DE AANSPRAKELIJKHEIDSVERZEKERING IN ONTWIKKELING

Transcriptie

1 DE AANSPRAKELIJKHEIDSVERZEKERING IN ONTWIKKELING

2

3 DE AANSPRAKELIJKHEIDS- VERZEKERING IN ONTWIKKELING ALLIC II Thierry Vansweevelt Britt Weyts (eds.) Antwerpen Cambridge

4 De aansprakelijkheidsverzekering in ontwikkeling. ALLIC II Thierry Vansweevelt en Britt Weyts (eds.) 2016 Antwerpen Cambridge Coverbeeld: M.C. Escher s Concentrische Schillen 2016 The M.C. Escher Company B.V. Baarn Holland. Alle rechten voorbehouden ISBN D/2016/7849/90 NUR 822 Alle rechten voorbehouden. Behoudens uitdrukkelijk bij wet bepaalde uitzonderingen mag niets uit deze uitgave worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt, op welke wijze ook, zonder de uitdrukkelijke voorafgaande toestemming van de uitgever. Ondanks alle aan de samenstelling van de tekst bestede zorg, kunnen noch de auteurs noch de uitgever aansprakelijkheid aanvaarden voor eventuele schade die zou kunnen voortvloeien uit enige fout die in deze uitgave zou kunnen voorkomen.

5 WOORD VOORAF ALLIC EN DE AANSPRAKELIJKHEIDSVERZEKERING De Leerstoel Aansprakelijkheidsrecht en Verzekeringsrecht ALLIC ( heeft naast de bevordering van het onderzoek en het onderwijs in deze rechtsdomeinen, ook het organiseren van congressen en studieavonden tot doel. Op 22 oktober 2015 werd aan de Universiteit Antwerpen een ALLIC-congres gehouden over een van de belangrijkste verzekeringen, de aansprakelijkheidsverzekering. Dit onderwerp werd gekozen op voorstel en in overleg met de stuurgroep van ALLIC. 1 Met meer dan 250 deelnemers was de studiedag opnieuw een succes. In dit boek worden de bijdragen van de verschillende sprekers op deze studiemiddag gebundeld. Klassieke onderwerpen worden in dit congresverslagboek vanuit een vernieuwende, geactualiseerde of kritische invalshoek besproken: de leiding van het geschil door de verzekeraar en de belangenconflicten, de dekking in de tijd en de rechtstreekse vordering tegen en het verhaal van de verzekeraar. Vervolgens worden de knelpunten en ontwikkelingen in twee specifieke aansprakelijkheidsverzekeringen uiteengezet: die voor de bouwsector en die voor de advocaat. In de slotbijdrage wordt een blik geworpen op de toekomst van de aansprakelijkheidsverzekering. Dit verslagboek is uitgemond in een fraai naslagwerk dat zonder twijfel de lezer zal kunnen bekoren. Wij danken de auteurs voor hun gewaardeerde bijdrage. Tot slot ook een woord van dank voor uitgever, in de persoon van Kris Moeremans, voor de mooie uitgave. Britt Weyts Voorzitter ALLIC Britt.weyts@uantwerpen.be Thierry Vansweevelt Voorzitter ALLIC Thierry.vansweevelt@uantwerpen.be 1 Partners en dus leden van de stuurgroep van ALLIC zijn: KBC, Precura, Ethias, Omega Law, Lydian, Arces, Caluwaerts&Uytterhoeven, GSJ advocaten, Protect, AON, en Schuermans & Schuermans. v

6

7 INHOUD Woord vooraf ALLIC en de aansprakelijkheidsverzekering v De leiding van het geschil door de aansprakelijkheids verzekeraar. Een analyse van de artikelen 143, tweede en derde lid en 152, tweede lid Verzekeringswet 2014 (art. 79, tweede en derde lid en 88, tweede lid WLVO) Marc Kruithof I. Inleiding II. De ratio van artikel 143 Verzekeringswet 2014 (art. 79 WLVO) A. Belanghebbenden bij het aansprakelijkheids geschil B. Het probleem: moral hazard bij leiding door de verzekerde C. De oplossing: leiding door de verzekeraar III. Toepassingsgebied van het leidingrecht van de verzekeraar op basis van artikel 143, twee de lid Verzekeringswet 2014 (art. 79, tweede lid WLVO). 13 A. Conceptuele invulling van samenvallende belangen B. De beperking tot civiele geschillen verklaard C. Gevallen met niet-samenvallende belangen Meningsverschillen zijn geen niet-samenvallende belangen Wat indien de verzekerde belang heeft bij aansprakelijkheid? Gedeelde aansprakelijkheid en de verzekerde lijdt ook schade Onvolledige dekking a. De verzekeraar kan mogelijk dekking weigeren b. De verzekeraar kan mogelijk regres instellen IV. Inhoud van het leidingrecht van de verzekeraar A. Algemeen B. Bepalen of de vordering van de benadeelde wordt bestreden of niet C. Minnelijke regeling van het aansprakelijkheidsgeschil Vergoeden van de benadeelde Sluiten en uitvoeren van een overeenkomst met de benadeelde Ongeacht of de belangen samenvallen of niet vii

