangeboden polissen. Dit zijn de polissen die toegankelijk zijn voor alle consumenten. De collectieve polissen die alleen toegankelijk zijn voor specifieke groepen, zoals werknemers van een bepaald bedrijf of bijvoorbeeld leden van een patiëntenvereniging, zijn niet in de tabel opgenomen. Tabel 1.1 Risicodragers met bijbehorende polissen in 2012 (bron: NZa) Naam risicodrager Polisnaam Agis Zorgverzekeringen N.V. Pro Life Basispolis Basic Pro Life Basispolis Agis Basispolis Basic Agis Basispolis TakeCareNow Internetbasispolis Avéro Achmea Zorgverzekeringen N.V. Zorgplan Keuze Zorgplan De Friesland Zorgverzekeringen N.V. Kiemer Basisverzekering Alles Verzorgd Polis Vrije Keus Polis FBTO Zorgverzekeringen N.V. Ziektekostenverzekering Zorgverzekering Interpolis Zorgverzekeringen N.V. Zorgactief OZF Achmea Zorgverzekeringen N.V. OZF Zorgpolis Zilveren Kruis Achmea Zorgverzekeringen N.V. Beter Af Polis DVZ Principe Polis Beter Af Restitutie Polis Beter Af Selectief Polis ASR Basis Ziektekostenverzekeringen N.V. Basisverzekering Optimaal Basisverzekering Uitgebreid Ditzo Basisverzekering Basisverzekering Natura Delta Lloyd Zorgverzekeringen N.V. Delta Lloyd Zorgverzekering restitutie Delta Lloyd Zorgverzekering natura OHRA Ziektekostenverzekeringen N.V. OHRA Zorgverzekering Restitutie OHRA Zorgverzekering Natura OHRA Zorg Compact Natura OHRA Zorgverzekeringen N.V. OHRA Zorgverzekering Restitutie OHRA Zorg Compact Natura OHRA Zorgverzekering Natura OWM CZ Groep Zorgverzekeraar U.A. CZ Zorg-op-maatpolis (natura) CZ Zorgkeuzepolis (restitutie) CZdirect (natura) OWM DSW Zorgverzekeraar U.A. basisverzekering OWM Stad Holland Zorgverzekeraar U.A. basisverzekering Eno Zorgverzekeraar N.V. Salland Basisverzekering

7 7 Naam risicodrager AnderZorg N.V. AZIVO Zorgverzekeraar N.V. Menzis Zorgverzekeraar N.V. ONVZ Ziektekostenverzekeraar N.V. IZA Zorgverzekeraar N.V. IZZ Zorgverzekeraar N.V. N.V. Univé Zorg N.V. Zorgverzekeraar UMC Coöperatie VGZ U.A. Zorgverzekeraar Cares Gouda N.V. OWM Zorgverzekeraar Zorg en Zekerheid U.A. Polisnaam AnderZorg Basis basisverzekering ZorgVerzorgd ZorgZó Vrije Keuze Basisverzekering IZA Polis IZA Gemeentezorgpolis variant Natura variant Restitutie Zorg Geregeld Polis Zorg Vrij Polis Zorgverzekering Zorgzaam Univé Zorg Samen polis Gewoon ZEKUR Zorg Zorgverzekering Natura Zorgverzekering Restitutie Zorgverzekering Blue Basisverzekering Basisverzekering Natura Basisverzekering Restitutie Zorg Vrij Polis Zorg Zeker Polis Zorg Gemak Polis Niet alle internetverzekeringen zijn als losse polis terug te vinden in het overzicht, omdat een internetverzekering in sommige gevallen ingericht wordt als een variant op een bestaande polis, waarbij de verzekerde korting krijgt. Ook zijn niet alle verzekeringen voor specifieke doelgroepen terug te vinden. Zorgverzekeringen worden in drie verschillende polisvormen aangeboden: restitutiepolis, naturapolis of een combinatie van die twee. Bij een naturapolis heeft de verzekerde recht op zorg en bij een restitutiepolis heeft de verzekerde recht op vergoeding van zorgkosten. In 2012 hebben 8,3 miljoen verzekerden een naturapolis. Dit is 50% van alle verzekerden. Daarnaast hebben 4,0 miljoen verzekerden (24%) een combinatie van natura en restitutie en 4,3 miljoen verzekerden (26%) een restitutiepolis.

