Woeste Willem Groep 1 2

Transcriptie

1 Woeste Willem Groep 1 2 Handleiding voor de leerkracht Woeste Willem Groep 1-2 Handleiding voor de leerkracht 1

2 Inhoudsopgave 1. Inleiding Inhoud en opzet van het project Inhoud project Woeste Willem De opzet van dit project Introductie en werkwijze voorleescyclus Voorbereiding Kinderen nieuwsgierig maken: Introductie van het prentenboek Introduceren van de verhaalfiguren en voorlezen van het verhaal Ingaan op het verhaal: de verhaallijn, het probleem en de oplossing Doorgaan op het verhaal Boeken uit het krat Verwerkingssuggesties met klanken en letters Letter W Meerdere letters Digitaal letterboek Letters voelen Meer suggesties Verder werken in de klas ICT en multimedia Verwerkingssuggesties: tekenen en knutselen Afsluiting van het project Presentatie voor de ouders Voorlezen Afsluiting Versjes en gedichten Woeste Willem Groep 1-2 Handleiding voor de leerkracht 2

3 1. Inleiding Het project Woeste Willem is onderdeel van het leesbevorderingsprogramma de Rode Draad, waarbij plezier beleven aan een boek centraal staat. In groep 1 en 2 ligt het accent daarbij op voorlezen. Voorlezen, het samen bekijken van prentenboeken en er over praten, versjes lezen en liedjes zingen zijn belangrijke elementen in leesbevordering voor de kleuters. Door voorlezen en plaatjes kijken komen kinderen actief en passief met taal in aanraking. Er is een positieve samenhang vastgesteld tussen het voorlezen en het aanvankelijk en begrijpend lezen van kinderen. Ook speelt het boek een grote rol bij de ontwikkeling van fantasie en creativiteit, bij de uitbreiding en herkenning van de leefwereld en bij het herkennen van en leren omgaan met gevoelens. Dit komt nadrukkelijk aan de orde bij het werken met prentenboeken in de klas. In deze handleiding Woeste Willem vindt u suggesties om het prentenboek Woeste Willem interactief aan te bieden. Het verhaal kent verschillende thema s zoals: Zeerovers Eenzaamheid / vriendschap Bang zijn Zwemmen Het project richt zich vooral op het stimuleren van de taalontwikkeling van kleuters. Daarnaast vormt het verhaal een zinvolle context voor diverse activiteiten die in een kleuterklas aan de orde komen. De suggesties in deze handleiding zijn gebaseerd op de richtlijnen van VVE-Taallijn. Interactief voorlezen is één van de onderdelen van VVE -Taallijn ( Taallijn is ontwikkeld door het Expertisecentrum Nederlands en Sardes in opdracht van Ministerie van OCW. Binnen de Taallijn ligt de nadruk op de interactie met en tussen kinderen. Doel van de interactie is naast taalaanbod ook taalproductie te stimuleren. Taal leren kinderen voor een belangrijk deel door het voeren van gesprekken. De vijf speerpunten van de VVE-Taallijn zijn: 1. Mondelinge taal 2. Werken aan woordenschat 3. Beginnende geletterdheid 4. ICT en multimedia 5. Ouderbetrokkenheid Woeste Willem Groep 1-2 Handleiding voor de leerkracht 3

