RIASS wapen tegen incursions

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "RIASS wapen tegen incursions"

Transcriptie

1 vereniging van nederlandse verkeersvliegers december Droomtoestel? RIASS wapen tegen incursions Talk to me, goose

2 Mind your step, mind your step, mind your step Overstappen naar een andere hypotheek doe je niet zomaar. VLIEG Hypotheken: Geen mooie praatjes, het gaat om visie! VLIEG Hypotheken Amstelveen is het bureau voor luchtvaart en academici wanneer het gaat om persoonlijk advies. Met als leidraad onze visie, helpen onze onafhankelijke adviseurs u graag bij het vinden van een geschikte hypotheek. Uiteraard geheel op één lijn met de mogelijkheden die de toekomst voor u in huis heeft. Onze visie is al drieendertig jaar succesvol en vormt de drijvende kracht bij het maken van een weloverwogen financiële keuze, waar u mee verder kunt. VLIEG Hypotheken, uw thuishaven voor een betaalbare toekomst. Bel voor een afspraak met Peter Jellema of een van de andere adviseurs (020) , VLIEG Hypotheken, Amsterdamseweg 490, 1181 BW Amstelveen Beëdigde Adviseurs Makelaardij Hypotheken Verzekeringen Pensioenen

3 december 2011 evident p. 2 voorwoord p. 3 woord en wederwoord p. 4 vnv-feest 2012 p. 5 b787, droomtoestel? p. 6 portret p. 11 talk to me, goose! p. 12 please wait to be seated p. 14 csa ceskoslovenské státní aerolinie p. 15 uit de post geplukt p. 18 nieuw wapen tegen runway incursions: RIASS p. 20 van het bestuur p.24 van de ledenraad p.40 1

4 evident Steven Verhagen, vicepresident De tijd van hoop voorwoord Francis van Haaff, hoofdredacteur Roomser dan de paus Evert heeft me gevraagd om deze maand de column te verzorgen. Met alle plezier! De decembereditie lonkt altijd om uitgebreid terug te blikken. Echter met een rode draad is eigenlijk al heel veel gezegd over 2011 en daarmee doe ik natuurlijk tekort aan alle andere zaken die gespeeld hebben, zoals bijvoorbeeld de nieuwe RVL bij ArkeFly. Deze editie leent zich ook uitstekend voor een vooruitblik. Dan zie ik toch wel wat donkere wolken samenpakken. De economische ontwikkelingen laten ons wederom in de steek en met name overheden schromen niet om dat effect nog eens schandalig te versterken. Het op Europees niveau per 1 januari aanstaande in te voeren ETS (emission trading scheme) is een regelrechte dolksteek in het hart van de Europese luchtvaart. Europa vindt het kennelijk nodig om als enige een ordinaire belasting te gaan heffen op CO 2 -emissie. Dit alles waarschijnlijk in het kader van een beter milieu begint bij jezelf. Deze molensteen gaat voor menig Europese luchtvaartmaatschappij voor grote financiële problemen zorgen. Aan arrogantie geen gebrek, schijnt dit de Europese overheid in het geheel niet te deren. Hoezo level playing field? Lufthansa geen strobreed in de weg te leggen toen zij met een slinkse truc doodleuk Martinair-routes ging bevliegen vanaf Schiphol. Dat zou nog niet eens zo erg zijn als Martinair op haar reciproque verzoek om vanaf Frankfurt te mogen vliegen ook gewoon toestemming had gekregen van de Duitse overheid. Maar Martinair kreeg nul op het rekest. Ook Cargolux is gestart met vluchten tussen Zuid-Amerika en Schiphol. En wie weet welke maatschappijen nog meer Hoezo vrije markteconomie? Het aanstormende gevaar vanuit het Midden- Oosten, met als kool groeiende, staatsgesteunde luchtvaartmaatschappijen, wordt ook met open armen ontvangen in Europa vanuit de vrijemarktgedachte. Dit is natuurlijk vragen om problemen en hier valt voor de met belastingen en andere monopolistische kosten beladen Europese luchtvaartmaatschappijen niet tegen te concurreren. Hoezo eerlijke concurrentie? Het is de hoogste tijd om in Nederland en Europa de eigen belangen eens op een hoger plan te zetten in plaats van principes en ideologieën na te streven waar ze in de rest van de wereld om lachen. Zeker gedurende een zware economische crisis! Bij CSA Czech Airlines is het glas half leeg. Natuurlijk heeft CSA een andere historie, een andere markt en hele andere omstandigheden dan de Nederlandse luchtvaartmaatschappijen. Maar wat kunnen wij leren van hun situatie, wat zouden wij doen in hun schoenen? Met de persoonlijke contacten die er zijn kan de VNV op de hoogte blijven. De redactie wil de moeilijke situatie waarin enkele maatschappijen verkeren blijven volgen om meer dan gemiddeld op de hoogte te zijn maar ook om toekomstige moeilijkheden al te kunnen adresseren. Het glas is half vol, zei president-directeur Peter Hartman in zijn roadshow, addressing the nation. Dat is een goed uitgangspunt. Niet sippen, de schouders eronder. En ik denk dat dat een gewillig oor vindt in Nederland, bij de werknemers van KLM. Maar sommige (buitenlandse) maatschappijen kunnen dit niet meer geloofwaardig aan hun werknemers vragen. Eigenlijk is dan de strijd al gestreden. Verloren dus. In de periode van advent voor kerst, de tijd van hoop, waarin deze Bok gemaakt is mocht de redactie de drie pastores van Schiphol portretteren. Hun boodschap aan de vliegers is vooral dat zij er zijn. Ze geven gewone, menselijke hulp, daar waar we af en toe denken dat passagiers op Schiphol doelloos en verlaten achter blijven als ze eenmaal ons vliegtuig uit zijn. Dat is hoop, concreet. Even geleden struikelde ik over een klein vrouwtje in de gang van het VNV-kantoor. Ze bleek de testvlieger van de vierde Dreamliner van Boeing. Een vrouw met een eigen Boeing, wie kan dat zeggen? Het is opvallend hoe vaak er bijzondere sprekers zijn in ons eigen gebouw. De groten der aarde gaat als predicaat iets te ver, maar in ons vakgebied wil het soms niet veel schelen. Ik beveel u onze symposia en lezingen van harte aan, net als het verhaal over Heather Ross. Het komende jaar gaat de redactie in met een groep nieuwe redacteuren. Ze zullen allen van zich laten lezen. Vier nieuwe redacteuren deze maand. Als de Bok verandert van toon en inhoud dan komt het door de invloed van nieuwe, enthousiaste vlieger/schrijvers. Nieuwswaardigheid bepalen van verschillende onderwerpen in ons vak is mensenwerk en subjectief. Een gemêleerde groep kan andere, betere onderwerpen vanuit andere invalshoeken belichten. Namens de redactie wens ik u goede feestdagen en een nieuw jaar waarin het glas steeds halfvol blijft. 2 De contradictie van een Europees ETS met een vrije wereldmarkteconomie is kraakhelder. Een volledig liberale markt wordt in West- Europa al sinds jaar en dag gepredikt. Nederland bleek hierin weer eens veel roomser dan de paus. Namelijk door vrachtklikspaan Dit zou wat mij betreft een mooi voornemen zijn, wat mij er op brengt om u bijzonder prettige feestdagen te wensen en een gelukkig en bovenal gezond 2012! In het centrum van het Bemanningencentrum gaf KLM-baas Peter Hartman zijn peptalk. 3

5 Woord en wederwoord is een vrijplaats voor meningen van de leden en geassocieerden van de VNV. Bijdragen geven uitsluitend de opvattingen van de auteur weer. De redactie behoudt zich het recht voor ingezonden stukken in te korten tot maximal 400 woorden en/of te redigeren op stijl, grammatica en structuur. Stukken die zich kenmerken door onbetamelijk of onnodig kwetsend taalgebruik, of waarvan de inhoud in de ogen van de redactie schadelijk is voor de Vereniging, worden geweigerd. Hiertegen is beroep mogelijk bij de president van de Vereniging (artikel 73 Huishoudelijk Reglement). 2 juni 2012 VNV-feest Taets Art Gallery Zaandam Pensioenleeftijd (2) In Woord & Wederwoord van november doet Fons Claerbout een oproep aan de ledenraad om nu eindelijk de discussie over vrijwillig doorvliegen tot 60 jaar niet meer uit de weg te gaan. Dat begrijp ik niet. In de ledenraad gaan elke maand vele leden in hun eigen tijd geen enkele discussie uit de weg. Maar om nu te gaan praten over zaken die al geregeld zijn? Wij kunnen al sinds 2006 vrijwillig doorvliegen tot 60 jaar. Overigens kunnen we ook al met 50 met pensioen en alle leeftijden daartussen. Iedereen kan door tot 60, maar moet het deel boven de 56 aan zijn collega s compenseren door een productiefactor van 80, 67 of 50% te gaan vliegen. Als de heer Claerbout bedoelt afscheid te nemen van dat mooie gebalanceerde principe, dan ben ik benieuwd waarom we dat zouden moeten willen. In het door hem genoemde feit dat een individu een carrière vóór de KLM heeft gekozen zie ik in elk geval geen reden om het geld bij zijn collega s weg te halen. Ik wil niet zeggen dat er nooit of te nimmer goede redenen kunnen zijn, maar ik heb nog geen aanleiding gezien om een zo n historisch grote stap te zetten, met zulke forse carrièreconsequenties. En de dreiging van collega s die naar het Europees Hof gaan? Die dreiging verdwijnt pas als we doorvliegen tot de maximale brevetleeftijd. Dat zou dus negen jaar stagnatie betekenen. Voor die dreiging hoeven we en wil ik niet buigen. We kunnen al vrijwillig door tot 60, da s toch mooi? Jochum Willemsen Strings in the Air! Speel je cello, contrabas of viool? Het Strijkorkest van de Nederlandse luchtvaart gaat in 2012 van start. We zoeken musici die raakvlakken hebben met de luchtvaart. Wel of geen orkestervaring? Niet getreurd, geïnteresseerden kunnen altijd contact opnemen. stringsintheair@gmail.com of bel: Wiebeke of Vyron VAKANTIE IN ZUID FRANKRIJK ROMANTISCHE BOERENHOEVE MET PRIVÉ ZWEMBAD 14p, GITE 6p, TORENHUISJE 4p. MET GEZAMENLIJK ZWEMBAD. PRIVÉVALLEI OMRINGD DOOR EIKENBOSSEN EN AKKERTJES, EIGEN ERF 20 HA. ALLE MOGELIJKE COMFORT. SAT. TV, WIFI, GOLF OP EIGEN TERREIN! IN DE OMGEVING ZWEEFVLIEGEN, KANOËN, PARACHUTESPRINGEN, WANDELEN, ETC

