Monitor maatschappelijke opvang, OGGz en verslavingszorg. Regio Midden-Brabant 2010

Transcriptie

1 Monitor maatschappelijke opvang, OGGz en verslavingszorg Regio Midden-Brabant 2010

2 Auteur Gemma Smulders, Epidemioloog, GGD Hart voor Brabant Titel Monitor maatschappelijke opvang, OGGz en verslavingszorg Gemeente Tilburg en de regio Midden-Brabant 2010 Versie 1.0 Datum April 2011 Aantal pagina s 100 Met dank aan Ellen Anzion, GGD Hart voor Brabant Hanneke Tielen, GGD Hollands Midden Antje Eugster, GGD Brabant-Zuidoost Opdrachtgever Gemeenten regio Midden-Brabant Publicatie mede tot stand gekomen door financiering van De provincie Noord-Brabant

3 Samenwerkingspartners

4

5 Inhoudsopgave 1. Opzet monitor Inleiding Inhoud van de monitor Bevolking en preventie Risicofactoren in de bevolking Verslaving Problematisch alcoholgebruik Drugsgebruik Problemen met gezondheid Slecht ervaren gezondheid Psychische problematiek Armoede Financiële problemen Uitkeringsgerechtigden Huiselijk geweld Huisuitzettingen Combinatie risicofactoren sociale uitsluiting Aanbod preventie OGGz (Collectieve) Preventie GGZ en vroegsignalering (Collectieve) Preventie, voorlichting en advies Verslavingszorg Signalering en toeleiding naar zorg Overlastmeldingen Huiselijk geweld Meldingen en aangiften politie Meldingen Steunpunt Huiselijk Geweld Bemoeizorg Zorg en opvang Daklozen Algemene gegevens Traverse Feitelijk daklozen Permanente buiten slapers Residentieel daklozen Risicogroepen In behandeling Verslavingszorg In behandeling Geestelijke Gezondheidszorg Beschermd en begeleid wonen Reïntegratie ex-gedetineerden Schuldhulpverlening/schuldsanering Veelplegers...69

6 5. Samenvatting, verbeterpunten en aanbevelingen Samenvatting Verbeterpunten Aanbevelingen Geraadpleegde literatuur Bijlagen Bijlage: Overzicht indicatoren Bijlage: Overzicht aanbod preventie OGGz Bijlage: tabellen overige gemeenten regio Midden-Brabant...87

7 OPZET MONITOR 1. Opzet monitor 1.1. Inleiding Sinds 1 januari 2007 is de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) in werking getreden. Het maatschappelijke doel van de Wmo is meedoen. De wet moet er voor zorgen dat mensen zo lang mogelijk zelfstandig kunnen blijven wonen en mee kunnen doen in de samenleving, al of niet geholpen door vrienden, familie of bekenden (Wmo website, 2011a). De prestatievelden 7, 8 en 9 in de Wmo hebben betrekking op maatschappelijke opvang, OGGz en verslavingsbeleid (Wmo website, 2011b). De doelgroepen voor deze prestatievelden worden kortweg aangeduid als (sociaal) kwetsbare burgers. Maatschappelijke opvang is een verzamelnaam voor diverse vormen van opvang voor kwetsbare groepen in de samenleving, bijvoorbeeld dak- en thuislozen of ex-psychiatrische patiënten. De voorzieningen variëren van het bieden van simpel onderdak tot meer intensieve vormen van begeleiding en activering. De ambulante verslavingszorg helpt verslaafden omgaan met hun verslaving, waarbij zij zoveel mogelijk reïntegreren in de samenleving. Verslavingspreventie is ook inbegrepen. De OGGz is een containerbegrip voor alle activiteiten op het terrein van de geestelijke gezondheidszorg die niet op geleide van een vrijwillige, individuele hulpvraag worden uitgevoerd. Het belangrijkste element hieruit is dat er geen vraag om zorg is van de personen op wie de hulp zich richt. Niet de persoon zelf, maar derden brengen de hulp op gang. Preventie van psychische problemen is inbegrepen, onder andere gericht op externe omstandigheden die de problematiek mede veroorzaken of in stand houden. De drie beleidsterreinen hebben gemeen dat zij zijn gericht op personen die op één of meer maatschappelijke terreinen (sociale participatie, sociale integratie, eerste levensbehoeften, toegang tot onderdak, werk, school, hulpverlening en diensten) zijn uitgesloten of waarvoor uitsluiting dreigt. Tilburg is als centrumgemeente verantwoordelijk voor het beleid ten aanzien van de maatschappelijke opvang en ambulante verslavingszorg in de regio Midden-Brabant, maar de gemeenten in de regio Midden-Brabant werken nauw samen bij het formuleren van nieuw beleid ten aanzien van de doelgroepen 7, 8 en 9 van de Wmo. De Rijksoverheid stelt door wetgeving en beleid eisen aan centrumgemeenten. De lokale/regionale aansturing van het beleid moet resultaatgericht zijn en de centrumgemeente dient verantwoording af te leggen aan Den Haag. Daardoor is meer behoefte ontstaan aan lokale en regionale informatie over de omvang en samenstelling van (sociaal) kwetsbare burgers en het voorzieningenaanbod voor deze groep. Het gaat om specifieke doelgroepen, zoals slachtoffers en daders van huiselijk geweld; dak- en thuislozen; zelfstandig of begeleid wonende mensen met chronisch psychiatrische aandoeningen en/of verstandelijke beperkingen; mensen die uit detentie komen; mensen met schulden en langdurig werklozen. Voor betere zorg en 7

8 MONITOR MAATSCHAPPELIJKE OPVANG, OGGZ EN VERSLAVINGSZORG effectief beleid zijn kennis en een goede kennisinfrastructuur onontbeerlijk (Gezondheidsraad, 2011). De OGGz-monitor 2008 heeft ondersteuning geboden bij het opstellen van de beleidsvisie Stedelijk Kompas Tilburg en het regionale beleidskader "samen sterk voor kwetsbare burgers". De eerste OGGz-monitor kende echter ook beperkingen, waardoor een aantal belangrijke vragen niet beantwoord kon worden. In opdracht van de gemeenten in de regio Midden-Brabant is er in deze tweede OGGz-monitor een verdiepingsslag gemaakt. De tweede OGGz-monitor sluit qua opzet en thema s aan bij de opzet van de eerste OGGz-monitor van De vergelijkbaarheid tussen de beide monitors is groot. 8

