Bijzondere overeenkomsten

Transcriptie

1 Bijzondere overeenkomsten TITEL I. BENOEMDE EN ONBENOEMDE OVEREENKOMSTEN Hoofdstuk I. Het onderscheid tussen benoemde en onbenoemde overeenkomsten 1. De beginselen van wilsautonomie en contractsvrijheid, beiden basisprincipes van het contractenrecht, houden in dat de burgers en ondernemingen vrij zijn om, binnen de grenzen van het dwingend recht, de inhoud van de overeenkomst te bepalen. Ze kunnen zowel benoemde als onbenoemde overeenkomsten sluiten. Eng begrip (meest gangbare begrip): alle overeenkomsten die niet aan specifieke wettelijke regeling zijn onderworpen (leasing, franchising, ). Benoemde overeenkomsten zijn alle overeenkomsten die in het B.W., in het W.Kh. of in een andere wet uitdrukkelijk zijn geregeld. Ruim begrip: alle overeenkomsten die niet uitdrukkelijk in het B.W. zijn geregeld. Een cao is zo een onbenoemde overeenkomst. Gelet op het toenemend aantal bepalingen dat ontstaat buiten het B.W. is het ruime begrip achterhaald geworden. 2. De term onbenoemde overeenkomst is eigenlijk niet correct, omdat het niet gaat om de vraag of een overeenkomst al dan niet een naam heeft maar of ze al dan niet uitdrukkelijk in de wet is geregeld. De term is historisch te verklaren en heeft zich ontwikkeld in ons juridisch spraakgebruik. 3. De opstellers van het B.W. hadden gelet op de wilsautonomie, contractvrijheid en het consensualisme kunnen volstaan met een algemene overeenkomstenleer uit te werken. Om

2 hoofdzakelijk twee redenen heeft de wetgever gemeend voor een aantal types van overeenkomsten meer bijzondere regels te moeten vastleggen en een modelstatuut te moeten uitwerken. 1 rechtszekerheid: als de partijen zelf geen regeling hebben uitgewerkt, kunnen ze terugvallen op deze regels. De partijen moeten dus niet steeds voor elk concreet geval een uitvoerige regeling voorzien. De rechter vindt ook deze aanvullende wetsbepalingen een nuttige richtsnoet voor het oplossen van betwistingen in geval van onduidelijkheid of onvolledigheid van de overeenkomsten die de partijen zelf hebben opgesteld. 2 bescherming economisch of sociaal zwakkeren: dwingende regels die de contractsvrijheid beperken, om zo een groter evenwicht in de contractsvoorwaarden te bereiken. 4. Welke rechtsregels zijn van toepassing op onbenoemde overeenkomsten? 1 algemene regels van het verbintenissen- en contractenrecht zoals geldige totstandkoming, interpretatie en aanvulling van overeenkomsten, gevolgen van overeenkomst zowel tussen partijen als tov derden, en tenietgaan van overeenkomsten. 2 anologie naar benoemde overeenkomsten: bepalingen van een huurovereenkomst zijn analoog van toepassing op deze van een licentieovereenkomst 3 art B.W.: rekening houden met de aard en strekking van de overeenkomst, de in de sector of streek ontstane gebruiken en billijkheid Hoofdstuk II. De gemengde overeenkomst 5. Een bijzondere soort van onbenoemde overeenkomsten zijn gemende overeenkomsten. Een gemengde overeenkomst (zoals hotelcontract of vervoercontract) is een overeenkomst die de typische kenmerken van twee of meer benoemde overeenkomsten vertonen, maar die toch een juridische eenheid vormen. 6. Welke rechtsregels zijn van toepassing op gemengde overeenkomsten?

3 Er worden meestal drie theorieën verdedigd: de absorptietheorie, cumulatie- of combinatietheorie en de sui generis regeling. 1 Absorptietheorie: een gemengd contract heeft steeds een contracttype dat overheersend is. Het statuut van dit dominerend types wordt toegepast op het hele contract. Voordeel: - bevorderen rechtszekerheid - vereenvoudigend Nadeel: - miskennen werkelijkheid door wil van partijen slechts gedeeltelijk in aanmerking te nemen - niet alle gemengde overeenkomsten hebben dominant contracttype 2 Cumulatie- of combinatietheorie: de regels van alle contracten die in het gemengd contract aanwezig zijn, moeten naast elkaar worden toegepast. Voordeel: - rekening houden met juridische complexiteit Nadeel: - problemen bij tegenstrijdige regels 3 Sui generis regeling: gemengd contract is een onbenoemd contract dat enkel onderworpen is aan de algemene regels van het verbintenissenrecht en de bepalingen die gelden voor benoemde contracten slechts analoog worden toegepast. Belangrijkste bezwaar is dat leidt tot rechtsonzekerheid omdat niet juist weten welke regels van toepassing. 7. Ieder van de theorieën heeft zijn tekortkomingen. Wegens de grote verscheidenheid van gemengde contracten, is geen van deze drie theorieën geschikt om op alle gevallen te worden toegepast. In werkelijkheid heeft elke theorie zo zijn toepassingsgebied. Men moet steeds kijken naar de gemeenschappelijke bedoeling van de partijen en de aard van de prestaties.

4 Absorptietheorie: enkel in uitzonderlijke gevallen waarin het ene contracttype dominant is aan het andere. Cumulatietheorie: het meest van toepassing Sui generis-regeling: indien beide andere theorie niet van toepassing kunnen worden geacht. TITEL II. DE KOOP-VERKOOP-OVEREENKOMST Hoofdstuk I. Begripsomschrijving, essentiële bestanddelen en onderscheid met andere overeenkomsten Afdeling 1. Begripsomschrijving en essentiële bestanddelen 8. De koop-verkoopovereenkomst is een overeenkomst waarbij de ene partij, de verkoper, zich ertoe verbindt het eigendomsrecht op een zaak over te dragen aan een andere partij, de koper, die zich jegens de eerstgenoemde ertoe verbindt hiervoor een prijs in geld te betalen. 1. Overdracht van het eigendomsrecht I. Algemeen 9. De overdracht van het eigendomsrecht van de verkoper naar het vermogen van de koper vormt het wezen van de koop-verkoop-overeenkomst. Hieruit volgt dat als een overeenkomst geen eigendomsoverdracht meebrengt, het geen koop-verkoop is maar bv. een onbenoemd contract zoals het overdragen van vruchtgebruik.