4 2. Inhoud en opzet van het project 2.1 Inhoud project Woeste Willem U ontvangt van de bibliotheek het prentenboek Woeste Willem van Ingrid en Dieter Schubert dat bij dit project hoort. Het is uitgegeven bij uitgeverij Lemniscaat. Woeste Willem is een prachtig uitgevoerd prentenboek, waarin heel veel is te zien. De fraai gekleurde tekeningen staan al dan niet in een kader en beslaan tenminste driekwart van elke pagina. De vrolijke, vlotte tekst vormt samen met de prenten een uitstekend geheel. Woeste Willem is een gepensioneerd zeerover, die het liefst alleen is in z'n zelfgebouwde hut. Op een avond staat er een jongetje op z'n dak dat er niet meer af durft. Nadat Willem hem heeft geholpen, vindt hij steeds kleine cadeautjes op z'n stoep. Ze worden vrienden en bouwen samen een schip. Maar dan moet Willem opbiechten dat hij eigenlijk niet kan zwemmen. Gelukkig heeft Frank een zwemband voor hem. Naast dit prentenboek ontvangt u van de bibliotheek de volgende materialen om het verhaal te introduceren en te verwerken: krat met boeken rond het thema zeerovers een vlot met zeil een schatkist een handleiding voor de leerkracht. 2.2 De opzet van dit project Het prentenboek Woeste Willem van Ingrid en Dieter Schubert staat centraal in dit project. De thema s; zeerovers, vriendschap, eenzaamheid en bang zijn spelen een belangrijke rol in het verhaal. Het bijgeleverde vlot heeft tijdens het project de rol van alternatieve projecttafel. In de handleiding wordt uitgegaan van een projectperiode van ca. vijf weken. U kunt op verschillende manieren werken met het project. Er kan bijvoorbeeld in de periode dat de Rode Draad op school is één dag per week met het project gewerkt worden. Een andere mogelijkheid is om het werken met het project te clusteren tot een periode van twee tot drie weken. De voorleesactiviteiten in deze handleiding zijn beschreven volgens de richtlijnen van Taallijn VVE. De taallijn VVE volgt een voorleescyclus met zes stappen. 1. Voorbereiding door de leerkracht. Verhaal lezen en probleemstelling bepalen. 2. Kinderen nieuwsgierig maken. Aan de hand van de platen voorspellen kinderen de inhoud van het verhaal. 3. Introduceren van verhaalfiguren en voorlezen van het verhaal. 4. Ingaan op het verhaal. De verhaallijn, het probleem en de oplossing. 5. Doorgaan op het verhaal. 6. Afsluiting van het project. Woeste Willem Groep 1-2 Handleiding voor de leerkracht 4

5 3. Introductie en werkwijze voorleescyclus 3.1 Voorbereiding Kies een vast moment voor het introduceren van het project en vervolgens voor het voorlezen van het prentenboek op verschillende manieren. Ook voor het verder werken met het project is het raadzaam een vast moment te kiezen. Zo wordt het project ingebed in het dagprogramma. Lees het prentenboek eerst zelf en bepaal de probleemstelling zodat u het gesprek met de kinderen over het verhaal goed kunt leiden. Hieronder volgen de stappen in het voorlezen van het boek. Verdeel deze stappen over een aantal dagen of weken. Kies na elke stap één of twee verwerkingsvormen naar keus uit de genoemde lessuggesties. 3.2 Kinderen nieuwsgierig maken: Introductie van het prentenboek U ontvangt van de bibliotheek een vlot met zeil en een schatkist. Stal na de introductie het vlot uit op een centrale plek in de klas en zet het boek erbij. Tijdens het project kunt u het vlot gebruiken als projecttafel. Bekijk en bespreek het vlot en de schatkist met de kinderen. Bijvoorbeeld: Wat denken jullie dat dit is? Van wie zou het zijn? Wat is dit voor kist? Ontdek samen met de kinderen wat er in de schatkist zit. Haal de voorwerpen eruit en bespreek wat het voor voorwerpen zijn. Ontdek tenslotte onderin de kist het boek. Doel De kinderen breiden hun woordenschat uit door de attributen te benoemen die een ondersteunende rol in het verhaal hebben. Introduceer het prentenboek Het boek wordt tijdens deze eerste kennismaking niet volledig voorgelezen. Kinderen mogen hun eigen invulling geven aan de platen die hen getoond worden. Met deze eerste kennismaking prikkelt u de nieuwsgierigheid van kinderen naar het verhaal en laat u de kinderen voorspellen waar het verhaal over gaat. Wijs de titel aan en lees de titel voor. Bekijk de voorkant en de achterkant. Het is voor taalzwakke kinderen een manier om voorkennis op te doen waardoor het echte voorlezen van het verhaal beter opgenomen kan worden.. Geef de kinderen een kijkvraag mee zoals bijvoorbeeld' Wie doen er allemaal mee in het verhaal?' Stel aan de hand van de platen vragen zoals 'Waar denken jullie dat het verhaal over gaat? Waarom denk je dat?' Woeste Willem Groep 1-2 Handleiding voor de leerkracht 5

