Vakkencombinatie: Ge-Ne, Ge-Fr, Ge-Go, Ge-Aa. Stagebegeleider DLO: Mevr. Van Hooydonck. Academiejaar:

Transcriptie

1 g Campus Heverlee Hertogstraat Heverlee Tel LESONTWERP ALGEMENE VAKKEN / VOEDING-VERZORGING Naam: Lien De la haye, Dieter Porton, Ilona Betzhold, Roeland Heuvelmans, Lennert Verhaert Vakkencombinatie: Ge-Ne, Ge-Fr, Ge-Go, Ge-Aa Stagebegeleider DLO: Mevr. Van Hooydonck Academiejaar: School: Heilig Hart Leuven Onderwijsvorm: ASO Richting: Sportwetenschappen Klas: 312 Lokaal: K 2.19 Aantal leerlingen: 20 Les gegeven door: Ilona Betzhold Vak: Geschiedenis Onderwerp: romaanse en gotische in de middeleeuwen Vakmentor: K. Vanderhulst Datum/Data: di 24 februari 15 Lesuur/-uren: 5 de lesuur BEGINSITUATIE Situering in de lessenreeks Vorige lessen: De internationale handel (12 de -15 de eeuw) Denken, mentaliteit en levensgevoel Volgende lessen (volgens HB): De kerk en de strijd tussen paus en keizer Van feodale naar dynastieke staten Relevante voorkennis (en/of kennis die nog niet aanwezig is) De leerlingen hebben de leerstof over de Noormannen (10 e eeuw) gezien in voorgaande lessen. De leerlingen kunnen aan de hand van het register een kaart in de atlas terugvinden. De leerlingen kunnen de middeleeuwen situeren in tijd en ruimte en het dagelijks leven schetsen. De leerlingen hebben al verschillende gebouwen, kerken, gezien met een romaanse of gotische stijl in hun dagelijks leven. Belevings- en ervaringswereld & Actualiteit Sint-Pieterskerk en gemeentehuis in Leuven Verscheidene leerlingen hebben al eens een kerk bezocht. Ze hebben al eens een briefje van 5, 10 of 20 euro in hun handen gehad. Sommige hebben al eens een documentaire gezien. Leerniveau van de klasgroep, klassfeer, DIDACTISCHE VERANTWOORDING Welke (vak)didactische principes komen in je les aan bod? (= opsomming) -Het aanschouwelijkheidsprincipe -Het activiteitsprincipe -Het integratieprincipe -Het herhalingsprincipe -Het structureringsprincipe

