Zorg voor jeugd en gezin kan beter!

Transcriptie

1 Bijlage 2 Zorg voor jeugd en gezin kan beter! Voorstel Pilot Buurtzorg Jong gemeente Tiel Buurtzorg Jong Buurtzorg Nederland Almelo November, 2013 Buurtzorg Jong: zorg voor jeugd en gezin kan beter, AdK, november

2 Buurtzorg Jong Samenvatting Zorg voor jeugd en gezin kan beter. De Raad voor Maatschappelijke Ontwikkeling stelt in haar advies dat gezinnen in het huidige systeem vaak niet de zorg ontvangen die zij nodig hebben. Het zorgaanbod is te zwaar en laat te lang op zich wachten. Gezinnen komen daardoor onnodig in complexe en gespecialiseerde vormen van hulpverlening terecht, vaak buiten hun eigen omgeving. ( Ontzorgen en normaliseren ; Naar een sterke eerstelijns jeugd-en gezinszorg, RMO, Den Haag, april 2012). Dat moet toch beter kunnen. Buurtzorg Nederland heeft vanuit haar succesvolle bedrijfsmodel een werkwijze ontwikkeld om kwetsbare gezinnen goed te kunnen helpen. De werkwijze van Buurtzorg Jong is gebaseerd op een paar principes: kleine, multidisciplinaire teams die zelfsturend zijn, brede en praktische ondersteuning thuis in het gezin, bekend zijn in de wijk, luisteren naar ouders en jeugd, vertrouwen op het vakmanschap en de eigen regie van professionals. Wij helpen het gezin om gebruik te maken van haar sociale netwerken en van de mogelijkheden die een buurt biedt door de gezinsleden in contact te brengen met mensen die iets voor hen kunnen betekenen. Die mensen ondersteunen we zodat ze de goede dingen kunnen doen en het langer volhouden. Deze manier van werken maakt het mogelijk om daadwerkelijk oplossingen te kunnen bieden voor problemen zodat een gezin weer zo snel mogelijk zorgonafhankelijk is. Dat leidt tot betere en goedkopere zorg voor jeugd en gezin. Het vergt wel een andere manier van denken, doen en organiseren. 1. Eerstelijns hulp voor gezinnen Buurtzorg Jong helpt gezinnen die problemen ervaren of die risico lopen om in problematische situaties terecht te komen. Als er problemen zijn in een gezin, kan het moeilijk worden voor ouders om een goede basis te bieden voor hun kinderen. Soms zijn er veel problemen tegelijk die elkaar versterken. Het kan gaan om (een combinatie van) problemen als gevolg van ziekte in het gezin, onzekerheid/onwetendheid over verzorgen en opvoeden, laagopgeleide ouder(s), financiën, armoede, huisvesting, tienermoeder zijn, problemen op school, opleiding of werk, ouders met een psychiatrische stoornis, ontwikkelings-en gedragsproblemen van kinderen, taalproblemen, culturele problemen, geïsoleerd zijn. Over het algemeen hebben kwetsbare gezinnen gemeen dat er grote zorgen zijn over de kinderen, dat de regie en structuur (nagenoeg) ontbreekt en dat er werken inkomen gerelateerde problemen zijn. Niet zelden veroorzaakt het ene probleem een volgend probleem zodat het steeds moeilijker wordt om eruit te komen. Hierdoor zijn de gezinnen kwetsbaar. Buurtzorg Jong kan door haar werkwijze, organisatievorm en haar laagdrempelige aanwezigheid in de wijk veel betekenen voor deze gezinnen. Wij kunnen brede opvoedingsondersteuning geven en op vele terreinen praktische hulp thuis bieden. Het gezin en haar omgeving staan bij ons centraal en de veiligheid van kinderen voorop. Wij bouwen eerst aan een wederzijds vertrouwen met de gezinsleden, dat is bij ons altijd de sleutel voor goede hulp. Buurtzorg Jong: zorg voor jeugd en gezin kan beter, AdK, november