9 OPZET MONITOR 1.2. Inhoud van de monitor Doel Het doel van de monitor is het volgen van ontwikkelingen in aard en omvang van diverse doelgroepen voor beleid. Zowel de omvang van risicogroepen in de bevolking als het gebruik van voorzieningen. Hiervoor zijn indicatoren opgesteld. Deze staan gerangschikt naar preventie, signalering en zorg en opvang. In de monitor van 2010 zijn cijfers over 2008 en verzameld om eventuele trends in de cijfers inzichtelijk te kunnen maken. De cliëntgegevens zijn opgevraagd bij diverse instellingen die bij de indicatoren in bijlage 7.1 staan genoemd. Daarnaast hebben de instellingen tijdens een bijeenkomst met de gemeente Tilburg en de GGD Hart voor Brabant achtergrondinformatie gegeven over de cijfers van 2008 en en de trends. Deze monitor geeft een zo volledig mogelijk beeld van de OGGZ-doelgroep (sociaal kwetsbare burgers Wmo prestatievelden 7,8 en 9) in de regio Midden-Brabant. De volgende zaken zijn behandeld in dit rapport: 1. De omvang van de OGGz doelgroep per gemeente in de regio Midden Brabant. 2. De samenstelling van de groep 3. De beschikbare voorzieningen. 4. Het gebruik van deze voorzieningen door de doelgroep. 5. Het preventieaanbod voor de doelgroep. 6. De trends in de cijfers, die kunnen worden gesignaleerd. 7. Een verklaring van de trends. Voor de risicofactoren in de bevolking is geput uit de gezondheidsenquête onder jongeren van 12 t/m 17 jaar in 2007, de gezondheidsenquête onder volwassenen van 19 t/m 64 jaar en ouderen van 65 jaar en ouder in van de GGD Hart voor Brabant (GGD Hart voor Brabant, 2011a en 2011b). Daarnaast is per doelgroep voor de verschillende indicatoren ook het percentage van de voorgaande enquête weergegeven. De overige gegevens in de OGGz-monitor zijn afkomstig uit de registratiesystemen van de verschillende instellingen, politie en gemeenten. Dit geldt voor de gegevens over Bemoeizorg, Feitelijk en Residentieel daklozen, Verslavingszorg, GGZ, Huiselijk geweld, Overlastmeldingen, Beschermd en Begeleid wonen, Reïntegratie van ex-gedetineerden, Schuldhulpverlening/schuldsanering en Veelplegers. 9

10 MONITOR MAATSCHAPPELIJKE OPVANG, OGGZ EN VERSLAVINGSZORG Afbakening van de monitor Indicatoren In 2008 was de keuze voor de indicatoren op verzoek van de gemeente Tilburg - gebaseerd op de monitor maatschappelijke opvang, OGGz en verslavingszorg van de GGD Hollands Midden (Tielen, 2007). Hierin was de indeling in preventie, signalering, zorg en opvang, activering en begeleid wonen gekozen. In de huidige OGGz-monitor van 2010 is na overleg met de gemeente Tilburg en de diverse instellingen de indeling van de monitor iets gewijzigd, omdat dit beter aansluit bij de indeling van het Stedelijk Kompas Tilburg. Het hoofdstuk activering, beschermd en begeleid wonen is ondergebracht bij het hoofdstuk zorg en opvang. Het hoofdstuk zorg en opvang is niet meer ingedeeld per instelling, maar naar type dak- thuislozen en risicogroepen voor mogelijke dak- en thuisloosheid: feitelijk en residentieel dak- en thuislozen risicogroep: in behandeling Verslavingszorg risicogroep: in behandeling GGZ risicogroep: beschermd en begeleid wonen risicogroep: reïntegratie ex-gedetineerden risicogroep: schuldhulpverlening/schuldsanering risicogroep: veelplegers De volgende onderwerpen worden nu in de monitor behandeld: Bevolking en Preventie (hoofdstuk 2), Signalering en toeleiding naar zorg (hoofdstuk 3) en Zorg en opvang (hoofdstuk 4). De keuze van indicatoren is in eerste instantie ingegeven door het beleidskader van de maatschappelijke opvang en verslavingszorg. In de Wet maatschappelijke ondersteuning is het kader verbreed met meer aandacht voor preventie en zelfredzaamheid. Daarom zijn de indicatoren uitgebreid met gegevens over risicogroepen in de bevolking. Op verzoek van de gemeente Tilburg en de diverse instellingen zijn de volgende indicatoren van de algemene bevolking toegevoegd ten op zichte van de OGGz-monitor van 2008: recent softdrugs- en harddrugsgebruik vindt eigen gezondheid matig/slecht voelt zich psychisch ongezond heeft problematische schulden Een aantal gegevens is toegevoegd, omdat de indicatoren in de monitor Plan van Aanpak Maatschappelijke Opvang (2008) van het Trimbos worden genoemd als belangrijke indicatoren: aantal huisuitzettingen aantal overlastmeldingen op het gebied van de OGGz aantal aanvragen schuldhulpverlening/schuldsanering 10

11 OPZET MONITOR aantal aanmeldingen bij Traverse na uitstroom GGZ (afkomstig van GGZ) aantal aanmeldingen bij Traverse na uitstroom verslavingszorg aantal aanmeldingen bij Traverse na detentie reïntegratie ex-gedetineerden aantal aanmeldingen bij Traverse na huisuitzetting aantal cliënten met een individueel trajectplan aantal cliënten voorzien van een stabiele mix. Dit houdt in dat zij gedurende minimaal drie maanden beschikten over onderdak, zorg en inkomen. Daarnaast is een aantal indicatoren toegevoegd, omdat deze door de Inspectie gevraagd worden. De Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ) maakt bij uitvoeren van de toezichtstaak op GGD en, zorginstanties en gemeenten gebruik van uitkomstindicatoren om risico s voor de volksgezondheid op te sporen (IGZ, 2007). De volgende negen doelgroepen worden door de IGZ onderscheiden als risicogroepen OGGZ : (dreigende) huisuitzetting, overlastmeldingen (niet met betrekking tot hangjongeren ), aanvragen schuldsanering, veelplegers, woningvervuilingen, harddrugsverslaafden, residentieel daklozen, bemoeizorg klanten en multiprobleemgezinnen. Met uitzondering van multiprobleemgezinnen, worden alle indicatoren in de monitor beschreven. In bijlage 7.1 staat een overzicht van de indicatoren per hoofdstuk. Gegevens van alle gemeenten in de regio Midden-Brabant In de OGGz-monitor van 2008 staan alleen gegevens van de gemeente Tilburg en de totale regio Midden-Brabant vermeld. In de huidige monitor staan ook gegevens van de andere zeven gemeenten in de regio Midden-Brabant, voor zover deze beschikbaar waren. In bijlage 7.3 staan de tabellen met de gegevens van de andere 7 gemeenten in de regio Midden-Brabant. Knelpunten huidige monitor De OGGz-monitor van 2010 is uitgebreider dan de voorgaande van 2008, maar het heeft nog steeds niet de pretentie compleet te zijn. De monitor is een groeimodel dat op grond van de huidige ervaringen verder zal worden aangepast, zodat in de toekomst de doelgroep nog beter in beeld wordt gebracht. De huidige monitor kent dan ook een aantal beperkingen: Voor de zorg zijn de cijfers over het zorggebruik opgenomen. Voor preventie is dit nog een stap te ver. Daarom is alleen de beschrijving van het preventieaanbod opgenomen. Gegevens over jongeren zijn maar beperkt beschikbaar. De cijfers in de monitor hebben betrekking op verschillende leeftijdscategorieën, afhankelijk van de beschikbaarheid van de gegevens en de wijze van registratie. De gegevens van de gezondheidsmonitor Hart voor Brabant kunnen voor de regio 11