2 EINDTERMEN & LEERPLANDOELEN Situering in de eindtermen: (Vakoverschrijdend en/of vakgebonden) 2.1.1/3 De leerlingen verruimen het aantal historische begrippen en probleemstellingen en preciseren die vanuit hun evolutie in de tijd /4 De leerlingen omschrijven per ontwikkelingsfase van de westerse samenleving enkele fundamentele kenmerken uit verschillende maatschappelijke domeinen en beoordelen deze als vernieuwend of behoudend /6 De leerlingen formuleren per ontwikkelingsfase van de westerse samenleving een samenhangend beeld, met aandacht voor verbanden tussen en wisselwerkingen binnen maatschappelijke domeinen /8 De leerlingen geven aan wanneer onze gewesten en hun culturele ontwikkeling een regio-overschrijdende betekenis hadden /10 De leerlingen formuleren verklaringselementen voor eenzelfde fundamentele maatschappelijke probleemstelling voor elk van de ontwikkelingsfasen van het historische referentiekader. 2.3/28 De leerlingen zijn bereid waarden en normen uit heden, verleden en andere culturen vanuit de historische en actuele context te benaderen. Situering in het leerplan: 3.1.2/2 De leerlingen kunnen systematisch verbanden leggen tussen de dimensies tijd, ruimte en socialiteit, tussen de verschillende domeinen binnen de socialiteit, tussen de geschiedenis van onze gewesten en de algemene Europese geschiedenis, de westerse cultuur en de niet-westerse culturen, de eigentijdse levensproblemen en deze van vroeger /7 De leerlingen formuleren verklaringselementen voor een zelfde fundamentele maatschappelijke probleemstelling voor elk van de ontwikkelingsfasen van het historisch referentiekader /15 De leerlingen kunnen een onderscheid maken tussen de hedendaagse westerse belevingswereld of waarden en die van een vroegere periode /21 De leerlingen tonen belangstelling voor de overblijfselen uit het verleden en voor de actuele samenleving. ALGEMEEN LESDOEL De leerlingen kunnen de romaanse en gotische kunst in tijd, ruimte en historische context situeren. SCHOOLAGENDA (Van de leerlingen. Verwijs naar het werkblad en/of de pagina s in het werk- en/of handboek.) romaanse en gotische bouwstijl in de middeleeuwen, handboek p , werkblaadjes BRONNEN (Noteer alle gebruikte bronnen, volgens BIN.) -Bauwens P., Buysse T., Decorte P., D haeseleer P., e.a., Weerspiegelingen leerboek aso, Wolters Plantyn, p Berings G., De Wever F., Schelles J., Smits W., Historia 3, Uitgeverij Pelckmans, Kapellen, 2007, p Buysse T., e.a., Weerspiegelingen 3: Geschiedenis handleiding, Mechelen, Wolters Plantyn. -Didactisch startpakket. (n.d.) Departement lerarenopleiding. Katholieke Hogeschool Leuven, Heverlee. -Bejczy I., Een kennismaking met de middeleeuwse wereld, Bussum, 2004, p en p Camille M., The Gargoyles of Notre-Dame Medievalism and the Monsters of Modernity, Chicago, 2009, p.4-69.(ebook). -Jackson T.G., Byzantine and Romanesque Architecture Vol. 2, Londen, 1913, p p (ebook). -Rudolph C., A Companion to Medieval Art: Romanesque and Gothic in Northen Europe, Oxford, 2006, p p p p (Ebook). -Armi C.E., Design and Construction in Romanesque Architecture, Santa Barbara, 2004, p p p.177. (Ebook). -Charles V. Carl K.H., Romanesque Art, New York, 2008, p p.195.(ebook). LEERMIDDELEN & MEDIA Atlas Agenda Werkblaadjes Handboek Weerspiegelingen 3 Powerpoint Krijt/ stiften whiteboard Bord/ smartboard Plan B: alle afbeeldingen op A4 uitprinten en meenemen naar de les. De voornaamste afbeeldingen die gebruikt worden komen rechtstreeks uit het handboek.

3 Didactisch lesontwerp Leerdoelen De lln. kunnen afbeeldingen van verschillende gebouwen, uit verschillende tijden chronologisch rangschikken. (C3) Lesfasen & timing Instapfase (5 min) KRACHTIGE LEEROMGEVING Onderwijs- en leeractiviteiten Media Leerinhoud Lkr. stelt zich kort voor aan de lln. Duowerk De lkr. deelt enveloppes uit met daarin 6 afbeeldingen van verschillende gebouwen. De lkr. geeft de opdracht om de 6 afbeeldingen in het schema per twee te rangschikken in chronologische volgorde. De lln. rangschikken de afbeeldingen per twee in chronologische volgorde. Ppt. Dia 1-11 Gebouw 1 = Parthenon, Athene, Griekenland (438 v.c) Gebouw 2 = Basilica van keizer Constantijn de Grote, Trier, Duitsland (begin 4 e eeuw) Gebouw 3 = Kerk, Bertem, België (eerste helft 11 e eeuw) Gebouw 4 = Notre-Dame, Parijs, Frankrijk (12 e eeuw) Gebouw 5 = Blauwe Moskee, Istanbul, Marokko (begin 17 e eeuw) Gebouw 6 = Empire state Building, New York City, USA (20 e eeuw) De lkr. deelt het schema uit terwijl de lln. per twee de afbeeldingen rangschikken. De lkr. overloopt de juiste antwoorden en situeert elk gebouw in tijd en ruimte. Agenda Probleemstelling: Hoe is de gotische uit de romaanse ontstaan en wat zijn de verschillende kenmerken? De lln. kunnen de middeleeuwen situeren in de tijd. (C3) De lln. kunnen de romaanse situeren binnen de middeleeuwen in Lesfase 1: De romaanse kunst (15 min) OLG: situering in tijd en ruimte Lkr. stelt de vraag: Wanneer begint en eindigt de middeleeuwen? Lln. geeft begin en einddatum van de middeleeuwen Lkr. situeert de romaanse kunst binnen de middeleeuwen. Ppt. Dia 12-16, Schema, Atlaskaart 56, HB p. 123 Situering in tijd en ruimte Begin en einddatum van de middeleeuwen: 476 (val WRR) 1492 (Columbus ontdekt Amerika) romaanse kunst binnen de middeleeuwen: ca ca 1200

