Farmacie te Gent in de late middeleeuwen

Transcriptie

1 Farmacie te Gent in de late middeleeuwen Apothekers en receptuur CHRISTIAN M.E. DE BACKER Hilversum Verloren 1990

2 Inhoud Inleiding 9 1. Afbakening in ruimte en tijd Status questionis van de reeds voorhanden studies over farmacie te Gent tijdens de middeleeuwen Bronnen en problemen voor de geschiedenis van de farmacie te Gent Wie waren de apothekers te Gent? Is er middeleeuwse apothekersreceptuur uit Gent bewaard? Is er ook nog niet gepubliceerde Middelnederlandse receptuur uit Gent bekend? Slotbeschouwing 17 Hoofdstuk i Apothekers te Gent in de late middeleeuwen 1. Inleiding Ontstaan van de lekenfarmacie Het begrip apotheker Speciër en apothecaris Gentse apothekers Probleemgevallen Hannefoet apothecarius (einde 13de - begin 14de eeuw) Pieter den specyer ( ) Simoen den specier ( ) Martin van Sycleer van Pavije ( ) Jan de Villeneuve de St. Maur (1402) Martin apoticaris de jonghe ( ) Jan van Leyden gezegd Boele (f1432) Jan van Sycleer ( ) Omaer Volpot ( ) Laurens Boele ( ) Jan vanden Ackere (1476-f1503) Weduwe Laurens Boele en Fransoeijs Boele ( ) Weduwe Jan van Sycleer ( /1481) en Johannes de apothecaris (1478) Lievin Heindericx ( ) en weduwe ( ) Zegher van Wymeersch ( ) Quinten de Serain (1483-fl505) 45

3 6 Inhoudsopgave Jan van den Velde (1487) Lau(we)reyns van Walem ( ) Joachim de Zalare ( ) Hendryc Alaert (f1498) Pieter van Wymeersch ( ) Heindric van Clapdorp ( ) Jacop Impins (1503-fl513/1514) Bauwijn vanden Steene ( ) Jan vander Brugghen ( ) Weduwe van Jan Pijpe ( ) Weduwe van Jacob Impins en Jacob n Impins ( ) Lauwerens de Groote ( ) en weduwe ( ) Jan van Walem ( ) Claeys de Buck ( ) Sociaal-economisch kader De nering Sociale en economische gegevens betreffende Gentse apothekers v Martin van Sycleer van Pavije Jan de Villeneuve van St. Maur Jan van Leiden, gezegd Boele Jan van Sycleer Johannes de apothecaris Laurens Boele Jan vanden Ackere Apothekers als 'gesloten' groep De benaming Meester Ligging der apotheken Wettelijk kader Algemene beschouwingen Farmaceutische wetgeving te Gent Slotbeschouwing 77 Hoofdstuk ii Apothekersrecepten Inleiding De Sint-Pietersabdij en haar infirmerie Apothekersrecepten als bewijsstukken bij de rekeningen De paleografische kenmerken der recepten De voorschrijvende geneesheren De dispenserende apotheker Bestemming van de recepten De recepten Wijze van uitgave Enkele paleografische problemen De farmacie in de recepten De grondstoffen Animalia Mineralia 92

4 Inhoudsopgave Vegetabilia Bewerking van de grondstoffen De vehicula en andere hulpstoffen Technische hulpmiddelen Corrigentia saporis et odoris De geneesmiddelenvormen Droge Extern toegepaste Intern toegepaste Vloeibare Extern toegepaste Intern toegepaste Extern en intern toegepaste Weke Intern toegepaste Extern toegepaste De toedieningswij ze : De bewerkingen van de geneesmiddelenvormen Gebruiksaanwijzing en dosering De aflevering van de geneesmiddelen Auteurs geciteerd in de recepten De bronnen van de voorschriften Enkele geneeskundige aspecten Prijs der recepten Slotbeschouwing 113 Hoofdstuk m Middelnederlandse medico-farmaceutische recepten Inleiding Een Middelnederlandse receptenverzameling Herkomst en inhoud Paleografische kenmerken Volgorde der recepten Datering Kopiist van de recepten Taalkenmerken der recepten Wijze van uitgave De farmacie in de recepten De grondstoffen Animalia Mineralia Vegetabilia Bewerking van de grondstoffen De vehicula en andere grondstoffen Technische hulpmiddelen De geneesmiddelenvormen Droge Extern toegepaste 120

5 8 Inhoudsopgave Intern toegepaste Vloeibare Extern toegepaste Intern toegepaste Weke Intern toegepaste Extern toegepaste De toedieningswij ze Gebruiksaanwijzing Commentaar bij de recepten Slotbeschouwing 128 Samenvatting 129 Summary 132 Bijlagen 135 i. Huurovereenkomst tussen Laureyns van Walem en Christqffel van West betreffende de apotheek het 'Pater nosterken' 18 juli n. Voorgehad betreffende de uitoefening van de geneeskunde en farmacie te Gent, 26 oktober m. Tekstuitgave der recepten bestudeerd in hoofdstuk n (met afbeeldingen) iv. Tekst der Middelnederlandse recepten bestudeerd in hoofdstuk m (met afbeeldingen) 211 Latijns glossarium 217 Middelnederlands glossarium 240 Lijst van afkortingen en bijzondere tekens 244 Lijst van de afbeeldingen 245 Onuitgegeven bronnen 246 Uitgegeven bronnen en literatuur 250 Index van plaats- en persoonsnamen 260 Curriculum vitae 264