5 In ons recht heeft het eenvoudig en louter akkoord van de partijen over de zaak en prijs tot gevolg dat er automatisch en onmiddellijk een overdracht van eigendomsrecht plaatsheeft. Principieel gebeurt de overdracht door het feit alleen dat partijen het eens zijn over zaak en prijs, hoewel de zaak niet geleverd en prijs nog niet betaald is (art B.W.). De eigendomsoverdracht staat los van elke materiële daad zoals afgifte van de zaak. De eigendomsoverdracht hoeft niet noodzakelijk plaats te hebben op het ogenblik van het sluiten van het contract. De partijen mogen afwijken van art B.W. en 1583 B.W. II. Gevallen van uitgestelde eigendomsoverdracht A. Koop-verkoop van een soortzaak 10. Als een soortzaak w verkocht dwz een zaak die alleen tav haar hoeveelheid en haar hoedanigheid is bepaald, kan de eigendomsoverdracht niet onmiddellijk geschieden. De eigendomsoverdracht veronderstelt een individueel bepaalbare zaak. De individualisatie of specificatie van de zaak is vereist vooraleer de eigendomsoverdracht kan geschieden. De specificatie (meting, telling, ) kan maar moet niet samenvallen met de levering. B. Koop-verkoop van een toekomstige zaak 11. Wanneer een toekomstige zaak w verkocht dan gaat het eigendomsrecht slechts over op het ogenblik dat de zaak in werkelijkheid bestaat. C. Bedongen uitstel van eigendomsoverdracht EXAMENVRAAG: Juridische grondslag van een beding van eigendomsvoorbehoud. Gelding van een beding van eigendomsvoorbehoud.

6 12. Partijen mogen afwijken van art en 1583 B.W. en bedingen dat de eigendomsoverdracht later zal plaatsvinden dan het ogenblik van het sluiten van het contract, bv. verlijden authentieke akte of volledige betaling van de verkoopprijs. Het contractueel uitstellen van de eigendomsoverdracht gebeurt door een clausule van eigendomsvoorbehoud. In de wet op het consumentenkrediet wordt hiervan uitdrukkelijk gebruik gemaakt. 13. Geldigheid tussen partijen clausule is volkomen geldig en aan geen enkel vormvereiste onderworpen, behalve als het beding vervat is in een verkoop op afbetaling. Voor de verkoper is zo n beding nuttig, want zolang de koper geen eigenaar is, mag hij er niet over beschikken, ook al wordt ze hem geleverd. Als hij de zaak zou voortverkopen, maakt hij zich schuldig aan het misdrijf van misbruik van vertrouwen (art. 491 Sw.). Het risico van het verlies van de zaak door een vreemde oorzaak blijft voor de verkoper. Niets belet de partijen contractueel anders overeen te komen. 14. Geldigheid en tegenwerpelijkheid ten aanzien van derden zie cursus voor evolutie III. Belang van het bepalen van het juiste tijdstip van de eigendomsoverdracht 15. Het bepalen van het juiste tijdstip van de eigendomsoverdracht is van groot belang: 1 risicoregeling: met het eigendomsrecht gaat ook het risico over [art B.W.]. Als de zaak tenietgaat door toeval na het ogenblik waarop het eigendomsrecht is overgegaan, moet de koper toch de prijs betalen, ook al w de zaak niet geleverd. 2 faillissement van de verkoper: als de eigendomsoverdracht heeft plaatsgevonden, maar levering nog niet, zal de koper als eigenaar aantreden en niet in samenloop komen met andere schuldeisers van de verkoper. In het omgekeerde geval is hij gewoon schuldeiser. 3 faillissement van de koper: de verkoper mag een clausule van eigendomsvoorbehoud inroepen onder bepaalde voorwaarden (zie supra). 2. Betaling van een geldprijs

7 16. Het betalen van de prijs is een essentieel element van de koop, en kan wel een ontbindende maar geen opschortende voorwaarde zijn. Een opschortende voorwaarde is een toekomstige en onzekere gebeurtenis [art B.W.], waarvan de uitvoering van een verbintenis afhankelijk w gemaakt. Deze gebeurtenis moet vreemd zijn aan rechten en plichten die voortvloeien uit de overeenkomst en mag niet één van de constitutieve bestanddelen zijn. De betaling van de prijs is zo n constitutief bestanddeel. 17. Er moet voor de koop-verkoop noodzakelijk een prijs zijn, anders is het een schenking 1. De prijs moet ook in een geldsom bestaan. De overeenkomst om de eigendom van een zaak over te dragen tegen een andere zaak dan geld, is een ruil. Indien één van de partijen als tegenprestatie een dienst verricht, hebben we met een onbenoemd contract te maken. Afdeling 2. Onderscheid met andere overeenkomsten 18. In theorie zijn er geen grote problemen, maar in de praktijk kunnen we problemen hebben om onderscheid te maken tussen koop en huur, aanneming van werk en bewaargeving. 1. Koop en huur 19. Het onderscheid tussen koop-verkoop is vrij eenvoudig: bij een koop-verkoop w het eigendomsrecht van een zaak overgedragen, terwijl bij een huur enkel het gebruik en genot vd zaak w verschaft. Er zijn enkele randgevallen die tot problemen kunnen leiden. Er kan geen algemeen geldende regel w gegeven voor dit op te lossen, omdat veel afhangt van de bedoeling van de partijen en de feitelijke omstandigheden van de zaak. De benaming die de partijen aan de overeenkomst hebben gegeven is niet beslissend, wel de aard van de prestaties. De feitenrechter oordeelt op soevereine wijze en het Hof van Cassatie oefent toezicht uit op de kwalificatie door de rechter. 1 Overeenkomsten betreffende niet-periodieke producten van een goed (zand, klei, ): 1 Een overeenkomst om kosteloos het eigendomsrecht van een zaak aan een ander over te dragen

8 Afwisselend beschouwd als koopcontracten of huurcontracten. Het Hof van Cassatie zegt dat de juridische aard van deze overeenkomsten moet beoordeeld worden volgens de omstandigheden van de zaak en ware bedoeling van de partijen. Voorbeeld: Huurcontract waarbij huurder beschikking had over gronden om krijtlaag te ontginnen, met clausule waardoor huurder tegen betaling grind mocht hebben dat ontginning zou belemmeren. Dit is volgens het HvC een huurcontract met een beding in en geen afzonderlijke koop-verkoop. 2 Overeenkomsten betreffende periodieke vruchten van een goed (oogst, gras, ): Nagaan of de partijen zich hebben beperkt het eigendomsrecht van bepaalde vruchten over te dragen (verkoop), of ze het gebruik en genot van een vruchtdragend goed willen toekennen (huur). 3 Huurkoop = contract waardoor een goed w toevertrouwd aan een persoon, die er later eigenaar van w of kan w, na betaling van een bepaalde som die in periodieke schijven betaalbaar is in de vorm van huurgeld. Hier w vroeger gebruik van gemaakt om het eigendomsrecht voor te behouden tot volledige betaling prijs, maar toch ontsnappen aan niet-tegenwerpelijk aan derden van clausule van eigendomsvoorbehoud. Zo n kunstgrepen w niet door de RS aanvaard. Indien het de werkelijke bedoeling is om gebruik en genot van zaak te verschaffen, met bijkomend beding om eventueel het goed te kopen, dan w meestal aangenomen dat het gaat om huur, met een eenzijdige verkoopbelofte in. Laatste kan blijken doordat totale huurgeld niet gelijk is aan globale koopprijs. 2. Koop en aanneming van werk EXAMENVRAAG: Vergelijk koop en aanneming.