12 MONITOR MAATSCHAPPELIJKE OPVANG, OGGZ EN VERSLAVINGSZORG Midden-Brabant worden uitgesplitst naar leeftijd, geslacht en etniciteit. Voor de gemeenten vindt deze uitsplitsing niet plaats, omdat de steekproef hiervoor te klein is. Er is bij de instellingen nog geen eenduidigheid in definitie van problematiek, waardoor de cijfers niet altijd goed te vergelijken zijn. De registraties zijn niet altijd te herleiden tot unieke personen De cijfers die in de monitor zijn opgenomen kunnen niet bij elkaar worden opgeteld, aangezien er dubbeltellingen kunnen zitten in registratiegegevens van de diverse instellingen. Er zijn geen gegevens beschikbaar over de dubbele diagnose. In de registratiesystemen wordt de instroom en uitstroom nog niet duidelijk geregistreerd. De doorstroom van de ene naar de andere instelling is nog niet inzichtelijk. De duur van de trajecten is niet bekend. De redenen van problemen bij de instroom en uitstroom zijn vaak niet bekend. Er kan geen antwoord worden gegeven op de vraag waarom personen wel in zorg zitten en waarom niet. Er is niet altijd onderzoek gedaan naar de klanttevredenheid. Dit onderzoek zou informatie kunnen leveren over de (on)tevredenheid over de geboden zorg. Registratiesystemen kunnen veranderen (bijv. overlastmeldingen bij de politie), waardoor de gegevens niet meer vergelijkbaar zijn tussen de verschillende jaren. Een aantal gegevens is afkomstig van verschillende gemeenten, die op een andere manier registreren. Zoals bij het minnelijk traject van de schuldhulpverlening, waarbij de schuldhulpverlening bij elke gemeente anders is georganiseerd. De gegevens zijn niet altijd gemakkelijk beschikbaar. Zoals de huisuitzettingen, die door de woningcorporaties worden geregistreerd. 12

13 BEVOLKING EN PREVENTIE 2. Bevolking en preventie 2.1. Risicofactoren in de bevolking Opvang en zorg richten zich op mensen die om wat voor reden dan ook moeite hebben met toegang tot huisvesting, opleiding, werk of een ondersteunend sociaal netwerk. Een groot aantal factoren kan de neerwaartse spiraal in gang zetten of versnellen. We belichten het vóórkomen van een aantal risicofactoren in de bevolking. Hieronder staan de risicofactoren die in dit hoofdstuk worden beschreven. Problematisch Alcoholgebruik. Alcoholverslaving kan het dagelijks leven ontwrichten op allerlei terreinen. Uiteindelijk kan het leiden tot het verlies van werk, huis en gezin. Drugsgebruik. De meeste drugs kunnen, afhankelijk van gebruikspatronen, kenmerken van gebruiker en omgevingsfactoren leiden tot verslaving ofwel afhankelijkheid. Belangrijke gezondheidseffecten van harddrugs zijn intoxicaties en het gelijktijdig optreden van verslaving en psychische stoornissen. Harddrugsverslaving gaat vaak samen met dakloosheid, lichamelijke of psychiatrische comorbiditeit, overlastgevend en crimineel gedrag. Slecht of matig ervaren gezondheid. Een slecht ervaren gezondheid is van invloed op het verlaten van de arbeidsmarkt door werkloosheid en vroegtijdige pensionering. Daarnaast hebben werklozen met een slechte gezondheid minder kansen om een betaalde baan te vinden. Een slechte algemene gezondheid heeft een duidelijke relatie met sociale uitsluiting. Psychische ongezondheid en Angststoornis en/of depressie. Psychiatrische problemen kunnen iemand belemmeren in het opbouwen en handhaven van stabiele sociale relaties waardoor opleiding, werk en zelfstandig wonen moeilijke klussen worden. Eenzaamheid. Eenzaamheid is een risicofactor voor depressie en omgekeerd. Als dit gepaard gaat met lichamelijke beperkingen, psychische problemen, moeite met rondkomen en/of weinig sociale contacten, kan een situatie ontstaan waarbij professionele hulp nodig is. Uitkeringsgerechtigden, grote moeite met rondkomen en problematische schulden. Bij mensen die langdurig werkloos zijn of van een uitkering moeten rondkomen, kunnen de problemen zich opstapelen waardoor zij in een neerwaartse spiraal terecht komen. Hoge schulden, zonder de mogelijkheid deze op eigen kracht af te lossen, kunnen in het uiterste geval leiden tot huisuitzetting en daarmee dakloosheid. Huiselijk geweld. Slachtoffers van huiselijk geweld moeten soms noodgedwongen de woning (tijdelijk) verlaten. Kinderen kunnen uit huis worden geplaatst. Voor vrouwen en hun kinderen, en inmiddels ook voor mannen die slachtoffer zijn van huiselijk geweld, zijn er opvanghuizen in het hele land. 13

14 MONITOR MAATSCHAPPELIJKE OPVANG, OGGZ EN VERSLAVINGSZORG Huisuitzettingen. Huisuitzettingen wegens huurschuld zijn vaak een uiting van complexe OGGZ problematiek en een oorzaak van dakloosheid. Combinatie risicofactoren sociale uitsluiting. Een groot aantal risicofactoren vergroot de kans op uitval en sociale uitsluiting. Deze risicofactoren zijn onder te verdelen in persoons- of achtergrondkenmerken, die niet of nauwelijks door beleid te beïnvloeden zijn en factoren die wel beïnvloed kunnen worden. De vijf belangrijkste risicogroepen voor sociale uitsluiting zijn: mensen met een (zeer) slechte gezondheid, mensen met een geringe mate van psychisch welbevinden, huishoudens met een minimum inkomen, éénoudergezinnen, werkloosheid of het hebben van een uitkering Verslaving Problematisch alcoholgebruik Alcoholgebruik is voor jongeren onder de 16 extra schadelijk. Ze verdragen alcohol slechter omdat ze nog in de groei zijn, minder wegen en kleiner zijn. Hierdoor voelen ze de effecten sneller en heviger. Ook zijn er sterke aanwijzingen dat alcoholgebruik een negatief effect heeft op de ontwikkeling van de hersenen. Tot slot geldt dat hoe jonger kinderen met alcohol in aanraking komen, hoe groter de kans is op overmatig gebruik en verslaving op latere leeftijd. Nederlandse jongeren staan in de top 3 van Europese landen wat betreft binge drinken ofwel het drinken van grote hoeveelheden alcohol bij één gelegenheid. De schadelijke gevolgen van overmatig alcoholgebruik zijn ook voor volwassenen talrijk. Zo behoort alcoholverslaving ofwel alcoholafhankelijkheid tot de top-10 van gezondheidsproblemen. Alcoholmisbruik is een belangrijke risicofactor voor OGGz-problematiek. Het binge drinken door jongeren en het overmatig alcoholgebruik door volwassenen is in de periode niet afgenomen in regio Midden-Brabant ten opzichte van de periode. Het binge drinken door jongeren in Hilvarenbeek en het overmatig alcoholgebruik door volwassenen in Waalwijk is in diezelfde periode wel afgenomen. In bijlage 7.3 staan de gegevens van de overige 7 gemeenten in de regio Midden-Brabant. Er is een verschil naar geslacht en etniciteit in de regio Midden-Brabant. Meer mannen en minder niet-westers allochtonen drinken overmatig alcohol. 14