8 8 Er is een flinke variatie in de hoeveelheid verzekerden dat er per risicodrager is bij gekomen respectievelijk is weggegaan. De relatief grootste stijger zag zijn verzekerdenpopulatie met maar liefst 64% stijgen terwijl de relatief grootste daler met een afname van ruim 13% in het verzekerdenbestand te maken kreeg. De relatieve groei/krimp is per risicodrager uitgezet in figuur 1.2. De grootte van de risicodrager is bepaald aan de hand van de omvang in Figuur 1.2 Verzekerdengroei per risicodrager (bron: Vektis, 2012) 70% 60% 50% 40% 30% 20% 2% 1% 0% -1% -2% -3% 10% 0% -10% -20% Klein: < verzekerden Middel: verzekerden Groot: > verzekerden Aanvullende verzekeringen In Nederland is (bijna) iedereen verplicht verzekerd volgens de Zorgverzekeringswet (Zvw). Dit betreft de zogenaamde basisverzekering, waarvan de overheid het pakket vaststelt. Verzekeraars mogen verzekerden niet weigeren voor de basisverzekering. Daarnaast bieden veel zorgverzekeraars één of meerdere aanvullende verzekeringen aan. Wat vergoed wordt uit deze verzekeringen verschilt per verzekeraar en per polis. In algemene zin gaat het om zorg die niet vanuit de basisverzekering wordt vergoed, zoals alternatieve geneeswijzen, anticonceptie en de eerste twaalf behandelingen fysiotherapie voor verzekerden van achttien jaar en ouder. In hoofdstuk 4, 5 en 6 wordt verder ingegaan op aanvullende verzekeringen.

9 2Overstappers Om het profiel van de overstapper in kaart te brengen zijn Vektis-gegevens gecombineerd met gegevens van het CBS. Wisselen van zorgverzekeraar gebeurt in alle lagen van de bevolking, maar er is wel een sterke leeftijdsafhankelijkheid. Er is ook aanzienlijke regionale variatie. Werkenden stapten vaker over dan uitkeringsgerechtigden 9 Leeftijd en geslacht Net als in voorgaande jaren bestond de groep overstappers ook dit jaar weer uit relatief jonge verzekerden (figuur 2.1). Toch was de toename in aantal overstappers in alle leeftijdscategorieën te zien en de relatieve groei van het aantal overstappers is het grootst in de groep 65+. Iets minder dan een kwart van alle overstappers was jonger dan achttien jaar. Deze groep is niet premieplichtig en staat normaliter bijgeschreven op de polis van een ouder of verzorger. Overstap binnen deze groep is dus het gevolg van overstap van de ouder of verzorger. Opgemerkt moet worden dat het hier uitsluitend gaat om overstap per 1 januari. Het gaat dus niet om het afsluiten van een eerste zorgverzekering na het bereiken van de leeftijd van achttien jaar, uitgezonderd verzekerden die in december 2011 achttien jaar oud zijn geworden. Voor deze laatste groep (van grofweg tussen de vijftienduizend en twintigduizend verzekerden) geldt wel dat het gaat om het voor het eerst afsluiten van de eigen zorgverzekering. Figuur 2.1 Ontwikkeling van het relatief aan overstappers (per 1 januari 2012) per leeftijdsgroep (bron: Vektis, 2012) 9% 8% 7% 6% 2009 / / / % 4% 3% 2% 1% 0% Het aantal mannen en vrouwen dat overstapt, is ongeveer even groot en gelijk verdeeld over de verschillende leeftijdsklassen (tabel 2.1) Tabel 2.1 Aantal overstappers naar leeftijdscategorie en geslacht (bron: Vektis, 2012) Leeftijdsklasse Man Vrouw Totaal Totaal