3 2. Een multidisciplinair, zelfsturend team op maat dat efficiënt ondersteund wordt Buurtzorg Jong onderscheidt zich door haar multidisciplinaire en zelfsturende teams op maat die vanuit één organisatie werken. De teams zijn verankerd in de wijk. De ondersteuning van de teams is zeer efficiënt en staat geheel ten dienste van het primaire proces. Op maat in de wijk Omdat de problemen, vraagstukken én kansen in wijken niet overal hetzelfde zijn, worden de teams specifiek op maat voor de wijk samengesteld, zowel naar grootte als naar expertise. In een team is altijd de combinatie aanwezig van opvoedingsondersteuning, praktische hulp thuis, sociaal maatschappelijke en brede hulpverlening, financiële hulpverlening en opbouwwerk. Teamleden hebben daarnaast capaciteiten voor een collectieve aanpak van problemen in de wijk. Wij zijn lokaal veranderd in de wijk, wij kennen de wijk en zorgen ervoor dat de bewoners ons kennen. Multidisciplinair De teams van Buurtzorg Jong zijn multidisciplinair samengesteld. Wij werken met HBO opgeleide, vakbekwame professionals die generalist zijn. Het zijn doeners die aanpakken en zien wat er moet gebeuren. Professionals die passen in een team van Buurtzorg Jong zijn onder meer jeugdwijkverpleegkundigen, maatschappelijk werkers, pedagogen, ambulant begeleiders, sociaal psychiatrisch verpleegkundigen en jeugdzorgwerkers. Indien nodig worden gespecialiseerde professionals uit de wijk, uit de tweede lijn of uit de jeugdbescherming per situatie geraadpleegd en/of ingezet. Zelfsturend Professionals van Buurtzorg Jong werken in een zelfsturend team. Er zijn geen managers en coördinatoren. Het team handelt vanuit haar eigen professionaliteit en verantwoordelijkheid. Hierdoor kunnen we doen wat nodig is en zijn niet het aanbod, de producten, of de (bedrijfs)doelen van een organisatie de uitgangspunten van oplossingen in een gezin. Ook de regelgeving rondom indicaties en financiën, de taakopvatting van individuele professionals en privacyreglementen werken doorgaans belemmerend op het vinden van de goede oplossingen. Vanuit de principes van zelfsturing bepalen professionals van Buurtzorg Jong zelf, samen met hun gezinnen, de prioriteiten. Een team van Buurtzorg Jong heeft geen last van bureaucratie, trage communicatie en afstemmingsvraagstukken zoals veel andere multidisciplinaire teams. Gezinnen, huisartsen, scholen, andere hulpverleners in de wijk en gemeenten hebben te maken met een klein vast team dat persoonlijk en direct bereikbaar is, zelf verantwoordelijk is en snel kan handelen. Ondersteuning van het team Buurtzorg Jong maakt gebruik van de efficiënte BackOffice en de slimme ICT ondersteuning van Buurtzorg. De medewerkers zijn zo weinig mogelijk belast met administratieve werkzaamheden. Dat bespaart veel tijd. Het team van Buurtzorg Jong wordt ondersteund door een coach die, als dat nodig is, kan meedenken over problemen die worden ervaren bij het uitvoeren van het werk. Buurtzorg Jong: zorg voor jeugd en gezin kan beter, AdK, november

4 3. Eén gezin, één plan, één team, één vertrouwde hulpverlener en één werkwijze Bij Buurtzorg Jong zijn alle condities aanwezig om vanuit één team met één vaste begeleider volgens één plan én vanuit één werkwijze te werken. Het team heeft daarvoor alle randvoorwaarden zoals één integrale intake (op alle levensdomeinen), één dossier, één ICT systeem, één registratie, één werkwijze voor alle disciplines tot haar beschikking. Een gezin heeft bij ons een eigen hulpverlener die zoveel mogelijk alles zelf aanpakt. Zij werkt altijd thuis in het gezin, in de buurt, op de (voor)scholen en op de sportverenigingen. Deze hulpverlener voor het gezin zoekt samen met het gezin naar oplossingen die passen binnen de mogelijkheden. Zij is de contactpersoon voor het gezin naar de woningbouwvereniging, gemeentelijk diensten zoals de sociale dienst of leerplicht, scholen, welzijn-en