Trendcijfers Fysiotherapie Landelijke Informatievoorziening Paramedische Zorg

Transcriptie

1 Trendcijfers Fysiotherapie Landelijke Informatievoorziening Paramedische Zorg. Gegevens in deze publicatie kunnen gebruikt worden onder vermelding van: Swinkels ICS, Leemrijse C, de Bakker D. Trendcijfers Fysiotherapie. Landelijke Informatievoorziening Paramedische Zorg. Utrecht: NIVEL,

2 2 Trendcijfers LiPZ , NIVEL 2006

3 Inhoudsopgave Patiëntkenmerken 5 Verwijzing 7 Behandeling 11 Evaluatie 15 Productie 16 Referenties 17 Bijlage 1: Wat is LiPZ? 18 Bijlage 2: Gegevensverzameling 20 Bijlage 3: Spreidingsoverzicht fysiotherapeuten 21 Bijlage 4: Begrippenlijst 22 Trendcijfers LiPZ , NIVEL

4 4 Trendcijfers LiPZ , NIVEL 2006

5 Patiëntkenmerken Kort en bondig Op kleine schommelingen na zijn er in de geslachts- en leeftijdsverdeling van patiënten fysiotherapie in de periode geen veranderingen geweest. Wel blijken patiënten wat minder vaak laag opgeleid te zijn. Het aandeel patiënten met een aandoening die voorkomt op de lijst met aandoeningen voor langdurige of intermitterende therapie is in 2004 gestegen van 10,5% naar 13,6%. In 2005 is deze trend niet verder doorgezet. Wat is het geslacht en de leeftijd van patiënten bij de fysiotherapeut? In de periode heeft het aandeel ziekenfondsverzekerde mannelijke patiënten bij de fysiotherapeut geschommeld tussen 34,7% en 37,5%. Er is geen duidelijke trend aanwezig. Bij particulier verzekerden schommelde het percentage mannelijke patiënten tussen 49,6% en 51,5%. Ook in de leeftijdsverdeling van de patiënten is in de periode niet veel veranderd. Tabel: Kenmerken van patiënten verwezen naar fysiotherapie, naar jaar van aanmelding in de praktijk en verzekeringsvorm (% patiënten) Ziekenfonds Particulier Totaal Kenmerken patiënten Geslacht Mannelijk 37,2 36,8 34,7 35,8 37,5 49,6 50,7 51,5 51,5 41,7 Vrouwelijk 62,8 63,2 65,3 64,2 62,5 50,4 49,3 48,5 48,5 58,3 Leeftijd 0-14 jr 1,2 1,6 1,8 1,8 1,9 2,7 2,9 3,3 3,1 2, jr 6,8 7,0 7,7 7,9 8,4 6,5 7,7 7,8 8,1 8, jr 15,1 15,1 15,6 14,3 13,6 8,3 9,0 8,8 8,8 12, jr 21,2 19,8 19,9 20,4 19,6 19,9 19,8 21,2 19,9 19, jr 19,1 19,2 18,6 18,7 19,1 22,8 23,6 23,3 24,0 20, jr 15,0 15,1 15,0 15,5 15,0 18,3 18,6 17,6 16,5 15, jr 10,5 10,8 10,8 10,9 11,5 11,2 9,4 10,4 9,6 10,9 75 jr en ouder 11,0 11,4 10,6 10,6 10,9 10,4 8,8 7,6 10,0 10,7 Onbekend 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,2 0,0 0,0 0,0 Aantal patiënten in LiPZ Hoeveel patiënten bij de fysiotherapeut hebben een chronische aandoening? In 2004 en 2005 lag het aandeel ziekenfondsverzekerde patiënten met een aandoening die voorkomt op de lijst met aandoeningen die langdurige of intermitterende therapie behoeven (VWS-lijst) (zie begrippenlijst) hoger dan in 2002 en De stijging in 2004 ging samen met het grotendeels schrappen van fysiotherapie uit het toenmalige ziekenfondspakket. Lees meer over de gevolgen van deze beleidsmaatregel in de factsheets Daling in de vraag naar fysiotherapie en oefentherapie in het jaar 2004, Meer fysiotherapeutische zorg voor chronische patiënt in 2004 en Fysiotherapie gestabiliseerd, veel oefentherapeuten C/M blijven in de min. Trendcijfers LiPZ , NIVEL

6 Figuur: Percentage ziekenfondsverzekerde patiënten met een aandoening die voorkomt op de lijst met aandoeningen die langdurige of intermitterende therapie behoeven naar jaar van aanmelding in de fysiotherapiepraktijk (n = ) % patiënten ,6 11,8 10,5 13,6 13, Jaartal Wat is het opleidingsniveau van patiënten bij de fysiotherapeut? Vergeleken met patiënten die in 2002 door een fysiotherapeut behandeld zijn, waren patiënten in de periode over het algemeen minder vaak lager opgeleid (basisonderwijs, speciaal onderwijs of VMBO-praktijkonderwijs). Bij particulier verzekerden is met name in 2003 en 2004 het aandeel hoger opgeleide patiënten (VWO, HBO of universiteit) hoger. Bij ziekenfondsverzekerden is zowel de groep patiënten die middelbaar is opgeleid (VMBO-theoretisch onderwijs, MBO, HAVO) als de groep patiënten die een hoog opleidingsniveau heeft genoten toegenomen. Deze verandering naar meer middelbaar of hoger opgeleide patiënten gaat samen met een gemiddeld hoger opleidingsniveau in de totale Nederlandse bevolking (CBS, 2005). Tabel: Hoogst genoten opleidingsniveau van volwassen patiënten verwezen naar fysiotherapie, naar jaar van aanmelding in de praktijk en verzekeringsvorm (% patiënten) Ziekenfonds Particulier Totaal Lager onderwijs* 58,0 50,5 48,2 49,8 23,9 20,4 19,1 20,1 41,2 Middelbaar onderwijs 33,0 36,8 38,6 36,2 38,1 37,3 38,7 39,5 37,2 Hoger onderwijs 8,9 12,5 13,0 13,8 37,6 42,3 42,1 40,3 21,5 Anders 0,1 0,2 0,2 0,2 0,4 0,1 0,1 0,1 0,2 Aantal patiënten in LiPZ Opleiding onbekend: * Lager onderwijs omvat basisonderwijs en VMBO-praktijkonderwijs; middelbaar onderwijs omvat VMBO-theorie onderwijs, HAVO en MBO; hoger onderwijs omvat VWO, HBO en universitair onderwijs. 6 Trendcijfers LiPZ , NIVEL 2006