15 BEVOLKING EN PREVENTIE Tabel Problematisch Alcoholgebruik Tilburg Regio MB % aantal % % aantal % Jongeren jaar Binge drinken 1 10% % 12% % jongen 14% meisje 10% jaar 0,5% jaar 23% Autochtoon 13% Westers allochtoon 11% Niet-westers allochtoon 2% Drinkt 20 glazen alcohol of 2% 265 3% 3% 737 4% meer per week jongen 4% meisje 1% jaar 0,1% jaar 5% Autochtoon 3% Westers allochtoon 2% Niet-westers allochtoon 0,2% Volwassenen jaar Overmatig alcoholgebruik 2 14% % 13% % jaar 12% jaar 12% jaar 11% jaar 18% man 17% vrouw 9% Autochtoon 14% Westers allochtoon 11% Niet-westers allochtoon 1% Ouderen 65 + jaar Overmatig alcoholgebruik 2 11% % man 11% vrouw 9% jaar 14% 75 jaar en ouder 3% Autochtoon 10% Westers allochtoon 10% Niet-westers allochtoon 4% Bron: Gezondheidsmonitor GGD Hart voor Brabant 1: 6 glazen op 1 of meer weekenddagen 2: >21 glazen/week (mannen) of > 14 glazen/week (vrouwen) 15

16 MONITOR MAATSCHAPPELIJKE OPVANG, OGGZ EN VERSLAVINGSZORG Drugsgebruik De meeste drugs kunnen, afhankelijk van gebruikspatronen, kenmerken van gebruiker en omgevingsfactoren leiden tot verslaving ofwel afhankelijkheid. Belangrijke gezondheidseffecten van harddrugs zijn intoxicaties en het gelijktijdig optreden van verslaving en psychische stoornissen. Harddrugsverslaving gaat vaak samen met dakloosheid, lichamelijke of psychiatrische comorbiditeit, overlastgevend en crimineel gedrag. Het drugsgebruik door jongeren en volwassenen is in de regio Midden-Brabant niet gewijzigd in de periode ten opzichte van de periode. Het cocaïnegebruik onder volwassenen is in Tilburg in diezelfde periode toegenomen. In bijlage 7.3 staan de gegevens van de overige 7 gemeenten in de regio Midden-Brabant. Er is een verschil naar geslacht en leeftijd in de regio Midden-Brabant. Meer mannen en meer jong volwassenen gebruiken softdrugs. Tabel Drugsgebruik Tilburg Regio MB % aantal % % aantal % Jongeren jaar Recent wiet/hasj gebruikt 1 3% 397 5% 3% 774 5% jongen 4% meisje 2% jaar 0,5% jaar 5% Autochtoon 3% Westers allochtoon 4% Niet-westers allochtoon 2% Recent XTC gebruikt 0% 0 0,3% 0,2% 40 0,3% Recent paddo s gebruikt 0% 0 0,4% 0,1% 23 0,3% Recent amfetamines gebruikt 0% 0 0,1% 0,1% 19 0,2% Recent cocaïne/heroine 0,5% 66 0,1% 0,3% 79 0,1% gebruikt Volwassenen jaar Recent softdrugs gebruikt 4% % 3% % jaar 12% jaar 5% jaar 0,3% jaar 0,6% man 5% vrouw 1% Autochtoon 3% Westers allochtoon 8% 16

17 BEVOLKING EN PREVENTIE Tilburg Regio MB % aantal % % aantal % Niet-westers allochtoon 4% Recent harddrugs gebruikt 2 0,8% % 0,7% ,8% jaar 0,3% jaar 2% jaar 0,4% jaar 0% man 0,8% vrouw 0,6% Autochtoon 0,8% Westers allochtoon 0,5% Niet-westers allochtoon 0% Bron: Gezondheidsmonitor GGD Hart voor Brabant Onderstreepte cijfers: een verschil is statistisch significant (d.w.z. berust niet op toeval). 1: Recent: gebruik tijdens 4 weken voorafgaand aan de enquête 2: Harddrugs: amfetamine, XTC, LSD, cocaïne of heroïne 2.3. Problemen met gezondheid Slecht ervaren gezondheid Werknemers met een slechte gezondheid hebben een grotere kans om de arbeidsmarkt te verlaten. De invloed van een slechte gezondheid op het verlaten van de arbeidsmarkt door werkloosheid en vroegtijdige pensionering is het grootst voor de ervaren gezondheid, terwijl aanwezige functionele beperkingen of chronische ziekten een minder dominante rol vervullen. Daarnaast hebben werklozen met een slechte gezondheid minder kansen om een betaalde baan te vinden. Een slechte algemene gezondheid heeft een duidelijk verband met sociale uitsluiting (Schuring, 2011). Het percentage burgers met een matig/slecht ervaren gezondheid is in de regio Midden-Brabant niet veranderd in de periode ten opzicht van de periode. In de gemeente Tilburg is het percentage ouderen, dat de gezondheid als matig/slecht ervaart, in deze periode toegenomen bij ouderen met een hogere opleiding. In de gemeente Hilvarenbeek is dit het geval bij de ouderen met een lage opleiding. In bijlage 7.3 staan de gegevens van de overige 7 gemeenten in de regio Midden-Brabant. Er is een verschil naar geslacht, leeftijd en etniciteit in de regio Midden-Brabant. Bij de jongeren en de ouderen ervaren meer vrouwen de gezondheid als matig/slecht. Met toename van de leeftijd neemt de matig/slecht ervaren gezondheid toe. Een matig/slecht ervaren gezondheid komt bij de jongeren en de ouderen meer voor onder niet-westers allochtonen en bij volwassenen onder westers allochtonen. 17

18 MONITOR MAATSCHAPPELIJKE OPVANG, OGGZ EN VERSLAVINGSZORG Tabel Slecht/matig ervaren gezondheid Tilburg Regio MB % aantal % % aantal % Jongeren jaar Vindt eigen gezondheid 17% % 15% % matig/slecht jongen 12% meisje 17% jaar 12% jaar 17% Autochtoon 14% Westers allochtoon 13% Niet-westers allochtoon 19% Volwassenen jaar Vindt eigen gezondheid 13% % 12% % matig/slecht jaar 6% jaar 8% jaar 12% jaar 20% man 12% vrouw 12% Autochtoon 10% Westers allochtoon 32% Niet-westers allochtoon 8% Ouderen 65 + jaar Vindt eigen gezondheid 33% % matig/slecht (totaal) jaar 24% 75 jaar en ouder 40% man 26% vrouw 35% Autochtoon 30% Westers allochtoon 25% Niet-westers allochtoon 58% Vindt eigen gezondheid 46% 48% 45% 43% matig/slecht (oudere met lage opleiding 1 ) Vindt eigen gezondheid matig/slecht (oudere met hogere opleiding 2 ) 29% 22% 27% 22% Bron: Gezondheidsmonitor GGD Hart voor Brabant Onderstreepte cijfers: een verschil is statistisch significant (d.w.z. berust niet op toeval). 1: Lage opleiding= geen opleiding of lager onderwijs 2: Hogere opleiding= mavo/lbo of een hogere opleiding 18