6 B787 Droomtoestel? Tekst: Wouter Houben, commissie Vliegtechnische Zaken Foto s: Boeing

7 Captain Heather Ross heeft een rating voor vrijwel alle Boeing-modellen, ze vloog bij de luchtmacht en is verantwoordelijk voor haar eigen B787, waarmee ze onder andere full stalls vloog. Ze kwam speciaal naar de VNV om alle ins en outs van de Dreamliner te openbaren. Een briljant captain van een briljant vliegtuig. Na innig mail- en telefonisch contact verscheen begin november Captain Ross. Donkerblauwe blouse met Boeing-logo, gemakkelijke schoenen en haar rugzak nonchalant over de schouder. Als Boeing-testvlieger was Heather Ross bereid gevonden om aan VNV-leden een presentatie te geven over de nieuwe technieken en constructieve aspecten van de Dreamliner. Vrijwel direct bij binnenkomst begon ze te praten over haar project en stopte daar twee dagen later pas mee. Negen uur tijdsverschil argeloos wegkletsend. Besparen De Dreamliner heeft een aantal eigenschappen die je rustig innovatief zou mogen noemen. Rode draad van de presentatie was echter de besparing die dit vliegtuig, vergeleken met de B767, de eigenaar gaat opleveren: 20% op brandstof en 10% op exploitatiekosten. Zo komt 8% van de winst op het brandstofverbruik al van de motoren. Verder kwam ze met tal van voorbeelden die vooral de vliegers aanspraken omdat ze het leven in de cockpit een stuk aangenamer zullen maken. Maar hoe wordt die besparing nou gerealiseerd? Zie je niks, dan is er niks. Materiaal Een van de meest in het oog springende kenmerken van de B787 is natuurlijk het nieuwe materiaal waar het toestel voor de helft van gemaakt is. Composiet. Zo is een stuk composiet veel sterker dan een even zwaar stuk metaal en kan er dus gewicht worden bespaard. Verder is het mogelijk om dit materiaal, in combinatie met het Trailing Edge Variable Camber-systeem, zo te vervormen dat de g-krachten zich dáár concentreren waar het vliegtuig het sterkst is. In de vleugelwortel bijvoorbeeld, zodat andere delen lichter kunnen worden uitgevoerd. Bijkomend voordeel is dat het systeem tijdens de kruisvlucht zorgt voor het uitdempen van turbulentie. Gaten en bliksem Verder kan men met composiet de gaten beter dichten die er nu zijn tussen bijvoorbeeld de vleugel en de flaps. Die spleten veroorzaken ervan heeft een positief effect op het brandstofverbruik. Meteen ging een aantal vingers de lucht in: Wat nou als iemand een gat in zo n vleugel rijdt met z n cateringtruck? Dat wordt even wennen voor het onderhoudspersoneel, maar Boeing heeft een duidelijke instructie uit laten gaan hoe zoiets te repareren. En als je twijfelt of iets beschadigd is of niet: Zie je niks, dan is er niks. Een andere goede vraag vond Ross wat er gebeurt als het vliegtuig door bliksem wordt getroffen. Ook daar is over nagedacht bij Boeing. In het composiet zitten matten geweven die samen met het elektrische systeem een aarde vormen. Circuitbreakers zijn verleden tijd. Drie-in-een Een ander hoogtepunt is het vrijwel ontbreken van bleed-air waardoor de straalmotoren zuiniger kunnen zijn. De in de motoren afgetapte Foto: Francis van Haaff lucht zorgt in de hedendaagse jets voor nogal wat ongerief doordat die lucht wordt gebruikt voor het op druk houden van de cabine. Zo kan het gebeuren dat de passagiers en bemanning door olie vervuilde lucht inademen. Niets van dat alles in de Dreamliner. Die heeft elektrische compressoren aan boord die daar voor zorgen. Ook hier slaat Boeing drie vliegen in één klap: niet alleen is de lucht schoner, ook kan de cabinedruk op een comfortabele 6000 voet worden gehouden vanwege die sterkere composiete constructie, die ook nog eens ongevoeliger is voor corrosie. De lucht is dus ook een stuk vochtiger gemaakt dan we gewend zijn. Elektrische snufjes Even wegdromen was er niet bij tijdens de presentatie. Zelfs niet toen Heather Ross een rijtje droge feiten ophoestte over het elektrische systeem. De remmen zijn bijvoorbeeld niet langer hydraulisch maar Brake-by-Wire. En nog van Bugatti ook. En had je vroeger niet kilometers kabel nodig om de elektriciteit van de motor via de cockpit naar de verbruiker te vervoeren? Verleden tijd met het Remote Power Distribution System dat bovendien alleen stroom levert als de vraag er is en niet, zoals nu, continu. Circuitbreakers behoren tot de verleden tijd. Met één oogopslag zie je op een van de beeldschermen systeem opgepompt naar een respectabele psi. De Dreamliner gedroeg zich voorbeeldig, als een echte dame. Burger King philosophy Goed, de cockpit nu. Daar heeft Boeing heel vriendelijk vijf 15.1 inch displays ingelepeld. En heel toepasselijk voor een Amerikaans bedrijf is, naast de grote schermen, de Burger King philosophy: You can have it your way. Wil je de horizon links en de map rechts? Dat kan. Andersom ook. Of liever de airport moving map met een schaal van 0,5NM voor je neus? Kan ook. Die horizon trouwens is veel breder dan we tot nu gewend zijn. Zit het bruin-blauwe lijntje nu tussen de hoogte- en snelheidsmeter ingebakken, Boeing heeft ervoor gekozen deze over heel het scherm te projecteren zodat je de hellingshoek veel beter kan zien. En moet je bij de autodealer flink in de buidel tasten voor elke gelikte optie, zo niet bij Boeing. De Head-up displays voor de captain én de co worden standaard meegeleverd! Daarmee worden niet alleen de take off-limieten verlaagd, ook kan je tijdens de cruise in het steeds drukker wordende luchtruim buiten alles in de gaten houden. En staat de flightpath vector in een wolk 8 behoorlijk wat weerstand en het verdwijnen of er eentje is gepopt. Verder is het hydraulisch geprojecteerd, dan riemen vast! 9

8 Voorbeeldig gedrag Na de pauze kwamen de verhalen en filmpjes over de vliegtests. Ross kreeg bijvoorbeeld de twijfelachtige eer te controleren of het vliegtuig gevoelig is voor flutter. Op de tekentafel kan dit maar ten dele worden berekend, vandaar. De angst is dat het vliegtuig bij een bepaalde frequentie gaat resoneren om vervolgens uit elkaar te trillen. Vanuit de zaal was men het duidelijk eens over de noodzaak van deze test. Daarom werd Ross er met een 787 op uitgestuurd met aan de uiteinden een soort vibrators die nauwgezet elke frequentie afliepen. De Dreamliner gedroeg zich voorbeeldig, als een echte dame. Vervolgens doorliep de B787 een serie tests waarvoor de hele wereld werd overgevlogen. De hitte van de woestijn en de kou van Florida... Ze hebben daar een soort grote diepvries waar het vliegtuig in zijn geheel inpast. Ook werd het toestel onderworpen aan de gebruikelijke remen zijwindtests. Dat het dichtstbijzijnde vliegveld met dik dertig knopen crosswind op dat moment in Europa lag, deerde niemand. Konden ze gelijk testen hoe het vliegtuig zich tijdens een lange vlucht gedraagt. Gecombineerd vliegen Omdat het publiek voor het merendeel uit vliegers bestond, rees de vraag hoe de 787 nou eigenlijk vliegt. En of hij gecombineerd gevlogen kan worden. Om dat eerste te bepalen zijn er in een vroeg stadium tests gedaan met een Convair 580 met een Dreamliner cockpit eraan vastgeschroefd. Zo kon de software bepalen hoe het vliegtuig zou aanvoelen en liet de Convair dat ook in werkelijkheid toe. Later werd een groepje B777-lijnvliegers uitgenodigd om in de 787 plaats te nemen en hun bevindingen op te schrijven. En gecombineerd vliegen kan straks zeker. De opleiding voor een B777-vlieger om straks ook B787 te mogen vliegen duurt slechts vijf dagen. De opleiding voor een B777-vlieger om straks ook B787 te mogen vliegen duurt slechts vijf dagen. Om op de toekomst voorbereid te zijn, heeft Boeing een toestel onderworpen aan de gebruikelijke stresstests. En dat blijven ze ook doen. Het is namelijk nog relatief onbekend hoe een composiet vliegtuig zich zal gedragen na jaren van gebruik. Daarom hebben ze in Seattle besloten één 787 te houden en die continu te controleren. Mochten daar dan mankementen aan verschijnen, dan zijn ze de luchtvaartmaatschappijen altijd voor en kunnen ze daar naar handelen. Het grote wachten op de Dreamliner is nu dus begonnen. Misschien dat de economie roet in het eten gooit maar bekend is dat ArkeFly en KLM- Air France reeds in de markt zijn voor dit toestel. De aanwezige leden leken allemaal bereid om een kruisje achter de Dreamliner te zetten. De Dreamliner een droomtoestel? portret Drie pastores van het luchthavenpastoraat ( Foto: Maarten van Haaff) Dit zijn ds. Wina Hordijk-Van der Zwaag (m.), rev. Joop Albers (r.) en pater Gerard Timmermans (l.). Zij zijn er voor de geestelijke wensen en noden van passagiers en werknemers op Schiphol. Het pastoraat en het Stiltecentrum bestaan sinds 1975, op initiatief van KLM-president-directeur Orlandini en de bisschop van Haarlem, mgr. Zwartkruis. Het stiltecentrum, tussen de E- en de F-pier, is voor iedereen, ook moslims en joodse mensen. Daar helpen om de beurt 27 vrijwilligers met een luisterend oor. We horen dat passagiers hiervoor speciaal over Schiphol reizen. Vliegers weten vaak niet dat wij passagiers kunnen opvangen. Wij hebben tijd voor ze. Wij zijn soms de helper, waar geen helper meer is. Als ons dat lukt, dat zetje om iemand weer op weg te helpen, gaan wij zelf op vleugels naar huis. 11