vrijwilligersorganisaties, hulpverleners uit de tweede lijn, jeugdzorg, gezinsvoogd. Als het nodig is, gaat zij mee naar instanties of organiseert ze een vrijwilliger die het gezin op een aantal fronten kan helpen. De vaste hulpverlener maakt gebruik van de expertise in het team. Op deze wijze kan vanuit één team brede hulp worden verleend. Dit voorkomt de complexiteit van meerdere intakes en formulieren en van samenwerkings-en afstemmingsproblemen die ontstaan als gezinnen met meerdere organisaties en hulpverleners te maken krijgen. (Uit een onderzoek van de gemeente Woerden, blijkt dat gemiddeld 13 organisaties en een veelvoud aan hulpverleners waren betrokken bij multiproblemgezinnen. Dat leidt o.a. tot transactiekosten die maar liefst 30% van de totale kosten van de hulpverlening bedragen, Rapportage kwetsbare gezinnen Woerden, Stade, ) 4. Zelfstandigheid van het gezin bevorderen door formele- en informele zorg te verbinden Buurtzorg Jong is erop gericht om een gezin zo snel en compleet mogelijk te helpen zodat het zelfstandig verder kan. Het team zoekt naar wat de leden van het gezin zelf kunnen. Dat is vaak meer dan menig hulpverlener denkt. Over het algemeen wil een gezin zelf de regie hebben en meepraten over de beste aanpak. Als men bij die regie hulp krijgt vanuit de naaste omgeving, vergroot dat de zelfstandigheid. Het team van Buurtzorg Jong is daarom altijd op zoek naar mensen die iets kunnen betekenen voor een gezin. We doen dat praktisch door contact te leggen in de buurt met naaste bewoners en met andere ouders op school of in de omgeving. We vragen gewoon of men iets kan en wil doen voor het gezin. We gaan ook op zoek naar vrijwilligers om hen (al dan niet tijdelijk) te koppelen aan het gezin. We ondersteunen de mantelzorgers, vrijwilligers en andere mensen die het gezin helpen zodat zij de goede dingen kunnen doen en het langer vol kunnen houden. Daarbij is wederkerigheid heel belangrijk: ook in een problematische- of achterstandssituatie kunnen gezinsleden iets voor anderen of voor bij voorbeeld een school iets betekenen. Dit draagt bij aan hun eigenwaarde die in probleemsituaties vaak maar beperkt wordt ervaren. Soms gaat het vergroten van de zelfstandigheid van een gezin ook over het leren accepteren en het leren omgaan met beperkingen. We laten een gezin pas los als het weer zelf verder kan. Loslaten betekent soms ook dat we een vinger aan de pols blijven houden door er af en toe langs te gaan. De aanpak van Buurtzorg Jong is gericht op zorgonafhankelijkheid en leidt tot duurzame oplossingen. 5. Zorgen voor de veiligheid van kinderen Risicogroepen en zorgmijdend gedrag worden vroegtijdig gesignaleerd en benaderd via een outreachende, laagdrempelige en vertrouwenwekkende werkwijze. De veiligheid van het kind staat daarbij voorop. De vaste begeleider van het gezin moet door het contact met het gezin goed in staat zijn om in te schatten of kinderen een veilig thuis en/of omgeving hebben. Bij vermoedens van een onveilige situatie, zal altijd contact worden opgenomen met de huisarts, de school om na te gaan of de zorgen gedeeld worden. Buurtzorg Jong: zorg voor jeugd en gezin kan beter, AdK, november

