Beste Beschikbare Technieken (BBT) voor beperking & behandeling van afvalwater van de sector organische bulkchemie

Transcriptie

1 Beste Beschikbare Technieken (BBT) voor beperking & behandeling van afvalwater van de sector organische bulkchemie

2

3 Beste Beschikbare Technieken (BBT) voor beperking & behandeling van afvalwater van de sector organische bulkchemie C. Polders, D. Huybrechts

4 Academia Press Gent Eekhout Gent Deze uitgave kwam tot stand in het kader van het project Vlaams kenniscentrum voor de Beste Beschikbare Technieken en bijhorend Energie en Milieu Informatie Systeem (BBT/EMIS) van het Vlaams Gewest. BBT/EMIS wordt begeleid door een stuurgroep met vertegenwoordigers van de Vlaamse minister van Leefmilieu, Energie, Natuur en Openbare werken, het departement Leefmilieu, Natuur en Energie (LNE), het departement Economie, Wetenschap en Innovatie (EWI) en IWT, OVAM, VLM, VMM, ZG. Hoewel al het mogelijke gedaan is om de accuraatheid van de studie te waarborgen, kunnen noch de auteurs, noch VITO, noch het Vlaams Gewest aansprakelijk gesteld worden voor eventuele nadelige gevolgen bij het gebruik van deze studie. Specifieke vermeldingen van procédés, merknamen, enz. moeten steeds beschouwd worden als voorbeelden en betekenen geen beoordeling of engagement. De gegevens uit deze studie zijn geactualiseerd tot maart De uitgaven van Academia Press worden verdeeld door: Wetenschappelijke Boekhandel J. STORY-SCIENTIA NV Sint-Kwintensberg Gent Tel. (09) Fax (09) Voor Nederland: Ef & Ef Eind BH Thorn Tel Fax C. Polders, D. Huybrechts Beste Beschikbare Technieken (BBT) voor beperking & behandeling van afvalwater van de sector organische bulkchemie Gent, Academia Press, 2008, xix +409 pp. Opmaak: proxess.be ISBN: Wettelijk Depot: D/2009/4804/217 Bestelnummer U1364 NUR 973 Voor verdere informatie, kan u terecht bij: BBT-kenniscentrum VITO Boeretang 200 B-2400 MOL Tel. 014/ Fax 014/ bbt@vito.be Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of vermenigvuldigd door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.

5 TEN GELEIDE TEN GELEIDE In opdracht van de Vlaamse Regering is bij de Vlaamse Instelling voor Technologisch Onderzoek (VITO) in 1995 een kenniscentrum voor Beste Beschikbare Technieken (BBT) opgericht. Dit BBT-kenniscentrum heeft als taak informatie over milieuvriendelijke technieken te verspreiden. De doelgroepen voor deze informatie zijn de bedrijfs- en milieuverantwoordelijken in bedrijven en de overheid. De uitgave van dit boek kadert binnen deze opdracht. Het BBT-kenniscentrum wordt samen met het zusterproject EMIS, het Energie en Milieu Informatiesysteem voor het Vlaamse Gewest ( begeleid door een stuurgroep met vertegenwoordigers van de Vlaamse minister van Leefmilieu, Energie, Natuur en Openbare werken, LNE (het departement Leefmilieu, Natuur en Energie), EWI (het departement Economie, Wetenschap en Innovatie), IWT (het Instituut voor de Aanmoediging van Innovatie door Wetenschap en Technologie in Vlaanderen), OVAM (de Openbare Vlaamse Afvalstoffenmaatschappij), VEA (het Vlaams Energieagentschap), VLM (de Vlaamse Landmaatschappij), VMM (de Vlaamse Milieumaatschappij) en ZG (het Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid). Milieuvriendelijke technieken zijn erop gericht de milieuschade die bedrijven veroorzaken te beperken. Het kunnen technieken zijn om afval te verwerken, bodem en grondwater te saneren, afgassen en afvalwater te behandelen (zuiveren), Veel vaker betreft het echter preventieve maatregelen die de uitstoot van vervuilende stoffen voorkomen en het energie-, grondstoffenen hulpstoffengebruik verminderen. Indien dergelijke technieken, in vergelijking met alle andere gelijkaardige technieken, het best scoren op milieugebied en indien ze bovendien betaalbaar zijn, dan spreken we over Beste Beschikbare Technieken (BBT). De vergunningsvoorwaarden die aan de bedrijven worden opgelegd, zijn in belangrijke mate gebaseerd op de Beste Beschikbare Technieken (BBT). Zo zijn de sectorale normen uit VLA- REM II vaak een weergave van de mate van milieubescherming die met de BBT haalbaar is. Het bepalen van de BBT is daarom niet alleen nuttig als bron van informatie voor de bedrijven, maar ook als referentie op basis waarvan de Vlaamse Overheid nieuwe vergunningsvoorwaarden kan afleiden. In bepaalde gevallen verleent de Vlaamse Overheid ook subsidies aan de bedrijven als zij investeren in BBT. Het BBT-kenniscentrum werkt BBT-studies uit voor een bedrijfstak of voor een groep van gelijkaardige activiteiten. Deze studies beschrijven de Beste Beschikbare Technieken (BBT) en geven bovendien de nodige achtergrondinformatie. De achtergrondinformatie laat de milieuambtenaren toe de dagelijkse bedrijfspraktijk beter aan te voelen en geeft de bedrijfs- en milieuverantwoordelijken aan wat de wetenschappelijke basis is voor de verschillende vergunningsvoorwaarden. De BBT worden getoetst aan de vergunningsvoorwaarden en aan de regels inzake ecologiepremie die in Vlaanderen van kracht zijn. Soms worden er aanbevelingen gedaan om de vergunningsvoorwaarden en de regels inzake ecologiepremie aan te passen. Het verleden heeft geleerd dat de Vlaamse Overheid de aanbevelingen vaak effectief gebruikt voor nieuwe milieuregelgeving en voor ecologiepremie. In afwachting hiervan moeten ze echter als nietbindend worden beschouwd. BBT-studies zijn het resultaat van een intensieve zoektocht in de literatuur, bezoeken aan bedrijven, samenwerking met experten in de sector, bevragingen van producenten en leveranciers, uitgebreide contacten met bedrijfs- en milieuverantwoordelijken en ambtenaren, etc. Het Vlaams BBT-Kenniscentrum i

6 TEN GELEIDE spreekt voor zich dat de geschetste Beste Beschikbare Technieken (BBT) overeenkomen met een momentopname en dat niet alle BBT nu en in de toekomst in deze studie opgenomen kunnen zijn. ii Vlaams BBT-Kenniscentrum