10 10 Om meer gedetailleerd in kaart te brengen hoe de groep overstappers eruitziet hebben we gegevens van Vektis gekoppeld aan die van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS). In figuur 2.2 is te zien dat het relatieve aantal overstappers vooral hoog is in de leeftijdscategorie jaar. Figuur 2.2 Absolute en relatieve aantallen overstappers per leeftijdscategorie 1 (bron: CBS en Vektis, 2012) % 200 8% 150 6% 100 4% 50 2% % Geografische spreiding Zoals te zien is in figuur 2.3 en 2.4 zijn er aanzienlijke regionale verschillen in het relatieve aantal overstappers. Naar verhouding wisselden veel Randstedelingen van zorgverzekeraar terwijl in, met name, Friesland en Zeeland het aantal overstappers relatief laag is. Deze variatie wordt niet verklaard door verschillen in leeftijdsopbouw tussen de provincies. Het aandeel overstappers is in alle leeftijdscategorieën in Friesland en Zeeland lager. Figuur 2.3 Relatief aantal overstappers (alle leeftijden) per provincie (bron: CBS en Vektis, 2012) 6,0% 4,1% 6,1% 5,6% 7,7% 5,2% 6,1% 6,9% 5,9% 3,5% 5,5% 4,4% 1 De aantallen in figuur 2.2 wijken iets af van die in figuur 2.1 en tabel 2.1 omdat een klein deel (minder dan 5%) van de overstappers niet gekoppeld kon worden aan de CBS-gegevens.

11 11 Figuur 2.4 Relatief aantal overstappers (achttien jaar en ouder) per provincie (bron: CBS en Vektis, 2012) 5,7% 3,9% 5,9% 5,3% 7,5% 4,9% 5,9% 6,7% 5,6% 3,3% 5,3% 4,2% Sociaaleconomische categorie Van de overstappers is vervolgens bepaald binnen welke sociaaleconomische categorie ze in 2009 vielen (voor recentere jaren is niet alle informatie beschikbaar die nodig is om de sociaaleconomische categorie te bepalen). Omdat de informatie over sociaaleconomische categorie betrekking heeft op een periode van meer dan twee jaar voor de overstap, kunnen geen precieze resultaten worden gegenereerd: een onbekend deel van de verzekerden zal immers niet langer binnen dezelfde groep vallen. Het lijkt er wel op dat werkenden vaker overstappen dan verzekerden met een arbeidsongeschiktheids- of bijstandsuitkering (figuur 2.5). Figuur 2.5 Indicatie van het relatief aantal overstappers (achttien jaar en ouder) per sociaaleconomische categorie in Een (onbekend) deel van de verzekerden zal ten tijde van de overstap in een andere categorie vallen (bron: CBS en Vektis, 2012) 8% 7% 6% 5% 4% 3% 2% 1% 0% Werknemer Arbeidsongeschiktheidsuitkering Bijstandsuitkering Overig