9 20. Het onderscheid tussen beiden is delicaat wanneer de aannemer zich niet alleen verbindt een bepaald werk uit te voeren, maar ook de stof of het materiaal te leveren dat moet w bewerkt of verwerkt. In welke gevallen gaat het om koop en wanneer om aanneming? 1 De opdrachtgever levert het materiaal: het gaat om een aannemingscontract, want de aannemer levert alleen zijn arbeid [artt. 1711, 1787 en 1789 B.W.] 2 De aannemer trekt op zijn eigendom en met zijn materialen een gebouw op voor iemand anders: het gaat om een koop-verkoop-overeenkomst. 3 De aannemer levert de materialen of grondstoffen: drie theorieën: (1) volgens romeinsrechtelijke traditie en argument a contrario uit art B.W., gaat het om een koop-verkoop (2) aannemingsovereenkomst (3) gemengde overeenkomst met element aanneming en element koop Voorbeeld: Aannemer had aan ziekenhuis een waterzuiveringsinstallatie geleverd, een plan hiervoor ontworpen en installatie geplaatst. De rechtbank meende dat de overeenkomst moest gesplitst w in een koop-verkoop voor de levering van materialen en een aanneming mbt plan en plaatsing. Een gebrek in de geleverde zaak gaf aanleiding tot een vordering wegens verborgen gebreken, maar niet tot 10-jarige aansprakelijkheid. 21. Het is van groot belang te weten of de overeenkomst waarbij de aannemer ook het materiaal levert, als een koop-verkoop-overeenkomst dan wel als aannemingscontract dient te w beschouwd. De rechtsregeling die voor beide contracten geldt is verschillend: a.de prijs bij een aannemingscontract kan later dan bij het sluiten van de overeenkomst w bepaald b.bij aanneming gebeurt de overdracht van risico pas bij de levering terwijl bij koop dit bij eigendomsoverdracht gebeurt [art B.W.] c.vrijwaring voor verborgen gebreken w bij koop geregeld door art B.W. Op aanneming van werk zijn art en 2270 B.W. van toepassing d.bij koop-verkoop geldt een korte termijn voor het instellen van een rechtsvordering wegens verborgen gebreken [art B.W.]. Deze regel is slechts analoog van toepassing bij aanneming (lichte verborgen gebreken bij

10 bouwwerken). Bij aanneming van bouwwerk geldt de 10-jarige aansprakelijkheid voor verborgen gebreken. e.verkoop onroerende goederen: niet-betaalde verkoper heeft voorrecht van art. 27, 1 Hyp.W. niet betaalde aannemers kunnen aanspraak maken op recht van art. 27, 5 Hyp.W. f.faillissement van verkoper voor de voltooiing van werk is opdrachtgever een SE, en na voltooiing eigenaar. Bij faillissement van de aannemer de opdrachtgever enkel SE. 3. Koop en bewaargeving 22. Bij een koop-verkoop-overeenkomst w het eigendomsrecht van een zaak overgedragen, terwijl de bewaargeving tot doel heeft het bewaren van de zaak door de bewaarnemer. In de praktijk kunnen er zich grensgevallen voordoen, zoals wanneer de koopwaar samen met de verpakking w verkocht, maar met de belofte van de verkoper om die aan dezelfde prijs terug te kopen. Voorbeeld: Melkverkoper die melk verkoopt en flessen terug inkoopt tegen bepaalde prijs. Het gaat om een koop-verkoop en geen bewaargeving dus bij faillissement zijn de flessen eigendom van de koper. Hoofdstuk II. De geldigheidsvereisten van de koop-verkoop-overeenkomst 23. Zoals voor elke overeenkomst worden er vier geldigheidsvereisten gesteld voor een koopovereenkomst [art B.W.]. Afdeling 1. De wilsovereenstemming tussen partijen

11 1. Voorstel en aanbod tot het sluiten van een koopovereenkomst 24. Het onderscheid tussen een voorstel en aanbod is niet altijd even gemakkelijk te maken. Een van de randgevallen is het openbaar te koop stellen van een (onroerend) goed. Volgens HvC is dit slechts een oproep tot aanbiedingen. Het openbaar te koop stellen van een goed is een voorstel, waarmee de verkoper aanbiedingen wil uitlokken. De toewijzing, meestal door een openbaar ambtenaar, aan de meest biedende, is niet hoofdzakelijk een aanvaarding van de verkoper. Het is een authentieke vaststelling van het resultaat van het opbod. De verkoper is vrij om het bod te weigeren, ook al had de verkoper de opdracht gegeven om tegen elke prijs te verkopen. De koop ontstaat pas na aanvaarding door de verkoper. De openbaar ambtenaar kan niet als lasthebber w beschouwd. 2. De verkoopbelofte EXAMENVRAAG: Verschil tussen een eenzijdige en een wederkerige verkoopbelofte? EXAMENVRAAG: Verschil tussen een eenzijdige verkoopbelofte en een beding van voorkoop? I. De wederzijdse belofte om te verkopen en kopen 25. De wederzijdse belofte om een goed te verkopen tegen een bepaalde prijs en de zaak te kopen tegen die prijs, is een volwaardige koop-verkoop-overeenkomst, daar er een samentreffen is van de wilsuitingen van de koper en verkoper. In art B.W. w bepaald dat de verkoopbelofte als koop geldt wanneer er wederzijdse toestemming van de partijen is omtrent zaak en prijs. De B. rechtsleer (met uitzondering De Page en Dekkers) is het erover eens dat dit artikel enkel de wederzijdse verkoopbelofte betreft. Het is dus een overbodige bepaling want zeggen dat men belooft is hetzelfde zeggen als koop en verkoopt. 26. Zoals bij een eenvoudige en zuivere koop-verkoop, kunnen partijen bij een wederzijdse verkoopbelofte de eigendomsoverdracht of tijdstip waarop ze wederzijds zullen