7 LEESWIJZER LEESWIJZER Hoofdstuk 1 Inleiding licht eerst het begrip Beste Beschikbare Technieken (BBT) en de invulling ervan in Vlaanderen toe en schetst vervolgens het algemene kader van de voorliggende BBT-studie. Ondermeer de doelstellingen, de inhoud, de begeleiding en de werkwijze van de BBT-studie worden verduidelijkt. Hoofdstuk 2 Omschrijving, afbakening, socio-economische & milieu-juridische situering van de sector omschrijft de sector organische bulkchemie en bakent de sector zo precies mogelijk af. Daarnaast wordt er dieper ingegaan op de belangrijkste socio-economische aspecten en milieu-juridische aspecten (althans voor emissie (lozing) van (bedrijfs)afvalwater) voor de sector organische bulkchemie. Hoofdstuk 3 Processen & milieu-impact beschrijft de processen in de sector organische bulkchemie en schetst de bijbehorende milieuimpact. De voorliggende BBT-studie bestudeert uitsluitend de emissies (lozingen) van afvalwater naar (in) het oppervlaktewater en naar (in) de riolering. Hoofdstuk 4 Beschikbare milieuvriendelijke technieken beschrijft de milieuvriendelijke technieken die in de sector organische bulkchemie geïmplementeerd zijn of geïmplementeerd kunnen worden om enerzijds de hoeveelheid en de verontreinigingsgraad van het afvalwater te beperken en anderzijds het afvalwater te behandelen (te zuiveren). Hoofdstuk 5 Selectie van de Beste Beschikbare Technieken (BBT) evalueert de milieuvriendelijke technieken die in hoofdstuk 4 beschreven zijn naar hun technische haalbaarheid, hun impact op het milieu (in zijn geheel) en hun economische haalbaarheid (kostenhaalbaarheid en -effectiviteit). De geselecteerde technieken worden beschouwd als de Beste Beschikbare Technieken voor de sector organische bulkchemie, haalbaar voor een gemiddeld bedrijf. Hoofdstuk 6 Aanbevelingen op basis van de Beste Beschikbare Technieken (BBT) geeft een overzicht van de BBT-gerelateerde emissieniveaus voor de sector organische bulkchemie. Een vertaling van de BBT-gerelateerde emissieniveaus naar sectorale lozingsvoorwaarden (normen) voor de sector organische bulkchemie in VLAREM II, bijlage wordt door het begeleidingscomité momenteel niet wenselijk geacht omwille van de diversiteit (heterogeniteit) van de sector organische bulkchemie, in termen van geproduceerde chemicaliën, en de sterke variaties in de emissies als gevolg hiervan. Bovendien zijn de bedrijven actief in de sector organische bulkchemie vaak ook actief in andere deelsectoren van de chemische industrie. De (vergunningsverlenende) overheid kan de BBT-gerelateerde emissieniveaus wel gebruiken bij het bepalen van bijzondere lozingsvoorwaarden (normen), waarbij rekening moet worden gehouden met de bedrijfsspecifieke omstandigheden. Daarnaast worden er aanbevelingen geformuleerd voor verder onderzoek. Vlaams BBT-Kenniscentrum iii

8

9 INHOUDSTAFEL INHOUDSTAFEL TEN GELEIDE LEESWIJZER SAMENVATTING SUMMARY i iii ix xv Hoofdstuk 1. INLEIDING Beste Beschikbare Technieken in Vlaanderen Definitie Beste Beschikbare Technieken als begrip in het Vlaamse milieubeleid Het Vlaams kenniscentrum voor Beste Beschikbare Technieken De BBT-studie Organische bulkchemie Doelstellingen van de studie Inhoud van de studie Begeleiding en werkwijze Hoofdstuk 2. OMSCHRIJVING, AFBAKENING, SOCIO-ECONOMISCHE & MILIEU-JURIDISCHE SITUERING VAN DE SECTOR Omschrijving & afbakening van de sector Indeling van de chemische sector Omschrijving en afbakening van de sector Socio-economische situering van de sector Aantal bedrijven in de chemische sector Tewerkstelling in de chemische sector Omzet in de chemische sector Uitvoer in de chemische sector Toegevoegde waarde in de chemische sector Investeringen in de chemische sector O&O-uitgaven in de chemische sector Milieu-juridische situering van de sector Milieuvergunningsvoorwaarden Overige Vlaamse regelgeving Europese regelgeving Hoofdstuk 3. PROCESSEN & MILIEU-IMPACT Indeling van de organische bulkchemicaliën Milieu-impact algemeen Processen Productie van koolwaterstoffen Vlaams BBT-Kenniscentrum v

10 INHOUDSTAFEL Productie van zuurstofhoudende componenten Productie van stikstofhoudende componenten Productie van gehalogeneerde verbindingen Productie van zwavelhoudende verbindingen en verbindingen van metalen en niet-metalen Afvalwaterproblematiek emissieniveaus behaald met de huidige technieken in de sector organische bulkchemie in Vlaanderen Hoofdstuk 4. BESCHIKBARE MILIEUVRIENDELIJKE TECHNIEKEN Algemene technieken Technieken voor de productie van lagere olefinen Technieken voor de productie van aromaten Technieken voor de productie van ethyleenoxide en ethyleenglycol Technieken voor de productie van formaldehyde Technieken voor de productie van 1,2-dichloorethaan en vinylchloride Milieuvriendelijke technieken in de sector organische bulkchemie in Vlaanderen Hoofdstuk 5. SELECTIE VAN DE BESTE BESCHIKBARE TECHNIEKEN (BBT) Evaluatie van de beschikbare milieuvriendelijke technieken BBT-conclusies Hoofdstuk 6. AANBEVELINGEN OP BASIS VAN DE BESTE BESCHIKBARE TECHNIEKEN (BBT) BBT-gerelateerde emissieniveaus Aanbevelingen voor verder onderzoek BIBLIOGRAFIE LIJST DER AFKORTINGEN BEGRIPPENLIJST BIJLAGEN OVERZICHT VAN DE BIJLAGEN Bijlage 1. MEDEWERKERS BBT-STUDIE Bijlage 2. OVERZICHT VAN ORGANISCHE BULKCHEMICALIËN UIT BREF LVOC vi Vlaams BBT-Kenniscentrum