5 Daarnaast wordt door Buurtzorg Jong een methodiek gebruikt om de risico s op kindermishandeling in te schatten: CARE-NL. Als blijkt dat er zorgen zijn over de veiligheid van kinderen dan worden deze in eerste instantie altijd eerst met de ouders en zo nodig met Bureau Jeugdzorg gedeeld. Als ouders de situatie kunnen en willen verbeteren dan kan indien nodig een veiligheidsplan worden opgesteld. De mate van onveiligheid, de wil en de competenties van ouders en hun netwerk om mee te werken aan het opheffen van de onveiligheid en de ondersteuningsmogelijkheden van het team bepalen of na overleg met Bureau Jeugdzorg extra hulp (jeugdzorg) wordt toegevoegd aan het aanbod van het team dan wel wettelijke maatregelen noodzakelijk zijn. Bij inzet van andere hulp is deze altijd aanvullend op de laagdrempelige hulp die het Buurtzorg Jong team aanbiedt. De vertrouwde gezinsbegeleider blijft gedurende de hele periode het aanspreekpunt van het gezin voor de aanbieder van aanvullende hulp. In crisissituaties wordt altijd een aanmelding gedaan bij het crisismeldpunt van Bureau Jeugdzorg of bij het Meldpunt Bijzondere Zorg (MBZ). De gezinsbegeleider zorgt dan zo snel mogelijk voor de juiste informatie en een goede overdracht. Het Buurtzorg Jong team wordt aangesloten op de Verwijsindex, een applicatie waarin gesignaleerd wordt dat er zorgen zijn over een gezin. 6. Helpen zonder indicatiestelling Buurtzorg Jong adviseert om, vooruitlopend op de transities, zonder indicatiestelling te werken. We kunnen dan sneller starten en vooral datgene doen wat nodig is. De eigen hulpverlener en het gezin, zo nodig met de huisarts en de school en mogelijk anderen, bepalen met elkaar welke hulp nodig is en hoelang deze nodig is. Uiteraard zal het team dat regelmatig kritisch evalueren en indien nodig bijstellen. 7. Huisartsen Huisartsen zijn voor Buurtzorg Jong belangrijke partners. Buurtzorg Jong werkt net als de Buurtzorg teams in de thuiszorg nauw samen met de huisartsen. In veel situaties zullen huisartsen het eerst geconfronteerd worden met gezinnen of leden van het gezin waarmee het niet goed gaat. Buurtzorg Jong zorgt dan voor snelle inzet en terugkoppeling naar de huisarts. 8. Centrum voor Jeugd en Gezin (CJG) en de (voor)scholen. Het Buurtzorg Jong team is onderdeel van het CJG. De preventieve en adviserende taken van het CJG zijn goed belegd bij de JGZ en het welzijnswerk. Het wordt ingewikkelder als er zwaardere hulpverlening ingezet moet worden. CJG kernpartners en ketenpartners van het CJG willen dan vaak allemaal betrokken zijn zodat een gezin per definitie met meerdere instanties en meerdere hulpverleners te maken heeft. Buurtzorg Jong kan juist als onafhankelijke partij vanuit één organisatie, vanuit één team en vanuit één hulpverlener brede en praktische hulp bieden. Op deze wijze voorkomen we de coördinatie- en afstemmingsproblemen die vaak ontstaan als hulpverlening vanuit meerdere organisaties c.q. CJG partners plaats vindt. Dat scheelt veel tijd, administratieve rompslomp en vooral frustraties bij gezinnen en hulpverleners. Deze onafhankelijkheid is er ook als er specialistische hulpverlening nodig is. We kunnen dan de meest geschikte hulp inzetten die past bij het gezin of de jongere en zijn niet gebonden aan een specifieke organisaties. In veel gevallen zal ook de (voor)school betrokken worden bij de hulpverlening in een gezin. Indien nodig wordt een kind op school geobserveerd en/of wordt met de leerkracht en de ouders gezamenlijk overlegd over de aanpak. Met de (voor)scholen maken wij per gezin afspraken die gericht zijn op het elkaar aanvullen. Buurtzorg Jong: zorg voor jeugd en gezin kan beter, AdK, november