7 Verwijzing Kort en bondig De huisarts blijft nog steeds de belangrijkste verwijzer naar de fysiotherapie, maar zijn of haar aandeel lijkt wel te dalen. Er zijn slechts kleine veranderingen geweest in de klachten waarmee patiënten in de periode bij de fysiotherapie kwamen. Ziekenfondsverzekerden komen wat vaker met schouderklachten en lage rugklachten met uitstralende pijn. Particulier verzekerden komen vaker met knieklachten. Hoe komen patiënten bij de fysiotherapeut? Hoewel patiënten in 2005 nog steeds veelal door een huisarts naar een fysiotherapeut worden verwezen, is dit percentage wel afgenomen. Bij particulier verzekerden heeft het laatste jaar een daling plaatsgevonden van 93,2% in 2004 tot 88,1% in Enerzijds komt dit door een nieuw ingevoerde optie om patiënten die zonder tussenkomst van een verwijzer bij de fysiotherapeut komen te registreren. Aangezien die optie er in eerdere jaren niet was, is het beeld mogelijk wat vertekend. Anderzijds is ook het aandeel patiënten dat via een medisch specialist komt toegenomen. Naar verwachting zal het percentage patiënten dat door een huisarts verwezen is, in 2006 nog verder afnemen. Patiënten kunnen dan namelijk zonder een verwijsbrief bij de fysiotherapeut terecht. In de eerste twee maanden van 2006 kwam al bijna een kwart van de patiënten zonder tussenkomst van een verwijzer bij de fysiotherapeut. (Swinkels et al, 2006). Tabel: Soort verwijzer van patiënten fysiotherapie naar jaar van aanmelding en verzekeringsvorm (% patiënten) Ziekenfonds Particulier Totaal Huisarts 91,8 90,8 91,3 91,4 89,4 91,7 92,4 93,2 88,1 89,0 Medisch specialist 8,1 9,2 8,7 8,6 9,5 8,3 7,6 6,6 8,2 9,1 Bedrijfsarts 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 Geen verwijzing 0,0 0,0 0,0 0,1 1,1 0,0 0,0 0,2 3,7 1,9 Aantal patiënten in LiPZ Verwijzer onbekend Figuur: Percentage patiënten fysiotherapie die zijn verwezen door een huisarts, naar jaar van aanmelding in de praktijk en verzekeringsvorm (n = ) % patiënten ,2 91,8 91,7 92,4 90,8 91,3 91,4 89,4 88, Jaartal Zfw Part Trendcijfers LiPZ , NIVEL

8 Met welke klachten worden patiënten verwezen? In de afgelopen jaren zijn er slechts kleine veranderingen geweest in de diagnosen waarmee patiënten naar de fysiotherapeut verwezen werden. Het percentage ziekenfondsverzekerde patiënten met schouderklachten is de laatste jaren toegenomen, evenals het percentage ziekenfondsverzekerde patiënten met lage rugpijn met uitstralende pijn. Particulier verzekerden komen vaker met knieklachten bij de fysiotherapeut. In het LiPZ-netwerk registreren fysiotherapeuten de verwijstekst van de verwijsbrief, die zij van de huisarts of medisch specialist ontvingen. Deze tekst (de verwijsdiagnose) wordt door onderzoekers gecodeerd naar de ICPC-codering (International Classification of Primary Care) (zie begrippenlijst). Tabel: Meest voorkomende verwijsdiagnosen van patiënten fysiotherapie, gecodeerd naar de International Classification of Primary Care, in de periode naar verzekeringsvorm (% patiënten) Ziekenfondsverzekerden L03; Lage rugpijn zonder uitstraling 14,1 12,5 13,1 12,9 12,2 L01; Nek symptomen/ klachten 10,3 8,8 10,3 10,2 10,4 L02; Rug symptomen/ klachten 6,3 7,0 6,6 6,0 7,1 L08; Schouder symptomen/klachten 4,4 5,2 5,9 6,2 6,6 L86; Lage rugpijn met uitstraling 3,7 4,9 5,9 6,2 5,9 L83; Syndromen cervicale wervelkolom 6,6 6,7 6,0 6,8 5,6 Aantal patiënten in LiPZ Verwijstekst ontbreekt Particulier verzekerden L03; Lage rugpijn zonder uitstraling 11,0 13,4 13,6 12,0 L01; Nek symptomen/ klachten 9,6 9,8 10,1 9,7 L15; Knie symptomen/ klachten 5,8 5,7 6,3 7,6 L02; Rug symptomen/ klachten 7,2 6,8 6,5 6,7 L08; Schouder symptomen/klachten 4,7 6,4 6,2 6,3 L86; Lage rugpijn met uitstraling 4,9 5,1 5,9 5,4 Aantal patiënten in LiPZ Verwijstekst ontbreekt Trendcijfers LiPZ , NIVEL 2006