12 12 Het hogere percentage onder werkenden wordt mogelijk verklaard door wisselingen van collectieve contracten die via werkgevers worden aangeboden. Als een werkgever voor 2012 een collectief contract met een andere risicodrager heeft afgesloten dan in 2011, zal als gevolg daarvan een groot aantal werkenden overstappen naar die nieuwe risicodrager. Omdat veel collectieve contracten via werkgevers lopen kan dit leiden tot een relatief hoog aantal overstappers onder werkenden. Deze hypothese wordt ondersteund door het feit dat van alle overstappers ongeveer twee derde in 2012 via een collectief contract is verzekerd en ook ongeveer twee derde in 2011 collectief was verzekerd. Dit zijn overigens niet noodzakelijkerwijs in beide jaren dezelfde verzekerden. In absolute aantallen (figuur 2.6) waren verreweg de meeste overstappers in 2009 werknemer. Figuur 2.6 Overstappers (achttien jaar en ouder) onderverdeeld naar sociaaleconomische categorie in 2009 (bron: CBS en Vektis, 2012) Onbekend Werknemer Arbeidsongeschiktheidsuitkering Bijstandsuitkering Overig Inkomen In figuur 2.7 is een onderverdeling naar huishoudinkomensgroep weergegeven. Hierbij is gekeken naar de inkomensgroep waarin de verzekerden in 2009 vielen (voor latere jaren waren nog geen integrale inkomensgegevens beschikbaar). De verschillen tussen de groepen zijn klein. Toch is een duidelijk patroon waarneembaar; met het stijgen van het inkomen neemt het relatieve aantal overstappers toe. Een uitzondering wordt gevormd door de 10% verzekerden met het laagste inkomen, waarbinnen het aantal overstappers juist relatief hoog is. Dit laatste correspondeert met het relatief hoge percentage overstappers onder jongeren die, voor zover zelfstandig wonend, waarschijnlijk grotendeels in deze groep vallen. Ook hier moet er weer rekening mee worden gehouden dat een onbekend deel van de overstappers op het moment van overstappen niet meer in dezelfde categorie viel.

13 13 Figuur 2.7 Aantal overstappers (achttien jaar en ouder) per inkomensgroep in 2009 (bron: CBS en Vektis, 2012) absoluut aantal overstappers % van de overeenkomstige bevolkingsgroep 7% % % 4% % % 1% 0 laagste 10%- groep 2e 10%- groep 3e 10%- groep 4e 10%- groep 5e 10%- groep 6e 10%- groep 7e 10%- groep 8e 10%- groep 9e 10%- groep hoogste 10%- groep 0% Positie in huishouden Tot slot is gekeken naar de positie in het huishouden van overstappers ouder dan achttien jaar. Het betreft de samenstelling van het huishouden op 31 december 2010, dus één jaar vóór het overstapmoment. In absolute aantallen vormen partners in een gezin met kinderen de grootste groep overstappers (figuur 2.8). Maar de groep met het relatief hoogste aantal overstappers zijn thuiswonende kinderen (figuur 2.9). Dit is consistent met het hoge percentage overstappers onder jongeren. Omdat hier wordt gekeken naar de positie in het huishouden per eind 2010 is het aannemelijk dat een significant deel van de groep thuiswonende kinderen ten tijde van de overstap (1 januari 2012) niet langer thuiswonend was. Daarnaast valt op dat partners behorende tot de groep gehuwd paar zonder kinderen relatief veel minder vaak overstapten dan partners behorende tot de groep niet gehuwd paar zonder kinderen. Deze laatste bevinding wordt mogelijk verklaard doordat de groep gehuwd paar zonder kinderen relatief veel ouderen bevat. Ook alleenstaanden stapten relatief weinig over. Figuur 2.8 Overstappers (achttien jaar en ouder) onderverdeeld naar positie in huishouden (bron: CBS en Vektis, 2012) Thuiswonend kind Alleenstaande Partner in niet gehuwd paar zonder kinderen Partner in gehuwd paar zonder kinderen Partner in niet gehuwd paar met kinderen Partner in gehuwd paar met kinderen Ouder in eenouderhuishouden Overig lid van een huishouden

14 14 Figuur 2.9 Relatieve aantallen overstappers per leeftijdscategorie (bron: CBS en Vektis, 2012) 12% 11% 10% 9% 8% 7% 6% 5% 4% 3% 2% 1% 0% Thuiswonend kind Alleenstaande Partner in niet gehuwd paar zonder kinderen Partner in gehuwd paar zonder kinderen Partner in niet gehuwd paar met kinderen Partner in gehuwd paar met kinderen Ouder in eenouderhuishouden Overig lid van een huishouden Het globale beeld dat uit dit onderzoek naar voren komt is dat wisselen van zorgverzekeraar in alle lagen van de bevolking voorkomt en de variatie tussen groepen beperkt is.