6 9. Een sterke en verlengde eerste lijn Door de snelle, flexibele, doelgerichte en concrete aanpak zorgt Buurtzorg Jong voor een sterke en verlengde eerste lijn. Een laagdrempelige en effectieve eerste lijn voorkomt onnodige specialistische en duurdere zorg in de tweede lijn. (Het aantal jeugdzorgindicaties stijgt jaarlijks met 19%, RMO, 2012) Buurtzorg Jong sluit enerzijds aan op de basisvoorzieningen in Tiel zoals huisartsen en de JGZ en anderzijds op de specialistische jeugdzorg vanuit de tweede lijn Direct en persoonlijk bereikbaar: 06 Teamleden van Buurtzorg Jong zijn direct en persoonlijk bereikbaar. Gezinnen kunnen zelf om hulp vragen. Professionals zoals huisartsen, verloskundigen en de JGZ kunnen ons makkelijk bereiken om hun zorgen te bespreken. Ook kunnen er signalen komen vanuit de kinderopvang, scholen, politie, buren, wijkbewoners of vanuit de veilige wijkteams, de woningcorporaties, het WMO-loket, schuldhulpverlening, leerplicht, de Jeugdpreventienetwerken, Meldpunt Bijzondere Zorg, etc. Indien een beroep gedaan wordt op het team, gaan we er op af (indien gewenst ook s avonds en in het weekend) en zullen we in principe altijd helpen. Als dat niet mogelijk is, wordt er passende hulp geregeld. 11. Rapportage en verantwoording Buurtzorg en Buurtzorg Jong gebruiken het Omahasysteem voor het inzichtelijk en transparant maken van de kwaliteit van de zorg, als hulpmiddel voor kwaliteitsverbetering en als basis voor het werken met een dynamisch gezinsdossier (1plan). Daarnaast kan het systeem ook gebruikt worden voor onderzoek rond zorginhoud en effecten van de zorg. Het voordeel van het Omahasysteem is in de eerste plaats de gemeenschappelijke taal zodat medewerkers van Buurtzorg Jong gezamenlijk een gezin kunnen begeleiden omdat zij weten wat de ander bedoelt. In de tweede plaats biedt het in kaart brengen en plannen van de zorg / begeleiding zowel een uitgangspunt voor effectmeting als om interventies af te stemmen op de problemen. Tenslotte krijgen de gezinsleden zelf ook een beter inzicht in de problemen en vinden daardoor aanknopingspunten om zelf actief te worden. De meeste activiteiten van Buurtzorg en Buurtzorg Jong zijn er op gericht om gezinsleden en gezinnen zo zelfstandig en autonoom mogelijk te maken. Dit proces van verzelfstandiging wordt duidelijk zichtbaar door te werken met het Omaha systeem. Het Omaha systeem wordt ook gebruikt door de thuiszorgteams van Buurtzorg en de teams van Buurtdiensten. Hierdoor kunnen de verschillende teams snel en efficiënt samenwerken. 12. Buurtzorg Jong is goedkoper Net als bij Buurtzorg is de zorg van Buurtzorg Jong goedkoper. Op de eerste plaats werkt het team altijd aan het versterken van de eigen mogelijkheden van het gezin en het netwerk om haar heen. We ondersteunen de mensen om het gezin heen. Dat maakt dat de oplossingen duurzaam zijn en er minder professionele inzet nodig is. Buurtzorg Jong biedt brede en integrale hulp. Een gezin gaat niet van de ene naar de andere organisatie. Het gezin is eerder zelfstandig en komt minder snel bij de duurdere specialistische voorzieningen terecht. Buurtzorg Jong werkt zonder managementlagen en dure gebouwen. Buurtzorg Jong maakt gebruik van de ondersteuning van Buurtzorg Nederland en heeft mede daardoor een lage overhead. Tenslotte is Buurtzorg Nederland een onafhankelijke stichting zonder winstoogmerk. Buurtzorg Jong: zorg voor jeugd en gezin kan beter, AdK, november

7 13. De gewenste resultaten van de pilot Buurtzorg Jong in Tiel De werkwijze van Buurtzorg Jong levert op: 1. Tevreden gezinnen die zo zelfstandig mogelijk verder kunnen 2. Tevreden en daadkrachtige professionals in het team 3. In de wijk zijn de samenwerkingspartners tevreden over Buurtzorg Jong 4. Integrale en brede aanpak vanuit één team en één organisatie en elk gezin één vertrouwde hulpverlener 5. Sterke nadruk op het bevorderen van eigen regie en zorgonafhankelijkheid 6. Een sterke en verlengde eerste lijn, minder gespecialiseerde hulpverlening nodig 7. Een doelmatige en kostenefficiënte werkwijze: - de gemeente krijgt inzicht in de problematiek, oplossingen en