11 INHOUDSTAFEL Bijlage 3. Bijlage 4A. Bijlage 4B. Bijlage 5. Bijlage 6. Bijlage 7. Bijlage 8. Bijlage 9. OVERZICHT VAN BEDRIJVEN ACTIEF IN SECTOR ORGANISCHE BULKCHEMIE IN VLAANDEREN BESPREKING VAN ANALYSERESULTATEN VAN (BEDRIJFS)AFVALWATER BIJ LOZING IN OPPERVLAKTEWATER BESPREKING VAN ANALYSERESULTATEN VAN (BEDRIJFS)AFVALWATER BIJ LOZING IN RIOLERING TECHNIEKEN VOOR (VOOR)ZUIVERING VAN (BEDRIJFS)AFVALWATER MET ZWARE METALEN OF TOXISCHE OF NIET BIOLOGISCH AFBREEKBARE ORGANISCHE VERBINDINGEN RELATIE TUSSEN BBT-GERELATEERD EMISSIENIVEAU EN EMISSIEGRENSWAARDE BESPREKING VAN VERWIJDERING VAN BIOCHEMISCH ZUURSTOFVERBRUIK (BZV) EN CHEMISCH ZUURSTOFVERBRUIK (CZV) UIT (BEDRIJFS)AFVALWATER BESPREKING VAN VERWIJDERING VAN STIKSTOF UIT (BEDRIJFS)AFVALWATER BESPREKING VAN VERWIJDERING VAN FOSFOR UIT (BEDRIJFS)AFVALWATER Bijlage 10. FINALE OPMERKINGEN Vlaams BBT-Kenniscentrum vii

12

13 SAMENVATTING SAMENVATTING Het BBT-kenniscentrum, opgericht in opdracht van de Vlaamse Regering bij de Vlaamse Instelling voor Technologisch Onderzoek (VITO), heeft als taak het verzamelen, het verwerken en het verspreiden van informatie over beschikbare milieuvriendelijke technieken. Tevens moet het BBT-kenniscentrum de Vlaamse Overheid adviseren bij het concreet maken van het begrip Beste Beschikbare Technieken (BBT). De voorliggende BBT-studie Beperking & behandeling van afvalwater van de sector organische bulkchemie, kortweg de BBT-studie Organische bulkchemie genoemd, bestudeert de emissies (lozingen) van afvalwater van de sector organische bulkchemie naar (in) het oppervlaktewater en naar (in) de riolering en selecteert de Beste Beschikbare Technieken (BBT) om enerzijds de hoeveelheid en de verontreinigingsgraad van het afvalwater te beperken en anderzijds het afvalwater te behandelen (zuiveren). De BBT-studie Organische bulkchemie geeft tevens een overzicht van de BBT-gerelateerde emissieniveaus voor de sector organische bulkchemie en aanbevelingen voor verder onderzoek. De BBT-studie Organische bulkchemie bestudeert enkel de emissie (lozing) van bedrijfsafvalwater, dit is alle afvalwater dat niet voldoet aan de bepalingen van huishoudelijk afvalwater en koelwater (zie art. 1 van VLAREM II). Organische chemicaliën zijn organisch-chemische basisproducten zoals: eenvoudige koolwaterstoffen (lineaire of cyclische, verzadigde of onverzadigde, alifatische of aromatische); zuurstofhoudende koolwaterstoffen, zoals alcoholen, aldehyden, ketonen, carbonzuren, esters, acetaten, ethers, peroxiden, epoxyharsen; zwavelhoudende koolwaterstoffen; stikstofhoudende koolwaterstoffen, zoals aminen, amiden, nitroso-, nitro- en nitraatverbindingen, nitrillen, cyanaten, isocyanaten; fosforhoudende koolwaterstoffen; halogeenhoudende koolwaterstoffen; organometaalverbindingen. Organische bulkchemicaliën worden (meestal) geproduceerd door middel van een continu proces. Andere typische kenmerken voor organische bulkchemicaliën zijn productievolume = meestal hoog, productnaam = chemische naam of formule, toegevoegde waarde = meestal laag en verkoopsargument = prijs. Kunststof-basisproducten (polymeren, kunstvezels, cellulosevezels), synthetisch rubber, kleurstoffen en pigmenten, tensio-actieve stoffen en tensiden, anorganische-chemische basisproducten, fosfaat-, stikstof- of kaliumhoudende meststoffen (enkelvoudige of samengestelde meststoffen), basisproducten voor gewasbescherming en biociden, farmaceutische basisproducten (die een chemisch of biologisch procédé gebruiken) en explosieven behoren niet tot de organische bulkchemicaliën. Op basis van een bevraging van bedrijven actief in de chemische sector in Vlaanderen en informatie van de betrokken sectororganisaties (nl. Essenscia en FEVIA) werden 29 bedrijven geïdentificeerd die organische bulkchemicaliën produceerden in Vlaanderen in de periode begin 2003-midden Voor een omschrijving (afbakening) en een socio-economische en milieu-juridische situering van de sector organische bulkchemie wordt verwezen naar hoofdstuk 2 van de studie. Vlaams BBT-Kenniscentrum ix

14 SAMENVATTING De emissies (lozingen) van afvalwater in de sector organische bulkchemie zijn terug te brengen tot een aantal belangrijke bronnen nl.: synthese (bv. gebruik van water als oplosmiddel); productscheiding en -raffinage (bv. spoelen, wassen van producten); emissiebestrijding (bv. behandeling van afgassen door middel van natte gaswasser); energievoorzieningen (bv. spuien van voedingswater uit ketels); maar ook: grondstoffenvoorziening en -bewerking (bv. overlopen van opslagtanks); productbehandeling en -opslag (bv. morsen tijden laden en lossen); infrastructuur (bv. gebruik van bluswater); beheersysteem (emissies ten gevolge van abnormale omstandigheden toe te schrijven aan een ontoereikend beheersysteem en het falen van operatoren om de procedures uit het beheersysteem op een adequate manier toe te passen). De aard van de waterverontreinigende stoffen (polluenten) is afhankelijk van de geproduceerde producten/het proces, echter verschillende waterverontreinigende stoffen zijn over het algemeen aanwezig in het afvalwater van de sector organische bulkchemie: bezinkbare en zwevende stoffen; oliën (en vetten) en andere organische stoffen; biologisch afbreekbare organische stoffen (gemeten aan de hand het biochemisch zuurstofverbruik (BZV)); moeilijk biologisch afbreekbare organische stoffen (= recalcitrante organische stoffen) (gemeten aan de hand van het chemisch zuurstofverbruik (CZV), organische koolstof, totaal (TOC), ); adsorbeerbare organische halogeenverbindingen (AOX); vluchtige organische stoffen (VOS); zware metalen door o.a. het gebruik van katalysatoren; stikstofhoudende componenten (ammonium, nitriet, nitraat) en fosforhoudende componenten; zuren en basen. Voor een beschrijving van de typische processen in de sector organische bulkchemie en de bijbehorende milieu-impact wordt verwezen naar hoofdstuk 3 van de studie. In hoofdstuk 4 worden de technieken die in de BREF LVOC (EIPPCB, 2003b) vermeld worden en die in de sector organische bulkchemie geïmplementeerd zijn of geïmplementeerd kunnen worden om enerzijds de hoeveelheid en de verontreinigingsgraad van het afvalwater te beperken en anderzijds het afvalwater te behandelen (te zuiveren), opgelijst en toegelicht. In hoofdstuk 5 worden de milieuvriendelijke technieken uit hoofdstuk 4 geëvalueerd naar hun technische haalbaarheid, milieuvoordeel en economische haalbaarheid, en wordt er aangegeven of de aangehaalde milieuvriendelijke technieken al of niet als Beste Beschikbare Technieken aanzien kunnen worden voor de sector organische bulkchemie. De milieuvriendelijke technieken die in de BREF LVOC als Beste Beschikbare Techniek weerhouden worden en/of gangbaar zijn in de sector organische bulkchemie in Vlaanderen, worden in de voorliggende BBT-studie steeds als Beste Beschikbare Techniek weerhouden. De milieuvriendelijke technieken die in de BREF LVOC als Beste Beschikbare Techniek weerhouden worden, worden in de voorliggende BBT-studie dus per definitie technisch, maar ook economisch haalbaar geacht. Ook worden zij geacht een positief globaal milieuvoordeel te hebben. x Vlaams BBT-Kenniscentrum