19 BEVOLKING EN PREVENTIE Psychische problematiek Psychische klachten omvatten gevoelens van psychische verstoring, zoals gevoelens van angst, depressie, stress en slaapverstoring. Dit kan leiden tot zichtbaar leed, een gedeeltelijk) onvermogen tot functioneren en een verhoogd risico op sterfte, pijn en beperkingen. Psychische ongezondheid in de vier weken voorafgaand aan de enquête is gemeten met de MHI-5 vragenlijst. Op basis van vijf vragen naar gevoelens van geluk, somberheid en angst is bepaald of er sprake is van psychisch ongezondheid (somscore van de vijf vragen is 60 of lager). Angststoornissen en depressies behoren tot de meest voorkomende psychische klachten en staan in de top-10 van aandoeningen met de grootste ziektelast in de bevolking (Van Bon-Martens et al., 2006). De ernst van de klachten in de vier weken voorafgaand aan de enquête wordt vastgesteld met behulp van tien vragen (Kessler & Mroczek, 1994). Respondenten worden aan de hand van hun score ingedeeld in een laag, matig of hoog risicogroep voor een angst- en/of depressieve stoornis. De matigrisicogroep kan waarschijnlijk met adequate zelfhulp de problemen aan. Uit onderzoek blijkt dat voor de hoog-risicogroep professionele hulp geëigend is (Saunders & Daly, 2001) Eenzaamheid is het subjectief ervaren van een onplezierig of ontoelaatbaar gemis aan (kwaliteit van) bepaalde sociale relaties. Er worden twee vormen van eenzaamheid onderscheiden: de eenzaamheid als gevolg van sociale isolatie (hoeveelheid van de persoonlijke relaties is minder dan gewenst) en die als gevolg van emotionele isolatie (gemis van intimiteit in persoonlijke relaties, of gemis van een vertrouwenspersoon). Dit onderscheid is van belang omdat de preventie en bestrijding van beide vormen van eenzaamheid een andere aanpak vereisen (Fokkema & Van Tilburg, ). Eenzaamheid kan in allerlei opzichten ook ziekmakend zijn, zowel geestelijk als lichamelijk. Eenzame mensen blijken vaker last te hebben van een verminderd zelfrespect, een pessimistisch toekomstperspectief, depressieve klachten en angststoornissen (Fokkema & Van Tilburg, ). Eenzaamheid komt meer voor onder alleenstaanden, oudere ouderen en mensen met een lage sociaal economische status. Het percentage burgers met een slechte psychische gezondheid is niet veranderd in de regio Midden-Brabant in de periode ten opzichte van de periode. In deze periode is er sprake van een toename van een slechte psychische gezondheid bij jongeren in de gemeente Oisterwijk en bij volwassenen in de gemeente Loon op Zand. Daarnaast is er een toename van een hoog risico op een angststoornis/depressie bij volwassenen in de gemeente Loon op Zand. Het percentage burgers met een slechte psychische gezondheid is afgenomen bij volwassenen in de gemeente Oisterwijk en ouderen in de gemeente Dongen. Het percentage (zeer) ernstig eenzamen is toegenomen bij volwassenen in de gemeente Hilvarenbeek en afgenomen bij ouderen 19

20 MONITOR MAATSCHAPPELIJKE OPVANG, OGGZ EN VERSLAVINGSZORG met een hogere opleiding in de gemeente Hilvarenbeek en de gemeente Loon op Zand. In bijlage 7.3 staan de gegevens van de overige 7 gemeenten in de regio Midden- Brabant. Er is een verschil naar geslacht, leeftijd en etniciteit in de regio Midden- Brabant. Meer vrouwen voelen zich psychisch ongezond. Bij jong volwassenen, volwassenen van jaar en ouderen van 75 jaar en ouder komt psychische ongezondheid vaker voor. Bij de jongeren en de ouderen zijn meer niet-westerse allochtonen en bij volwassenen meer westerse allochtonen psychisch ongezond. Tabel Psychische problemen Tilburg Regio MB % aantal % % aantal % Jongeren jaar Voelt zich psychisch ongezond 14% % 13% % jongen 8% meisje 19% jaar 10% jaar 17% Autochtoon 13% Westers allochtoon 12% Niet-westers allochtoon 15% Volwassenen jaar Voelt zich psychisch ongezond 16% % 15% % jaar 19% jaar 13% jaar 17% jaar 14% man 14% vrouw 17% Autochtoon 13% Westers allochtoon 42% Niet-westers allochtoon 37% Hoog risico op een 5% % 5% % angststoornis of depressie jaar 7% jaar 3% jaar 5% jaar 5% man 4% vrouw 5% Autochtoon 3% Westers allochtoon 25% Niet-westers allochtoon 19% Is (zeer) ernstig eenzaam 9% % 8% % jaar 4% 20

21 BEVOLKING EN PREVENTIE Tilburg Regio MB % aantal % % aantal % jaar 5% jaar 12% jaar 8% man 8% vrouw 8% Autochtoon 7% Westers allochtoon 18% Niet-westers allochtoon 19% Ouderen 65 + jaar Voelt zich psychisch ongezond 22% % 20% % man 17% vrouw 23% jaar 16% 75 jaar en ouder 25% Autochtoon 20% Westers allochtoon 18% Niet-westers allochtoon 29% Hoog risico op een 6% % angststoornis of depressie man 4% vrouw 6% jaar 3% 75 jaar en ouder 7% Autochtoon 5% Westers allochtoon 7% Niet-westers allochtoon 10% Is (zeer) ernstig eenzaam 9% % % man 6% vrouw 9% jaar 6% 75 jaar en ouder 11% Autochtoon 8% Westers allochtoon 10% Niet-westers allochtoon 14% Is (zeer) ernstig eenzaam 12% 11% 10% 11% (oudere met lage opleiding 1 ) Is (zeer) ernstig eenzaam (oudere met hogere opleiding 2 ) 9% 8% 7% 8% Bron: Gezondheidsmonitor GGD Hart voor Brabant 1: Lage opleiding= geen opleiding of lager onderwijs 2: Hogere opleiding= mavo/lbo of een hogere opleiding 21

22 MONITOR MAATSCHAPPELIJKE OPVANG, OGGZ EN VERSLAVINGSZORG 2.4. Armoede Financiële problemen Er bestaan in Nederland aanzienlijke verschillen in gezondheid naar sociaaleconomische status (ses). Daarbij is ses gemeten naar opleiding, inkomen of beroepsniveau. Voor het individu verschaft het inkomen de middelen voor een adequate vervulling van de eerste levensbehoeften en, waar nodig, om voldoende gezondheidszorg te kopen. Aan de andere kant kan een minder goede gezondheid betekenen dat er minder capaciteit is om een goed inkomen te verwerven. Het percentage burgers dat grote moeite heeft met rondkomen is niet veranderd in de regio Midden-Brabant in de periode ten opzicht van de periode. Het percentage burgers dat grote moeite heeft met het rondkomen is gedaald bij volwassenen in de gemeente Waalwijk en bij ouderen in de gemeente Loon op Zand. In bijlage 7.3 staan de gegevens van de overige 7 gemeenten in de regio Midden-Brabant. Er is een verschil naar leeftijd en etniciteit bij volwassenen in de regio Midden-Brabant. Meer volwassenen van jaar hebben problematische schulden. Daarnaast hebben vooral de niet-westerse allochtonen en de westerse allochtonen problematische schulden en grote moeite met rondkomen. Tabel Financiële problemen Tilburg Regio MB % aantal % % aantal % Volwassenen jaar Grote moeite met rondkomen 6% % 5% % jaar 3% jaar 6% jaar 4% jaar 2% man 5% vrouw 5% Autochtoon 3% Westers allochtoon 15% Niet-westers allochtoon 23% Heeft problematische schulden 8% % jaar 3% jaar 11% jaar 5% jaar 3% man 6% vrouw 7% Autochtoon 4% 22