de effecten van de interventies, de doorlooptijd van de hulpverlening en de daarmee gepaard gaande kosten - de gemeente krijgt inzicht in de meest optimale samenstelling (kwantiteit en kwaliteit) van het team voor het betreffende gebied - er is minder instroom in de tweede lijn - er wordt minder tijd besteed aan afstemmen, overleggen, casuïstiekbesprekingen - de gemeente ontvangt éénduidige verslaglegging, verantwoording en beleidsinformatie 8. Buurtzorg Jong heeft een sterke binding met huisartsen en teams van Buurtzorg in de thuiszorg en levert daarmee een belangrijke bijdrage aan de maatschappelijke gezondheidszorg en de cohesie in de wijken. 14. Evalueren en bijstellen De tevredenheid van cliënten van Buurtzorg Jong wordt structureel door middel van een vragenlijst door Buurtzorg geëvalueerd. Medewerkers van Buurtzorg doen jaarlijks mee aan de tevredenheidmeting van Effecttory. Gedurende het eerste jaar vinden elk kwartaal voortgangsgesprekken plaats met de gemeente om tijdig eventuele knelpunten te signaleren en bij te stellen. Elk half jaar is er een schriftelijk verslag met een overzicht van de behaalde resultaten Bij vragen tussentijds wordt er contact opgenomen met de CJG coördinator/beleidsadviseur van de gemeente De procesregie vanuit de gemeente Tiel bij niet-zelfredzame groepen met complexe en/of multi problematieken in situaties dat de hulpverlening stagneert of de veiligheid van het kind in gevaar is wordt dicht bij het gebiedsteam georganiseerd, zodat deze te allen tijde beschikbaar is voor het team en het primaire proces kan versterken. 15. Communicatie Een goede communicatie binnen de gemeente over het nieuwe team en de andere aanpak is belangrijk. Ouders en jeugd moeten het team goed kunnen vinden en weten wat het team voor ze kan betekenen. Dat geldt ook zeker voor de huisartsen, scholen, sportverenigingen en instanties die zich bezig houden met jeugd. Zowel de gemeente als het team van Buurtzorg Jong zelf hebben een rol bij de communicatie binnen de gemeente. De communicatie die het best door de gemeente opgepakt kan worden dient gericht te zijn op het informeren dat: de gemeente een vernieuwende aanpak wil voor jeugd en gezin die aansluit bij de nieuwe eisen die worden gesteld op basis van de transities en de herziene Jeugdwet Buurtzorg Jong deze aanpak al met succes in de praktijk brengt samenwerking met anderen wordt nagestreefd om zo goed mogelijk gezinnen die dat nodig hebben te kunnen helpen Buurtzorg Jong: zorg voor jeugd en gezin kan beter, AdK, november

8 duidelijk wordt wat de nieuwe aanpak inhoudt en hoe het team van Buurtzorg Jong is te bereiken De gemeente Tiel informeert persoonlijk de partijen waarop de pilot direct van invloed is. Daarnaast plaatst de gemeente op de gemeentepagina haar besluit ter informatie. Na de start van het team kan op de gemeentepagina een interview met de teamleden en een foto van het team worden opgenomen. Zodra het team gestart is zal zij in de eerste weken kennismaken met alle professionals, scholen, kinderopvang, instanties, vrijwilligersorganisaties en andere betrokkenen in de wijk. Daarbij maakt het team duidelijk hoe zij te bereiken is en wat zij kan betekenen voor de jeugd en de gezinnen. Tot slot Buurtzorg Jong wordt in het advies van de RMO als goed voorbeeld genoemd van ontzorgen en normaliseren Volgens de RMO is de inzet van het team gericht op directe en praktische ondersteuning, van het op orde brengen van het gewone leven en wordt de versnippering van de jeugdzorg tegen gegaan. Annemiek de Klein Buurtzorg Jong Buurtzorg Nederland November 2013 Buurtzorg Jong: zorg voor jeugd en gezin kan beter, AdK, november