15 SAMENVATTING De milieuvriendelijke technieken die in de BREF LVOC niet (of niet altijd) als Beste Beschikbare Techniek weerhouden worden en niet gangbaar zijn in de sector organische bulkchemie in Vlaanderen, maar die mogelijks tot een verbetering van de kwaliteit van het effluent kunnen leiden, worden in het kader van de voorliggende BBT-studie geëvalueerd en al of niet als Beste Beschikbare Techniek weerhouden. Voor een volledig overzicht van de Beste Beschikbare Technieken wordt verwezen naar hoofdstuk 5 van de studie. Onderstaande tabel vat de BBT-gerelateerde emissieniveaus voor de sector organische bulkchemie samen. Tabel: BBT-gerelateerde emissieniveaus voor de lozing van (bedrijfs)afvalwater in oppervlaktewater en in riolering Parameter BBT-gerelateerd emissieniveau (Vlaanderen) (dagresultaat) Eenheid Enkel voor lozing van (bedrijfs)afvalwater in oppervlaktewater Biochemisch zuurstofverbruik (BZV) [mg O 2 /l] Zwevende stoffen (ZS) 60 [mg/l] Chemisch zuurstofverbruik (CZV) [mg O 2 /l] Stikstof, totaal 15 [mg N/l] Bij productie van stikstofhoudende koolwaterstoffen: Fosfor, totaal 2-5 uitgezonderd bij aanwezigheid van fosfor onder vorm van fosfieten [mg P/l] Voor lozing van (bedrijfs)afvalwater in oppervlaktewater en in riolering Adsorbeerbare organische halogeenverbindingen (AOX) 400 Bij productie van gehalogeneerde koolwaterstoffen/gebruik van gehalogeneerde koolwaterstoffen als grond- en hulpstoffen in proces: [µg Cl/l] Arseen, totaal / (< BMKN) (BMKN: a. 0,030) [mg As/l] Chroom, totaal / (< BMKN) (BMKN: a. 0,050) [mg Cr/l] Cyaniden, totaal / (< BMKN) (BMKN: a. < 0,05) [mg/l] uitgezonderd bij productie van citroenzuur IJzer totaal 3 [mg Fe/l] Koper, totaal / (< BMKN) (BMKN: a. 0,050) [mg Cu/l] Bij gebruik van koperhoudende grond- en hulpstoffen in proces: 0,2 Mangaan, totaal 0,4 [mg Mn/l] Benzeen, tolueen, ethylbenzeen en 5-35 [µg/l] xyleen, individueel (BTEX, individueel) Styreen 5 [µg/l] Nikkel, totaal 0,1 [mg Ni/l] Vlaams BBT-Kenniscentrum xi

16 SAMENVATTING Parameter Polycyclische aromatische koolwaterstoffen, 16 van EPA (PAK-16) a.: Absolute. j.: Jaargemiddelde. BMKN: Basismilieukwaliteitsnorm (VLAREM II, bijlage 2.3.1). BBT-gerelateerd emissieniveau (Vlaanderen) (dagresultaat) Bij katalytische dehydrogenatie/ stoomkraking: Bron: Vlaamse Instelling voor Technologisch Onderzoek (VITO) [ng/l] Eenheid Selenium, totaal 0,03 [mg Se/l] Zink, totaal 1 [mg Zn/l] Cadmium, totaal 0,005 [mg Cd/l] Kwik, totaal / (< BMKN)(BMKN (j.): 0,0005) [mg Hg/l] Trichloorbenzeen / (vermoedelijk < BMKN) (BMKN (j.): 0,4) [µg/l] Hexachloorbutadieen 0,2 [µg/l] Tin, totaal 0,1 [mg Sn/l] De BBT-gerelateerde emissieniveaus worden (voor een typisch bedrijf) haalbaar geacht met de Beste Beschikbare Technieken en zijn van toepassing op het (bedrijfs)afvalwater van alle installaties die zich inside fence van een chemisch bedrijf bevinden en waarvan de werking onlosmakelijk verbonden is met de productie van organische bulkchemicaliën (zoals daar zijn de installaties voor de opslag van grond- en hulpstoffen, tussenproducten en afgewerkte producten op de terreinen van het bedrijf, de vulcentra op de terreinen van het bedrijf, ). De huidige sectorale lozingsvoorwaarden (normen) die van toepassing zijn op de sector organische bulkchemie zijn verouderd en niet (altijd) meer in overeenstemming met de Beste Beschikbare Technieken. Een vertaling van de BBT-gerelateerde emissieniveaus naar sectorale lozingsvoorwaarden (normen) voor de sector organische bulkchemie in VLAREM II, bijlage wordt echter momenteel niet wenselijk geacht omwille van de diversiteit (heterogeniteit) van de sector organische bulkchemie, in termen van geproduceerde chemicaliën, en de sterke variaties in de emissies als gevolg hiervan. Bovendien zijn de bedrijven actief in de sector organische bulkchemie vaak ook actief in andere deelsectoren van de chemische industrie. De (vergunningsverlenende) overheid kan de BBT-gerelateerde emissieniveaus wel gebruiken bij het bepalen van bijzondere lozingsvoorwaarden (normen), waarbij rekening moet worden gehouden met de bedrijfsspecifieke omstandigheden bv. de productie van nieuwe producten (d.i. andere producten dan diegene vermeld in bijlage 3 van de studie), de aanwezigheid van activiteiten verschillend van de productie van organische bulkchemicaliën en hun invloed op het (bedrijfs)afvalwater (diens kwantiteit en diens kwaliteit), de aanwezigheid van recalcitrante stoffen in het (bedrijfs)afvalwater, de toepassing van doorgedreven waterbesparende maatregelen, en ook de eventuele link tussen verschillende parameters (zo kan de dosering van ijzerchloride (FeCl 3 ) voor de fysico-chemische verwijdering van fosfor, totaal een invloed hebben op de concentratie ijzer, totaal in het effluent). Voor gevaarlijke stoffen is het uitgangspunt van de Vlaamse Overheid een progressieve vermindering en het halen van de basismilieukwaliteitsnormen. Voor de meest gevaarlijke stoffen is het uitgangspunt van de Vlaamse Overheid het voorkomen en/of beëindigen van de verontreiniging. De Vlaamse Overheid acht bijgevolg voor een aantal (meest) gevaarlijke stoffen een xii Vlaams BBT-Kenniscentrum