4 tijd en ruimte. (C3) Lkr. geeft de opdracht om een geschikte kaart te vinden in de atlas over de romaanse kunst (per 2) Lln. zoeken een geschikte atlaskaart Lkr. stelt de vraag: In welke huidige landen bevindt zich de romaanse kunst? Lln. zoeken op de atlaskaart de huidige landen waar de romaanse kunst zich bevindt. Huidige landen waarin de romaanse kunst zich bevindt: Frankrijk, Duitsland, Noord- Spanje, Noord-Italië (West-Europa) Lkr. overloopt klassikaal de huidige landen waar de romaanse kunst zich bevindt. Lln. vullen schema aan. Lkr. vertelt over de tijdsgeest waarin kunst ontstaat. Vb vandaag: rapcultuur in Amerika Kleurlingen die economisch niet aan de bak komen en hun tijd doorbrengen op de hoeken van de straten waar ze muziek maken en zo hun danscultuur updaten. Vgl met romaanse : in vroege middeleeuwen veel invallen bescherming nodig, verdedigen zie je terug in de De lln. kunnen het ontstaan van de romaanse verklaren. (C2) De lln. kunnen 5 kenmerken van de romaanse benoemen op een afbeelding/in het echt. (C2) Doceren lkr. legt het ontstaan van de romaanse uit. Lln. vullen het schema aan. De lkr. doceert elk kenmerk van de romaanse. Lln. vullen het schema aan. Ppt. Dia Schema HB p Ontstaan van de romaanse Op het einde van de 10 de eeuw toen de economie zich herleefde en er sprake was van een bevolkingsgroei kwam voor het eerst sinds de val van het WRR een gelijkvormige bouwstijl voor. Dit is de romaanse kunst. In de 19 de eeuw gaven historici deze naam wegens het gebruik van de Romeinse bouwprincipes. De romaanse kunst is ontstaan tijdens de feodale tijd. De adel was opvallend aanwezig met burchten, maar de kerk was de belangrijkste cultuurdrager.

5 Klassikaal werk De lkr. herhaalt de kenmerken met 1 afbeelding. Lkr. duidt één lln aan om één kenmerk op de afbeelding aan te duiden. De lln. kiest zelf de volgende persoon om het volgende kenmerk aan te duiden. Ppt. Dia 39 Vb burcht: Gravensteen, Gent (dikke muren, kleine ramen) Burchten werden gebouwd als toevluchtsoord/bescherming tegen invallen. Kerken ging men naar dit beeld nabouwen en werden daardoor ook wel godsburchten genoemd. Kenmerken romaanse romaanse kunst is harmonieus waarin de horizontale lijn overheerst. Vertrekpunt is de Romeinse basilica, die oorspronkelijk gebruikt werd voor handel (= overdekte marktplaats) en rechtspraak. Rechthoekig gebouw bestaande uit verschillende beuken gescheiden door rij zuilen Dwarsbeuk (transept) Koor en apsis bijkomende uitbreiding Later volgde kooromgang en straalkapellen (gotisch) Middenschip en dwarsbreuk symbool kruis Christus Kerkgebouw naar oosten Jeruzalem 3 stevige dikke beuken Tongewelf (zwaar) daarom Dikke stevige muren + kleine ramen om gewicht te kunnen houden Kruisgewelf combinatie van 2 tongewelven dwars op elkaar Steunberen ondersteunen muren aan de buitenkant Hoge zware torens Weinig licht Rondboog voor ramen en deuren