9 Zoals een chirurg bij een correct uitgevoerde splenectomie of ablatie van gedeelten van de lever kan verzuchten hoe overheerlijk hij toch laatst een gerecht met levertjes had geprepareerd, is bij piloten zo n verzuchting nog nooit gebeurd. Net nadat een Canadese gans grof julienne gesneden door de linkermotor komt, het moment vlak voor er een haast zoete gebraden kippetjeslucht via het airconditioning systeem de cabine in komt, heeft naar mijn beste weten nog nooit een vlieger verzucht dat het tijd is geworden om een Pauillac uit 95 te chambreren. Talk to me, Goose! Tekst: Francis van Haaff, foto: In Frankrijk heet de buurman natuurlijk Jean- Marc. Hij is een jager. Chasseur. Hij rijdt een Toyota Landcruiser, draagt het hele jaar een camouflagebroek, bij de voordeur staan echte leren laarzen. In zijn vrieskisten liggen honderd vogels, twee zwijnen en een hert. Volstrekt stereotiep. Met de Jean-Marc s van Frankrijk heeft Sarkozy de verkiezingen gewonnen, reken maar. De Franse tv kent drie nationale themakanalen over de jacht. Er zijn gemakkelijk anderhalf miljoen jagers in Frankrijk. En zo moet het zijn in Frankrijk: ze hebben er honger voor geleden 200 jaar geleden, ze hebben er de Bastille voor bestormd! Sinds de Franse Revolutie is de jacht een recht, een recht voor iedereen. De Jean-Marc s van deze wereld zeggen op het OVV-rapport over het ongeval met de Royal Air Maroc B737 allemaal: laat mij maar even! Voor een gans halen ze hun neus eigenlijk op, maar goed geprepareerd weten ze met een mals gansje heus een goede avond te maken. Normaal schieten ze op exotische kleine, moeilijke vogeltjes zoals snip. Normaal trekken ze een ochtend uit voor het echte werk van ree en edelhert. Voor een paar honderd ganzen draait Jean-Marc zijn hand niet om. Het zal een mooie knalfuif worden. Dat de minister daar geen zin in heeft kan ik me echter voorstellen. Dat de organisaties die de huidige plannen Ganzen-7 hebben gemaakt zich hier niet in kunnen vinden is een open deur. Onze president heeft volkomen gelijk als hij nadruk legt op de aanbeveling van de OVV de ganzen met voortvarendheid kwantitatief terug te dringen. Geen gekonkel meer over Ganzen-7, of Ganzen-8. Weg met die ganzen! Niet in mijn motor! Op een motorstoring zijn we getraind, maar op twee met ganzen verstopte motoren zitten wij, de passagiers, Schiphol en de Haarlemmermeer niet te wachten. Moet de koningin weer komen, Pieter van Vollenhoven al is die niet meer in functie. Toch zegt de voorzitter van een leefmilieuvereniging van de regio Schiphol, Von der Meer, dat vliegtuigen gemakkelijk vogels kunnen ontwijken met behulp van de verkeersleiding en dat vogels op de radar te zien zijn. Er hoeven geen vogels geschoten te worden. Nee, laat die ganzenpopulatie maar groeien! Deze koepelorganisatie (BLRS) van zeventien bewonersverenigingen doet eigenlijk een soort invitatie voor een buurtbarbecue. Von der Meer heeft niet door dat het opgediende vlees niet dat van de gans zal zijn. Dat is het streven: een moment van onbezorgdheid als een rits Canadese ganzen in V-formatie zowel de linker- als de rechtermotor binnen vliegen. Alle tijd om een goed gekozen opmerking over het welsmaken van het onaangekondigde gerecht. Maar helaas: de door een Triple-7 motor getrancheerde ganzen geven een onaangename smaak, die met geen Pauillac of Saint-Estèphe weg te spoelen is. Zelfs niet met een Château Petrus op dronk. Goose: Come on, Mav, do some of that pilot shit!

10 CSA Ceskoslovenské Státní Aerolinie Foto: Petr Kadlec. Please wait, to be seated Het is alweer nummer 15 in de reeks boeken met luchtvaartcartoons uitgegeven door Martin Leeuwis Publications. Deze uitgave bevat luchtvaartcartoons van dertig tekenaars uit allerlei verschillende landen. Natuurlijk is Ton van Andel van de partij, met wie de serie in de jaren tachtig begon. Verder zitten er professionele tekenaars tussen, maar ook vliegers, verkeersleiders, zweefvliegers, een stewardess en technici. Behalve uit Nederland en België zijn er participanten uit de Verenigde Staten, Australië, Frankrijk, Engeland, Duitsland, Oostenrijk en Zwitserland. Dit boekwerk telt 160 pagina s, waarvan bijna de helft in kleur, met 350 cartoons en kost 12,50 plus verzendkosten. Veilig gevlogen Deze bundeling bevat alle cartoons, meer dan 450 stuks, uit 35 jaar Vliegveiligheidskalenders die Ton van Andel voor de Koninklijke Luchtmacht maakte. De kalenders zijn voor velen verzamelobjecten, waarvan de inhoud nog steeds zowel herkenbaar als ludiek is. Voor deze uitgave van 250 pagina s zijn de kosten 15,- plus verzendkosten. Say when and how Twee eerder verschenen uitgaven Say When en Say How uit respectievelijk 1993 en 1995 zijn nu verkrijgbaar in één volledig geüpdatete en gecombineerde versie. CSA Czech Airlines is in zwaar weer terechtgekomen. De Tsjechische vliegers berichtten hier al een paar keer over in de SkyTeam Pilots Association meeting. In de week waarin deze Op de Bok wordt gemaakt is er een nieuw dieptepunt: een derde(!) van het vliegend personeel wordt ontslagen. Vliegers worden zomaar overgeheveld naar de goedkope dochteronderneming, met bijbehorende arbeidsvoorwaarden. CSA is een SkyTeam partner van Air France-KLM sinds Alle uitgaven zijn te bestellen via Voor deze 200 pagina s tellende uitgave met teksten van Martin Leeuwis en cartoons van Ton van Andel bedragen de kosten 15,- plus verzendkosten.

11 Het nieuws wordt naar buiten gebracht alsof er noodzakelijke ontslagen moeten vallen, maar onderliggend is een veel groter probleem. Het is misschien geen reorganisatie, het is het terugschroeven van de kosten zonder dat er een plan ligt over welke markt bediend wordt, welke resultaten er verwacht kunnen worden. Ook de Europese Commissie, in de persoon van Eurocommissaris Joaquim Almunia, gaat kijken wat hier aan de hand is. Almunia betwijfelt of de plannen financiële gezondheid voorstaan en of de plannen wel voldoen aan Europese regels van mededinging. De Tsjechische regering ontvouwde eind november plannen om zowel CSA als het vliegveld van Praag, beide staatseigendom, onder te brengen in dezelfde holding. CSA moet de vloot en het netwerk drastisch inkrimpen. Zowel de pilotenvakbond CZALPA als de Europese Commissie zien niet in waarom het samenbrengen van de luchtvaartmaatschappij en het vliegveld een heilzame bedrijfsstructuur zou maken. Ondertussen wordt er wel 94 miljoen euro via het regeringsbedrijf Osinek deze holding ingepompt. Ontslagen Op 5 december jl. wordt aangekondigd dat 100 van de 300 vliegers ontslagen zullen worden. Sommige vliegers zouden eventueel terug kunnen komen bij de chartermaatschappij Holidays Czech Airlines, ook een onderdeel van die holding Cesky Aeroholding. HCA vliegt onder eigen AOC (Air Operator s Certificate). Het salaris van een vlieger Holidays Czech Airlines is aanzienlijk lager. CSA wil verder elf short- en mediumhaul ATR-42- en ATR-72-vliegtuigen overhevelen naar Holidays Czech Airlines. De vliegers die al enige tijd tegen de plannen bezwaar maken worden volledig buitenspel gezet. Maandag kunnen de medewerkers van de vliegersvakbond hun kantoorgebouw niet meer in. Het kantoor is onderdeel van het CSA-geheel. De toegangspassen van de vakbondsleden zijn onklaar gemaakt. Een tiental vliegers meldt zich ziek, als enige optie om tegen de veranderingen te protesteren. De maatschappij reageert natuurlijk scherp, zegt dat de protesten illegaal zijn en kondigt maatregelen aan tegen de ziekmelders. CZALPA komt met een verklaring dat haar de toegang tot de vergadering waar de ontslagaankondiging werd gedaan is geweigerd. De vakbondsleden zijn overgegaan op anonieme, prepaid telefoons om veiligheidsredenen. Overtreding CSA wordt dubieus gemanaged sinds privatisering twee jaar geleden is mislukt. Twee jaar geleden werd een winst gemaakt van 3,5 miljoen euro, maar die is geflatteerd door de verkoop van gebouwen en bezittingen. Het operationeel verlies van CSA vorig jaar was 25 miljoen euro. De jaren ervoor was dit ongeveer hetzelfde. Om de cashflow te verbeteren worden opnieuw bedrijfsonderdelen en bezittingen verkocht. Het middenmanagement heeft vliegers persoonlijk benaderd voor een loyaliteitsverklaring. Dit gaf een merkwaardige druk bij vliegers. De volgende dag werd al duidelijk dat een week later al begin gemaakt wordt met de lijst van ontslagen werknemers, die subjectief en onafhankelijk van senioriteit opgesteld zal worden. Foto: Ray Abela De vakbondsleden zijn overgegaan op anonieme, prepaid telefoons om veiligheidsredenen. Stakingen worden op stapel gezet om überhaupt tot overleg te komen. Voor de vakbond en de juristen die door de vakbond aan het werk zijn gezet, is duidelijk dat wetten overtreden worden. In ieder geval kan, in de ogen van CZALPA, onder geen beding zomaar vloot en personeel van de ene AOC naar de andere overgeheveld worden. Ze willen hem ontslaan, ze willen zijn hoofd omdat het ondertussen ook een politieke strijd wordt. Gaspar: Wij willen de het bedrijf niet besturen, maar als de baas ons bedrijf naar de verdoemenis helpt, komen we wel in opstand, ja. Zoals iedereen zou doen. Frank Nauta en René Joziasse houden namens de VNV de vinger aan de pols. Zij steunen CZALPA via de SkyTeam Pilots Association, met brieven en steunbetuigingen. CSA Czech Airlines is opericht in 1923 als CSA Ceskoslovenské Státní Aerolinie. In de jaren 30 vliegt het vooral tussen Praag en Bratislava. In de oorlog gaat CSA uit de lucht, om in 1948 door de communisten weer leven ingeblazen te worden. De vloot wordt dan geheel Russisch, tot de val van de muur. Vanaf het begin van de jaren 90 ontstaat een moderne vloot. Onschendbaar CSA heeft ondertussen vliegtuigen van de Bulgaarse maatschappij VIA ge- wetleased om vluchten van CSA uit te voeren. HSA-vliegers zijn gevraagd om CSA-vliegtuigen te vliegen, hoewel velen dan tegen hun uren zullen lopen. 16 Foto: vecherka.donetsk. ua Het bedrijf heeft een poging gedaan om de juridische onschendbaarheid van Filip Gaspar, bestuurslid van CZALPA, ongedaan te maken. Hij is een frontrunner en CSA heeft hem al vol in het vizier. Ze willen hem ontslaan, ze willen zijn hoofd omdat het ondertussen ook een politieke strijd wordt. Gaspar wordt bekend. Op dit moment heeft CSA naast ATR-42- en -72-toestellen, negentien maal Airbus 320-serie en zeven B s. 17