12 verbonden zijn, onderwerpen aan een formaliteit, zoals opmaken van een notariële akte. In dat geval kan de wederzijdse belofte op zichzelf de koop niet tot stand brengen, maar is ze een geldig contract dat partijen verplicht de formaliteit uit te voeren. II De eenzijdige verkoopbelofte EXAMENVRAAG: Casus over eenzijdige verkoopbelofte: wat als de belover een onroerend goed verkoopt aan een derde voordat de overeengekomen termijn is verstreken? 27. De eenzijdige verkoopbelofte is een overeenkomst waarbij de ene partij, de belover, zich jegens de andere partij, de begunstigde, ertoe verbindt aan deze laatste een bepaalde zaak tegen een bepaalde prijs te verkopen, indien de wederpartij volgens de overeengekomen modaliteiten de wil tot uitdrukking brengt om de koop te sluiten. De mogelijkheid tot aankopen w een optie genoemd, en wanneer er van de optie gebruik w gemaakt, noemt men dit het lichten van de optie. De eenzijdige verkoopbelofte is een eenzijdig contract, omdat ze een verplichting meebrengt ten laste van één partij, nl. de partij die zich verbindt met de wederpartij een koop te sluiten waarvan alle hoofdbestanddelen reeds zijn vastgesteld. De belover is onherroepelijk verbonden om te verkopen indien de begunstigde de wil uitdrukt om het goed te kopen, wat veronderstelt dat de partijen het eens zijn over de zaak en prijs. De eenzijdige verkoopbelofte is dus een contract waarbij een bepaalde prestatie w beloofd, maar zonder dat het eigendomsrecht van een zaak w overgedragen. De begunstigde zelf is niet verplicht de optie te lichten. De eenzijdige verkoopbelofte is immers een eenzijdig contract en schept enkel verbintenissen ten laste van de belover. De partijen kunnen geldig overeenkomen dat de begunstigde aan de belover een vergoeding zal betalen voor het geval hij de optie niet licht. Een van de modaliteiten die vaak w overeengekomen, heeft betrekking op de duur waarvoor de belofte geldt. Meestal w bedongen dat de belofte zal vervallen indien ze niet w aanvaard

13 voor het verstrijken van een bepaalde termijn. Indien voor het lichten geen termijn is bepaald, betekent dit nog niet dat de belover voor onbepaalde tijd verbonden blijft, noch dat hij zich van zijn verbintenis mag bevrijden wanneer het hem goeddunkt. De belover zal een einde aan de verbintenis kunnen maken, mits een redelijke opzeggingstermijn. 28. De eenzijdige verkoopbelofte dient te w onderscheiden van enkele andere figuren: Eenzijdige verkoopbelofte Contract dat voor C o n t r a c t d a t beide partijen bindend e n k e l is ( m o e t a a n v a a r d voor aanbieder worden) Aanbod Koop-verkoop Beding van verbindend is ( m o e t n i e t aanvaard w) G e e n eigendomsoverdracht Geen verplichting tot kopen Ve r p l i c h t i n g t o t verkopen Eigendomsoverdracht Verplichting tot kopen voorkeur G e e n verplichting tot verkopen 29. Wanneer de begunstigde van het optierecht de optie licht, komt het koopcontract tot stand, zonder dat hiervoor enige formaliteit vereist is, tenzij het zou gaan om een plechtig contract, dat slechts zou kunnen ontstaan door het vervullen van een bepaalde formaliteit. Indien de belover, na het lichten van de optie, zou weigeren zijn toestemming tot verkopen te verlenen, is dwanguitvoering mogelijk: een vonnis kan de toestemming vervangen. Door de uitoefening van het optierecht w de koop voltrokken, zelf als een termijn w bedongen voor de overdracht van het eigendomsrecht van het goed. Volgens het HvC kan de belover bedingen dat voor de overdracht een termijn zal gelden, hoewel de verkoop plaatsvindt van zodra de begunstigde zijn optierecht uitoefent.

14 Het lichten van de optie heeft geen terugwerkende kracht: het koop-verkoop-contract ontstaat op het ogenblik dat de optie w gelicht, en op het hetzelfde tijdstip heeft ook de eigendomsoverdracht plaats, tenzij door de belover w bedongen dat voor de eigendomsoverdracht een termijn zal gelden. Dit betekent dat bv. handelingsbekwaamheid van de koper dient te w beoordeeld op het ogenblik van het lichten van de optie. 30. De belover behoudt het recht over de zaak te beschikken en kan, zolang de optie niet w gelicht, de zaak aan een derde overdragen. Hij miskent natuurlijk het optierecht van de begunstigde en zal wegens contractbreuk schadevergoeding verschuldigd zijn. De verkoop tvv een derde zal niet plaatshebben indien deze derde weet dat hij door zijn aankoop bijdraagt tot de niet-naleving van de verkoopbelofte, en bewust en actief meewerkt, want dan begaat hij een fout in de zin van art B.W., en de beste wijze om de schade te vergoeden, ligt in de nietigverklaring van de aan de derde toegestane verkoop. Indien het gaat om lichamelijke roerende goederen, zal de verkoop kunnen w verhinderd indien de begunstigde van het optierecht voor de derde het bezit van de zaak verkrijgt. Als het gaat om onroerende goederen, zal de verkoop aan een derde kunnen w verhinderd indien de begunstigde van het optierecht, zonder te weten dat het goed aan een derde w verkocht, erin slaagt voor de derde zijn eigendomsakte te laten overschrijven op het kantoor van de hypotheekbewaarder. In het omgekeerde geval zal hij eigenaar worden en de begunstigde van het optierecht zal enkel een recht op schadevergoeding kunnen laten gelden. De eenzijdige verkoopbelofte mbt onroerend goed is niet aan derden tegenwerpelijk door ze te laten overschrijven op een hypotheekkantoor omdat met de verkoopbelofte geen zakelijke rechten op onroerende goederen w overgedragen. De rechten die uit een eenzijdige verkoopbelofte voortvloeien zijn vatbaar voor overdracht. De formaliteiten van art B.W. gelden hierbij. 3. Het beding van voorkeur of voorkoopcontract

15 31. Het beding van voorkeur is een overeenkomst of clausule in een overeenkomst waarbij de eigenaar van een zaak zich jegens een andere persoon ertoe verbindt, voor het geval dat hij ertoe zou besluiten deze zaak te verkopen, ze aan die persoon bij voorkeur boven alle anderen te verkopen. Een beding van voorkeur komt vaak voor in andere contracten, zoals huurovereenkomsten of vennootschappen met een familiaal karakter. Meestal w aangenomen dat het voorkoopcontract en het hoofdcontract waarin het is opgenomen, als twee afzonderlijke overeenkomsten dienen te w beschouwd, die niet altijd hetzelfde lot zullen ondergaan. Het voorkoopcontract is een eenzijdige verkoopbelofte, met een gemengde opschortende potestatieve voorwaarde die niet uitsluitend van de wil van de SN afhangt en geldig is. Bij een verkoopcontract gaat de belover een voorwaardelijke verbintenis aan: hij verbindt zich aan een bepaalde persoon de voorkeur te geven in geval hij ertoe zou besluiten te verkopen. Een minderheid in RS en RL zegt dat het gaat om een verbintenis om niet te doen. In 2003 heeft het Hof van Cassatie zich bij deze opvatting aangesloten. Wanneer het verkoopcontract niet voor een bepaalde termijn is aangegaan, betekent dit niet, dat de belover voor onbepaalde tijd verbonden blijft. Hij zal een einde kunnen maken mits een redelijke opzeggingstermijn in acht te nemen. Wanneer een voorkeurrecht aan een bepaalde persoon w toegekend, uit hoofde van zijn persoon (intuitu personae), kan het niet aan een derde w overgedragen. Niets belet de partijen het voorkeurrecht overdraagbaar te maken. 4. De verkoop naar gewicht, getal of maat 32. Art B.W. maakt een onderscheid tussen twee soorten verkopen die betrekking hebben op soortzaken: - verkoop bij het gewicht, het getal of de maat: een verkoop van soortzaken die, om volledig voltrokken te zijn, de identificatie van de verkochte zaak vereist door het wegen, tellen of meten