23 BEVOLKING EN PREVENTIE Tilburg Regio MB % aantal % % aantal % Westers allochtoon 21% Niet-westers allochtoon 27% Ouderen 65 + jaar Grote moeite met rondkomen 3% 830 4% 3% % man 4% vrouw 2% jaar 3% 75 jaar en ouder 2% Autochtoon 3% Westers allochtoon 4% Niet-westers allochtoon 2% Heeft problematische schulden 0,2% 55-0,7% man 0,6% vrouw 0,7% jaar 0,9% 75 jaar en ouder 0,3% Autochtoon 0,6% Westers allochtoon 1% Niet-westers allochtoon 0,9% Bron: Gezondheidsmonitor GGD Hart voor Brabant Uitkeringsgerechtigden Het hebben van een uitkering maakt iemand niet per definitie kwetsbaar en behorende tot een risicogroep. Maar wel als er sprake is van een uitkering in combinatie met andere problemen. Het aantal inwoners met een uitkering is onder te verdelen in het aantal inwoners met een Werkloosheidsuitkering en inwoners met een Arbeidsongeschiktheidsuitkering. Onder Werkloosheidsuitkeringen vallen uitkeringen in het kader van de Werkloosheidswet en Algemene Bijstand. Onder Algemene Bijstand vallen de uitkeringen in het kader van de WIK, WWB, IOAZ, IOAW en het BBZ. In de regio Midden-Brabant heeft ongeveer 4% van de bevolking van jaar een werkloosheidsuitkering en ongeveer 6% is arbeidsongeschikt. Het percentage burgers met een werkloosheidsuitkering is het laagst in de gemeente Hilvarenbeek en het hoogst in de gemeente Tilburg in. De gemeente Hilvarenbeek en de gemeente Gilze en Rijen hebben het laagste percentage arbeidsongeschikten in en de gemeente Tilburg het hoogste percentage. In bijlage 7.3 staan de gegevens van de overige 7 gemeenten in de regio Midden-Brabant. 23

24 MONITOR MAATSCHAPPELIJKE OPVANG, OGGZ EN VERSLAVINGSZORG Tabel Uitkeringsgerechtigden & arbeidsongeschikten in Tilburg en Midden-Brabant Tilburg Regio MB Werkloosheidsuitkering (aantal) % bevolking jaar 5,5% 5,4% 4,3% 4,3% WW (aantal) % bevolking jaar 1,8% 2,1% 1,7% 2,0% Algemene bijstand (aantal) % bevolking jaar 3,7% 3,3% 2,6% 2,3% Arbeidsongeschikten % bevolking jaar 6,5% 6,8% 6,3% 6,7% Bron: CBS 2008 en ; WW en Uitkering arbeidsongeschikten CBS, 1 e kwartaal 2008 en 2.5. Huiselijk geweld Huiselijk geweld is geweld dat door iemand uit de huiselijke kring wordt gepleegd (gezinsleden, familieleden, ex-partners, vrienden, buren). Slachtoffers en daders van huiselijk geweld kunnen zowel vrouwen, mannen als kinderen zijn. Het kan gaan om psychisch of emotioneel geweld (treiteren, kleineren, uitschelden), lichamelijk geweld (mishandeling), verwaarlozing, ongewenste seksuele toenadering en seksueel misbruik. In de periode is 1% van de volwassenen en 0,3% van de ouderen in het afgelopen jaar slachtoffer geweest van huiselijk geweld in de regio Midden-Brabant. Het percentage volwassenen dat het afgelopen jaar slachtoffer is geweest van huiselijk geweld is het hoogst in de gemeente Tilburg (2%) en het laagst in de gemeenten Waalwijk en Oisterwijk (0,2%). Het percentage ouderen, dat aangeeft het afgelopen jaar slachtoffer te zijn geweest van huiselijk geweld varieert van 1% in de gemeente Waalwijk tot 0% in de gemeenten Tilburg, Dongen, Loon op Zand en Oisterwijk. In bijlage 7.3 staan de gegevens van de overige 7 gemeenten in de regio Midden-Brabant. 24

25 BEVOLKING EN PREVENTIE Tabel Slachtoffer huiselijk geweld Tilburg Regio MB % aantal % % aantal % Volwassenen jaar Afgelopen jaar slachtoffer van 2% % huiselijk geweld jaar 0,6% jaar 2% jaar 0,8% jaar 1% man 0,9% vrouw 1% Autochtoon 1% Westers allochtoon 0,3% Niet-westers allochtoon 4% Ouderen 65 + jaar Aantal inwoners 65 + jaar Afgelopen jaar slachtoffer van 0% 0-0,3% huiselijk geweld man 0,3% vrouw 0,2% jaar 0,4% 75 jaar en ouder 0,1% Autochtoon 0,3% Westers allochtoon 0% Niet-westers allochtoon 0% Bron: Gezondheidsmonitor GGD Hart voor Brabant 2.6. Huisuitzettingen Huisuitzettingen wegens huurschuld zijn vaak een uiting van complexe OGGZproblematiek en een oorzaak van dakloosheid. Niet altijd bereikt de hulpverlening deze huurders op tijd en/of in voldoende mate. Daarnaast melden woningcorporaties dreigende huisuitzettingen soms te laat of stemmen zij hun maatregelen onvoldoende af met de hulpverlening (Tielen, 2006). Wanneer de hulpverlening contact met deze mensen kan krijgen, is het wellicht mogelijk om preventieve hulp in te zetten, zodat zij hun huisvesting kunnen behouden of kunnen worden opgevangen als uitzetting onvermijdelijk is (Van Laere & De Wit, ). Beschrijving indicator Het aantal dreigende huisuitzettingen ten opzichte van het totaal aantal particuliere en sociale huurwoningen per jaar per gemeente. Daarnaast beschrijft deze indicator 25