15 15 3Keuzes rondom premie De hoogte van de premie is vermoedelijk een belangrijke factor bij de keuze van verzekerden om al dan niet over te stappen. De nominale premie voor de basisverzekering steeg afgelopen jaar met 2%. Verzekerden kozen vaker dan vorig jaar voor korting op de premie via een collectieve verzekering of middels een hoger eigen risico De gemiddelde nominale premie voor de basisverzekering in 2012 bedraagt 1.287,-. Dit betekent dat deze dit jaar steeg met 25,-, ofwel 2,0%. Daarnaast nam het verplichte eigen risico per premieplichtige verzekerde met 50,- toe van 170,- naar 220,-. Het verloop van de gemiddelde nominale premie per premieplichtige verzekerde (achttien jaar en ouder) over de jaren heen is weergegeven in figuur 3.1. Sinds de invoering van het huidige zorgstelsel in 2006 steeg de premie elk jaar, met uitzondering van De daling van de nominale premie in 2008 is het gevolg van de overgang van de no-claimregeling naar het eigen risico. Wanneer de daling ten gevolge van deze overgang buiten beschouwing wordt gelaten, is de gemiddelde jaarlijkse stijging van de nominale premie zo n 5%. Figuur 3.1 Gemiddelde nominale premie per premiebetalende verzekerde (bron: Vektis, 2012) Ook in 2012 bestaan er aanzienlijke verschillen in de nominale premie van de verschillende polissen. De hoogste nominale premie bedraagt in ,- en de laagste 1.110,-. De duurste polis is daarmee zo n 22% duurder dan de goedkoopste. De spreiding is weergegeven in figuur 3.2.

16 16 Figuur 3.2 Gemiddelde nominale premie per premiebetalende verzekerde (bron: Vektis, 2012) De gemiddelde nominale premie is niet gelijk aan de gemiddelde betaalde premie. Verzekeraars kunnen om verschillende redenen korting geven op de te betalen premie. De twee meest voorkomende redenen zijn collectiviteitskorting en een hoger eigen risico. Zorgverzekeraars mogen op basis van een collectief afgesloten basisverzekering een korting geven van maximaal 10% op de nominale premie. Naast korting op de basisverzekering worden ook kortingen aangeboden op de aanvullende verzekeringen. Deze kortingen zijn niet aan een maximum gebonden. Een collectieve zorgverzekering kan worden afgesloten via de werkgever of een patiëntenvereniging, maar ook op basis van allerlei andere verbanden, zoals het lidmaatschap van een sportvereniging of een vakbond. In de afgelopen jaren is het aantal collectiviteiten steeds verder uitgebreid. Het is bijvoorbeeld mogelijk om collectief verzekerd te zijn via Marktplaats.nl of de Postcodeloterij. Het aandeel verzekerden dat is verzekerd via een collectieve verzekering nam sinds de invoering van het huidige zorgstelsel ieder jaar gestaag toe. Ook dit jaar nam het aandeel collectief verzekerden weer toe (figuur 3.3), namelijk met 1,5% tot 67,6%. Figuur 3.3 Percentage collectief verzekerden van 2005 tot en met 2012 (bron: Vektis, 2012) 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0%

17 17 De gemiddelde collectiviteitskorting in 2012 is 3,7%. Dit is lager dan vorig jaar toen de gemiddelde collectiviteitskorting op 4,7% lag. Tabel 3.1 Gemiddelde premie basisverzekering, (bron: Vektis, 2012) Gemiddelde premie (exclusief betalingskorting) Gemiddelde basispremie Gemiddelde Individueel betaalde Collectief premie Totaal Naast het verplichte eigen risico van 220,- kunnen verzekerden kiezen voor een vrijwillig eigen risico. Dit vrijwillige eigen risico bedraagt maximaal 500,- en komt bovenop het verplichte eigen risico. Een vrijwillig eigen risico is voor verzekerden interessant omdat verzekeraars korting op de premie geven wanneer voor een hoger eigen risico wordt gekozen. Ondanks de verhoging van het verplichte eigen risico is het aandeel verzekerden dat kiest voor een vrijwillig eigen risico gestegen ten opzichte van vorig jaar; van 5,9% naar 7,0% (figuur 3.4). Binnen de groep verzekerden met een vrijwillig eigen risico is met name het aandeel verzekerden met het hoogst mogelijke vrijwillig eigen risico ( 500,-) gegroeid. Figuur 3.4 Verdeling vrijwillig eigen risico (bron: Vektis, 2012) 21% 93% 7% 51% 13% 13% Vrijwillig eigen risico %