17 SAMENVATTING lozingsvoorwaarde (norm) kleiner dan het BBT-gerelateerde emissieniveau wenselijk (op termijn). Omdat voor een aantal (meest) gevaarlijke stoffen de technische/de economische haalbaarheid van een strengere lozingsvoorwaarde (norm) momenteel niet kan worden aangetoond, dringt verder onderzoek naar milieuvriendelijke technieken en hun haalbaarheid zich op. Op basis van de resultaten van dit onderzoek kunnen in de toekomst mogelijk bijkomende milieuvriendelijke technieken als Beste Beschikbare Techniek geselecteerd worden en kan in de toekomst mogelijk het BBT-gerelateerde emissieniveau dalen. Voor een volledig overzicht van de aanbevelingen op basis van de Beste Beschikbare Technieken en een verdere verduidelijking van deze aanbevelingen wordt verwezen naar hoofdstuk 6 van de studie. De selectie van de Beste Beschikbare Technieken en de formulering van de aanbevelingen op basis van de Beste Beschikbare Technieken zijn het resultaat van een intensieve zoektocht in de literatuur, o.a. de BREF LVOC, bezoeken aan bedrijven, uitgebreide contacten met milieu- en bedrijfsverantwoordelijken en ambtenaren, Het spreekt voor zich dat de geschetste Beste Beschikbare Technieken overeenkomen met een momentopname en dat niet alle Beste Beschikbare Technieken nu en in de toekomst in deze studie opgenomen kunnen zijn. Het formeel overleg met de sector en de overheid gebeurde in een begeleidingscomité waarvan de samenstelling terug te vinden is in bijlage 1 van de studie. Vlaams BBT-Kenniscentrum xiii

18

19 SUMMARY SUMMARY The Centre for Best Available Techniques is founded by the Flemish Government and is hosted by the Flemish Institute for Technological Research (VITO). The BAT-centre collects, evaluates and distributes information on available environmentally friendly techniques. Moreover, it advises the Flemish authorities on how to translate this information into its environmental policy. Central in this translation is the concept BAT (Best Available Techniques). In this study, the discharges of waste water into surface water and into the public sewer system by the large volume organic chemical sector in Flanders are studied, and the Best Available Techniques (BAT) are determined to minimise the quantity and the degree of pollution of the waste water on the one hand and to treat the waste water on the other hand. Recommendations are given with respect to BAT-associated emission levels for the large volume organic chemical sector and with respect to further research. Only the discharges of industrial waste water, this is waste water that does not meet the definition of domestic waste water, nor the definition of cooling water (art. 1, VLAREM II), are studied. Organic chemicals are basic organic chemicals, such as: simple hydrocarbons (linear or cyclic, saturated or unsaturated, aliphatic or aromatic); oxygen-containing hydrocarbons such as alcohols, aldehydes, ketones, carboxylic acids, esters, acetates, ethers, peroxides, epoxy resins; sulphurous hydrocarbons; nitrogenous hydrocarbons such as amines, amides, nitrous compounds, nitro compounds or nitrate compounds, nitriles, cyanates, isocyanates; phosphorus-containing hydrocarbons; halogenic hydrocarbons; organometallic compounds. Organic bulk chemicals are (usually) produced using a continuously operated process. Other typical features for organic bulk chemicals are: a relatively high production volume; the product name is the chemical name or the formula; a relatively low added value; the sales argument is price. Basic plastic materials (polymers synthetic fibres and cellulose-based fibres), synthetic rubbers, dyes and pigments, surface-active agents and surfactants, basic inorganic chemicals, phosphorous-, nitrogen- or potassium-based fertilisers (simple or compound fertilisers), basic plant health products and biocides, basic pharmaceutical products and explosives are not considered as large volume organic chemicals. Based on an inquiry of companies active in the chemical industry in Flanders and based on information of the sector organisations concerned (i.e. Essenscia and FEVIA) 29 companies have been identified that produced bulk organic chemicals in Flanders from 2003 to mid For a socio-economic and an environmental-juridical description of the large volume organic chemical sector, reference is made to chapter 2 of the study. Possible sources of waste water in the large volume organic chemical sector include: synthesis (e.g. use of water as reactant solvent); Vlaams BBT-Kenniscentrum xv

20 SUMMARY product separation and refinement (e.g. washing of products); emission abatement (e.g. abatement of air emissions using a wet scrubber); energy/utilities (e.g. bleed on boiler feed water); but also: raw material supply and work-up (e.g. storage tank overflows); product storage and handling (e.g. spills during loading/unloading); infrastructure (e.g. use of fire-fighting water); management systems (emissions may occur from process upsets or incidents that are attributable to the inadequacies of management systems or the failure of operators to adhere to procedures). The nature of the pollutants in the waste water of the large volume organic chemical sector is very specific to the process, but several generic effluent characteristics are encountered in large volume organic chemical processes: settable and suspended solids; oil (grease) and other organic contaminants; biodegradable organics (typically as measured by BOD); recalcitrant organics that are not amenable to conventional biological degradation. (measured by chemical oxygen demand (COD), total organic carbon (TOC), ); adsorbable organic halogens (AOX); volatile organics; heavy metals, e.g. resulting from the use of catalysts; nitrogen-compounds (ammonium, nitrite, nitrate) and phosphor-compounds; acids/alkalines. For a description of the processes in the large volume organic chemical sector and their environmental impact, reference is made to chapter 3 of the study. In chapter 4 the techniques from the Reference Document on Best Available Techniques in the Large Volume Organic Chemical Industry (BREF LVOC) are listed and described. These techniques are implemented or can be implemented in the large volume organic chemical sector to minimise the quantity and the degree of pollution of the waste water on the one hand and to treat the waste water on the other hand. In chapter 5 the environmentally friendly techniques are evaluated according to their technical feasibility, their environmental benefit and their economic feasibility. It is indicated whether the mentioned environmentally friendly techniques can be considered as Best Available Techniques for the large volume organic chemical sector in Flanders. The environmentally friendly techniques that are considered as Best Available Techniques in the BREF LVOC and that are generally applied in the large volume organic chemical sector in Flanders, are selected as Best Available Techniques in this study. The environmentally friendly techniques that are considered as Best Available Techniques in the BREF LVOC are by definition considered to be technically and economically feasible in this study. They are also considered to have a global environmental benefit. The environmentally friendly techniques that are not (always) considered as Best Available Techniques in the BREF LVOC and that are not generally applied in the large volume organic chemical sector in Flanders, are evaluated and are case by case selected as Best Available Techniques in this study. xvi Vlaams BBT-Kenniscentrum