6 Tips voor taalzwakke kleuters Neem een groepje taalzwakke kinderen apart en lees ze het boek voor, voordat u het boek aan de hele groep voorleest. Zo krijgen ze alvast wat voorkennis en kunnen ze straks met de hele groep meedoen en samen reageren op het verhaal. Bekijk van te voren welke moeilijke woorden in het verhaal voorkomen. Bespreek de woorden die niet alle kleuters kennen, bijvoorbeeld: zeerover pensioen van gezelschap houden landrot (door zijn verrekijker) turen zo sterk als een leeuw sip kijken ophoepelen in de schatkist rommelen zwabberen zeeziek 3.3 Introduceren van de verhaalfiguren en voorlezen van het verhaal De spullen uit de schatkist worden nogmaals bekeken. Er zitten een ooglap, een hoofddoek, een verrekijker, een schatkaart, en een zeeroversvlag in. Die heb je natuurlijk nodig als je een zeerover bent. ( De kist kan altijd aangevuld worden). Doel De kinderen zijn in staat om het verhaal na te vertellen m.b.v. de voorwerpen. Vervolgens wordt het boek voorgelezen. De attributen bieden hierbij een ondersteunende rol. Herinner de kinderen aan de vorige keer dat het boek bekeken is en wat toen bedacht is over de inhoud van het verhaal. Laat in dit geval niet de voorkant van het boek zien maar begin met de eerste pagina. Wijs op het huis van Willem en bekijk wat er allemaal te zien is. Waar lijkt het huis op? Betrek de kinderen bij de vertelling door aan hen vragen te stellen: Waarom staat Frank op het dak? Waarom zou hij er niet af durven komen? Hoe gaat het verhaal verder? Een volgende stop wordt gemaakt na het voorlezen van waar zou die rommel toch vandaan komen?. Waar komt de rommel vandaan? Zou Woeste Willen het echt rommel vinden? Woeste Willem Groep 1-2 Handleiding voor de leerkracht 6

7 3.4 Ingaan op het verhaal: de verhaallijn, het probleem en de oplossing Tijdens dit derde voorleesmoment gaat u vooral in op de verhaallijn, het probleem en de oplossing in het verhaal. Introduceer het voorlezen met het vlot. Op de laatste pagina van het boek is het vlot van Woeste Willem afgebeeld. Lees dit keer het verhaal letterlijk voor vanaf het begin. Op de illustraties is veel te zien. Laat de kinderen rustig kijken en vertellen wat ze allemaal zien. Laat ze vrijuit vertellen en associëren. Stel open vragen. Speel een vraag eens door naar een minder mondig kind. Ook het tegendeel beweren kan reacties uitlokken bij kinderen. Onderbreek het verhaal bij Willem is helemaal in de war. Waarom zou Willem in de war zijn? Wat is het probleem van Willem, en hoe kan het opgelost worden? Zoek met de kinderen naar een goed einde van het verhaal. 3.5 Doorgaan op het verhaal De kinderen hebben het verhaal al een aantal keren gehoord. Nodig de kinderen uit om het verhaal te vertellen aan de hand van de pagina's. Lees de eerste pagina voor en laat vervolgens de kinderen bij de volgende pagina's het verhaal vertellen. Moedig aan door vragen te stellen. Laat kinderen vrij fantaseren.het boek kan nog eens verteld worden m.b.v. een PowerPoint presentatie op het digibord. Op vindt u een geschikte presentatie. Doel De kinderen zijn in staat om het verhaal na te vertellen m.b.v. afbeeldingen. 3.6 Boeken uit het krat Naast het boek Woeste Willem ontvangt u een krat met boeken over de thema s zeerovers, zwemmen, vriendschap enzovoort. Stal de boeken uit op een centrale plaats; op het vlot of in de boekenhoek. En laat de kinderen regelmatig de boeken bekijken. Lees gedurende de projectperiode een aantal van de boeken voor op de hierboven beschreven wijze. Woeste Willem Groep 1-2 Handleiding voor de leerkracht 7