8 Inhoud D. Bestrijden van de vordering van de benadeelde E. Corollaire verbintenissen van de verzekerde Melding van het schadegeval Medewerking aan het voeren van het geschil Is de verzekerde gehouden tot passiviteit? V. Wat de verzekeraar te doen staat bij niet-samenvallende belangen A. Staking van de leiding van het geschil namens de verzekerde B. Melding aan de verzekerde C. Vanaf wanneer de leiding staken en het niet gedekte belang melden? Tijdstip kennisgeving volgens artikel 152, tweede lid Verzekeringswet 2014 (art. 88, tweede lid WLVO) Tijdstip melding op basis van artikel 143, tweede lid Verzekeringswet 2014 (art. 79, tweede lid WLVO) VI. Gevolgen van de handelingen van de verzekeraar A. Gevolgen voor de verzekerde De gerechtelijke uitspraak in het aansprakelijkheidsgeschil Handelingen gesteld bij het bestrijden van de vordering van de benadeelde tegen de verzekerde a. De vordering van de benadeelde valt volledig binnen de dekking b. De verzekerde lijdt zelf ook schade en acht de benadeelde gedeeld aansprakelijk c. De vordering van de benadeelde valt (mogelijk geheel of gedeeltelijk) buiten de dekking Handelingen gesteld in verband met de rechtstreekse vordering van de benadeelde tegen de verzekeraar a. Expertises b. Minnelijke regeling gesloten met de benadeelde B. Gevolgen voor de verzekeraar Tegenwerpbaarheid aan de verzekeraar Gedwongen dekking bij leiding ondanks niet-samenvallende belangen VII. Conclusie De dekking in de tijd van aansprakelijkheidsverzekeringen: een delicaat evenwicht tussen contractuele vrijheid en dwingende regelgeving Britt Weyts I. Inleiding II. Regels voor alle verzekeringscontracten die de dekking in de tijd beïnvloeden viii

9 Inhoud A. De duur van het verzekeringscontract B. De omschrijving van het verzekerde risico Principe Aansprakelijkheidsverzekeringen van ondernemingen a. De BA uitbating en BA na levering b. Mogelijke problemen III. Bijzondere regels voor aansprakelijkheidsverzekeringen met betrekking tot de dekking in de tijd A. Een dwingende wettelijke regeling enkel voor aansprakelijkheidsverzekeringen B. Het korte (wettelijke) succes van het zogenaamde act committed- systeem C. De keuze van de wetgever voor het loss occurrence-systeem Krachtlijnen Toepassingsproblemen a. Het ontbreken van een definitie van voorvallen van schade b. Wat met het inlooprisico? c. Wat bij opeenvolgende contracten? D. Het claims made-systeem als uitzonderingsregime Draagwijdte De sunset-clausule a. Schade tijdens de duur van de overeenkomst indien bij het einde van de overeenkomst het risico niet gedekt is door een andere verzekeraar b. Daden of feiten die aanleiding kunnen geven tot schade, die tijdens de duur van de overeenkomst zijn voorgevallen en aan de verzekeraar zijn aangegeven IV. Besluit De rechtstreekse vordering tegen en het verhaalsrecht van de verzekeraar Charlotte Henskens I. De rechtstreekse vordering van de benadeelde tegen de aansprakelijkheidsverzekeraar (art. 150 Verzekeringswet 2014) A. Inleiding B. Bestaans- en uitoefeningsvoorwaarden C. Verjaring van de rechtstreekse vordering Algemene regel: artikel 88 Verzekeringswet Stuiting en schorsing van verjaring Verjaring tegenover gesubrogeerde ix

10 Inhoud II. (Niet-)tegenstelbaarheid van excepties aan de benadeelde (art. 151 Verzekeringswet 2014) A. Inleiding B. Verplichte aansprakelijkheidsverzekeringen Tegenstelbare verweermiddelen a. Niet-verzekering b. Geen dekking Niet-tegenstelbare verweermiddelen: voorbeelden C. Niet-verplichte aansprakelijkheidsverzekeringen Tegenstelbare verweermiddelen Niet-tegenstelbare verweermiddelen III. Verhaalsrecht van de aansprakelijkheidsverzekeraar (art. 152 Verzekeringswet 2014) A. Inleiding B. Voorwaarden De verzekeraar heeft de benadeelde betaald hoewel hij zijn prestatie had kunnen weigeren of verminderen Het verhaalsrecht werd contractueel voorbehouden a. Algemeen b. Uitzondering voor de WAM-verzekering Enkel tegen de verzekerde of verzekeringnemer die aansprakelijk is voor het schadegeval en enkel ten belope van die aansprakelijkheid Kennisgevingsplicht Oorzakelijk verband a. Algemeen b. Bijzondere regeling voor WAM-verzekering Uitvoering te goeder trouw C. Verjaring van het verhaalsrecht De aansprakelijkheidsverzekeringen in de bouwsector Kristof Uytterhoeven I. Inleiding II. De beroepsaansprakelijkheidsverzekering van de architect A. Een verplichte verzekering B. Een ruime verzekeringsplicht Personeel toepassingsgebied a. Algemene regel b. Uitzondering Omvang van de dekking C. Een voorwaarde om het beroep van architect te mogen uitoefenen x