9 Gezondheidsproblemen Kort en bondig De duur van de klachten waarmee patiënten bij de fysiotherapeut komen is in de periode steeds verder afgenomen. Daarnaast komen ziekenfondsverzekerde patiënten minder vaak met een recidiverende klacht. Wat is de klachtduur van patiënten bij de fysiotherapeut? Patiënten komen vergeleken met 2002 steeds minder vaak met langdurige klachten bij de fysiotherapeut. In 2002 had 24,4% van de ziekenfondsverzekerde patiënten bij aanvang van de behandeling al langer dan één jaar klachten, in 2005 was dat 17,6%. Bij particulier verzekerden is het aandeel patiënten met langdurige klachten gezakt van 20% naar 13,9%. Tabel: Duur van de klacht bij aanvang van de behandelepisode van patiënten fysiotherapie, naar jaar van aanmelding in de praktijk en verzekeringsvorm Ziekenfonds Particulier Totaal dagen of korter 1,3 1,5 1,6 1,8 3,0 2,3 2,5 2,7 2,1 2-7 dagen 5,7 5,0 5,4 6,2 7,6 6,4 6,6 7,7 6,6 1 week - 1 maand 27,3 27,3 28,2 30,2 26,4 29,9 29,1 30,9 30,4 1-3 maanden 22,5 26,9 27,1 26,2 23,9 26,4 26,8 26,3 26,2 3-6 maanden 11,6 11,8 11,3 10,5 12,1 11,3 12,5 11,3 10,8 6 mnd. - 1 jaar 7,3 7,2 7,5 7,5 7,0 7,6 6,7 7,2 7,4 1-2 jaar 6,5 5,1 4,8 4,9 5,2 4,6 5,1 4,1 4,7 Langer dan 2 jaar 17,9 15,2 14,1 12,7 14,8 11,3 10,6 9,8 11,8 Aantal patiënten in LiPZ Duur klacht onbekend Is de klacht al eerder opgetreden? Ziekenfondsverzekerde patiënten komen in 2005 vergeleken met 2002 minder vaak met een recidiverende klacht bij de fysiotherapeut (respectievelijk 33,8% en 37,5%). Bij particulier verzekerden is deze trend niet zichtbaar. Onder een recidiverende klacht wordt een klacht verstaan die optreedt na een klachtenvrije periode van tenminste vier weken en ten hoogste twee jaar. Tabel: Herhaling van de klacht van patiënten verwezen naar fysiotherapie, naar jaar van aanmelding en verzekeringsvorm Ziekenfonds Particulier Totaal Ja 37,5 35,3 35,2 33,8 32,0 30,4 31,6 32,5 33,4 Nee 62,5 64,7 64,8 66,2 68,0 69,6 68,4 67,5 66,6 Aantal patiënten in LiPZ Recidivering onbekend Trendcijfers LiPZ , NIVEL

10 Heeft de patiënt al eerdere zorg gehad? Er zijn in de periode lichte schommelingen geweest in de paramedische zorg die ziekenfondsverzekerde patiënten in de twee jaar voorafgaand aan de behandeling bij de fysiotherapeut gehad hebben. Het percentage ziekenfondsverzekerde patiënten dat geen eerdere zorg heeft gehad, heeft geschommeld tussen 52,2% en 55,4%. Bij particulier verzekerden schommelde dit percentage tussen 57,1% en 60,1%. Tabel: Ander of eerder zorggebruik voor dezelfde of andere klachten gedurende twee jaar voorafgaand aan het begin van de behandelepisode bij patiënten fysiotherapie, naar jaar van aanmelding en naar verzekeringsvorm (% patiënten) Ziekenfonds Particulier Totaal Fysiotherapie 42,8 44,1 46,3 44,4 38,1 39,4 41,6 40,7 43,3 Oefentherapie Cesar 0,1 0,4 0,4 0,4 0,4 0,4 0,5 0,2 0,3 Oefentherapie Mensendieck 0,7 0,5 0,3 0,3 0,4 0,2 0,1 0,5 0,3 Combinatie: fysiotherapie en oefentherapie 0,9 0,9 0,8 1,1 0,9 0,6 0,6 0,9 1,1 Cesar of Mensendieck Combinatie: oefentherapie Cesar en Mensendieck 0,0 0,0 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,2 0,1 Geen eerdere zorg 55,4 54,0 52,2 53,8 60,1 59,2 57,1 57,6 54,9 Aantal patienten in LiPZ Eerdere zorg onbekend Trendcijfers LiPZ , NIVEL 2006