16 - verkoop bij hoop: zuivere en eenvoudige verkoop die betrekking heeft op concrete en geïndividualiseerde massa van soortzaken die zich op een bepaalde zaak bevinden bv. wijn in bepaalde kelder De verkoop naar gewicht, getal of maat is een verkoop die, wegens de bijzondere kenmerken van het verkochte voorwerp een afwijking veronderstelt van het beginsel van de automatische en onmiddellijke eigendomsoverdracht door het akkoord van de partijen over de zaak en prijs. De eigendomsoverdracht en overdracht van risico kunnen slechts plaatsvinden bij individualisatie van de verkochte zaak, wat gebeurt door het wegen, meten of tellen [art B.W.]. 33. De formaliteit van het wegen, tellen of meten moet, behoudens wanneer partijen anders overeenkomen, niet op tegenspraak, zodat ze door de verkoper alleen kan worden voltrokken. De koper vindt immers een voldoende bescherming in de gemeenrechtelijke sancties van de contractuele aansprakelijkheid, die van toepassing zijn op de niet-naleving van de leveringsverplichting door de verkoper. Wanneer de partijen zelf geen regeling hebben getroffen omtrent plaats en tijdstip zal de formaliteit plaatshebben op de plaats waar de levering zal gebeuren en op het ogenblik dat kort voor de levering ligt of ermee samenvalt. De formaliteit moet echter niet noodzakelijk samenvallen met de levering. Zolang het wegen, tellen of meten nog niet heeft plaatsgehad, is de koper er geen eigenaar van, maar een gewoon schuldeiser. Hij is nl. schuldeiser van de levering, die de vervulling van de voorafgaande formaliteit van het wegen, tellen of meten veronderstelt. Indien de verkoper aan zijn verbintenis tekort komt, zal de koper, hetzij de gedwongen uitvoering kunnen eisen, hetzij een plaatsvervangende schadevergoeding. Het risico voor tenietgaan van de zaak door een vreemde oorzaak, voor rekening van de verkoper. Art B.W. is niet van openbare orde of dwingend recht waardoor de partijen er in hun overeenkomst van kunnen afwijken. Het is van groot belang dat ze een beding nauwkeurig formuleren.

17 5. De verkoop op proef EXAMENVRAAG: Wat is de verkoop op proef en geef de juridische kwalificatie? 34. Een verkoop op proef is een verkoop-koop-overeenkomst waarbij de partijen de overeenkomst afhankelijk maken van een proef van de verkochte zaak. De verkoop op proef is een overeenkomst aangegaan onder voorwaarde dat de verkochte zaak aan de overeengekomen bestemming beantwoordt. De verkoop op proef w veel aangetroffen en vertoont voor de koper aanzienlijke voordelen, aangezien hij slechts tot presteren zal gehouden zijn als hij de zekerheid heeft dat de aangekochte zaak aan de overeengekomen bestemming beantwoordt. Het w vaak als voorzichtigheidsmaatregel gezien om slechts te kopen indien de proef voldoening schenkt. Er lagen voor de wetgever verschillende mogelijkheden open om eenzelfde resultaat te bereiken maar men heeft gekozen om er een verkoop onder opschortende voorwaarde van te maken [art B.W.]. De toekomstige en onzekere gebeurtenis is het feit dat de proef voldoening schenkt. Het contract ontstaat onmiddellijk, maar de daaruit voortvloeiende verbintenissen dienen enkel uitgevoerd te worden indien de proef voldoening geeft. Het artikel 1588 B.W. is van aanvullend recht, zodat partijen er in hun overeenkomst van kunnen afwijken. Ze doen er goed aan het zo nauwkeurig mogelijk te formuleren: - eenzijdige verkoopbelofte: koper volledig vrij om al dan niet te kopen - verkoop onder ontbindende voorwaarde: contract bestaat onmiddellijk en krijgt uitwerking maar later met terugwerkende kracht ontbonden als voorwaarde niet vervult. Het risico valt dan wel ten laste van de koper (= reden waarom wettelijk een opschortende voorwaarde) Een verkoop op proef kan ook voortvloeien uit de gebruiken of aard zelf van de verkochte zaak bv. aankoop kledij op maat. Indien er twijfel is moet de interpretatie gevolgd w die het voordeligst is voor de verkoper dus de verkoop op proef.

18 35. De verkoop op proef is een werkelijke verkoop en niet een eenzijdige verkoopbelofte. Het is een verkoop onder voorwaarde maar het gaat niet om een zuivere potestatieve voorwaarde: er zijn objectieve elementen die door een deskundigenonderzoek kunnen w gecontroleerd. De koper mag niet naar eigen goeddunken oordelen of de verkochte zaak hem al dan niet bevalt. De verkoper heeft het recht in alle objectiviteit, eventueel door middel van een deskundigenonderzoek, te laten nagaan of de verkochte zaak aan de overeengekomen bestemming beantwoordt en of de weigering van de koper niet op zuivere willekeur berust. Wanneer de koper zou weigeren de proef te laten plaatshebben of tijd voorbij laten gaan waarbinnen de proef normaal zou moeten plaatshebben, zal de verkoper de veroordeling van de koper mogen vragen om het contract uit te voeren [art B.W.]. Wanneer de proef geen voldoening schenkt, hoeft de koper de ontbinding van het contract niet te vragen om zich aan zijn verbintenissen te onttrekken, aangezien bij niet-vervulling van de voorwaarde het contract geen uitwerking krijgt. De verkoop op proef w beheerst door de gemeenrechtelijke regels die gelden voor verbintenissen onder een opschortende voorwaarde: - eigendomsoverdracht niet plaatsvinden zolang de vw niet in vervulling is gegaan - bewarende maatregelen mogelijk - risico tenietgaan door vreemde oorzaak ten laste van verkoper - voorwaarde in vervulling met terugwerkende kracht (bv. beslag of faillissement) 36. Voor het bepalen van de plaats waar en termijn waarbinnen de proef dient te gebeuren, zullen in de eerste plaats de bedingen van de overeenkomst moeten w geraadpleegd. Wanneer de overeenkomst niets bepaalt, zal rekening w gehouden met gebruiken, omstandigheden van de verkoop en de aard van de verkochte zaak. De koper zal een redelijke termijn in acht moeten nemen. Wanneer de koper de conventioneel of anders bepaalde termijn om de verkochte zaak aan de proef te onderwerpen heeft laten voorbijgaan, kan de verkoper hem aanmanen om de proef te laten plaatsvinden. Deze ingebrekestelling heeft tot gevolg dat het risico van het toevallig tenietgaan van de verkochte zaak ten laste van de koper valt. Een andere mogelijkheid is dat