18 18 4Aanvullende Verzekeringen in 2012 Naast de basisverzekering kunnen verzekerden een aanvullende verzekering afsluiten tegen kosten die niet binnen het basispakket vallen. Vooral verzekerden die hun zorgverzekering collectief afsluiten kozen vaker om een dergelijke aanvullende verzekering voor 2012 niet af te sluiten. Het aantal verzekerden dat een aanvullende verzekering met een dekking voor mondzorgkosten afsloot is juist toegenomen. Iedere Nederlander is in principe verplicht voor zichzelf en eventuele gezinsleden een basisverzekering voor de zorg af te sluiten. De overheid stelt vast welke zorg verzekerd is binnen de basisverzekering. Hieronder valt de meeste reguliere gezondheidszorg zoals de huisarts, geneesmiddelen en het ziekenhuis. Maar niet alle zorg is verzekerd in de basisverzekering. Zorgverzekeraars bieden daarom aanvullende verzekeringen die zorg verzekeren die buiten het basispakket valt. Welke zorg wordt vergoed en in welke mate verschilt per verzekeraar en per polis. Een overgrote meerderheid van de verzekerden (rond de 90%) sluit naast de basisverzekering een aanvullende verzekering af, maar het aantal verzekerden met een aanvullende verzekering nam de afgelopen jaren wel af. Deze trend leek vorig jaar gekeerd toen het aantal verzekerden met een aanvullende verzekering stabiel bleef ten opzichte van 2010, maar in 2012 steeg het aandeel verzekerden zonder een aanvullende verzekering weer, namelijk tot 12% (figuur 4.1). Figuur 4.1 Percentage verzekerden dat geen aanvullende verzekering heeft afgesloten, van 2006 tot en met 2012 (bron: Vektis, 2012) 12% 10% 8% 6% 4% 2% 0% Net als in voorgaande jaren werden aanvullende verzekeringen met name afgesloten door mensen met een collectieve zorgverzekering (figuur 4.2). Onder collectief verzekerden is het percentage verzekerden zonder een aanvullende verzekering slechts 8%, terwijl dit percentage bij individueel verzekerden op 20% ligt. Het verschil tussen beide groepen is wel aanzienlijk kleiner geworden dan vorig jaar, toen de percentages op respectievelijk 4% en 23% lagen. Collectief verzekerden kozen vorig jaar dus twee keer zo vaak om geen aanvullende verzekering af te sluiten, terwijl onder individueel verzekerden het aandeel zonder aanvullende verzekering juist licht is afgenomen.