8 4. Verwerkingssuggesties met klanken en letters Het kunnen verbinden van een klank met het letterteken is een belangrijke voorwaarde om te leren lezen. Een goede reden om hier aandacht aan te besteden. U kunt tijdens de projectweken iedere week een letter centraal stellen. 4.1 Letter W Laat de voorkant van het boek zien. Op de voorkant van het boek staan letters. Dat noemen we de titel van het boek. Lees de titel voor: Woeste Willem en schrijf de titel op een flap: Woeste Willem Dat begint met dezelfde letter! Het klinkt hetzelfde en ziet er ook hetzelfde uit. Noem nog een paar woorden uit het verhaal met de letter W. Bijvoorbeeld: woest water Willem waterman Spreek ze uit met een langgerekte beginklank.ik hoor vooraan de letter : w Bedenk met elkaar nog meer woorden die beginnen met de letter W. Dit hoeven geen Woeste Willem woorden te zijn. Schrijf deze woorden ook op de flap erbij. Zijn er in de klas ook kinderen die dezelfde letter vooraan hebben in hun naam? Laat kinderen in tijdschriften afbeeldingen zoeken en uitknippen van voorwerpen die beginnen met de letter W. Schrijf de woorden bij de afbeeldingen en laat eventueel de kinderen de woorden stempelen. De kinderen kunnen tekeningen maken of plaatjes uitknippen van woorden met een W. Vraag de kinderen van thuis voorwerpen mee te nemen die beginnen met de letter W. 4.2 Meerdere letters U kunt deze activiteit herhalen met andere letters en woorden uit het verhaal, zoals: Z zeilboot zeerover zwaardvis zeeleeuw Ik hoor vooraan de letter: z F Frank fles fris flauw Ik hoor vooraan de letter: f B brombeer boot bang bliksem Ik hoor vooraan de letter: b R regenpijp ruig raam rugzak Ik hoor vooraan de letter: r M meer monster mist maan Ik hoor vooraan de letter: m S schip schoorsteen sterk schatkaart Ik hoor vooraan de letter: s Woeste Willem Groep 1-2 Handleiding voor de leerkracht 8

9 V vlag vlieger vis varen Ik hoor vooraan de letter: v L landrot laken luisteren lek Ik hoor vooraan de letter: l 4.3 Digitaal letterboek Benodigheden: digitale camera digibord Kies een van de Woeste Willem-letters uit, bijvoorbeeld de B of de V. Letter B Verzamel met elkaar in de klas allerlei voorwerpen die beginnen met de letter b. Laat kinderen ook van thuis spullen meenemen. Ieder kind maakt een digitale foto van zijn of haar voorwerp. Door deze foto' s in een PowerPoint presentatie te verzamelen maakt u als het ware een digitaal letterboek. Met deze presentatie kunt u klassikaal werken als u een digitaal schoolbord heeft. Individueel of in kleine groepjes voor de computer is natuurlijk ook mogelijk. Bekijk het digitale letterboek met elkaar. Laat de kinderen de letter b spelen met hun lijf. Zet de kinderen kaarsrecht neer en maak allemaal een bolle buik. Begeleidt de bolle buik met de handen of stop allemaal een kussentje onder de trui. Zo hebben alle kinderen een echte bolle buik net zoals de letter b. Door de kinderen te fotograferen heeft u een mooie eerste dia als startpagina van het digitale letterboek b. Letter V Deze letter heeft een eenvoudige vorm, die makkelijke uit te beelden is. Schrijf de letter groot op een flap of op het bord en bespreek de vorm van de letter. Nodig de kinderen uit de letter V met hun handen uit te beelden. Hoe zou je de letter V nog meer kunnen uitbeelden? Nodig de kinderen uit om mee te denken. Bijvoorbeeld door met je voeten de letter V uit te beelden of laat de kinderen in tweetallen, liggend op de grond, de letter V vormen waarbij ieder kind een poot van de letter is en de twee hoofden elkaar onderaan raken. Natuurlijk maken de kinderen zich zo lang en smal mogelijk. Bespreek ook of de poten van de letter V van gelijke grootte moeten zijn en misschien moeten de combinaties van de kinderen ook dezelfde kleur kleren aanhebben. Maak hiervan met een digitale camera foto's waarbij u steeds een ander standpunt kiest. Vanuit vogelperspectief, vanaf de grond, enzovoort. Laat de letterfoto's zien op een digiboard of op de computer. 4.4 Letters voelen Benodigdheden macaroni, rijst, erwten, etc. Laat de kinderen op een stuk karton een van de letters groot opschrijven. Plak de letters vol met Woeste Willem Groep 1-2 Handleiding voor de leerkracht 9