19 de verkoper de veroordeling van de koper vraagt om het contract uit te voeren, daar de vw w geacht vervuld te zijn wanneer de SN zelf door zijn eigen fout de vervulling ervan heeft verhinderd. Ten slotte kan de houding van de koper w verklaard als een definitieve aanvaarding van de verkochte zaak, maw een stilzwijgende afstand van de proef of als verwerking van het recht de proef te laten plaatshebben, indien men dit als een rechtsmisbruik van de koper beschouwt, aangezien het HvC de mogelijkheid om rechtsverwerking aan te nemen afhankelijk gemaakt heeft van de vereiste van het bestaan van rechtsmisbruik. 6. De verkoop op monster 37. De verkoop op monster is een gewone verkoop van soortzaken, waarbij de precieze beschrijving van de kwaliteiten van de verkochte zaak w vervangen door het akkoord van de partijen over een exemplaar (het monster) en waarbij de partijen overeenkomen dat al de geleverde goederen dezelfde kenmerken en hoedanigheden dienen te vertonen als het monster. De partijen willen zo betwistingen vermijden komende uit een abstracte en onvoldoende precieze omschrijving van de te leveren soortzaak. De enige juridische draagwijdte van het monster is de nauwkeurige beschrijving en specificatie van de verkochte zaak. 38. De verkoop op monster dient te w onderscheiden van de verkoop op proef. Zuivere en eenvoudige verkoop van zodra akkoord over monster Verkoop onder opschortende voorwaarde die enkel volle uitwerking krijgt van zodra proef voldoening schenkt

20 39. De verkoper is gehouden een zaak te leveren die nauwkeurig beantwoordt aan het staal, en kan de koper er niet toe dwingen een andere zaak of een zaak van mindere kwaliteit te aanvaarden, zelfs niet tegen een lagere prijs. Als de koopwaar conform is aan het monster, doet het er niet aan toe dat de goederen door gebreken zijn aangetast, als deze gebreken inherent zijn aan het monster. Als het monster zelf een verborgen gebrek heeft is een vordering tot vrijwaring voor verborgen gebreken wel mogelijk ( niet-conforme-levering: goederen niet leveren). 40. Het is van groot belang dat partijen alle mogelijke voorzorgsmaatregelen nemen om de identiteit en bewaring van het monster te verzekeren en om te verhinderen dat het door een ander w vervangen (bv. beide partijen exemplaar, stempel op monster of enige monster aan derde geven). 41. Als de verkoper bij de levering goederen aanbiedt die niet aan het monster beantwoorden, voert hij zijn verbintenis uit en kan de koper hetzij de gedwongen uitvoering, hetzij de ontbinding van het contract eisen [art B.W.]. 42. De bewijslast van de al dan niet conformiteit met het monster is in het verleden voorwerp van discussie geweest. Nu is er geen groot belang bij deze vraag aangezien de beide partijen elkaar wederzijdse medewerking dienen te verlenen bij de bewijsvoering. 43. De verkoop op monster is niet te verwarren met de verkoopstechniek die erin bestaat dat de handelsreizigers van de verkoper aan hun cliënten stalen van de aangeboden koopwaar voorleggen, om de verkoop te vergemakkelijken. Enkel als er geen discussie mogelijk is, kan men spreken van een verkoop op monster. 7. De verkoop met handgeld EXAMENVRAAG: Geef de verschillende functies van het handgeld.

21 een som geld of elk ander roerend goed, dat een van de partijen aan de andere overhandigt op het ogenblik van het sluiten van de overeenkomst. Het is niet specifiek voor een koopcontract en komt ook voor bij andere overeenkomsten zoals een huurcontract. 44. Welke betekenis w gehecht aan de afgifte van het handgeld? Allereerst moeten de bepalingen van het contract geraadpleegd worden (gemeenschappelijke bedoeling van de partijen). Het handgeld is slechts van aanvullend recht dus partijen kunnen zelf de betekenis en draagwijdte bepalen. Als de bedoeling onduidelijk is of wanneer het contract niets inhoudt erover, moet w bepaald wat de betekenis en draagwijdte is. Er zijn doorgaans drie functies die het handgeld kan vervullen: 1 Voorschot op de prijs: meestal gaat het om een provisionele som die de verkoper vraagt om de uitvoering van het contract te verzekeren. In geval van niet-uitvoering door de fout van de koper, zal dit een voorschot zijn op de verschuldigde schadevergoeding. Wanneer men toch uitvoert zal het handgeld w aangerekend op de schuldvordering. 2 Bestaan van het contract bewijzen: voornamelijk in gevallen waarin de partijen geen regelmatig schriftelijk bewijs hebben gemaakt. De partij die er het meest belang bij heeft om het bestaan van het contract te bewijzen (meestal koper), overhandigt aan de andere partij handgeld, en ontvangt een kwitantie (vaak afkorting). Men combineert dus twee functies. Door het handgeld is er een begin van uitvoering van het contract. Het is een buitengerechtelijke bekentenis die niet zuiver mondeling is [art B.W.]. De regels van de bekentenis en art B.W. zijn dus geldig. 3 Rouwgeld of rouwkoop: de partijen sluiten een contract, maar gaan erover akkoord om zich wederzijds de mogelijkheid voor te behouden om het contract te laten varen, en bij wijze van schadeloosstelling w de teruggave van het handgeld bedongen [art B.W.]. In handelszaken gaat de voorkeur meestal naar de eerste interpretatie. De rouwkoop is zelden van toepassing. 8. De verkoop met commandverklaring