26 MONITOR MAATSCHAPPELIJKE OPVANG, OGGZ EN VERSLAVINGSZORG hoeveel huisuitzettingen daadwerkelijk gerealiseerd zijn ten opzichte van het totaal aantal sociale huurwoningen per jaar per gemeente. In 2008 hebben er in de regio Midden-Brabant 119 huisuitzettingen plaatsgevonden. Het aantal huisuitzettingen was in 2008 het hoogst in gemeente Tilburg (105). In bijlage 7.3 staan de gegevens van de overige 7 gemeenten in de regio Midden-Brabant. Tabel (Dreigende)huisuitzettingen in Tilburg en Midden-Brabant Tilburg Regio MB Dreigende huisuitzettingen (aantal) Sociale en particuliere huurwoningen (aantal) Huisuitzettingen (aantal) Sociale huurwoningen (aantal) : Bron: Gemeenten 2: Bron: Woningcorporaties 2.7. Combinatie risicofactoren sociale uitsluiting Een groot aantal risicofactoren vergroot de kans op uitval en sociale uitsluiting. Deze risicofactoren zijn onder te verdelen in persoons- of achtergrondkenmerken die niet of nauwelijks door beleid te beïnvloeden zijn en factoren die wel beïnvloed kunnen worden. Geslacht, gezinssituatie, etniciteit en sociale afkomst zijn voorbeelden van niet-beïnvloedbare achtergrondkenmerken. Wel beïnvloedbare factoren die samenhangen met sociale uitsluiting zijn: gezondheid, zelfredzaamheid, opleiding, arbeidsmarktpositie, inkomen en leefomgeving (Jehoel-Gijsbers, 2004). Het SCP beschrijft in haar rapport Sociale Uitsluiting in Nederland (Jehoel-Gijsbers, 2004) risicofactoren voor sociale uitsluiting. Zij heeft een index voor sociale uitsluiting gemaakt, waarin de mate van uitsluiting door middel van één cijfer wordt gegeven. De vijf belangrijkste risicogroepen die een relatief grote mate van sociale uitsluiting hebben zijn (op rangorde): mensen met een (zeer) slechte gezondheid mensen met een geringe mate van psychisch welbevinden huishoudens met minimum inkomen eenoudergezinnen periodes van werkloosheid of het hebben van een uitkering Van de mensen met een (zeer) slechte gezondheid ondervindt 45% een bepaalde mate van sociale uitsluiting. Van de mensen met een geringe mate van psychisch welbevinden, huishoudens met minimum inkomen of de eenoudergezinnen is ongeveer 40% sociaal uitgesloten. Periodes van werkloosheidsperiodes of het hebben van een 26

27 BEVOLKING EN PREVENTIE uitkering hangt bij ongeveer 30% van de mensen samen met sociale uitsluiting (Jehoel-Gijsbers, 2004). Naarmate er meer risicofactoren in het spel zijn, wordt de kans op sociale uitsluiting groter. Het is mogelijk om aan de hand van een combinatie van de risicofactoren een risicoprofiel te maken van mensen. Een risicoprofiel bestaat uit een aantal risicofactoren dat tegelijkertijd aanwezig is. Het SCP heeft onderzocht welke combinatie van risicofactoren de sterkste invloed heeft op sociale uitsluiting (Jehoel- Gijsbers, 2004). Voor volwassenen onder de 65 jaar wordt sociale uitsluiting het best verklaard door: voelt zich psychisch ongezond (MHI-5 score 60 of lager) + laag huishoudinkomen (netto maandinkomen van huishouden < 1.000,-) + (frequente) werkloosheid in het verleden (werkloos/bijstandsuitkering of arbeidsongeschikt) + slechte algemene gezondheid (ervaart de eigen gezondheid als matig/slecht) Voor mensen van 65 jaar en ouder is het risicoprofiel vrijwel vergelijkbaar: voelt zich psychisch ongezond (MHI-5 score 60 of lager) + slechte algemene gezondheid (ervaart de eigen gezondheid als matig/slecht) + laag huishoud inkomen (netto maandinkomen van huishouden < 1.000,-) + geen vrijwilligerswerk (doet geen vrijwilligerswerk) Mensen met deze kenmerken hebben een grotere kans om sociaal uitgesloten te zijn of te worden; des te meer kenmerken, des te groter het risico. Voor beide groepen geldt dat gering psychisch welbevinden de belangrijkste verklarende factor is voor sociale uitsluiting. De andere factoren voegen hier nog wat aan toe. Opname van meer dan deze vier risicofactoren in het risicoprofiel heeft weinig toegevoegde waarde bij het verklaren van de mate van sociale uitsluiting. Een kanttekening hierbij is dat het gaat om onderzochte samenhang en nog niets zegt over causaliteit. Voor een aantal beïnvloedbare risicofactoren geldt dat zij zowel de oorzaak als het gevolg kunnen zijn van sociale uitsluiting (Jehoel-Gijsbers, 2004). Met name de mate van psychisch welbevinden blijkt eerder een gevolg dan een oorzaak van sociale uitsluiting te zijn. In de regio Midden-Brabant behoort 0,5% van de volwassenen en 3% van de ouderen tot de meest kwetsbare groep voor sociale uitsluiting in de periode (zie tabel 2.7.1). Naar schatting komt dit neer op volwassenen en ouderen in de regio Midden-Brabant. Deze groep heeft een grote kans sociaal uitgesloten te zijn of te worden. In vergelijking met de andere gemeenten in de regio Midden-Brabant is het percentage kwetsbare volwassenen het hoogst in de gemeente Tilburg (0,9%). Het percentage kwetsbare ouderen is ook het hoogst in de gemeente Tilburg en in de gemeente Loon op Zand (4%). In bijlage 7.3 staan de gegevens van de overige 7 gemeenten in de regio Midden-Brabant. 27

28 MONITOR MAATSCHAPPELIJKE OPVANG, OGGZ EN VERSLAVINGSZORG Tabel Combinatie van risicofactoren sociale uitsluiting Tilburg Regio MB % aantal % % aantal % Volwassenen jaar Psychisch ongezond+ Matige/slechte gezondheid+laag huishoudinkomen (< 1.000,-) + Werkloosheid (werkloos/ bijstandsuitkering/ arbeidsongeschikt) Ouderen 65 + jaar Psychisch ongezond+ Matige/slechte gezondheid +Laag huishoudinkomen (< 1.000,-) + Geen vrijwilligerswerk 0,9% ,8% 0,5% ,7% 4% % Bron: Gezondheidsmonitor GGD Hart voor Brabant 2.8. Aanbod preventie OGGz Algemene preventie Om te voorkomen dat het aantal bijzondere en kwetsbare doelgroepen toeneemt, moet ook worden ingezet op preventie. Het doel is het zoveel mogelijk voorkomen van het ontstaan van ernstige psychische/psychosociale en/of verslavingsproblemen en het voorkomen van het ontstaan van problemen op één of meer leefgebieden als gevolg van deze problemen. Onder preventie wordt hier verstaan algemene primaire preventie gericht op het algemene publiek of risicogroepen. Primaire preventieactiviteiten worden ingezet om te voorkomen dat psychische, psychosociale en/of verslavingsproblemen überhaupt ontstaan. Dit onderdeel maakt geen deel uit van de individuele zorgketen voor bijzondere groepen en wordt uit andere middelen gefinancierd. Het gaat dan om activiteiten die uitgevoerd worden door de GGD, IMW, RIBW, Juvans, Thebe, de Twern e.d. Een voorbeeld hiervan is de training Vroegsignalering. In de regio Midden-Brabant is de training Vroegsignalering door de afdeling Gezondheidsbevordering en Jeugdgezondheidszorg van de GGD (in samenwerking met Thebe, GGZ, IMW en Juvans) gegeven op basisscholen in Gilze en Rijen, Tilburg, kinderdagverblijven in Goirle en Tilburg en aan Pedagogisch medewerkers van de BSO (buitenschoolse opvang). 28