10 macaroni, rijst, erwten of vergelijkbare materialen. Zo ontstaat een voelletter. Kunnen de kinderen met een blinddoek om de letters herkennen? 4.5 Meer suggesties Veel meer suggesties voor het werken met letters kunt u vinden op internet. Kijk eens op: op de boekenpagina voor de uitleg van het opzetten van een lettermuur Woeste Willem Groep 1-2 Handleiding voor de leerkracht 10

11 5. Verder werken in de klas Van de huishoek kan het huis gemaakt worden van Woeste Willem. Verzamel met de kinderen attributen zoals een hangmat, een reddingsvest, zwembandjes enz. Vergeet de piratenkleding niet! Richt met de kinderen een verteltafel in. Er zijn vingerpopjes van Woeste Willem in de handel! Laat van lego een huisje maken, zet er boompjes neer, maak een hangmat, denk aan het vlot, een schatkist, schelpen. Zo kunnen de kinderen het verhaal naspelen. Maak een schelpententoonstelling of een tentoonstelling van voorwerpen, die met de zee te maken hebben. Flessenpost. Schrijf een brief aan Woeste Willem en Frank. Stop deze brief in een fles. 6. ICT en multimedia U leest het verhaal meerdere keren voor. Nadat u het boek een paar keer heeft voorgelezen kunt u voor de afwisseling gebruik maken van andere hulpmiddelen om de aandacht van de kinderen vast te houden. Naast het voorlezen met behulp van een PowerPoint presentatie kunt u het digibord gebruiken om het verhaal op te presenteren met behulp van een filmpje. Als u via Google zoekt op Woeste Willem digitaal prentenboek kunt u diverse filmpjes van het boek vinden o.a. op: Op deze site vindt u onder thema Woeste Willem veel filmpjes over het boek, schat zoeken, liedjes over de zee, schepen en nog veel meer leuke verwerkingssuggesties. Het is zeker de moeite waarde om eens op deze site te kijken. Woeste Willem Groep 1-2 Handleiding voor de leerkracht 11

12 7. Verwerkingssuggesties: tekenen en knutselen In het prentenboek zitten volop elementen die een creatieve verwerking van het boek mogelijk maken: piraten, schepen, water, vlieger, telescoop, enz. Hieronder volgen een aantal suggesties: Maak een vlot van repen karton of ijslollystokjes, closetrollen, een satéprikker, kurk en een stukje stof of papier. Maak een piratenvlag van stof en verf. Je kunt er een doodshoofd op schilderen, maar een andere afbeelding kan net zo leuk zijn! Maak een schatkist. Gebruik de kleine theedoosjes van Pickwick of een sigarendoos en versier deze. Laat het versieren met klein, kosteloos materiaal en stukjes karton. Laat het over elkaar heen plakken. Denk ook aan kraaltjes en knopen. Bedek het doosje met gekreukt aluminiumfolie. Daarna goed wrijven zodat het reliëf duidelijk wordt. Maak prachtige kettingen van kraaltjes en rietjes. Met klei kunnen ook munten gemaakt worden en edelstenen. Daarna goud verven. Maak net als Woeste Willem en Frank een vlieger. Je kunt de vlieger vouwen en versieren. Als je papier in theewater dompelt, dan krijgt het een vergeeld uiterlijk. Scheur de randjes. Als het papier droog is kunnen de kinderen zelf een schatkaart maken. Maak met zwart karton en witte verf een piratenhoed Nog veel meer ideeën zijn te vinden op: op de boekenpagina bij projecten / piraten bij thema s / piraten Woeste Willem Groep 1-2 Handleiding voor de leerkracht 12