11 Behandeling Kort en bondig Zowel het aantal behandelingen en de behandelduur lagen in 2003 en in 2004 lager dan in In de periode hebben de meeste zittingen in de praktijk plaatsgevonden. Wel lijkt het aandeel behandelingen in instellingen, zoals verzorgingshuizen, en groepsbehandelingen licht te stijgen. Fysiotherapeuten passen verder steeds minder vaak fysische verrichtingen, zoals het toedienen van thermische energie, toe. Daarentegen wordt er vaker geoefend met de patiënten en worden patiënten vaker geïnformeerd of geadviseerd. Wat is de omvang van de behandeling? In 2003 en 2004 lag het gemiddeld aantal behandelingen fysiotherapie per patiënt zowel bij ziekenfonds- als bij particulier verzekerden 1 à 2 zittingen lager dan in In de subgroep van patiënten met een aandoening die voorkomt op de lijst met aandoeningen voor langdurige of intermitterende therapie is het gemiddelde aantal zittingen niet veranderd. En ook in de populaties van patiënten met nekklachten, hoge rugklachten of lage rugklachten zijn geen veranderingen opgetreden. Tabel: Gemiddeld aantal zittingen fysiotherapie (en 95%-betrouwbaarheidsinterval) per patiënt naar het jaar waarin de behandelepisode is gestart en naar verzekeringsvorm, lijst- en niet-lijstaandoeningen (zie begrippenlijst) en drie veel voorkomende verwijsdiagnosen* Kenmerken patiënt/diagnose gem [95%-BI] N gem [95%-BI] N gem [95%-BI] N Ziekenfonds Totaal 14,0 [13,7-14,4] ,1 [12,8-13,3] ,3 [13,0-13,7] lijst 33,0 [30,8-35,2] ,0 [30,1-33,8] ,9 [30,2-33,5] niet-lijst 11,5 [11,3-11,8] ,8 [10,6-11,0] ,5 [10,3-10,7] Particulier 12,6 [12,0-13,2] ,0 [10,7-11,4] ,7 [10,3-11,1] Nek symptomen/klachten ZFW 12,3 [11,4-13,2] ,6 [11,0-12,2] ,4 [10,7-12,1] 730 Part 12,0 [10,7-13,3] ,2 [10,3-12,2] ,2 [9,2-11,1] 299 Rug symptomen/klachten ZFW 11,9 [10,9-12,9] ,3 [10,5-12,1] ,8 [9,8-11,8] 412 Part 11,6 [9,8-13,3] 108 9,9 [8,7-11,1] 228 9,7 [8,2-11,1] 168 Lage rugpijn zonder uitstraling ZFW 10,5 [9,9-11,1] ,5 [10,0-10,9] ,3 [9,7-10,9] 945 Part 8,8 [7,7-9,8] 179 8,1 [7,5-8,6] 459 8,6 [7,9-9,3] 417 * Voor het berekenen van het gemiddeld aantal zittingen zijn patiënten één jaar gevolgd. Zittingen die na dat jaar plaatsvonden zijn buiten beschouwing gelaten. Trendcijfers LiPZ , NIVEL

12 De gemiddelde behandelduur van ziekenfondsverzekerden was in 2003 één week korter dan in Bij particulier verzekerden was de behandelduur zowel in 2003 als in 2004 één à twee weken korter dan in In de subgroep van patiënten met een aandoening die voorkomt op de lijst met aandoeningen voor langdurige of intermitterende therapie zijn geen veranderingen opgetreden. En ook in de behandelduur van populaties van patiënten met nekklachten, hoge rugklachten of lage rugklachten zijn nauwelijks veranderingen geweest. Tabel: Gemiddelde behandelduur fysiotherapie (in weken) (en 95%-betrouwbaarheidsinterval) per patiënt naar het jaar waarin de behandelepisode is gestart en naar verzekeringsvorm, lijst- en nietlijstaandoeningen (zie begrippenlijst) en drie veel voorkomende verwijsdiagnosen* Kenmerken patiënt/diagnose gem [95%-BI] N gem [95%-BI] N gem [95%-BI] N Ziekenfonds Totaal 12,1 [11,7-12,5] ,1 [10,9-11,4] ,7 [11,3-12,0] lijst 25,5 [23,3-27,7] ,0 [22,2-25,9] ,1 [22,5-25,7] niet-lijst 10,3 [10,1-10,6] ,6 [9,4-9,8] ,8 [9,5-10,0] Particulier 11,8 [11,2-12,4] ,9 [9,5-10,2] ,1 [9,7-10,4] Rug symptomen/klachten ZFW 12,0 [11,1-12,9] ,1 [10,5-11,7] ,2 [10,5-11,9] 730 Part 11,6 [10,2-12,9] ,7 [9,7-11,6] ,1 [9,2-11,0] 299 Nek symptomen/klachten ZFW 11,3 [10,4-12,3] ,2 [9,5-11,0] ,5 [9,6-11,5] 412 Part 13,9 [12,1-15,7] 108 9,6 [8,4-10,8] ,4 [8,9-11,9] 168 Lage rugpijn zonder uitstraling ZFW 9,2 [8,6-9,7] 639 9,4 [8,9-9,8] ,5 [8,9-10,1] 945 Part 8,5 [7,4-9,6] 179 7,6 [7,1-8,2] 459 8,4 [7,7-9,1] 417 * Voor het berekenen van de gemiddelde behandelduur zijn patiënten één jaar gevolgd. Zittingen die na dat jaar plaatsvonden zijn buiten beschouwing gelaten. Welke behandelvormen worden gedeclareerd? Bij het declareren van een zitting wordt onderscheid gemaakt naar verschillende behandelvormen, zoals een reguliere behandeling in de praktijk, een behandeling bij de patiënt thuis of een groepsbehandeling. Dit zijn de zogenoemde prestaties, welke zijn vastgesteld door het College Tarieven Gezondheidszorg. Zonder een duidelijke trend te laten zien, heeft het aandeel zittingen aan ziekenfondsverzekerde patiënten dat in de praktijk zelf plaatsvond in de periode geschommeld tussen 81,7% en 84,3%. Bij particulier verzekerden schommelde dat percentage tussen 88,9% en 92,1%. Tabel: Declaraties van zittingen fysiotherapie naar de behandelvorm (prestatiecode) naar het jaar van aanmelding in de praktijk en verzekeringsvorm (% zittingen) Ziekenfonds Particulier Totaal Reguliere behandeling 81,7 84,3 82,0 82,5 88,9 92,1 92,0 90,9 84,4 Behandeling bij patiënt aan huis 13,1 10,8 12,1 11,1 9,6 6,1 5,5 5,8 9,9 Behandeling in instelling (verzorgingshuis) 4,7 4,5 5,5 5,6 1,2 1,4 2,1 2,6 4,9 Groepsbehandeling 0,5 0,3 0,3 0,7 0,3 0,2 0,3 0,5 0,6 Consult 0,0 0,1 0,0 0,1 0,0 0,1 0,1 0,1 0,1 Aantal zittingen in LiPZ Trendcijfers LiPZ , NIVEL 2006