29 BEVOLKING EN PREVENTIE Preventie GGZ en verslavingszorg Collectieve Preventie GGZ behoort sinds de overheveling in 2007 van de AWBZ naar de Wmo tot de verantwoordelijkheid van alle gemeenten. De gemeenten in de regio Midden-Brabant stellen het gehele Collectieve Preventie programma gezamenlijk vast en verstrekken naar rato subsidies hiervoor. Er wordt een onderscheid gemaakt in het Collectieve Preventieprogramma voor Geestelijke Gezondheidszorg en Verslavingszorg. In de volgende hoofdstukken zullen beide preventieprogramma s worden besproken (Collectieve) Preventie GGZ en vroegsignalering De Collectieve Preventie Geestelijke Gezondheidszorg heeft tot doel het bevorderen van het begrip en herkenning van psychische klachten, het bewust maken van de bevolking aan wat zij zelf aan deze klachten kan doen en aan het wegwijs maken van de doelgroep naar instanties. Daarnaast is het ook gericht op het voorkomen of verminderen van psychische klachten, c.q. het bevorderen van de geestelijke gezondheid. Bij het collectieve preventie-aanbod wordt er een onderscheid gemaakkt in de volgende doelgroepen: Jeugd en jongvolwassenen Volwassenen Ouderen Mantelzorgers Allochtonen en vluchtelingen In bijlage 7.2 staan in tabel de verschillende (collectieve) preventie activiteiten GGZ vermeld (Collectieve) Preventie, voorlichting en advies Verslavingszorg Collectieve Preventie richt zich, naast het eerder besproken Geestelijke gezondheidszorg ook op Verslaving. Ook dit onderdeel van Collectieve Preventie vindt plaats in een regionale samenwerking met de ROM-gemeenten. In heeft Novadic-Kentron activiteiten uitgevoerd gericht op consultatie en deskundigheidsbevordering voor de jeugdhulpverlening. Bij verschillende jeugdzorginstellingen en jeugdhulpverleners werden in trainingen en cursussen uitgevoerd. Het doel van deze trainingen is om kennis over drugs en alcohol te vergroten en hulpverleners handvatten aan te reiken om mogelijk problematisch gebruik vroegtijdig te leren herkennen en adequaat op deze signalen te reageren. Naast het trainen van hulpverleners wordt ondersteuning geboden bij het opzetten van instellingsgebonden alcohol- en drugsbeleid. Niet alleen waren de activiteiten gericht op professionals, maar ook op de jongeren. In bijlage 7.2 staan in tabel de verschillende (collectieve) preventie activiteiten verslavingszorg vermeld. 29

30 MONITOR MAATSCHAPPELIJKE OPVANG, OGGZ EN VERSLAVINGSZORG 3. Signalering en toeleiding naar zorg 3.1. Overlastmeldingen Bij de politie komen meldingen binnen van burgers over mensen die om verschillende redenen overlast bezorgen in het privé-domein of de publieke ruimte. Het doel van de melding is in de eerste plaats het laten ophouden van de overlast, maar voor een deel van de overlastgevers is extra aandacht vanuit de opvang en zorg gewenst. De bemoeienis streeft naar preventie van recidive en wil meer zijn dan symptoom bestrijding. De cijfers over drugsoverlast zijn tussen 2008 en niet vergelijkbaar. De politie regio Midden en West-Brabant heeft in februari een nieuw registratiesysteem in gebruik genomen. De categorie drugsoverlast is hierin anders gedefinieerd en hiermee niet meer vergelijkbaar met de voorgaande jaren. Om dezelfde reden zijn voor geen cijfers beschikbaar voor overlast door prostitutie en stankoverlast woningen. Het aantal overlastmeldingen bij de politie m.b.t. kennelijk geestelijk gestoorden in Tilburg is gestegen van 241 in 2008 en 331 in tot 437 in Het aantal overlastmeldingen bij het centrale meldpunt van de gemeente is in het algemeen niet gestegen. Alleen voor drugsoverlast waren erbij het meldpunt in meldingen in vergelijking met 24 meldingen in en 38 meldingen in Om overlast te verminderen zijn er in Tilburg verschillende activiteiten ontwikkeld als Gebiedsontzeggingen, Genotsmiddelenverbod, Samenscholingsverboden, Platform 5041 (voorkomen overlast door alcohol- en drugsverslaafden en straatprostitutie), Voorziening Traverse, Medicinale heroïneverstrekking, Aanpak woonoverlast door Victoria-aanpak, Aanpak voetbalhooligans, Inzet burgerpreventieteams, Cameratoezicht, Stadstoezichten, Centraal meldpunt (bekendheid vergroten bij burgers), Onze buurt veilig, OK-punten en Taskforce Tilburg Veiligheid (speerpunt vernieling in openbare ruimten). In bijlage 7.3 staan de gegevens van de overige 7 gemeenten in de regio Midden- Brabant. Ook in deze gemeenten zijn de nodige activiteiten ontwikkeld om overlast te voorkomen. 30

31 SIGNALERING EN TOELEIDING NAAR ZORG Tabel Overlastmeldingen in de gemeente Tilburg Tilburg Regio Tilburg Regio Tilburg Regio MB MB MB Aantal Overlastmeldingen bij Politie drugs/medicijnen (politie: 291 alleen code 553) dronkenschap NB NB kennelijk geestelijk gestoorde dak/thuisloze NB prostitutie NB NB stank woning NB NB - 42 NB Aantal overlastmeldingen bij centraal meldpunt stankoverlast woning drugsoverlast drugsoverlast hennep overlast Aantal overlastmeldingen bij buurtregie psychosociale problemen: verslavingen Enquête burgeronderzoek veiligheid % dat aangeeft dat het vaak voorkomt: overlast door mensen met psychische problemen 1,9% 2% overlast door zwervers/daklozen 2% 2,8% overlast door straatprostitutie 0,8% 0,8% drugsoverlast 5,5% 6% dronken mensen op straat 8,1% 7,9% Bron: Gemeente Tilburg, Registratiesysteem BPS, politiecijfers 2008, en 2010, cijfers centraal meldpunt overlast, cijfers buurtregie, enquête burgeronderzoek veiligheid. 1: de cijfers zijn tussen 2008 en niet vergelijkbaar. De categorie drugsoverlast is in het nieuwe registratiesysteem vanaf februari anders gedefinieerd en hiermee niet meer vergelijkbaar. 2: De cijfers van en 2010 van Tilburg komen uit het registratiesysteem van de politie, maar zijn geleverd door de gemeente Tilburg. De politie heeft de cijfers geleverd voor 2008 voor alle gemeenten in de regio MB. De cijfers van 2008 zijn niet vergelijkbaar met en De politie kon geen cijfers leveren uit het nieuwe politiesysteem vanaf februari. Daarom zijn de deze cijfers niet opgenomen in het rapport. 3: Deze cijfers zijn voor de zomer 2011 beschikbaar. 31