13 8. Afsluiting van het project 8.1 Presentatie voor de ouders De laatste week staat in het teken van de presentatie van de kinderen. Tijdens het project zijn de kinderen intensief met het prentenboek Woeste Willem bezig geweest. Naast afsluiting van dit project met de klas is het aan te bevelen de verschillende projecten van de Rode Draad met alle groepen af te sluiten. De kinderen kunnen aan elkaar laten zien waar ze de afgelopen tijd mee bezig zijn geweest. Dit heeft ook een leesbevorderend effect. Ouders kunnen uitgenodigd worden om te kijken naar voordrachten en werkstukjes die gemaakt zijn bij de verschillende projecten. De afsluiting van Rode Draad kan ook aanleiding zijn om een viering eens in de 'boekensfeer' te gieten. Op deze manier maakt u als school aan de ouders duidelijk dat plezier beleven aan boeken 'plezierig' serieus genomen wordt. 8.2 Voorlezen Lees het prentenboek nog eenmaal voor zodat ook de ouders het verhaal kennen. Betrek de kinderen zoveel mogelijk bij de vertelling. Uw voorbeeldgedrag zal ouders wellicht inspireren om thuis meer interactief voor te lezen. 8.3 Afsluiting Na het voorlezen kunt u het project op een van de volgende manieren afsluiten: Expositie De kinderen leiden de ouders rond langs de verschillende uitgestalde werkjes, het vlot, het digitale letterboek. Sluit de bijeenkomst af met het zingen van het Woeste Willem lied. Drama Lees het boek nog een keer voor en laat de kinderen het verhaal uitbeelden. Woeste Willem Groep 1-2 Handleiding voor de leerkracht 13

14 9. Versjes en gedichten Dit is het lied van Woeste Willem Op melodie van: De dronken zeeman Dit is het lied van Woeste Willem (3x) Wat doet hij het liefste? Hee, hoo, een zeelied zingen, samen met de zeemeerminnen Hee, hoo, een zeelied zingen, dat doe ik het liefste! Dit is het lied van Woeste Willem (3x) Wat doet hij het liefste? Hee, hoo, lekker varen over de wilde baren Hee, hoo, lekker varen, dat doe ik het liefste! Dit is het lied van Woeste Willem (3x) Wat doet hij het liefste? Hee, hoo, monsters vangen van die groene lange. Hee, hoo monsters vangen dat doe ik het liefste Dit is het lied van Woeste Willem (3x) Wat doet hij het liefste? Hee, hoo, schatten zoeken speuren in alle hoeken Hee, hoo, schatten zoeken dat doe ik het liefste! Dit is het lied van Woeste Willem (3x) Is hij dan nergens bang voor? Hee, hoo, 'k ben nergens bang voor Stoer hé. nergens bang voor Hee, hoo, 'k ben nergens bang voor 'k ben toch Woeste Willem Woeste Willem Groep 1-2 Handleiding voor de leerkracht 14

15 Kom, dan gaan we lekker zwemmen (3x) in 't heldere water. Hee, hoo, 'k moet je wat bekennen, ik kan echt niet zwemmen 'k zal daar nooit aan wennen ik ben bang in't water! Piraatje, Piraatje wat doe je vandaag? Piraatje, piraatje wat doe je vandaag? (melodie: Bakker, bakker wat doe je vandaag?) Piraatje, piraatje wat doe je vandaag? Schatten zoeken, schatten zoeken. Piraatje, piraatje wat doe je vandaag? Schatten zoeken dat doe ik zo graag! -boten kapen -vissen vangen -lekker luieren -schrik aanjagen Woeste Willem werkt hard! Woeste Willem (melodie van Opa Bakkebaard) Hier is Willem, Woeste Willem Woeste Willem is piraat Hij kan werken, heel hard werken Wil jij weten hoe dat gaat? Hij schrobt het dek, met een bezem, met een bezem* Hij schrobt het dek, zo schrobt hij het dek. *Hij zoekt een schat, met een schatkaart *Hij snijdt zijn brood, met een sabel *Hij hijst het zeil, met z n handen Woeste Willem Groep 1-2 Handleiding voor de leerkracht 15

16 Wij zijn piraten... Wij zijn piraten (melodie: vader Jacob) Wij zijn piraten, wij zijn piraten Van de zee, van de zee Wij zijn echte piraten, wij zijn echte piraten Doe je mee, doe je mee? Wij zijn piraten, wij zijn piraten, Schip ahoy, schip ahoy Wij zijn echte piraten, wij zijn echte piraten En niet bang, en niet bang. Wij zijn piraten, wij zijn piraten, Land in zicht, land in zicht Wij zijn echte piraten, wij zijn echte piraten Schatgraven, schatgraven! Woeste Willem Groep 1-2 Handleiding voor de leerkracht 16