13 Wat wordt er tijdens de behandeling gedaan? Na afloop van de behandelreeks registreren LiPZ-therapeuten wat zij tijdens de behandelingen gedaan hebben, dit zijn de zogenoemde verrichtingen. Deze verrichtingen zijn gebaseerd op de Classificatie Verrichtingen Paramedische Beroepen. Ten behoeve van de LiPZ-registratie kunnen therapeuten maximaal drie verrichtingen registreren. De trend dat fysische verrichtingen, zoals het toedienen van elektrische, elektromagnetische of thermische energie, steeds minder toegepast worden, welke in 2004 al zichtbaar was, heeft zich in 2005 verder doorgezet. Het sturen en oefenen van functies en het informeren en adviseren van patiënten wordt opnieuw vaker toegepast. Tabel: Verrichtingen bij patiënten fysiotherapie naar het jaar waarin de behandeling is afgerond en naar verzekeringsvorm (% patiënten) Ziekenfonds Particulier Totaal Verrichtingen Manuele verrichtingen 65,7 66,7 64,1 61,8 64,8 68,3 68,4 65,7 62,9 Masseren 43,2 37,8 40,4 39,5 41,7 37,3 38,7 38,1 39,1 Teweegbrengen beweging 29,6 36,2 32,6 30,1 32,6 40,2 39,7 35,2 31,5 Fysische verrichtingen 17,5 13,5 11,8 11,1 21,5 14,1 11,1 9,7 10,7 Sturen en oefenen 73,0 76,7 78,4 79,1 71,5 74,7 76,6 78,1 78,8 Individueel - functies 58,1 63,1 64,4 65,4 55,1 62,0 63,6 62,5 64,6 Individueel - vaardigheden 26,1 21,9 22,5 21,6 25,5 19,8 20,0 22,9 22,0 Groepsgewijs - functies 1,8 1,3 1,0 1,1 2,3 1,1 0,8 0,8 1,0 Groepsgewijs - vaardigheden 0,9 0,4 0,4 0,4 1,1 0,4 0,4 0,6 0,4 Begeleidende verrichtingen 26,8 31,0 32,2 32,6 31,1 34,4 35,4 35,7 33,5 Overige verrichtingen 0,9 0,7 0,2 0,7 0,9 0,6 0,2 0,6 0,7 Aantal patiënten in LiPZ Verrichtingen onbekend Figuur: Toepassen fysische verrichtingen bij patiënten fysiotherapie naar het jaar waarin de behandeling is afgerond en naar verzekeringsvorm ,5 % patiënten ,5 13,5 14,1 11,1 11,8 9,7 11, Jaartal Zfw Part Trendcijfers LiPZ , NIVEL

14 Figuur: Toepassen sturen en oefenen bij patiënten fysiotherapie naar het jaar waarin de behandeling is afgerond en naar verzekeringsvorm ,7 78,4 76,6 78,1 79,1 % patiënten ,0 71,5 74,7 Zfw Part Jaartal 14 Trendcijfers LiPZ , NIVEL 2006

15 Evaluatie Kort en bondig Het merendeel van de behandelingen door een fysiotherapeut wordt beëindigd omdat de patiënt uitbehandeld is. Dit is in de periode nauwelijks veranderd. Wel blijkt in 2004 een groter deel van de behandelingen aan ziekenfondsverzekerden te zijn afgesloten omdat het maximum aantal vergoede zittingen was bereikt. Het resultaat van de behandeling is naar het oordeel van de therapeut in het algemeen voldoende; dit is in de periode niet veel veranderd. Waarom werd de fysiotherapeutische zorg beëindigd? In de periode zijn de meeste behandelingen afgesloten omdat de patiënt uitbehandeld was. Hierin is in deze periode niet veel verandering geweest. Wel is zichtbaar dat in 2004 een sterke stijging plaats heeft gevonden in het aandeel ziekenfondsverzekerde patiënten bij wie de behandeling werd beëindigd omdat het maximum aantal vergoede zittingen bereikt was. Echter, dit aandeel is in 2005 weer licht gedaald. De stijging in 2004 ging samen met het grotendeels schrappen van fysiotherapie uit het toenmalige ziekenfondspakket. Lees meer over de gevolgen van deze beleidsmaatregel in de factsheets Daling in de vraag naar fysiotherapie en oefentherapie in het jaar 2004 en Meer fysiotherapeutische zorg voor chronische patiënt in Tabel: Reden voor beëindiging van de zorg bij patiënten fysiotherapie, naar het jaar waarin de behandeling is afgerond en naar verzekeringsvorm (% patiënten)* Ziekenfonds Particulier Totaal Reden einde zorg Patiënt uitbehandeld 81,6 79,3 78,0 79,2 82,5 82,4 82,6 83,7 80,5 Maximaal aantal vergoede zittingen bereikt 2,4 3,5 6,3 4,4 2,9 2,1 2,4 2,2 3,8 Gestaakt door patiënt 5,1 4,6 5,1 5,0 5,0 4,0 3,5 3,5 4,6 Gestaakt door verwijzer 0,8 1,1 0,7 0,7 1,4 0,9 1,2 1,0 0,8 Gestaakt door paramedicus 5,4 6,3 4,5 4,5 3,4 4,3 3,4 3,7 4,3 Anders 4,6 5,2 5,4 6,1 4,8 6,3 6,9 5,9 6,1 Aantal zittingen in LiPZ * Behandelingen worden aan het einde niet altijd geregistreerd als afgesloten, omdat patiënten op deze manier bij eventuele terugval eenvoudig opnieuw in behandeling kunnen worden genomen. Hierdoor ontstaat een groep patiënten bij wie dit gegeven onbekend is. Wat is het resultaat van de fysiotherapeutische behandeling? Om de periode werden de behandeldoelen naar het oordeel van de fysiotherapeut bij het merendeel van de patiënten volledig bereikt. In 2004 en 2005 lag dit percentage zelfs nog wat hoger dan de jaren daarvoor. Tabel: Het resultaat naar het oordeel van de therapeut bij patiënten fysiotherapie naar het jaar waarin de behandeling is afgerond en naar verzekeringsvorm (% patiënten)* Ziekenfonds Particulier Totaal Doel niet bereikt 5,6 6,3 5,6 5,2 4,7 5,0 4,2 4,4 5,0 Doel enigszins bereikt 4,8 5,3 4,9 5,4 3,9 4,1 3,0 2,8 4,7 Doel half bereikt 5,8 7,2 6,2 6,8 3,9 5,5 5,4 4,3 6,1 Doel driekwart bereikt 22,2 23,3 21,3 19,8 20,2 20,9 15,4 15,5 18,6 Doel volledig bereikt 61,5 57,9 62,0 62,8 67,4 64,5 72,0 73,0 65,7 Aantal patiënten * Behandelingen worden aan het einde niet altijd geregistreerd als afgesloten, omdat patiënten op deze manier bij eventuele terugval eenvoudig opnieuw in behandeling kunnen worden genomen. Hierdoor ontstaat een groep patiënten bij wie dit gegeven onbekend is. Trendcijfers LiPZ , NIVEL