21 SUMMARY For an overview of all Best Available Techniques, reference is made to chapter 5 of the study. In the table below the BAT-associated emission levels for the large volume organic chemical sector in Flanders are summarized. Table: BAT-associated emission levels for discharge of industrial waste water into surface water and into public sewer system Parameter BAT-associated emission level (Flanders) (day result) Unit Only for discharge of industrial waste water into surface water Biochemical oxygen demand (BOD) [mg O 2 /l] Suspended solids 60 [mg/l] Chemical oxygen demand (COD) [mg O 2 /l] Nitrogen, total 15 production of nitrogenous hydrocarbons: Phosphorus, total 2-5, except if phosphorus is present in form of phosphites [mg N/l] [mg P/l] For discharge of industrial waste water into surface water and into public sewer system Adsorbable organic halogens (AOX) 400 [µg Cl/l] production of halogenic hydrocarbons/use of halogenic compounds as raw or auxiliary materials in process: Arsenic, total / (< BEQS) (BEQS: a ) [mg As/l] Chromium, total / (< BEQS) (BEQS: a ) [mg Cr/l] Cyanides, total / (< BEQS) (BEQS: a. < 0.05), except for [mg/l] production of citrique acid Iron, total 3 [mg Fe/l] Cupper, total / (< BEQS) (BEQS: a ) [mg Cu/l] use of raw or auxiliary materials containing cupper: 0.2 Manganese, total 0.4 [mg Mn/l] Benzene, toluene, ethylbenzene, xylene, 5-35 [µg/l] individual (BTEX, individual) Styrene 5 [µg/l] Nickel, total 0.1 [mg Ni/l] Polycyclic aromatic hydrocarbons, 16 of EPA (PAH-16) 1000 catalytic dehydrogenation/steam cracking: 5000 [ng/l] Selenium, total 0.03 [mg Se/l] Zinc, total 1 [mg Zn/l] Cadmium, total [mg Cd/l] Mercury, total / (< BEQS)(BEQS (y.): ) [mg Hg/l] Vlaams BBT-Kenniscentrum xvii

22 SUMMARY Parameter BAT-associated emission level (Flanders) (day result) Unit Trichlorobenzene / (most likely < BEQS)(BEQS (y.): 0.4) [µg/l] Hexachlorobutadiene 0.2 [µg/l] Tin, total 0.1 [mg Sn/l] a.: Absolute. y.: Yearly average. BEQS: Basic environmental quality standard for surface water (VLAREM II, Appendix 2.3.1). Source: Flemish Institute for Technological Research (VITO) The BAT-associated emission levels are considered to be feasible (for a typical company) with the application of the Best Available Techniques. The BAT-associated emission levels apply to the industrial waste water of all installations inside fence of the chemical company and of which the operation is inextricably bound up with the production of organic bulk chemicals (e.g. the installations for storage of raw materials, auxiliary materials, intermediary products and end products on site, the filling stations on site, ). The current sectoral emission limit values for the large volume organic chemical sector (VLAREM II, Appendix 5.3.2) are out of date and not in line with the Best Available Techniques any longer. A translation of the BAT-associated emission values to sectoral emission limit values for the large volume organic chemical sector is (currently) not considered desirable by the advisory committee of this study because of the heterogeneity of the large volume organic chemical sector, in term of products produced, and the large variations in emissions as a consequence of this. In addition the companies active in the large volume organic chemical sector are often active in other sub sectors of the chemical industry. The permitting authorities can however use the BAT-associated emission values when determining special environmental permit conditions (emission limit values). The company s specific circumstances e.g. the production of new products (i.e. products that are not mentioned in Annex 3 to the study), the presence of activities other than the production of organic bulk chemicals and their impact on the industrial waste water (its quantity and its quality), the presence of recalcitrant substances in the industrial waste water, the application of advanced water saving measures, and also the potential link between the different parameters (e.g. the dosage of FeCl 3 for the physicochemical reduction of phosphorus, total can have an impact on the concentration iron, total in the effluent) have to be taken into account. For dangerous substances the basic principle of the Flemish Government is a progressive reduction and the obtainment of the basic environmental quality standards. For most dangerous substances the basic principle of the Flemish Government is the prevention or the termination of the pollution. The Flemish Government judges an emission limit value lower than the BATassociated emission level to be desirable for a number of parameters (within a certain time). The technical and the economic feasibility of more stringent emission limit values can however not be proven at this moment for a number of (most) dangerous substances. Therefore additional research on additional environmentally friendly techniques and their feasibility is recommended by the BAT-centre. Based on the results of this research additional environmentally friendly techniques can be selected as Best Available Techniques and a more stringent BAT-associated emission level can be proposed for these substances. xviii Vlaams BBT-Kenniscentrum

23 SUMMARY For an overview of all the recommendations based on the Best Available Techniques and a more detailed discussion on these recommendations, reference is made to chapter 6 of the study. The selection of the Best Available Techniques and the formulation of the recommendations based on the Best Available Techniques are the results of an intensive search for literature, amongst others the BREF LVOC, company visits, extensive contacts with environmental and corporate responsibles and officials, It goes without saying that the selected Best Available Techniques are a snapshot and that not all Best Available Techniques now and in the future can be included in this study. The formal consultation of the sector and the Flemish authorities took place in an advisory committee. The members of the committee are included in annex 1 to the study. Vlaams BBT-Kenniscentrum xix