12 uit de post geplukt 18 Wrang jubileum Voor de honderdste keer is er sinds 1990 een Amerikaanse luchtvaartmaatschappij over de kop. Deze twijfelachtige eer valt te beurt aan het moederbedrijf van American Airlines, AMR, die uitstel van betaling aanvroeg om het bedrijf te kunnen herstructureren. Door het aanvragen van faillissementsbescherming onder een zogeheten Chapter 11-status kan het bedrijf een benodigde reorganisatie doorvoeren zonder last te hebben van schuldeisers. Vooral na de aanslagen van 11 september 2001 in de VS vielen er flinke klappen onder de luchtvaartmaatschappijen. Onder de veertig faillissementsaanvragen waren toen onder meer die van United Airlines, US Airways, NorthWest Airlines en Delta Air Lines. Deze maatschappijen hebben zich echter dankzij Chapter 11 staande weten te houden. Voor verschillende andere bekende Amerikaanse luchtvaartmaatschappijen was reorganiseren niet meer haalbaar. Zo verdwenen onder meer Eastern Airlines, Midway Airlines en Aloha Airlines van het luchtvaarttoneel. Bron: nu.nl en luchtvaartnieuws.nl Personeel eist faillissement Een heel ander verhaal gold voor de Nederlandse luchtvaartmaatschappij Amsterdam Airlines. Daar heeft het personeel nadat het bedrijf begin november alle activiteiten stillegde zelf het faillissement bij de rechtbank aangevraagd en werd dit enkele dagen later door de rechtbank ook uitgesproken. Nadat de directie begin november de stekker uit het bedrijf trok werd er verder niets onder nomen. De negentig werknemers ontvingen sinds oktober geen salaris maar kregen ook geen uitkering. Zonder faillissement en ontslag door de curator keert UWV niks uit. Dat hoort een goede werkgever zelf te regelen als hij zijn personeel niet meer kan betalen en een doorstart uitgesloten is, aldus de raadsman van het personeel. Amsterdam Airlines bestond sinds 2008 en stond al onder verscherpt toezicht van de Inspectie Verkeer en Waterstaat. Bron: de Telegraaf en luchtvaartnieuws.nl Popster to the rescue Nog een vliegtuigmaatschappij in de problemen. De Britse charter Astraeus Airlines heeft alle vluchten gestaakt en zit in surseance van betaling. De werknemers van het bedrijf hebben hun hoop gevestigd op hun bekende collega Bruce Dickinson. Behalve gezagvoerder bij Astraeus is hij de leadzanger van heavy metal band Iron Maiden. Na zijn laatste vlucht voor Astraeus verklaarde hij er alles aan te zullen doen om het van origine IJslandse bedrijf van de ondergang te redden. Op zijn minst wil hij een nieuw bedrijf oprichten om zijn collega s en vrienden van Astraeus een baan te bieden. Volgens Dickinson heeft een aantal veelbelovende investeerders interesse in zijn bedrijfsplannen. Bij Astraeus vloog Dickinson zijn vlieguren als gezagvoerder op een Boeing 757. Daarnaast vloog hij zijn band Iron Maiden met 60 man personeel en twaalf ton uitrusting de hele wereld over in de band s eigen Boeing 757 Ed Force One. Bron: The Guardian Aan (Alders-) tafel! Drie lagekostenmaatschappijen ArkeFly, Corendon en easyjet mogen bij Hans Alders aanschuiven en meepraten over de toekomst van Schiphol. Tot op heden zaten aan zijn overlegtafel alleen Schiphol, de overheid, omwonenden en KLM. De andere maatschappijen waren kwaad over verschillende deals waarin zij niet zijn betrokken. Zo was ArkeFly boos over het beperken van De Boeing 757 ofwel de Ed Force One van Iron Maiden het aantal nachtvluchten en voelde easyjet zich onder druk gezet om te gaan verhuizen naar Lelystad. Ook zal de Barin, die de in Nederland actieve luchtvaartmaatschappijen vertegenwoordigt, voortaan haar zegje kunnen doen aan de Alders-tafel. Het grote probleem wordt de komende jaren om te bepalen welke vluchten naar Lelystad moeten. Aan de Alders-tafel was bepaald dat dit vakantievluchten moesten zijn. Volgens easyjet en Vueling zijn echter zeker een kwart van hun passagiers zakenlieden die beslist op Schiphol willen landen en niet op Lelystad. Bron: Haarlems Dagblad Welkom thuis Schiphol is, naar eigen zeggen, de eerste luchthaven in de wereld met een spandoekautomaat. Wie familie, geliefden of vrienden een warm welkom wil heten op de luchthaven kan hier naar wens in grootte variërend van veertig centimeter tot drie meter breed een spandoek maken. De automaat van BannerXpress BV staat in aankomsthal 2. Bron: Reformatorisch Dagblad FLY A P51D MUSTANG Experience the dream of a lifetime and fly a real P51d on your layover in Los Angeles. Historic dual control Mustang available for unique flying opportunity. Transportation available from your hotel. No experience needed. Info at iflyt6@aol.com or usa Bizar toiletbezoek Een copiloot op een vlucht van North Carolina naar New York vreesde een terroristische aanslag toen de gezagvoerder voor de landing naar de wc ging en niet hij terugkwam, maar iemand met een Midden-Oosten accent door de gesloten cockpitdeur vertelde dat de gezagvoerder vastzat op het toilet. De gezagvoerder, die de klemmende deur niet open kreeg, had door te bonken de aandacht van een van de passagiers weten te trekken. Hij vroeg de betreffende man om de bemanning van zijn benarde situatie op de hoogte te stellen. Hoewel de gezagvoerder zelfs Vaste prijs, geen provisie het wachtwoord voor de cockpit had gegeven, vertrouwde de copiloot het zaakje niet. Hij dacht dat de man kwade bedoelingen had en lichtte de verkeersleiding in. Deze adviseerde om een noodlanding te maken. Alle seinen gingen direct op rood: jachtvliegtuigen werden gewaarschuwd en de FBI ingeseind. Vlak voor de landing werd ingezet lukte het de gezagvoerder zichzelf te bevrijden en meldde hij aan de verkeersleiding: There is no issue, no threat. Na een veilige landing concludeerden de FBI en de luchthavenpolitie dat het incident slechts een misverstand was na een reeks bizarre voorvallen. Bron: USA Today Foto: gizmodo.com VAN RENESSE Financiële Diensten Op zoek naar een financieel adviseur, die klare taal spreekt en onafhankelijk opereert? Frank van Renesse vindt de beste oplossingen voor uw financiële situatie. Betrouwbaar, helder en duidelijk. Heeft u vragen? Bel vrijblijvend. Tel opdebok.indd