22 EXAMENVRAAG: Wat is verkoop met commandverklaring en geef de juridische kwalificatie. 45. De verkoop met commandverklaring is een koop-verkoop-overeenkomst waarin de koper zich het recht voorbehoudt om zich als werkelijke koper te doen vervangen door een andere persoon die hij later zal aanduiden, en t.a.v. wie alleen de overeenkomst van bij de aanvang geacht moet worden te zijn aangegaan. 46. Als de schijnbare koper van het recht geen gebruik maakt, zal hij zelf, in eigen naam en eigen rekening hebben gekocht. Als de koper wel van het recht gebruikt is hij een schijnbare koper, een stroman (=gecommandeerde, commandataris of commandverklaarder). De enige en werkelijke koper die eventueel later w aangeduid, w command genoemd. Als de commandverklaarder de naam van de command bekendmaakt, w de koop-verkoop geacht van in het begin gesloten te zijn tussen verkoper en command. Er is slechts één koop-verkoop met één eigendomsoverdracht. 47. De bestaansreden van de verkoop is hoofdzakelijk erin gelegen dat het in bepaalde omstandigheden voor een persoon die een goed wenst te kopen, nuttig kan zijn dat hij zelf niet als koper verschijnt en zijn naam voor de verkoper tijdelijk verborgen houdt. Voorbeeld: A is een ondernemer en heeft grond X. B wil zijn grond Y, die naast grond X ligt verkopen. Als A zou optreden als koper, is het niet uitgesloten dat B een hogere prijs zal vragen want A zal de grond absoluut willen hebben voor zijn plan tot uitbreiding. Voorbeeld: Speculanten maken soms gebruik van de commandverklaring om te ontsnappen aan de dubbele heffing van het registratierecht op de verkoop van een onroerend goed. 48. Er w in het B.W. geen vermelding gemaakt van de verkoop met commandverklaring. In andere wetboeken zijn wel regelingen in verband met de verkoop met commandverklaring, nl. Ger.W. (art. 1590) en Wetboek Registratierechten (art. 159, 1 ). De verkoop met commandverklaring w praktisch uitsluitend aangetroffen bij verkoop van onroerende goederen, maar is theoretisch ook mogelijk bij verkoop van roerende goederen.

23 49. De verkoop met commandverklaring is slechts geldig naar burgerlijk recht als vier voorwaarden zijn voldaan: (1) uitdrukkelijk beding van voorbehoud van commandverklaring: kan slechts met toestemming verkoper, want men kan geen tegenpartij opdringen. De verkoper heeft het recht te weigeren om met een koper te handelen die hij niet kent en wiens solvabiliteit twijfelachtig. De commandverklaring kan zowel bij authentieke akte als onderhandse akte gebeuren. Het is voldoende dat de wil van de partijen duidelijk tot uitdrukking w gebracht. Er bestaat één uitzondering op de eerste voorwaarde nl. verkoop van onroerend goed na uitvoerend beslag [art Ger.W.] (2) commandverklaring moet binnen conventioneel daarvoor bepaalde termijn gebeuren: de termijn w burgerrechtelijk volkomen aan de wil van de partijen overgelaten (3) oorspronkelijke overeenkomst niet essentieel wijzigen: commandverklaring moet zuiver en eenvoudig gedaan zijn. (4) aanvaard door een bekwame command: als onbekwaam dan nietig 50. Opdat de commandverklaring geen aanleiding zou geven tot tweede heffing van het evenredig registratierecht, van 10% op de verkoop van onroerende goederen, worden in het fiscaal recht veel strengere vereisten gesteld dan in het burgerlijk recht. Het doel van de regels is de ontduiking van het evenredig recht in geval van wederverkoop zoveel mogelijk tegen te gaan, door het misbruik dat van de techniek van de commandverklaring zou w gemaakt. In art. 159, 1 Wetboek Registratierechten w drie voorwaarden gesteld die moeten vervuld zijn [zie artikel] 51. Wanneer de commandverklaring regelmatig is gebeurd en de command ze ook aanvaardt, is er één enkele koop-verkoop. De gecommandeerde verdwijnt uit het contract en wordt vervangen door de werkelijke koper. Het hoofddoel is van de commandverklaring is de eenheid van de handeling te verzekeren. De gecommandeerde treedt uit het contract en zal persoonlijk niet meer gehouden zijn tot de uitvoering. Hij staat niet meer in voor de uitvoering door de echte koper. Er is een uitzondering in geval van verkoop van een onroerend goed na uitvoerend beslag.

24 52. Indien de gecommandeerde binnen de daarvoor bepaalde termijn en voorwaarde geen gebruik maakt van het voorbehoud om command te verklaren, w hij geacht in eigen naam en voor eigen rekening te hebben gekocht. Tussen de command en gecommandeerde bestaat er gewoonlijk een aparte rechtsverhouding, zoals lastgeving, zaakwaarneming, 53. In de rechtsleer heeft lange tijd een hele controverse bestaan over de juridische aard van de verkoop met commandverklaring. Er zijn verschillende pogingen geweest om de commandverklaring terug te brengen tot één van de bestaande rechtsfiguren. Geen enkele van de theorieën biedt een voldoende verklaring voor de eigen juridische aard van de verkoop met commandverklaring: (1) Lastgeving: de lasthebber sluit overeenkomst in naam en voor rekening van lastgever, wiens naam hij bekendmaakt. Er is slechts één koper, de lastgever, die van het begin gekend is, terwijl bij verkoop met commandverklaring de gecommandeerde zowel zelf koper kan blijven als de naam van de command kan bekendmaken. (2) Naamlening: = een lastgeving die geheim blijft. Het mandaat wordt niet openbaar gemaakt aan derden. Degene die bij het sluiten van een contract met de wederpartij handelt, is persoonlijk en definitief gebonden. Bij een commandverklaring is dit niet noodzakelijk zo. (3) Commissie-overeenkomst: de ene partij, commissionair, verbindt zich tegenover andere partij, de committent, om voor rekening van de andere partij maar in eigen naam één of meer rechtshandelingen te stellen met een derde. Bij commandverklaring handelt de gecommandeerde enkel in eigen naam en is hij bij bekendmaking command bevrijd van alle verbintenissen (4) Sterkmaking: degene die zich voor iemand anders sterk maakt belooft enkel zijn toestemming te verkrijgen voor het sluiten van het contract, maar zonder dat hij zelf door die overeenkomst gebonden is als hij die toestemming niet verkrijgt. De gecommandeerde is er persoonlijk toe gehouden het contract uit te voeren als hij zich als koper niet laat vervangen. (5) Beding ten behoeve van een derde: veronderstelt een hoofdcontract waarbij beding accessorium is, bij commandverklaring verdwijnt de gecommandeerde volledig uit het rechtsverband als de command verklaart de koper te zijn