24

25 INLEIDING Hoofdstuk 1 INLEIDING In dit hoofdstuk lichten we eerst het begrip Beste Beschikbare Technieken (BBT) en de invulling ervan in Vlaanderen toe en schetsen we vervolgens het algemene kader van de voorliggende BBT-studie. We verduidelijken ondermeer de doelstellingen, de inhoud, de begeleiding en de werkwijze van de BBT-studie Beste Beschikbare Technieken in Vlaanderen Definitie Het begrip Beste Beschikbare Technieken, afgekort BBT, wordt in VLAREM I 1, artikel 1, 29, gedefinieerd als: het meest doeltreffende en geavanceerde ontwikkelingsstadium van de activiteiten en exploitatiemethoden, waarbij de praktische bruikbaarheid van speciale technieken om in beginsel het uitgangspunt voor de emissiegrenswaarden te vormen is aangetoond, met het doel emissies en effecten op het milieu in zijn geheel te voorkomen of, wanneer dat niet mogelijk blijkt algemeen te beperken; a) technieken : zowel de toegepaste technieken als de wijze waarop de installatie wordt ontworpen, gebouwd, onderhouden, geëxploiteerd en ontmanteld; b) beschikbare : op zodanige schaal ontwikkeld dat de technieken, kosten en baten in aanmerking genomen, economisch en technisch haalbaar in de industriële context kunnen worden toegepast, onafhankelijk van de vraag of die technieken al dan niet op het grondgebied van het Vlaamse Gewest worden toegepast of geproduceerd, mits ze voor de exploitant op redelijke voorwaarden toegankelijk zijn; c) beste : het meest doeltreffend voor het bereiken van een hoog algemeen niveau van bescherming van het milieu in zijn geheel. Deze definitie vormt het vertrekpunt om het begrip Beste Beschikbare Technieken concreet in te vullen voor de Vlaamse sector organische bulkchemie Beste Beschikbare Technieken als begrip in het Vlaamse milieubeleid Achtergrond Bijna elke menselijke activiteit (bv. industriële activiteit, landbouw, ) beïnvloedt op de één of andere manier het leefmilieu. Vaak is het niet mogelijk in te schatten hoe schadelijk die beïnvloeding is. Vanuit deze onzekerheid wordt geoordeeld dat iedere activiteit met maximale zorg moet worden uitgevoerd om het leefmilieu zo weinig mogelijk te belasten. Dit stemt overeen met het zogenaamde voorzorgsbeginsel. 1 VLAREM I: Besluit van de Vlaamse Regering van 6 februari 1991 houdende vaststelling van het Vlaams Reglement betreffende de milieuvergunning, herhaaldelijk gewijzigd. Vlaams BBT-Kenniscentrum 1

26 HOOFDSTUK 1 In haar milieubeleid gericht op het bedrijfsleven heeft de Vlaamse Overheid dit voorzorgsbeginsel vertaald naar de vraag om de Beste Beschikbare Technieken toe te passen. Deze vraag wordt als zodanig opgenomen in de algemene voorschriften van VLAREM II 2 (art ). Het toepassen van de BBT betekent in de eerste plaats dat iedere exploitant al wat technisch en economisch mogelijk is, moet doen om milieuschade te vermijden. Daarnaast wordt ook de naleving van de vergunningsvoorwaarden geacht overeen te stemmen met de verplichting om de BBT toe te passen. Ook in de meeste andere geïndustrialiseerde landen kan het BBT-principe worden teruggevonden in de milieuregelgeving, zij het soms met een andere klemtoon. Vergelijkbare begrippen zijn o.a.: BAT (Best Available Techniques), BATNEEC (Best Available Techniques Not Entailing Excessive Costs), de Duitse Stand der Technik, het Nederlandse ALARA -principe (As Low as Reasonably Achievable) en Beste Uitvoerbare Technieken. Binnen het Vlaamse milieubeleid wordt het begrip BBT in hoofdzaak gehanteerd als basis voor het vastleggen van vergunningsvoorwaarden. Dergelijke voorwaarden die aan inrichtingen in Vlaanderen worden opgelegd steunen op twee pijlers: de toepassing van de BBT; de resterende milieu-effecten mogen geen afbreuk doen aan de vooropgestelde milieukwaliteitsdoelstellingen. Ook de Europese IPPC Richtlijn (2008/01/EC) schrijft de lidstaten voor op deze twee pijlers te steunen bij het vastleggen van vergunningsvoorwaarden Concretisering van het begrip Om concreet inhoud te kunnen geven aan het begrip Beste Beschikbare Technieken, dient de algemene definitie van VLAREM I nader verduidelijkt te worden. Het BBT-kenniscentrum hanteert onderstaande invulling van de drie elementen. Beste betekent beste voor het milieu als geheel, waarbij het effect van de beschouwde techniek op de verschillende milieucompartimenten (afval, bodem en grondwater, lucht, (oppervlakte)water) wordt afgewogen; Beschikbare duidt op het feit dat het hier gaat over iets dat op de markt verkrijgbaar en redelijk in kostprijs is. Het zijn dus technieken die niet meer in een experimenteel stadium zijn, maar effectief hun waarde in de bedrijfspraktijk bewezen hebben. De kostprijs wordt redelijk geacht indien deze haalbaar is voor een gemiddeld bedrijf uit de beschouwde sector en niet buiten verhouding is tegenover het behaalde milieuresultaat; Technieken zijn technologieën en organisatorische maatregelen. Ze hebben zowel te maken met procesaanpassingen, het gebruik van minder vervuilende grondstoffen, end-of-pipe maatregelen, als met goede bedrijfspraktijken. Het is hierbij duidelijk dat wat voor het ene bedrijf een BBT is, dat niet voor een ander bedrijf hoeft te zijn. Toch heeft de ervaring in Vlaanderen en in andere regio s/landen aangetoond dat het mogelijk is algemene BBT-lijnen te trekken voor groepen van bedrijven die dezelfde processen gebruiken en/of gelijkaardige producten maken. Dergelijke sectorale BBT of BBT per bedrijfstak maken het voor de Vlaamse Overheid mogelijk sectorale milieuvoorwaarden vast te leggen. Hierbij zal de overheid doorgaans niet de BBT 2 VLAREM II: Besluit van de Vlaamse Regering houdende algemene en sectorale bepalingen inzake milieuhygiëne van 1 juni 1995, herhaaldelijk gewijzigd. 2 Vlaams BBT-Kenniscentrum