6 De lln. kunnen de gotische situeren binnen de middeleeuwen in tijd en ruimte. (C3) Lesfase 2: De gotische kunst (15 min) OLG: situering in tijd en ruimte Lkr. situeert gotische kunst in tijd en ruimte. Lkr. geeft de opdracht om een geschikte kaart te vinden in de atlas over de gotische kunst (per 2) Lln. zoeken de geschikte atlaskaart Lkr. stelt de vraag: In welke huidige landen bevindt zich de gotische kunst? Schema, ppt. Dia 40-43, HB p Atlaskaart 57 Kenmerken romaanse beeldhouwkunst Middeleeuwse mens analfabeet Bijbelse taferelen en personages worden afgebeeld in de kerk. romaanse beeldhouwkunst reliëfs in boogveld boven kerkportaal + kapitelen van zuilen Het laatste oordeel Houding van de figuren onnatuurlijk in het kapiteel moesten passen Later figuren meer los van de muur Vandaag romaanse kerken = sober Vroeger versierd met muurschilderingen en fresco s moeilijk te bewaren 19 e eeuw schoonmaak van de kerken fresco s verdwijnen De gotische bouwstijl situeert zich vooral in West-Europa (huidige Frankrijk, Duitsland, Verenigd Koninkrijk) en vond plaats vanaf 1150 tot Situering in tijd en ruimte Atlaskaart 57: Kerngebied is in Frankrijk, rest van Frankrijk, Duitsland Verenigd Koninkrijk, delen van Spanje. Lln. zoeken op de atlaskaart de huidige landen waar de gotische kunst zich bevindt. Lkr. overloopt klassikaal de huidige landen waar de gotische kunst zich bevindt. Lln. vullen schema aan.

7 De lln. kunnen het ontstaan van de gotische verklaren. (C2) De lln. kunnen 5 kenmerken van de gotische benoemen op een afbeelding/in het echt. (C2) Doceren Lkr. legt het ontstaan van de gotische bouwstijl uit. Lln. vullen het schema aan. Lkr. toont enkele afbeeldingen van gotische gebouwen in ons land. Lkr. doceert elk kenmerk van de gotische. Lln. vullen het schema aan. Klassikaal werk Lkr. herhaalt de kenmerken met 1 afbeelding en een tekening. Lkr. duidt één lln aan om één kenmerk op de afbeelding aan te duiden. Ppt. Dia Afbeeldingen van Belfort in Brugge, Lakenhallen in Ieper, stadhuis Leuven Ppt. Dia 64 Ontstaan gotische In de 12 e eeuw groeiden de steden uit tot centra van welvaart en vrijheid. Steden hadden meer geld en gingen dit naar de buitenwereld tonen door grotere/ hogere gebouwen te maken die uittorende boven de rest. De samenleving bleef doordrongen van het christelijke gedachtegoed, maar de tijden veranderden. God werd nu eerder een menselijke God en boezemde geen angst meer in. Door de ontwikkeling van verfijnde bouwtechnieken ontstond een nieuwe stijl: de gotiek in Ile de France. De naam gotiek komt van de 16 e eeuw en verwees naar de Goten, omdat de kunsthistoricus Vasari het een barbaarse stijl von, want de Goten waren het volk dat de Romeinse wereld ten val hebben gebracht in West-Europa. De lln. kiest zelf de volgende persoon om het volgende kenmerk aan te duiden. Kenmerken Er werd nu vooral in de hoogte gebouwd met dunnere muren en hogere ramen. Dit werd mogelijk door de ontwikkeling van het kruisribgewelf. Zo wordt de druk op het gewelf afgeleid naar de luchtbogen en steunberen die de buitenzijde opvingen. Het roosvenster is een voorbeeld van een groot raam bij de gotische bouwstijl. - Grondplan: Latijns kruis blijft het grondplan met meerdere zijbeuken. - Verticalisme: Alles wordt in de hoogte gebouwd om de rijkdom van de stad te laten uitschijnen. - Dunne muren met grote ramen: zie roosvenster.