25 (6) Verkoop onder ontbindende voorwaarde: de koopovereenkomst w niet ontbonden als de command verklaart de koper te zijn. Het eigendomsrecht van de gecommandeerde verdwijnt wel maar koop blijft bestaan (7) Alternatieve verkoop wat betreft koper: van de zijde van de koper zijn er geen alternatieve verbintenissen wat betreft het voorwerp van de verbintenissen CONCLUSIE: het gaat om een sui generis rechtsfiguur die ontstaan is uit de gebruiken en behoeften van de praktijk. Afdeling 2. De handelingsbekwaamheid van partijen 1. Algemeen 54. Al degenen die de wet het niet verbiedt, mogen kopen en verkopen [art B.W.]. Het gaat om een toepassing van een algemene regel uit art B.W. Naast algemene onbekwaamheden zijn er ook bijzondere onbekwaamheden [art B.W.]. 2. Bijzondere onbekwaamheden inzake koop-verkoop I. Het koop-verkoop-verbod tussen echtgenoten 55. Echtgenoten mogen met elkaar contracten sluiten, maar het koop-verkoop-contract is verboden [art B.W.]. Er gelden hiervoor verschillende redenen: 1 Wetgever wou verhinderen dat ene echtgenoot andere zou beïnvloeden 2 Het ontrekken van goederen aan SE ene echtgenoot door te verkopen aan andere 3 Verbod van art B.W. zouden omzeilen Er bestaan enkele uitzonderingen op het verbod [zie art B.W.]. Het gaat hierbij telkens om regelingen van huwelijksvermogensrechtelijke aard tussen het eigen vermogen van ieder van de echtgenoten of tussen het eigen vermogen van een van hen en het gemeenschappelijk vermogen. De koop tussen echtgenoten die is gesloten in strijd met het verbod, kan nietig w verklaard. Het gaat om een relatieve nietigheid, die enkel mag w ingeroepen door de

26 echtgenoten zelf en de SE van de verkopende echtgenoot (sommigen zeggen ook SE echtgenoot-koper). II. Onbekwaamheid tot aankopen voor de personen belast met het beheer van andermans vermogen 56. Art B.W. verbiedt bepaalde vertegenwoordigers van de verkoper om bij openbare verkoop de goederen aan te kopen die ze voor rekening van de verkoper dienen te verkopen. Het gaat om toepassing van een algemeen rechtsbeginsel dat verbiedt dat een persoon in een zelfde akte in twee verschillende hoedanigheden twee tegenstrijdige belangen behartigt, want het gevaar bestaat dat hij zijn persoonlijk belang te veel zou laten doorwegen. Dit zou kunnen w verholpen door een ander persoon aan te duiden maar art B.W. verbiedt dit. Zie art B.W. voor toepassingsgebied 57. De koop-verkoop aangegaan met overtreding van deze bepaling, kan w nietig verklaard. Het gaat om een relatieve nietigheid die alleen kan worden ingeroepen door de vertegenwoordigde verkoper (onbekwame, lastgever of openbare instelling) of door de Staat [art. 1596, vijfde lid, B.W.] III. Onbekwaamheid van gerechtsdienaars om betwiste rechten en rechtsvorderingen over te nemen Zie art B.W. 58. De bestaansreden van het verbod is het feit dat het gerecht tot taak heeft betwistingen te beslechten en niet ermee te speculeren. De wetgever heeft misbruiken willen tegengaan, want gerechtsdienaars zouden de betwiste rechten kunnen kopen tegen een lage prijs en hun invloed laten gelden om aan de betwisting een einde te maken in hun voordeel. Het gaat om een relatieve nietigheid, die alleen door de verkoper en gecedeerde SN kan w ingeroepen.

27 IV. Andere bijzondere onbekwaamheden 59. Er zijn nog bijzondere wetten die voor bepaalde personen de onbekwaamheid om te kopen of verkopen inhouden [bv. art Ger.W.] Afdeling 3. Het voorwerp van de koop-verkoop-overeenkomst 1. Algemeen 60. Het voorwerp van de koop-verkoop-overeenkomst bestaat eigenlijk uit de verbintenissen die er voor beide partijen uit voortvloeien. Deze verbintenissen hebben op hun beurt tot voorwerp, hetzij een prestatie m.b.t. een zaak, hetzij het stellen van een daad, hetzij een onthouding van de schuldenaar. Men kan het woord "voorwerp" in een nog engere betekenis gebruiken in de zin van de zaak zelf m.b.t. dewelke de schuldenaar van de verbintenis een prestatie verschuldigd is. 61. De koop heeft twee voorwerpen: de verbintenis van de verkoper heeft tot voorwerp het eigendomsrecht op de verkochte zaak over te dragen, en het voorwerp van de verbintenis van de koper bestaat in de verplichting de prijs te betalen. 62. De regels van algemeen verbintenissenrecht zijn van toepassing [art B.W.]. De regels moeten aangevuld w met art B.W. 2. De verkochte zaak I. De verkochte zaak moet bestaan of kunnen bestaan 63. Het voorwerp van de koopovereenkomst moet bestaan of kunnen bestaan, want anders is er geen overeenkomst. Ze zal nietig zijn indien de zaak nooit heeft bestaan of indien het

28 verkochte goed op het ogenblik van sluiten van de overeenkomst geheel was teniet gegaan [art. 1601, eerste lid B.W.]. Indien de verkochte zaak wel bestaat op het ogenblik van het sluiten van het contract, maar later, voor de levering door toeval tenietgaat, is het contract geldig. De gemeenrechtelijke risicoleer is dan van toepassing. 64. Indien de verkochte zaak op het ogenblik van het sluiten van het contract slechts gedeeltelijk is tenietgegaan, heeft de koper de keuze om ofwel van de verkoop af te zien, ofwel het behouden gebleven gedeelte te eisen, maar met een evenredige vermindering van de prijs [art. 1601, tweede lid B.W.]. De koper heeft de keuze niet wanneer het tenietgegaan gedeelte slechts onbeduidend is (dan kleine prijsvermindering), noch wanneer de verkoop betrekking heeft op een aantal stuks en prijs per stuk is bepaald, voor zover de overgebleven hoeveelheid zijn economisch nut behoudt, in welk geval men enkel een prijsvermindering kan verkrijgen. 65. Toekomstige zaken kunnen het voorwerp van een verbintenis uitmaken, en dus ook van de verbintenis van de verkoper om het eigendomsrecht over te dragen (bv. appartement op plan). Er geldt slechts één uitzondering nl. de nalatenschap van een nog levende persoon, zelfs niet met zijn toestemming [art B.W.]. Deze w door de wet als immoreel beschouwd en uitdrukkelijk verboden. 66. Wanneer de koop geen voorwerp heeft is het contract nietig. Volgens sommigen gaat het hier om een relatieve nietigheid, terwijl anderen menen dat het een absolute nietigheid is. De bepalingen beschermen enkel private belangen dus gaat het behoudens 1 uitzondering (nalatenschap levend persoon) om een relatieve nietigheid. 67. Wanneer de verkoper wist dat de verkochte zaak met bestond of niet kon tot stand komen, terwijl de koper dit niet wist, kan de koper een schadevergoeding vorderen op grond van de beginselen van de praecontractuele aansprakelijkheid [artt B.W.]. II. De verkochte zaak moet bepaald of bepaalbaar zijn