13 Nieuw wapen tegen runway incursions: RIASS Bron en foto: Luchtverkeersleiding Nederland

14 Na een jaar proefdraaien kan de werking van een technisch waarschuwingssysteem tegen mogelijk botsingsgevaar op de landings- en startbanen van Schiphol de zogenoemde runway incursions als geslaagd worden bestempeld. Het Runway Incursion Alerting System Schiphol (RIASS) is eind oktober definitief opgeleverd door Luchtverkeersleiding Nederland (LVNL). RIASS heeft zich tijdens het afgelopen monitoringsjaar bewezen als een van de belangrijkste operationele veiligheidsvangnetten voor de luchtverkeersleiding op Schiphol. Het is een extra aanvulling op de bestaande technische middelen en geldende procedures om onveilige situaties op baankruisingen te voorkomen. men. Alle voertuigen op de platformen en in de zogenoemde protected areas van de luchthaven werden door Amsterdam Airport Schiphol uitgerust met transponders. De torenverkeersleiding beschikt nu over een completer grondradarbeeld van de situatie op de platformen en op alle banen op Schiphol. 22 Behoefte Met de naderende komst eind jaren negentig van de Polderbaan werd het vraagstuk van het kruisen van in gebruik zijnde start- en landingsbanen bij LVNL en de luchthaven Schiphol urgenter. De risico s van het kruisen van in gebruik zijnde banen in combinatie met de verwachte groei namen hiermee toe, wat vroeg om maatregelen die de veiligheid konden waarborgen. Zo werd met de aanleg van nieuwe rijbanen rond de kop van de Zwanenburgbaan voorkomen dat deze baan veelvuldig zou worden gekruist door vliegtuigen van en naar de parallel gelegen Polderbaan. Experts van Amsterdam Airport Schiphol, KLM, Inspectie Verkeer en Waterstaat, het Nationaal Lucht- en Ruimtevaartlaboratorium en LVNL ontwikkelden samen een plan voor een systeem gebaseerd op een multilateratie grondradar-systeem dat waarschuwt voor runway incursions. De techniek De ontwikkeling van RIASS was zowel een uitdaging vanwege de innovatieve techniek als vanwege de complexe infrastructuur van Schiphol met zijn grote aantal knoop- en kruispunten in het banenstelsel. Daarnaast moesten luchtverkeersleiders op het systeem kunnen vertrouwen en ermee kunnen omgaan. RIASS is gebaseerd op de bestaande radartechnologie van LVNL op Schiphol, die alle met een transponder uitgeruste voertuigen en luchtvaartuigen lokaliseert en identificeert. Sinds juni 2006 hebben alle werkplekken op de verkeerstorens op Schiphol schermen die precies laten zien waar alle voertuigen en vliegtuigen op de grond zich bevinden op start-, landings- en taxibanen en op de platfor- Directeur Operations LVNL: De luchtverkeersleiders hebben met RIASS een paar extra ogen gekregen om alle bewegende vliegen voertuigen in het landingsterrein nog beter te kunnen volgen. De invoering van het systeem vond gefaseerd plaats. Eind 2006 werd RIASS voor het eerst toegepast op de Kaagbaan, later werd het ook op de andere banen op Schiphol ingezet. Sinds eind vorig jaar is RIASS operationeel op alle banen en onder alle zichtcondities. De werking Om te beoordelen of er gevaar dreigt voor een runway incursion, is een systeem met virtuele boxen rond alle start- en landingsbanen bedacht. Als een voertuig en/of vliegtuig binnen een box komt die voor een landend of startend vliegtuig is gereserveerd, dan waarschuwt het systeem automatisch. De waarschuwing is eerst visueel: via witte cirkels rond het betreffende verkeer op de radarschermen van de torenverkeersleiding. Daarna gaan de cirkels knipperen en volgt een gesproken waarschuwing. Het systeem is zo afgesteld dat een luchtverkeersleider na het akoestisch signaal nog voldoende tijd heeft om het potentiële risico te onderkennen en waar nodig in te grijpen. Samenwerking cruciaal Het prototype voor RIASS is in samenwerking met het Nationale Lucht- en Ruimtevaart- Cartoon: Ton van Andel uit Veilig gevlogen 2011, info: laboratorium ontwikkeld, voor en met luchtverkeersleiders. De nauwe samenwerking tussen ontwikkelaars, technici en luchtverkeersleiders is onderdeel van het succes. De samenwerking bij het afstemmen van een dergelijk waarschuwingssysteem is cruciaal. LVNL volgt de werking van RIASS continu en analyseert de waarschuwingen van het systeem. Bij een toename van valse meldingen wordt onderzoek gedaan naar de onderliggende oorzaak. Daarnaast moet de werking van RIASS in lijn blijven met aanpassingen die op het luchthaventerrein van Schiphol worden gedaan. Hoewel het RIASS-systeem op iedere luchthaven met grondradar en met multilateratie kan worden geïnstalleerd, is het niet vanuit commerciële overwegingen verder ontwikkeld door LNVL. Als een voertuig en/of vliegtuig binnen een box komt die voor een landend of startend vliegtuig is gereserveerd, dan waarschuwt het systeem automatisch. Vanuit de uitgangspunten van betrouwbaarheid en kwaliteit heeft LVNL het systeem op maat gemaakt voor de specifieke infrastructuur van Schiphol. De unieke methodiek maakt het systeem tot een van de belangrijkste operationele veiligheidsvangnetten voor de luchtverkeersleiding op Schiphol. 23

15 Sommige keuzes in het leven zijn te belangrijk om door een ander te laten maken. BIJ ONVZ BEPAALT U ZELF WAAR EN DOOR WIE U ZICH LAAT BEHANDELEN. U weet zelf wat het beste bij u past. Daarom staat bij ONVZ uw eigen keuze van arts en ziekenhuis voorop. Met de ONVZ ZorgGarantie bent u ook nog eens zeker van een consult binnen vijf werkdagen. Alleen voor leden van VNV biedt ONVZ een speciale buitenlanddekking. Wel zo handig wanneer u als verkeersvlieger de wereld over reist. Voor meer informatie gaat u naar Koester je kostbaarste bezit. ONVZ Zorgverzekeraar

16 p e

Inzet Aalsmeerbaan als startbaan

Inzet Aalsmeerbaan als startbaan Inzet Aalsmeerbaan als startbaan veelgestelde vragen winter 2013/2014 >>> Veelgestelde vragen Is de Aalsmeerbaan in de winterperiode 2013/2014 vaker ingezet als startbaan dan in de periode daarvoor? >>>

Nadere informatie

Hand- out Boeing 737 vliegen. hand- out- PU.01

Hand- out Boeing 737 vliegen. hand- out- PU.01 Hand- out Boeing 737 vliegen. Pitch- Up Arendweg 37- B Lelystad Airport 085-210 60 66 pitch- up.nl 1 Deze hand- out is samengesteld door Simcenter Lelystad, Pitch- Up en wordt toegepast bij het uitvoeren

Nadere informatie

Elke middag loopt Fogg van zijn huis naar de Club. Om een spelletje kaart te spelen. Er wordt altijd om geld gespeeld. En als Fogg wint, geeft hij

Elke middag loopt Fogg van zijn huis naar de Club. Om een spelletje kaart te spelen. Er wordt altijd om geld gespeeld. En als Fogg wint, geeft hij Rijk Phileas Fogg is een vreemde man. Hij is erg rijk. Maar niemand weet hoe hij aan zijn geld komt. Een baan heeft hij namelijk niet. Toch woont hij in een groot huis, midden in Londen. In zijn eentje.

Nadere informatie

O, antwoordde ik. Verder zei ik niets. Ik ging vlug de keuken weer uit en zonder eten naar school.

O, antwoordde ik. Verder zei ik niets. Ik ging vlug de keuken weer uit en zonder eten naar school. Voorwoord Susan schrijft elke dag in haar dagboek. Dat dagboek is geen echt boek. En ook geen schrift. Susans dagboek zit in haar tablet, een tablet van school. In een map die Moeilijke Vragen heet. Susan

Nadere informatie

Inzet Schiphol- Oostbaan

Inzet Schiphol- Oostbaan Veel gestelde vragen Banenstelsel Schiphol Inzet Schiphol- Oostbaan januari 2015 Versie 1.1 1. Algemeen Schiphol beschikt over vijf lange start- en landingsbanen en één kortere en is een knooppunt van

Nadere informatie

ONTMOETEN KENNY KOKEN

ONTMOETEN KENNY KOKEN Gratis Excemplaar ONTMOETEN KENNY KOKEN WIL JIJ HET HELE (VOORLEES) VERHAAL GRAAG LEZEN? Je krijgt Ontmoeten Kenny Koken thuis gestuurd als je een mailtje stuurt naar timo-co@coderups.nl met je naam, adres

Nadere informatie

Kinderfolder ALS JE EEN GELEIDEHOND TEGENKOMT

Kinderfolder ALS JE EEN GELEIDEHOND TEGENKOMT Kinderfolder ALS JE EEN GELEIDEHOND TEGENKOMT ROOS Roos (27) is zeer slechtziend. Ze heeft een geleidehond, Noah, een leuke, zwarte labrador. Roos legt uit hoe je het beste met geleidehond en zijn baas

Nadere informatie

Charles den Tex VERDWIJNING

Charles den Tex VERDWIJNING Charles den Tex VERDWIJNING 3 Klikketik-tik-tik Het is halftwaalf s ochtends. Marja vouwt een hemd. En kijkt om zich heen. Even staat ze op haar tenen. Zo kan ze over de kledingrekken kijken. Die rekken

Nadere informatie

ALGEMENE GEGEVENS SAMENVATTING FEITELIJKE INFORMATIE. Nummer voorval: 2007015. Datum, tijd 1 voorval: 5 maart 2007, 10.27 uur

ALGEMENE GEGEVENS SAMENVATTING FEITELIJKE INFORMATIE. Nummer voorval: 2007015. Datum, tijd 1 voorval: 5 maart 2007, 10.27 uur ALGEMENE GEGEVENS Nummer voorval: 2007015 Classificatie: Ernstig incident Datum, tijd 1 voorval: 5 maart 2007, 10.27 uur Plaats voorval: Amsterdam Schiphol Airport Registratie luchtvaartuig: G-EZIP Type

Nadere informatie

De ijnmanager. Cartoons september 2012. Luc Timmers

De ijnmanager. Cartoons september 2012. Luc Timmers De ijnmanager Cartoons september 2012 Luc Timmers Alle cartoons mogen gratis gekopieerd en verspreid worden Gratis? Jazeker! Tegenprestatie? De Lijnmanager Gratis is voor bijna niks Volg @Delijnmanager

Nadere informatie

10 Tips bij een reorganisatie

10 Tips bij een reorganisatie Marianne Eisma advocaat legal 10 Tips bij In het Arbeidsrecht gaat het erom het juiste proces te volgen om het uiteindelijke doel te bereiken. U moet daarvoor de tijd nemen, te snelle en niet goed voorbereide

Nadere informatie

Thema Gezondheid. Lesbrief 2. De huisarts

Thema Gezondheid. Lesbrief 2. De huisarts Thema Gezondheid Lesbrief 2. De huisarts Inleiding Deze les gaat over praten bij de huisarts. Een man, meneer Kaya, is aan de beurt. Hij praat met de huisarts over zijn probleem. Wat leert u in deze les?

Nadere informatie

Mijn mond zat vol aarde

Mijn mond zat vol aarde Mijn mond zat vol aarde Serie: Verhalen kind in oorlog Tekst: Meike Jongejan Onderzoek: Mariska de Boer en Hans Groeneweg Redactie: Jan van Zijverden Vormgeving: Richard Bos 2015, Fries Verzetsmuseum,

Nadere informatie

Beleving op Schiphol

Beleving op Schiphol Beleving op Schiphol Schiphol wil Europe s preferred airport zijn. Dat lukt aardig: onze nationale luchthaven is ook dit jaar weer verkozen tot de beste van Europa en tot de nummer drie op de wereldranglijst.