8 De lln. kunnen aan de hand van de kenmerken beschrijven of het om romaanse of gotische kunst gaat. (C3) Lesfase 3: Vergelijking romaanse en gotische bouwstijlen (10 min) Doceren De lkr. toont tekeningen van de verschillende kenmerken van zowel de romaanse als gotische kunst en vergelijkt ze met elkaar. Klassikaal werk De lkr. toont de kader op p 8 in het schema en laat de lln. de vergelijking maken. De lln. vullen het schema aan De lkr. laat de 6 afbeeldingen van de motivatiefase zien en geeft de opdracht om ze klassikaal in te delen bij romaans, gotisch of geen van beide. Ppt. Dia Tekeningen verschillende kenmerken, afbeeldingen standhuis Brussel, St Etienne, Saint Chapelle Maria Laach-abdij, Nôtre-Dame van Reims, Dom van Milaan Schema p 8 - Kruisribgewelf: ontwikkeld om gewicht te kunnen dragen van de hogere en dunnere muren. - Luchtbogen en steunberen: helpen om de buitenzijde te versterken zodat de druk niet te zwaar wordt op de gewelven. - Koor en apsis: net als in romaanse gebouwen - Straalkapel - Kooromgang - Spitsbogen ipv rondbogen - optimisme en lichtheid: door de stijging van de welvaart en zo kon men grotere ramen bouwen (licht) - Beelden komen los van de muur: Niet meer zoals in romaanse bouwstijl waar de beelden aan de muur vastzaten en soms ook onrealistisch werden afgebeeld. Verschillende kenmerken: - middenschip + dwarsbeuk - koor + apsis - gewelven (tongewelf, kruisgewelf + kruisribgewelf) - bogen (rondboog + spitsboog) - ramen (klein, groot, roosvenster) - licht (veel, weinig) - muren (dik en kort, dun en lang) romaans: kerk van Bertem gotisch: Notre-Dame, geen van beide: Parthenon, Basilica Keizer Constantijn, Blauwe moskee, Empire state Building

9 Duowerk De lkr. geeft de opdracht om per twee de oefeningen te maken op p De lln. maken de oefeningen per twee. romaans:, Maria Laach-abdij, St Etienne, kerk van Bertem gotisch: Nôtre-Dame van Reims, Dom van Milaan, Stadhuis Brussel, Saint Chapelle, De lkr. overloopt de oplossingen met de lln. De lln. verbeteren mee op hun schema. Lesfase 4: Synthese en integratie (5 min) OLG De lkr. toont de lln. een afbeelding van het stadhuis van Leuven als voorbeeld van een gotisch gebouw in de directe omgeving. De lkr. toont een eurobiljet van 10 en een eurobiljet van 20 euro. Ppt. Dia Stadhuis van Leuven, HB p 128 Eurobiljetten 10 & 20 euro Het stadhuis van Leuven is een niet-religieus voorbeeld van een laatgotisch gebouw. De lkr. stelt de vraag: Welk kenmerk zien jullie op het biljet van 10 en 20 euro en welk biljet is dan gebaseerd op de romaanse kunst en welk biljet is dan gebaseerd op de gotische kunst? De lln. benoemen de kenmerken die ze zien op de biljetten en geven ook de bijhorende kunststroming. De lkr. legt uit waarom deze kenmerken op de biljetten staan. Eurobiljetten: De eurobiljetten zijn gekenmerkt door hypothetische bouwsels die chronologisch (van de 5 tot 500 euro) elk een bepaalde voorstellen. Zo is de 10 euro een romaans tongewelf en de 20 euro een gotisch portaal met roosvenster. De romaanse en gotische zijn belangrijk geweest in EU, zo belangrijk dat ze zelfs een plaatsje hebben gekregen op de eurobiljetten. Opmerkingen i.v.m. bijlagen: Steeds kopie toevoegen van ingevuld werkblad of -boek. Indien gebruik gemaakt wordt van transparanten of digitale presentatie: handouts toevoegen (verkleind, zwart/wit). Indien de klasopstelling gewijzigd wordt: plan en/of omschrijving toevoegen.

10 BORDSCHEMA Agenda romaanse en gotische in de middeleeuwen hb. P romaanse en gotische in de middeleeuwen 1) romaanse kunst 2) gotische kunst 3) vergelijking romaanse en gotische kunst Moeilijke woorden Feodale tijd Transept Apsis Fresco s Timpaan Kruisribgewelf Steunberen