16 Productie Per 1 januari 2004 is fysiotherapie grotendeels geschrapt uit de toenmalige ziekenfondswet. Als gevolg van deze beperking werd aan het begin van 2004 een forse daling in het gebruik van fysiotherapie geconstateerd. In de loop van 2004 is het gebruik van fysiotherapie bijgetrokken, maar toch lag het aantal zittingen in 2004 gemiddeld 6,1% lager dan in Vooral een afname van het aantal aanmeldingen in de fysiotherapiepraktijk lijkt hiervan de oorzaak te zijn. De patiëntenpopulatie blijkt in 2004 nauwelijks te zijn veranderd vergeleken met Wel is er een verschuiving geweest naar meer patiënten met een aandoening die voorkomt op de VWS-lijst (zie begrippenlijst). In 2005 heeft de daling in het aantal zittingen zich niet verder voortgezet. Wel wordt er veel variatie gevonden tussen praktijken: bij sommige praktijken is het aantal zittingen in 2005 toegenomen, terwijl het bij anderen afgenomen is. Gemiddeld genomen blijkt er echter geen verandering te zijn geweest. Wel worden patiënten in 2005 opnieuw vaker als lijstpatiënt aangeduid. Voor meer informatie wordt verwezen naar de factsheets Meer fysiotherapeutische zorg voor chronische patiënt, Daling vraag naar fysiotherapie, Daling in de vraag naar fysiotherapie en oefentherapie in het jaar 2004 en Fysiotherapie gestabiliseerd, veel oefentherapeuten C/M blijven in de min en naar het artikel van van Sonsbeeck et al. (2005). 16 Trendcijfers LiPZ , NIVEL 2006

17 Referenties Centraal Bureau voor de Statistiek. Beroepsbevolking naar onderwijsniveau.website: Bezocht op Swinkels ICS, Leemrijse C, de Bakker D. Bijna een kwart van de patiënten gaat rechtstreeks naar de fysiotherapeut. Factsheet Landelijke Informatievoorziening Paramedische Zorg. Utrecht: NIVEL, Swinkels ICS, Leemrijse C, de Bakker D. Fysiotherapie gestabiliseerd, veel oefentherapeuten C/M blijven in de min. Factsheet Landelijke Informatievoorziening Paramedische Zorg. NIVEL, april Swinkels I. de Bakker D. Meer fysiotherapeutische zorg voor chronische patiënt in Factsheet Landelijke Informatievoorziening Paramedische Zorg. Utrecht: NIVEL, Swinkels I, van Sonsbeeck D, de Bakker D. Daling in de vraag naar fysiotherapie en oefentherapie in Utrecht: NIVEL, Van Sonsbeeck DD, Swinkels ICS, de Bakker D. De vraag naar fysiotherapie in Fysiopraxis 2005; 14(4): Vereniging van oefentherapeuten Cesar en Mensendieck. Website: Bezocht op Trendcijfers LiPZ , NIVEL