19 19 Ook is het voor een verzekerde mogelijk om een aanvullende verzekering af te sluiten bij een andere verzekeraar dan de verzekeraar waarbij de basisverzekering is afgesloten. Van deze mogelijkheid wordt slechts sporadisch gebruikgemaakt; evenals vorig jaar heeft slechts 0,2% van de verzekerden een aanvullende verzekering afgesloten bij een verzekeraar waarbij men geen basisverzekering heeft afgesloten. Figuur 4.2 Percentage verzekerden met een aanvullende verzekering, uitgesplitst naar collectief en individueel Vanaf verzekerden 2012 zijn (bron: de prijzen Vektis, van 2012) geneesmiddelen en de tarieven van de prestaties vrij. Verzekeraars en Alleen basisverzekering Ook aanvullende verzekering 100% 80% 60% 40% 20% 0% Individueel Collectief Totaal De samenstellingen van de pakketten met kosten die gedekt worden in een aanvullende verzekering varieert sterk. Veel verzekeraars bieden verschillende pakketten aan met oplopende dekking, zowel in de hoogte van de te vergoeden schade als in de vorm van uitbreiding van verzekerde zorg. Maar ook bieden verzekeraars vaak een pakket aan dat gericht is op specifieke doelgroepen zoals gezinnen of jongeren. Kosten die veelal vergoed worden zijn alternatieve geneeswijzen, anticonceptie en de eerste twaalf behandelingen fysiotherapie voor verzekerden van achttien jaar en ouder. Daarnaast zijn er diverse polissen op de markt voor de kosten van mondzorg. In de basisverzekering worden de kosten voor mondzorg maar beperkt vergoed. Grofweg worden alleen de tandartskosten voor jongeren (onder de achttien jaar) en kunstgebitten vergoed. Alle overige kosten (tandartskosten voor volwassenen, orthodontie voor alle leeftijden) zijn voor rekening van de patiënt, tenzij die daar een aparte aanvullende verzekering voor heeft afgesloten. Veel verzekerden sluiten dan ook een tandartsverzekering af. Dit kan op verschillende manieren: bij sommige verzekeraars kan een verzekerde een verzekering kiezen waarin naast overige zorg (zoals fysiotherapie of buitenlandkosten) ook mondzorgkosten zijn verzekerd. Bij andere verzekeraars kan de verzekerde ervoor kiezen een aparte verzekering af te sluiten voor mondzorgkosten. In dit laatste geval kan een verzekerde ervoor kiezen om zowel een tandartsverzekering als een meer algemeen aanvullende verzekering af te sluiten of om slechts één van beide af te sluiten. In tabel 4.1 zijn de aanvullend verzekerden opgesplitst in vier groepen: alleen een aanvullende verzekering met daarin geen vergoeding voor tandartskosten, alleen een tandartsverzekering (zonder andere aanvullende verzekering), zowel een aanvullende verzekering als een (losse) tandartsverzekering of een combinatiepakket met daarin ook een vergoeding voor tandartskosten.

20 20 Tabel 4.1 Uitsplitsing aanvullend verzekerden (bron: Vektis, 2012) Aanvullende verzekering met daarin geen vergoeding voor tandarts Alleen tandarts- verzekering Zowel aanvullende verzekering als tandartsverzekering Combinatiepakket met daarin ook vergoeding voor tandarts Kinderen tot 18 jaar 39% 2% 34% 25% Volwassenen 21% 4% 51% 25% Volwassenen met een aanvullende verzekering kiezen in bijna 80% van de gevallen voor een verzekering met vergoeding van tandartskosten. Dit is bijna 10% meer dan in Bij kinderen, voor wie het grootste deel van de tandartskosten via de basisverzekering wordt vergoed, ligt dit percentage lager, namelijk tegen de 60%. Het percentage verzekerden met een aanvullende verzekering waarin vergoeding voor mondzorgkosten is opgenomen van de totale verzekerdenpopulatie (dus inclusief verzekerden zonder een aanvullende verzekering) is weergegeven in tabel 4.2. Tabel 4.2 Percentages verzekerden met een aanvullende verzekering met vergoeding mondzorgkosten (bron: Vektis, 2012) Kinderen tot 18 jaar 55% Volwassenen 71% Totaal 68% Het aandeel verzekerden met een aanvullende verzekering met vergoeding mondzorgkosten is hoger dan in Toen was dit percentage 60%. Dit is opmerkelijk omdat het percentage verzekerden met een aanvullende verzekering is gedaald. Er zijn wel opvallende verschillen tussen verzekeraars in dit percentage. Bij de verzekeraar met het laagste percentage verzekerden met een aanvullende tandartsverzekering ligt dit op 42%, bij de verzekeraar met het hoogste percentage op 96% (figuur 4.3). Figuur 4.3 Percentage verzekerden met een aanvullende verzekering met vergoeding mondzorgkosten, weergegeven per risicodrager (bron: Vektis, 2012) 100% 80% 60% 40% 20% 0%