Nadere informatie

Werken in een andere sector of branche: iets voor u?

Werken in een andere sector of branche: iets voor u? Werken in een andere sector of branche: iets voor u? Uw hele loopbaan blijven werken in dezelfde sector of branche? Voor veel werknemers is het bijna vanzelfsprekend om te blijven werken in de sector of

Nadere informatie

Hand- out Boeing 737. hand- out- PU.01

Hand- out Boeing 737. hand- out- PU.01 Hand- out Boeing 737 Pitch- Up Arendweg 37- B Lelystad Airport hand- out- PU.01 085-210 60 66 leervandeluchtvaart.nl 1 Deze hand- out is samengesteld door Simcenter Lelystad, Pitch- Up en wordt toegepast

Nadere informatie

WWW.HOPE-XXL.COM. Mede mogelijk gemaakt door de Iona Stichting en Vos/Abb

WWW.HOPE-XXL.COM. Mede mogelijk gemaakt door de Iona Stichting en Vos/Abb De meeste mensen in Nederland hebben het goed voor elkaar. We hebben genoeg eten, we hoeven niet bang te zijn voor oorlog en we zijn dan ook tevreden met ons leven. Maar dat is niet overal op de wereld

Nadere informatie

Vliegen in de toekomst. Door Thomas Rugers, Sven Bouwmeester, Steijn Strikkers en Jelmer Egberts.

Vliegen in de toekomst. Door Thomas Rugers, Sven Bouwmeester, Steijn Strikkers en Jelmer Egberts. Vliegen in de toekomst Door Thomas Rugers, Sven Bouwmeester, Steijn Strikkers en Jelmer Egberts. 1 Hoofdstuk indeling 1. Inleiding Blz. 3 2. Hoe zien de vliegtuigen er in de toekomst uit? Blz. 4 3. Gaan

Nadere informatie

sarie, mijn vriend kaspar en ik

sarie, mijn vriend kaspar en ik sarie, mijn vriend kaspar en ik Leen Verheyen sarie, mijn vriend kaspar en ik is een theatertekst voor kinderen vanaf 4 jaar en ging in première op 12 september 2009 bij HETPALEIS in Antwerpen 1 ik: het

Nadere informatie

De koude oorlog Jesse Klever Groep 7

De koude oorlog Jesse Klever Groep 7 De koude oorlog Jesse Klever Groep 7 1 Voorwoord Tijdens het maken van mijn spreekbeurt over Amerika kwam ik de Koude oorlog tegen. De koude oorlog leek mij een heel interessant onderwerp waar ik niet

Nadere informatie

Een wat strenge stem, hij wil graag officiëler klinken dan hij in wezen is.

Een wat strenge stem, hij wil graag officiëler klinken dan hij in wezen is. Een wat strenge stem, hij wil graag officiëler klinken dan hij in wezen is. Goedendag! Als ik even de aandacht mag, ja! Dank u. Dan geef ik nu het woord aan mezelf. Als ik mij eerst eens even mag introduceren.

Nadere informatie

U schrijft ook dat wij Belgen bang zijn voor elkaar. Hoezo?

U schrijft ook dat wij Belgen bang zijn voor elkaar. Hoezo? Wablieft praat met Paul Verhaeghe De maatschappij maakt mensen ziek Materieel hebben we het nog nooit zo goed gehad. De meesten van ons hebben een inkomen, een dak boven ons hoofd Toch voelen veel mensen

Nadere informatie

Sterker met Stoma. door jouw ervaring te delen. Stomavereniging introduceert een nieuw motto en krijgt een nieuwe huisstijl! www.stomavereniging.

Sterker met Stoma. door jouw ervaring te delen. Stomavereniging introduceert een nieuw motto en krijgt een nieuwe huisstijl! www.stomavereniging. FC 60 C 22 M 21 Y 10K PMS 549 FC 0 C 54 M 100 Y 0 K PMS 144 Sterker met Stoma door jouw ervaring te delen Stomavereniging introduceert een nieuw motto en krijgt een nieuwe huisstijl! www.stomavereniging.nl

Nadere informatie

Wat je voelt is wat je denkt! De theorie van het rationeel denken

Wat je voelt is wat je denkt! De theorie van het rationeel denken Wat je voelt is wat je denkt! De theorie van het rationeel denken Mensen zoeken hulp omdat ze overhoop liggen met zichzelf of met anderen. Dit kan zich op verschillende manieren uiten. Sommige mensen worden

Nadere informatie

De ijnmanager. Cartoons januari 2015. Luc Timmers

De ijnmanager. Cartoons januari 2015. Luc Timmers De ijnmanager Cartoons januari 2015 Luc Timmers Gezelligheid kent geen tijd Is het alweer 2015? Wat vliegt de tijd hé? Logisch toch? Ooit spaghetti de kop boven het maaiveld uit zien steken? Nou dan!

Nadere informatie

Nieuwsbrief Odoorner Luchtvaart Club

Nieuwsbrief Odoorner Luchtvaart Club Nieuwsbrief Odoorner Luchtvaart Club Contact: nieuwsbrief@flyolc.nl Redactie: Piet Sloot Januari 2016 De redactie wenst iedereen een goed, gezond en vooral een fijn vliegjaar. Bate Hardenberg heeft de

Nadere informatie

Misschien zit u hier wel met de grote vraag: wat is Kerst eigenlijk?

Misschien zit u hier wel met de grote vraag: wat is Kerst eigenlijk? 25 december 2015 1 e Kerstdag Sixtuskerk te Sexbierum Ds. A.J. (Anneke) Wouda Teksten: Hebr. 1:1-6 en Lucas 2: 15-21 Geliefden van God, gemeente van Christus, Kerstochtend 2015 U zit midden in een kerstviering,

Nadere informatie

Tineke Boudewijns VERSTAG

Tineke Boudewijns VERSTAG Tineke Boudewijns VERSTAG Colofon Eindredactie Joost Pool Redactie Boris Goddijn Vormgeving Pien Vermazeren Fotografie Boris Goddijn Beeldbewerking Pien Vermazeren Copyright en disclaimer Het overnemen

Nadere informatie

Je rechten bij problemen op het vliegveld

Je rechten bij problemen op het vliegveld ALGEMEEN Je rechten bij problemen op het vliegveld Cees van Dam PassagiersGids 1 ALGEMEEN Omslag en binnenwerk: Line-Art, Dordrecht Druk: De Hoop Grafisch Centrum, Dordrecht ISBN 978-90-815692-1-7 2010,

Nadere informatie

Water Egypte. In elk land hebben mensen hun eigen gewoontes. Dat merk je als je veel reist. Ik zal een voorbeeld geven.

Water Egypte. In elk land hebben mensen hun eigen gewoontes. Dat merk je als je veel reist. Ik zal een voorbeeld geven. Water Egypte In elk land hebben mensen hun eigen gewoontes. Dat merk je als je veel reist. Ik zal een voorbeeld geven. Ik ga naar een restaurant in Nederland. Daar bestel ik een glas water. De ober vraagt

Nadere informatie

U leert in deze les "toestemming vragen". Toestemming vragen is vragen of u iets mag doen.

U leert in deze les toestemming vragen. Toestemming vragen is vragen of u iets mag doen. TOESTEMMING VRAGEN les 1 spreken inleiding en doel U leert in deze les "toestemming vragen". Toestemming vragen is vragen of u iets mag doen. Bij toestemming vragen is het belangrijk dat je het op een

Nadere informatie

Aan de slag met de Werk Ster!

Aan de slag met de Werk Ster! Aan de slag met de Werk Ster! Werk Ster Copyright EgberinkDeWinter 2013-2014 Werk Ster Stappen naar werk De Werk Ster helpt je duidelijk te krijgen waar jij op dit moment staat op weg naar werk. Je krijgt

Nadere informatie

De vrouw van vroeger (Die Frau von früher)

De vrouw van vroeger (Die Frau von früher) Roland Schimmelpfennig De vrouw van vroeger (Die Frau von früher) Vertaling Tom Kleijn Personen FRANK, midden veertig CLAUDIA, zijn vrouw ROMY VOGTLÄNDER ANDI, zoon van Frank en Claudia TINA, Andi's vriendin

Nadere informatie

Zondag, 18 oktober 2015.

Zondag, 18 oktober 2015. Zondag, 18 oktober 2015. Nadat we gisteren eerst nog de familiedag hadden gevierd, heel gezellig, met haast iedereen, Heeft Ria mij weggebracht naar het station van Hengelo. Vincent, Angelique, Bobbie

Nadere informatie

Apostolische rondzendbrief

Apostolische rondzendbrief oktober 9, 2011 Jaargang 1, nummer 1 Lieve mensen, Zo bent u een voorbeeld voor alle gelovigen in Macedonië en Achaje geworden. Wij zijn nu al weer een tijdje hier in het zuiden van Griekenland, in de

Nadere informatie

Theorieboek. leeftijd, dezelfde hobby, of ze houden van hetzelfde. Een vriend heeft iets voor je over,

Theorieboek. leeftijd, dezelfde hobby, of ze houden van hetzelfde. Een vriend heeft iets voor je over, 3F Wat is vriendschap? 1 Iedereen heeft vrienden, iedereen vindt het hebben van vrienden van groot belang. Maar als we proberen uit te leggen wat vriendschap precies is staan we al snel met de mond vol

Nadere informatie

Wat is Keuzeloos Gewaarzijn ofwel Meditatie?

Wat is Keuzeloos Gewaarzijn ofwel Meditatie? Wat is Keuzeloos Gewaarzijn ofwel Meditatie? door Nathan Wennegers Trefwoord: zelfkennis / meditatie 2015 Non2.nl Zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever mag niets uit deze uitgave

Nadere informatie

Bij. research. Gemaakt door: Flore Wassenberg A3c Stage gelopen bij Ron en Janne.