11 Inhoud D. Een verzekeringsplicht die de openbare orde raakt E. Modaliteiten van de verplichte verzekering Het koninklijk besluit van 25 april Welke activiteiten moeten verzekerd zijn? a. De activiteit van architect b. Territoriale draagwijdte Welke aansprakelijkheid moet verzekerd zijn? Wie zijn de verzekerden? a. Personen die verplicht verzekerd moeten zijn b. Bijkomende deontologische verplichtingen ten aanzien van stagiairs, medewerkers en personeelsleden De minimale dekkingsgrenzen per schadegeval De toegelaten uitsluitingsgronden De dekking in de tijd F. Soorten polissen Abonnementspolis of enige werfpolis Globale verzekering G. Controle van de naleving van de verzekeringsplicht Preventieve controle door de organen van de Orde van architecten Publicatie op de internetsite van de architecten die gerechtigd zijn het beroep van architect uit te oefenen Voortdurende controle door de Provinciale Raden van de Orde van architecten Informatieverplichtingen in hoofde van de verzekeraars en de Staat, de Gemeenschappen, de Gewesten en de Regie der Gebouwen Informatieverplichtingen in hoofde van de architect H. Sancties bij gebreke van een verzekering I. Sancties bij niet-betaling van de premies III. De andere bouwactoren A. De verzekeringsplicht van de architecten en het gelijkheidsbeginsel Het arrest van het Grondwettelijk Hof van 12 juli Gevolgen van het arrest van het Grondwettelijk Hof van 12 juli De wetsvoorstellen tot het invoeren van een wettelijk verplichte beroepsaansprakelijkheidsverzekering voor aannemers van werken in onroerende staat Het voorontwerp van wet betreffende de verplichte verzekering van de burgerlijke aansprakelijkheid van aannemers en ontwerpers van werken in onroerende staat xi

12 Inhoud B. De veiligheidscoördinator Een beperkte reglementaire regeling Kort overzicht van de inhoud van de verzekeringspolissen burgerlijke aansprakelijkheid C. Enkele facultatieve verzekeringen De verzekering Alle Bouwplaats Risico s (ABR-verzekering) De verzekering tienjarige aansprakelijkheid (controleverzekering) a. Algemene beginselen b. De dekking voorafgaand aan de aanvaarding van het verzekerde bouwwerk c. De dekking na aanvaarding van het verzekerde bouwwerk d. De dekking in de tijd IV. Besluit De beroepsaansprakelijkheidsverzekering van de advocaat: een stand van zaken Paul Depuydt I. Inleiding II. De evolutie van de verzekering in België III. Onderzoek van de Amlin-polis afgesloten door de Orde van Vlaamse balies A. De toepasselijke wetgeving B. De draagwijdte van de dekking De verzekerden De verzekerde risico s, de uitbreidingen en uitsluitingen Het bedrag van de waarborg en de vrijstelling De territoriale uitgestrektheid De dekking in de tijd Aanvang en duur van de verzekering C. De regeling bij schadegeval De aangifte van het schadegeval Andere verplichtingen van de verzekerde bij schadegeval De leiding van het geschil Erkenning van aansprakelijkheid Verhaal en afstand van verhaal Medeverzekering IV. Bijkomende verzekeringen A. Dekking in verdere rang B. Dekking van gerechtelijke mandaten V. Enkele gegevens betreffende de schadestatistiek xii

13 Inhoud Van aansprakelijkheid naar verzekering en deresponsabilisering en indien het alleen maar een illusie was? Philippe Colle I. Inleiding II. Maatschappelijke rol en belang van de aansprakelijkheidsverzekering III. Evolutie van het aansprakelijkheidsrecht A. De vergoeding van schade door abnormalen veroorzaakt B. Het Gemeenschappelijk Waarborgfonds C. De vergoeding van de zwakke weggebruiker IV. De door het noodlot getroffen slachtoffers V. Tendens tot deresponsabilisering A. Bobette B. Ontploffing en instorting van niet verzekerd appartementsgebouw C. De hagelstormen van 7 en 10 juni VI. Bedenkingen vanuit een maatschappelijk oogpunt A. Vrijheid en zelfbeschikkingsrecht van de burger B. Vrijheid en verantwoordelijkheid VII. En als dit alles maar een illusie was? VIII. Besluit xiii

14