18 Bijlage 1: Wat is LiPZ? De Landelijke Informatievoorziening Paramedische Zorg (LiPZ) is een landelijk representatief geautomatiseerd registratienetwerk van extramuraal werkzame reguliere fysiotherapeuten, oefentherapeuten Cesar, oefentherapeuten Mensendieck en diëtisten waarin continu zorggerelateerde gegevens worden verzameld. In 2005 registreerden voor LiPZ: - 91 fysiotherapeuten, verspreid over 42 praktijken; - 24 oefentherapeuten Cesar, verspreid over 21 praktijken; - 19 oefentherapeuten Mensendieck, verspreid over 18 praktijken. Vanaf 1 januari 2006 registreren ook diëtisten gegevens voor LiPZ. De registratie door fysiotherapeuten en oefentherapeuten Cesar en Mensendieck is in het voorjaar van 2001 met een beperkte gegevensverzameling gestart, waarbij alleen gegevens uit het declaraties van ziekenfondsverzekerden werden verzameld. Vanaf medio 2002 is de registratie uitgebreid met gegevens van particulier verzekerden en met gegevens die niet tot het declaratieverkeer behoren. Alle therapeuten maken gebruik van de speciaal voor het LiPZ-project vervaardigde LiPZ-module. Deze LiPZ-module is ingebouwd in de praktijksoftware-pakketten RAAM, Intramed en Winmens voor fysiotherapeuten en oefentherapeuten Cesar of Mensendieck en in Evry en Vodisys voor diëtisten. Met de LiPZ-module kunnen gegevens verzameld worden die niet standaard in het softwarepakket aanwezig zijn. Deze gegevens sluiten aan bij het standaard verslagleggingformulier van de betrokken beroepsgroepen. De therapeuten vullen de LiPZ-module op twee momenten in: bij het begin en bij de afsluiting van de behandelepisode. Maandelijks worden de LiPZ-gegevens, aangevuld met de standaard declaratiegegevens, geëxtraheerd uit de praktijkregistratie zonder daarbij privacygevoelige informatie mee te nemen. Vervolgens worden de gegevens elektronisch of per post naar het NIVEL gestuurd. Iedere aanlevering bevat gegevens van de laatste drie maanden. Aangezien de praktijken frequent gegevens aanleveren, overlappen de gegevens van opeenvolgende aanleveringen elkaar. De kans op het ontbreken van gegevens is hierdoor minimaal. Alle gegevens worden gecodeerd aangeleverd met uitzondering van de verwijsdiagnosen. De therapeut neemt in de LiPZ-module de letterlijke tekst van de verwijsbrief over. Door onderzoekers van het NIVEL wordt deze tekst gecodeerd naar de ICPC-code (International Classification for Primary Care). Na kwaliteitscontrole worden de aangeleverde gegevens opgenomen in de centrale LiPZ-database. Een overzicht van de gegevensverzameling is opgenomen in bijlage 2. Kwaliteitscontrole De aangeleverde LiPZ-gegevens worden twee maal gecontroleerd op kwaliteit. Er vindt een eerste controle plaats voordat de gegevens in de centrale LiPZ-database worden opgenomen. Vervolgens vindt een tweede controle plaats ín de centrale database. De eerste controle betreft een gestandaardiseerde kwaliteitscontrole met behulp van speciaal ontwikkelde LiPZ-software. Deze software controleert op onjuiste of niet ingevulde waarden van variabelen. Als er onjuiste of niet ingevulde gegevens aangetroffen worden, vindt er feedback plaats naar de betreffende praktijk. Noodzakelijke verbeteringen kunnen door de therapeuten direct in de praktijksoftware gemaakt worden, waarna de juiste gegevens bij de volgende aanlevering automatisch worden aangeleverd. Alleen de correcte gegevens worden opgenomen in de centrale LiPZ-database. De tweede controle (van gegevens ín de LiPZ-database) betreft controles op dubbele aanlevering van gegevens uit praktijken en op het voorkomen van onterechte of dubbele waarden bij variabelen. Daarnaast wordt er gecontroleerd op de aanwezigheid van onterechte dubbele verwijzingen en op het 18 Trendcijfers LiPZ , NIVEL 2006

19 doorlopen van de gegevensverzameling in de tijd. Ook wanneer er bij deze tweede controle onjuistheden worden aangetroffen, vindt er feedback plaats naar de praktijk en worden onjuistheden gecorrigeerd. Opmerking omtrent gepresenteerde gegevens Bij alle vergelijkingen tussen ziekenfondsverzekerden en particulier verzekerden of vergelijkingen van jaren is getoetst op statistische significantie. Als wordt gesproken over groter, kleiner, meer, minder, etc. is er sprake van statistisch significante verschillen. Als verschillen niet statistisch significant zijn, worden er termen als geen verschillen, geen trends, etc. gebruikt. In 2001 en 2002 heeft geen volledige verzameling van gegevens van particulier verzekerde patiënten plaatsgevonden. Daarom worden de gegevens in de rapportages vaak gesplitst naar verzekeringsvorm, zodat voor ziekenfondsverzekerden wel een langere periode weergegeven kan worden. Relevantie Het LiPZ-netwerk is van belang voor individuele beroepsbeoefenaren, beroepsverenigingen en beleidsmakers. Een registratienetwerk biedt de mogelijkheid om de transparantie van de zorg te verhogen. Individuele beroepsbeoefenaren kunnen hun eigen handelen spiegelen aan de hand van LiPZ-gegevens. Beroepsverenigingen en beleidsmakers kunnen de gegevens gebruiken om het beleid in de komende jaren af te stemmen. Het continue karakter van LiPZ maakt het bovendien mogelijk om trendmatige veranderingen in de geboden zorg waar te nemen. Tot slot biedt LiPZ de mogelijkheid om onderdelen van de kwaliteit van het handelen te toetsen. Trendcijfers LiPZ , NIVEL

20 Bijlage 2: Gegevensverzameling Hieronder staan de gegevens beschreven die door fysiotherapeuten, oefentherapeuten Cesar en oefentherapeuten Mensendieck continu geregistreerd worden in het kader van LiPZ (Landelijke Informatievoorziening Paramedische Zorg). De indeling is gerelateerd aan het methodische handelen waarbij per rubriek aangegeven wordt welke variabelen voor registratie in aanmerking komen. Patiëntgegevens: Geboortedatum Geslacht Regio Patiëntnummer Soort zorgverzekering Opleidingsniveau Verwijzing: Wijze toegang paramedicus (met of zonder verwijsbrief) Soort verwijzer Verwijsdatum Indicatie VWS-lijst (zie begrippenlijst) Verwijsdiagnose (ICPC) Datum aanmelding Beroepsspecifieke diagnose: Belangrijkste reden voor contact (alleen oefentherapie Cesar en Mensendieck) Paramedische diagnosecode (alleen oefentherapie Cesar en Mensendieck) Recidief klacht Eerder therapie Duur klacht Ernst klacht (alleen oefentherapie Cesar en Mensendieck) Behandelplan: Behandeldoel (hoofd/sub) Beroepsspecifieke richtlijn van toepassing Behandeling: Prestatiecode Datum behandelcontact Evaluatie: Reden einde zorg Type verrichting Resultaat m.b.t. doel Datum verslag verwijzer Ernst klacht (alleen oefentherapie Cesar en Mensendieck) 20 Trendcijfers LiPZ , NIVEL 2006