Bij. research. Gemaakt door: Flore Wassenberg A3c Stage gelopen bij Ron en Janne. Bij research Gemaakt door: Flore Wassenberg A3c Stage gelopen bij Ron en Janne. Opdracht 1 Stagelogboek De eerste dag heb ik bij Ron Steijvers stage gelopen en die is project leider ontwikkelaar, vooral

Nadere informatie

Inhoudsopgave. Inleiding 3. Mijn artfiact 3. Proces 4. Mijn beoordelingsblad en presentatie 5. Autotic Selfie eindproduct (ware grootte) 6

Inhoudsopgave. Inleiding 3. Mijn artfiact 3. Proces 4. Mijn beoordelingsblad en presentatie 5. Autotic Selfie eindproduct (ware grootte) 6 1 Inhoudsopgave Inleiding 3 Mijn artfiact 3 Proces 4 Mijn beoordelingsblad en presentatie 5 Autotic Selfie eindproduct (ware grootte) 6 2 Autobiotic Selfie Inleiding De autobiotic selfie heeft mij heel

Nadere informatie

Soms ben ik eens boos, en soms wel eens verdrietig, af en toe eens bang, en heel vaak ook wel blij.

Soms ben ik eens boos, en soms wel eens verdrietig, af en toe eens bang, en heel vaak ook wel blij. Lied: Ik ben ik (bij thema 1: ik ben mezelf) (nr. 1 en 2 op de CD) : Weet ik wie ik ben? Ja, ik weet wie ik ben. Weet ik wie ik ben? Ja, ik weet wie ik ben. Ik heb een mooie naam, van achter en vooraan.

Nadere informatie

De voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 2513 AA DEN HAAG. Datum 27 januari 2015 Betreft vragen over KLM. Geachte voorzitter,

De voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 2513 AA DEN HAAG. Datum 27 januari 2015 Betreft vragen over KLM. Geachte voorzitter, > Retouradres Postbus 20901 2500 EX Den Haag De voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 2513 AA DEN HAAG Plesmanweg 1-6 2597 JG Den Haag Postbus 20901 2500 EX Den Haag T 070-456

Nadere informatie

Ik ben Sim-kaart. Mobiel bellen groep 5-6. De Simkaart is een meisje, tikkeltje ondeugend en een echte kletsgraag. Aangeboden door

Ik ben Sim-kaart. Mobiel bellen groep 5-6. De Simkaart is een meisje, tikkeltje ondeugend en een echte kletsgraag. Aangeboden door De Simkaart is een meisje, tikkeltje ondeugend en een echte kletsgraag Hoi! Blijf even aan de lijn. Ik zit namelijk op de andere. Wacht even. Hoi, ik kom zo even terug, want ik moet even iets zeggen over

Nadere informatie

Borstkanker ''Angst voor het onbekende''

Borstkanker ''Angst voor het onbekende'' Borstkanker ''Angst voor het onbekende'' Borstkanker ''Angst voor het onbekende'' Ellen Wagter-Streep Schrijver: Ellen Wagter-Streep ISBN: 9789402129663 Ellen Wagter-Streep Inhoud Inhoud... 05 Voorwoord...

Nadere informatie

Dit boek heeft het keurmerk Makkelijk Lezen gekregen. Wilt u meer weten over dit keurmerk kijk dan op de website: www.stichtingmakkelijklezen.nl.

Dit boek heeft het keurmerk Makkelijk Lezen gekregen. Wilt u meer weten over dit keurmerk kijk dan op de website: www.stichtingmakkelijklezen.nl. Chatten Dit boek heeft het keurmerk Makkelijk Lezen gekregen. Wilt u meer weten over dit keurmerk kijk dan op de website: www.stichtingmakkelijklezen.nl. Colofon Een uitgave van Eenvoudig Communiceren

Nadere informatie

Arbeidsrecht en Hyperemesis Gravidarum

Arbeidsrecht en Hyperemesis Gravidarum Arbeidsrecht en Hyperemesis Gravidarum Regelmatig lopen vrouwen die last hebben van Hyperemesis Gravidarum (HG) tegen arbeidsrechtelijke problemen aan. Contracten worden niet verlengd, er wordt gedreigd

Nadere informatie

Henk Oostdam is fiscaal adviseur bij zijn eigen praktijk Tax Consult Network en is de vertrouwenspersoon van Tim Coronel en Peter Ouwehand

Henk Oostdam is fiscaal adviseur bij zijn eigen praktijk Tax Consult Network en is de vertrouwenspersoon van Tim Coronel en Peter Ouwehand Henk Oostdam is fiscaal bij zijn eigen praktijk Tax Consult Network en is de vertrouwenspersoon van Tim Coronel en Peter Ouwehand 30 RBA_Fiscale Opleidingen 2015-2016 30 mijn Henk Oostdam We kijken samen

Nadere informatie

ONTMOETEN KENNY KOKEN

ONTMOETEN KENNY KOKEN Gratis Excemplaar ONTMOETEN KENNY KOKEN ONTMOETEN KENNY KOKEN Boven de wolken en maken we ons gereed voor vertrek. Namens de bemanning wens ik u een prettige vlucht aan boord van ons toestel. Timo controleerde

Nadere informatie

Lekker ding. Maar Anita kijkt boos. Hersendoden zijn het!, zegt ze. Die Jeroen is de ergste. Ik kijk weer om en zie hem meteen zitten.

Lekker ding. Maar Anita kijkt boos. Hersendoden zijn het!, zegt ze. Die Jeroen is de ergste. Ik kijk weer om en zie hem meteen zitten. Lekker ding Pas op!, roept Anita. Achter je zitten de hersendoden! Ik kijk achterom. Achter ons zitten twee jongens en drie meisjes hun boterhammen te eten. Ze zijn gevaarlijk, zegt Anita. Ze schudt haar

Nadere informatie

Monica is jarig. Iemand vertelt over haar sollicitatiegesprek. Monica en Arend praten over opleiding, werken en een eigen bedrijf.

Monica is jarig. Iemand vertelt over haar sollicitatiegesprek. Monica en Arend praten over opleiding, werken en een eigen bedrijf. Les 1 Werk en inkomen (1) Monica is jarig. Iemand vertelt over haar sollicitatiegesprek. Monica en Arend praten over opleiding, werken en een eigen bedrijf. Evert en Monica -2 Rijbewijs Monica is jarig.

Nadere informatie

Werkstuk LOB De luchtvaart

Werkstuk LOB De luchtvaart Werkstuk LOB De luchtvaart Werkstuk door een scholier 1580 woorden 30 maart 2005 7,2 160 keer beoordeeld Vak LOB Beroepen in de luchtvaart: Er zijn heel veel beroepen in de luchtvaart. Daarom heb ik een

Nadere informatie

Door: Laura Kursten Het Nieuwe Eemland Klas: B2d

Door: Laura Kursten Het Nieuwe Eemland Klas: B2d Door: Laura Kursten Het Nieuwe Eemland Klas: B2d 1 Onderwerp: Bladzijde nummer: Geschiedenis 3 Hoe werkt het? 4 Soorten magnetrons 5 Magnetron ongezond? 6 Evaluatie 7 Bronvermelding 8 2 De magnetron is

Nadere informatie

Verhaal van uw persoonlijke schade bij letsel

Verhaal van uw persoonlijke schade bij letsel Persoonlijke bijstand Verhaal van uw persoonlijke schade bij letsel 1 Juridische hulp met een warm hart Bent u buiten uw schuld slachtoffer van een ongeval? Zijn er bij een medische behandeling fouten

Nadere informatie

Irma Steenbeek VERSTAG

Irma Steenbeek VERSTAG Irma Steenbeek VERSTAG Colofon Eindredactie Joost Pool Redactie Boris Goddijn Vormgeving Pien Vermazeren Fotografie Boris Goddijn Beeldbewerking Pien Vermazeren Copyright en disclaimer Het overnemen van

Nadere informatie

MEE. Ondersteuning bij leven met een beperking. Leren & Werken

MEE. Ondersteuning bij leven met een beperking. Leren & Werken MEE Ondersteuning bij leven met een beperking Leren & Werken Steeds opnieuw raak ik mijn baan kwijt. Waar ligt dat nou aan? Welke vervolgopleiding zou iets voor mij zijn? Is er voor mij extra ondersteuning

Nadere informatie

Luisteren: muziek (B2 nr. 3)

Luisteren: muziek (B2 nr. 3) OPDRACHTEN LUISTEREN: MUZIEK www.nt2taalmenu.nl nt2taalmenu is een website voor mensen die Nederlands willen leren én voor docenten NT2. Iedereen die Nederlands wil leren, kan gratis online oefenen. U

Nadere informatie

Thema Gezondheid. Lesbrief 3. De huisarts

Thema Gezondheid. Lesbrief 3. De huisarts Thema Gezondheid Lesbrief 3. De huisarts Inleiding Deze les gaat over praten bij de huisarts. Een man, meneer Wong, is aan de beurt. Hij praat met de huisarts over zijn probleem. Wat leert u in deze les?

Nadere informatie

rijm By fightgirl91 Submitted: October 17, 2005 Updated: October 17, 2005

rijm By fightgirl91 Submitted: October 17, 2005 Updated: October 17, 2005 rijm By fightgirl91 Submitted: October 17, 2005 Updated: October 17, 2005 Provided by Fanart Central. http://www.fanart-central.net/stories/user/fightgirl91/21803/rijm Chapter 1 - rijm 2 1 - rijm Gepaard

Nadere informatie

Verslag van een ervaringsdeskundige. Nu GAP-deskundige.

Verslag van een ervaringsdeskundige. Nu GAP-deskundige. Burn out Verslag van een ervaringsdeskundige. Nu GAP-deskundige. Ik was al een tijd druk met mijn werk en mijn gezin. Het viel mij zwaar, maar ik moest dit van mezelf doen om aan de omgeving te laten zien

Nadere informatie

Opvang na uw uitzending. Dienstencentrum Bedrijfsmaatschappelijk Werk

Opvang na uw uitzending. Dienstencentrum Bedrijfsmaatschappelijk Werk Opvang na uw uitzending Dienstencentrum Bedrijfsmaatschappelijk Werk Dienstencentrum Bedrijfsmaatschappelijk werk helpt iedereen binnen of direct rondom Defensie met problemen die voortkomen uit het werk.