27 INLEIDING zelf opleggen, maar wel de milieuprestaties die met de BBT haalbaar zijn als norm beschouwen. Het concretiseren van BBT voor sectoren vormt tevens een nuttig referentiepunt bij het toekennen van steun bij milieuvriendelijke investeringen door de Vlaamse Overheid. De regeling ecologiepremie bepaalt dat bedrijven die milieu-inspanningen leveren die verdergaan dan de wettelijke vereisten kunnen genieten van een investeringssubsidie Het Vlaams kenniscentrum voor Beste Beschikbare Technieken Om de overheid te helpen bij het verzamelen en verspreiden van informatie over Beste Beschikbare Technieken en om haar te adviseren in verband met het BBT-gerelateerde vergunningenbeleid heeft VITO (Vlaamse Instelling voor Technologisch Onderzoek) op vraag van de Vlaamse Overheid een kenniscentrum voor Beste Beschikbare Technieken uitgebouwd. Dit BBT-kenniscentrum inventariseert informatie rond beschikbare milieuvriendelijke technieken, selecteert daaruit de Beste Beschikbare Technieken en vertaalt deze naar vergunningsvoorwaarden en ecologiepremie. De resultaten worden op een actieve wijze verspreid, zowel naar de overheid als naar het bedrijfsleven, onder meer via sectorrapporten, informatiesessies en het internet ( Het BBT-kenniscentrum wordt gefinancierd door het Vlaamse Gewest en begeleid door een stuurgroep met vertegenwoordigers van de Vlaamse minister van Leefmilieu, Energie, Natuur en Openbare werken, het departement Leefmilieu, Natuur en Energie (LNE), het departement Economie, Wetenschap en Innovatie (EWI), de administratie Wetenschap en Innovatie (AWI), het Instituut voor de Aanmoediging van Innovatie door Wetenschap en Technologie in Vlaanderen (IWT), de Openbare Vlaamse Afvalstoffenmaatschappij (OVAM), het Vlaams Energieagentschap (VEA), de Vlaamse Landmaatschappij (VLM), de Vlaamse Milieumaatschappij (VMM) en het Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid (AG) De BBT-studie Organische bulkchemie Doelstellingen van de studie De BBT-studie Beperking & behandeling van afvalwater van de sector organische bulkchemie, kortweg de BBT-studie Organische bulkchemie genoemd, bestudeert de emissies (lozingen) van afvalwater van de sector organische bulkchemie naar (in) het oppervlaktewater en naar (in) de riolering en selecteert de Beste Beschikbare Technieken (BBT) om enerzijds de hoeveelheid en de verontreinigingsgraad van het afvalwater te beperken en anderzijds het afvalwater te behandelen (zuiveren). De BBT-studie Organische bulkchemie geeft tenslotte een overzicht van de BBT-gerelateerde emissieniveaus voor de sector organische bulkchemie. Een vertaling van de BBT-gerelateerde emissieniveaus naar sectorale lozingsvoorwaarden (normen) voor de sector organische bulkchemie in VLAREM II, bijlage wordt door het begeleidingscomité momenteel niet wenselijk geacht omwille van de diversiteit (heterogeniteit) van de sector organische bulkchemie, in termen van geproduceerde chemicaliën, en de sterke variaties in de emissies als gevolg hiervan. Bovendien zijn de bedrijven actief in de sector organische bulkchemie vaak ook actief in andere deelsectoren van de chemische industrie. De (vergunningsverlenende) overheid kan de BBT-gerelateerde emissieniveaus wel gebruiken bij het bepalen van bijzondere lozingsvoorwaarden (normen), waarbij evenwel ook rekening moet worden gehouden met de Vlaams BBT-Kenniscentrum 3

28 HOOFDSTUK 1 bedrijfsspecifieke omstandigheden. Daarnaast worden er aanbevelingen geformuleerd voor verder onderzoek. 3 De BBT-studie Organische bulkchemie is geen klassieke BBT-studie in die zin dat niet alle milieu-aspecten van de sector in detail bekeken worden. Bij de invulling van de verschillende hoofdstukken (o.a. bij het in kaart brengen van de milieu-impact, de oplijsting van beschikbare milieuvriendelijke technieken, de selectie van de Beste Beschikbare Technieken en de aanbevelingen op basis van de Beste Beschikbare Technieken) wordt de aandacht toegespitst op afvalwater. Voor de andere milieu-aspecten wordt verwezen naar de BREF LVOC (EIPPCB, 2003b). De BBT-studie Organische bulkchemie bestudeert enkel de emissie (lozing) van bedrijfsafvalwater, dit is alle afvalwater dat niet voldoet aan de bepalingen van huishoudelijk afvalwater 4 en koelwater 5. Verontreinigd hemelwater 6 wordt beschouwd als zijnde bedrijfsafvalwater. Let wel volgens art wordt een mengsel van bedrijfsafvalwater met niet-verontreinigd hemelwater, koelwater, huishoudelijk afvalwater, dat via een niet-gescheiden rioleringsnet samen wordt geloosd en waarvan de verschillende deelstromen niet apart gecontroleerd kunnen worden, integraal beschouwd als bedrijfsafvalwater Inhoud van de studie In hoofdstuk 2 trachten we de sector die het onderwerp is van de BBT-studie Organische bulkchemie te omschrijven en zo precies mogelijk af te bakenen. Daarna gaan we dieper in op de belangrijkste socio-economische aspecten en milieu-juridische aspecten (althans voor emissie (lozing) van (bedrijfs)afvalwater) voor de sector organische bulkchemie. In hoofdstuk 3 beschrijven we de processen in de sector organische bulkchemie en schetsen we de bijbehorende milieu-impact. De BBT-studie Organische bulkchemie bestudeert uitsluitend de emissies (lozingen) van (bedrijfs)afvalwater naar (in) het oppervlaktewater en naar (in) de riolering. Op basis van de BREF LVOC (EIPPCB, 2003b) en andere bronnen uit de literatuur, aangevuld met gegevens van de sector, geven we in hoofdstuk 4 een overzicht van de beschikbare milieuvriendelijke technieken om enerzijds de hoeveelheid en de verontreinigingsgraad van het afvalwater van de sector organische bulkchemie te beperken en anderzijds het afvalwater van de sector organische bulkchemie te behandelen (zuiveren). 3 De oorspronkelijke doelstelling van de voorliggende BBT-studie was om een voorstel voor sectorale lozingsvoorwaarden (normen) (gebaseerd op de Beste Beschikbare Technieken (BBT)) te formuleren voor de sector organische bulkchemie. Tijdens de derde vergadering van het begeleidingscomité (02/10/2008) werd er door het begeleidingscomité geoordeeld dat een vertaling van de BBT-gerelateerde emissieniveaus naar sectorale lozingsvoorwaarden (normen) in VLAREM II, bijlage momenteel niet wenselijk is voor de sector organische bulkchemie. 4 Huishoudelijk afvalwater is afvalwater dat enkel bestaat uit het water afkomstig van: - normale huishoudelijke activiteiten; sanitaire installaties; keukens; het reinigen van gebouwen zoals woningen, kantoren, plaatsen waar groot- of kleinhandel wordt gedreven, zalen voor vertoningen, kazernen, kampeerterreinen, gevangenissen, onderwijsinrichtingen met of zonder internaat, klinieken, hospitalen en andere inrichtingen waar niet besmettelijke zieken opgenomen en verzorgd worden, zwembaden, hotels, restaurants, drankgelegenheden, kapsalons; afvalwater afkomstig van wassalons, waar de toestellen uitsluitend door het cliënteel zelf worden bediend. 5 Koelwater is water dat voor afkoeling wordt gebruikt en dat niet in aanraking is gekomen met af te koelen stoffen of andere verontreinigende stoffen. 6 Hemelwater is een verzamelnaam voor regen, sneeuw en hagel, met inbegrip van dooiwater. 4 Vlaams BBT-Kenniscentrum