21 Bijlage 3: Spreidingsoverzicht fysiotherapeuten Trendcijfers LiPZ , NIVEL

22 Bijlage 4: Begrippenlijst 95%-betrouwbaarheidsinterval Het 95%-betrouwbaarheidsinterval geeft aan dat met 95% zekerheid gezegd kan worden dat het daadwerkelijke gemiddelde in de berekende interval ligt. Hoe nauwer het interval, hoe preciezer de schatting van het gemiddelde. Aan de hand van de betrouwbaarheidsintervallen kan getoetst worden of het ene gemiddelde statistisch significant afwijkt van het andere gemiddelde. Indien er overlap is in beide betrouwbaarheidsintervallen wijken de gemiddelden niet statistisch significant van elkaar af. Als er geen overlap is in beide intervallen is er wel een statistisch significant verschil in de gevonden gemiddelden. Diagnosecode oefentherapie Cesar Oefentherapeuten Cesar kunnen de diagnose die zij na hun diagnostisch onderzoek stellen coderen aan de hand van de diagnosecode oefentherapie Cesar. Deze code bestaat uit zes posities waarbij een uitsplitsing is gemaakt in lichaamslokalisatie, pathologie, belangrijkste stoornissen en/ of beperkingen voor de behandeling door de oefentherapeut Cesar en complicerend beeld in termen van stoornissen en beperkingen. De eerste twee posities bevatten de lichaamslokalisatie-codering zoals die ook is opgenomen in de VNZ-diagnosecode. Posities drie en vier bevatten de pathologie-codering van de VNZ-diagnosecode. Positie 5 bevat de belangrijkste stoornissen en/ of beperkingen voor de behandeling door de oefentherapeut Cesar. Positie 6 bevat een code uit de codering van het complicerend beeld in termen van stoornissen en beperkingen. De laatste twee posities zijn door de beroepsgroep zelf vastgesteld. Met behulp van de VNZ-diagnosecode (vernoemd naar de Vereniging van Nederlandse Zorgverzekeraars, tegenwoordig Zorgverzekeraars Nederland) registreren paramedici de verwijsdiagnose ten behoeve declaratie van behandelingen. Diagnosecode oefentherapie Mensendieck Oefentherapeuten Mensendieck kunnen de diagnose die zijn na hun diagnostisch onderzoek stellen coderen aan de hand van de diagnosecode oefentherapie Mensendieck. Deze code bestaat uit één basis element: het kernprobleem. De kernproblemen worden nader gedifferentieerd aan de hand van vier elementen, te weten: beperkingen, belasting-belastbaarheid, stoornissen en complicerende factoren. Deze codering is in het geheel door de beroepsgroep samengesteld. ICPC-codering De International Classification of Primary Care (ICPC) is een standaard voor het coderen en classificeren van medische gegevens. De ICPC bestaat uit 17 hoofdstukken, vernoemd naar letters uit het alfabet. Binnen de fysiotherapie en oefentherapie komen de meeste patiënten met aandoeningen of symptomen uit het hoofdstuk L Bewegingsapparaat. Ieder hoofdstuk bevat een aantal componenten. Voor het coderen binnen het LiPZ-netwerk worden alleen de componenten 1 symptomen/klachten en 7 diagnosen/ziekten gebruikt. Deze componenten bevatten subcodes waarmee de diverse aandoeningen/ klachten en diagnosen/ziekten waarmee patiënten bij de paramedicus komen, gecodeerd kunnen worden. Voor het coderen wordt de ICPC-versie 1/2000 gebruikt. VWS-lijst Met ingang van 1 januari 1996 zijn de aanspraken op fysiotherapie en oefentherapie in de Ziekenfondswet beperkt tot respectievelijk maximaal negen zittingen en maximaal 18 zittingen per indicatie per jaar. Voor 1996 was de vergoeding voor fysiotherapie en oefentherapie onbeperkt. Indien de verzekerde een aandoening heeft waarvoor langdurige fysiotherapie of oefentherapie noodzakelijk is, ontstaat het recht op het noodzakelijke aantal zittingen per jaar. Voor deze aandoeningen is een lijst met indicaties vastgesteld waarvoor langdurige fysiotherapie of oefentherapie is aangewezen. Dit wordt de niet-limitatieve lijst met aandoeningen voor langdurige of intermitterende fysiotherapie, oefentherapie Cesar of oefentherapie Mensendieck genoemd. Met ingang van 1 januari 2004 zijn de aanspraken op fysiotherapie en oefentherapie in de Ziekenfondswet nog verder beperkt. Alleen kinderen krijgen fysiotherapie of oefentherapie vanaf de 22 Trendcijfers LiPZ , NIVEL 2006

23 eerste zitting vergoed uit de Ziekenfondswet. Volwassen met een aandoening die voorkomt op de nietlimitatieve lijst met aandoeningen voor langdurige of intermitterende fysiotherapie, oefentherapie Cesar of oefentherapie Mensendieck krijgen de behandeling vanaf de negende zitting vergoed. Trendcijfers LiPZ , NIVEL