Nadere informatie

RAPPORTAGE WACHTKAMERINTERVIEWS

RAPPORTAGE WACHTKAMERINTERVIEWS RAPPORTAGE WACHTKAMERINTERVIEWS Huisartsenpraktijk Dalfsen ARGO BV 2014 Rapportage wachtkamerinterview Inleiding Onder de cliënten van huisartsenpraktijk Dalfsen zijn de afgelopen 2 jaren tevredenheidsonderzoeken

Nadere informatie

Naleving milieuregels gebruiksjaar Verantwoording Regeling milieu-informatie luchthaven Schiphol

Naleving milieuregels gebruiksjaar Verantwoording Regeling milieu-informatie luchthaven Schiphol Naleving milieuregels gebruiksjaar 2016 Verantwoording Regeling milieu-informatie luchthaven Schiphol Referentienummer 2017/SP/PERF/5569 Status Definitief Versienummer 1.0 Classificatie Openbaar Versiedatum

Nadere informatie

MANIEREN OM MET OUDERPARTICIPATIE OM TE GAAN

MANIEREN OM MET OUDERPARTICIPATIE OM TE GAAN Blijf kalm; Verzeker je ervan dat je de juiste persoon aan de lijn hebt; Zeg duidelijk wie je bent en wat je functie is; Leg uit waarom je belt; Geef duidelijke en nauwkeurige informatie en vertel hoe

Nadere informatie

Tuin van Heden.nu 1 Mag ik zijn wie ik ben? Van In 5

Tuin van Heden.nu 1 Mag ik zijn wie ik ben? Van In 5 Tuin van Heden.nu 1 Mag ik zijn wie ik ben? Van In 5 5 Tuin van Heden.nu 1 Mag ik zijn wie ik ben? Van In 6 Zacheüs (1) Het is erg druk in de stad vandaag. Iedereen loopt op straat. Zacheüs wurmt zich

Nadere informatie

Thema Gezondheid. Les 3. De huisarts

Thema Gezondheid. Les 3. De huisarts http://www.edusom.nl Thema Gezondheid Les 3. De huisarts Inleiding Deze les gaat over praten bij de huisarts. Een man, meneer Bashir, is aan de beurt. Hij praat met de huisarts over zijn probleem. Wat

Nadere informatie

Waarom zijn er ongelukkige mensen?

Waarom zijn er ongelukkige mensen? Eerste Communieproject 8 Waarom zijn er ongelukkige mensen? De mensen doen niet wat God wil Je hebt gezien wat geluk is. Als mensen van jou houden, word je gelukkig. Niet iedereen is gelukkig. Als andere

Nadere informatie

Met NLP de kredietcrisis te lijf Duurzaam winst behalen door compassie

Met NLP de kredietcrisis te lijf Duurzaam winst behalen door compassie Steven Smit Voor de mens in organisaties Met NLP de kredietcrisis te lijf Duurzaam winst behalen door compassie Door Steven Smit 2008 Steven Smit BV voor de mens in organisaties Chopinstraat 148 1817 GD

Nadere informatie

Een gelukkige huisvrouw

Een gelukkige huisvrouw Een gelukkige huisvrouw Voordat ik zwanger was, was ik een gelukkige huisvrouw, ik had alles wat ik wilde. En daarvoor hoefde ik geen dag te werken. Want werken, dat deed mijn man Harry al. Harry zat in

Nadere informatie

Inleiding. Veel plezier!

Inleiding. Veel plezier! Inleiding In dit boek lees je over Danny. Danny is een jongen van 14 jaar. Er zijn veel dingen die Danny verkeerd doet. Hij rent door de school. Hij scheldt zomaar een klasgenoot uit. Of hij spuugt op

Nadere informatie

Matteüs 25:1-13 - Gezinsdienst: Wachten duurt lang!

Matteüs 25:1-13 - Gezinsdienst: Wachten duurt lang! Matteüs 25:1-13 - Gezinsdienst: Wachten duurt lang! Liturgie Zingen: -Opwekking 654 Dank U voor deze nieuwe dag -Zoek eerst het Koninkrijk van God -Weet je waar het hemels koninkrijk op lijkt (Elly en

Nadere informatie

Analyse gebruik luchthaven Schiphol

Analyse gebruik luchthaven Schiphol augustus 2016 Analyse gebruik luchthaven Schiphol Resultaten Analyse gebruik luchthaven Schiphol Resultaten Rapport Onderzoeksraad voor Veiligheid t.a.v. De heer F. Bloemendaal Postbus 95404 2509 CK Den

Nadere informatie

ALLES DUBBEL. Survivalgids. voor startende tweelingmama s. Denise Hilhorst

ALLES DUBBEL. Survivalgids. voor startende tweelingmama s. Denise Hilhorst Voorproefje ALLES DUBBEL Survivalgids voor startende tweelingmama s Denise Hilhorst Inhoud Dubbel van start 7 Dubbel ervaren 8 Dubbel zwanger 10 Dubbel voorbereiden 19 Dubbel bevallen 25 Dubbel voeden

Nadere informatie

Just Share It! Kennis delen in bedrijf een initiatief van. CIVIQ, Instituut voor vrijwillige inzet en House of Sharing.

Just Share It! Kennis delen in bedrijf een initiatief van. CIVIQ, Instituut voor vrijwillige inzet en House of Sharing. Just Share It! Kennis delen in bedrijf een initiatief van CIVIQ, Instituut voor vrijwillige inzet en House of Sharing. Deze brochure geeft u een impressie van wat wij met Just Share It! beogen: kennis

Nadere informatie

Het verkoop-adviesgesprek. Waar gaat deze kaart over? Wat wordt er van je verwacht? Verkopen

Het verkoop-adviesgesprek. Waar gaat deze kaart over? Wat wordt er van je verwacht? Verkopen Waar gaat deze kaart over? Deze kaart gaat over verkopen aan en adviseren van gasten in horecabedrijven. Oftewel: het verkoopadviesgeprek. Wat wordt er van je verwacht? Na het bestuderen van deze kaart

Nadere informatie

Welke wapens worden voor het eerst gebruikt in de Eerste Wereldoorlog? 1. Geweren en gifgas. 2. Machinegeweren en gifgas. 3. Gifgas en pistolen.

Welke wapens worden voor het eerst gebruikt in de Eerste Wereldoorlog? 1. Geweren en gifgas. 2. Machinegeweren en gifgas. 3. Gifgas en pistolen. Tussen welke twee landen is de Eerste Wereldoorlog begonnen? 1. Engeland en Frankrijk 2. Duitsland en Frankrijk 3. Duitsland en Engeland Nederland blijft neutraal. Wat betekent dat? 1. Nederland kiest

Nadere informatie

Ben jij een kind van gescheiden ouders? Dit werkboekje is speciaal voor jou!

Ben jij een kind van gescheiden ouders? Dit werkboekje is speciaal voor jou! Hallo Ben jij een kind van gescheiden ouders? Dit werkboekje is speciaal voor jou Als je ouders uit elkaar zijn kan dat lastig en verdrietig zijn. Misschien ben je er boos over of denk je dat het jouw

Nadere informatie

Samenvatting geschiedenistoets hoofdstuk 6: Een tijd van revoluties

Samenvatting geschiedenistoets hoofdstuk 6: Een tijd van revoluties Samenvatting geschiedenistoets hoofdstuk 6: Een tijd van revoluties Dit hoofdstuk gaat over opstand in Amerika, Frankrijk en Nederland. Deze opstanden noemen we revoluties. Opstand in Amerika (1775). De

Nadere informatie

Er is toch niemand die jou aardig vindt. SUKKEL.

Er is toch niemand die jou aardig vindt. SUKKEL. Liefde Ik laat je nooit in de steek. Ik zal je helpen. Jij bent mijn beste vriendin. Het mooiste wat ik heb, geef ik aan jou. Ik ben verliefd... Ik heb alles voor je over. IK HOU VAN JOU! Ik bid voor je.

Nadere informatie

Ik ben Sim-kaart. Mobiel bellen groep 7-8. De Simkaart is een meisje, tikkeltje ondeugend en een echte kletsgraag. Aangeboden door

Ik ben Sim-kaart. Mobiel bellen groep 7-8. De Simkaart is een meisje, tikkeltje ondeugend en een echte kletsgraag. Aangeboden door De Simkaart is een meisje, tikkeltje ondeugend en een echte kletsgraag Hoi! Blijf even aan de lijn. Ik zit namelijk op de andere. Wacht even. Hoi, ik kom zo even terug want ik moet even iets zeggen over

Nadere informatie

Naleving milieuregels 2015. Verantwoording Regeling milieu-informatie luchthaven Schiphol

Naleving milieuregels 2015. Verantwoording Regeling milieu-informatie luchthaven Schiphol Naleving milieuregels Verantwoording Regeling milieu-informatie luchthaven Schiphol Referentienummer 2016/SP/PERF/5300 Status Definitief Versienummer 1.0 Classificatie Openbaar Versiedatum 3 februari 2016

Nadere informatie

Hans van der Beek. over schrijven en alles

Hans van der Beek. over schrijven en alles Hans van der Beek over schrijven en alles Hijschrijftcolumns,boekenennogveelmeer, behoorttotde KunstenMedia redactievanhet Parool,isvadervantweejongensenisbezigte halveren.juist,afvallen.hansvanderbeekschrijft.

Nadere informatie

Johannes 6,1-15 - We danken God, want Jezus zorgt voor ons

Johannes 6,1-15 - We danken God, want Jezus zorgt voor ons Johannes 6,1-15 - We danken God, want Jezus zorgt voor ons Dankdag voor gewas en arbeid Liturgie Voorzang LB 448,1.3.4 Stil gebed Votum Groet Zingen: Gez 146,1.2 Gebed Lezen: Johannes 6,1-15 Zingen: Ps

Nadere informatie

7.6. Boekverslag door S woorden 18 januari keer beoordeeld. Vak Maatschappijleer 1. Maatschappijleer Werk. Paragraaf 1.

7.6. Boekverslag door S woorden 18 januari keer beoordeeld. Vak Maatschappijleer 1. Maatschappijleer Werk. Paragraaf 1. Boekverslag door S. 1058 woorden 18 januari 2015 7.6 3 keer beoordeeld Vak Maatschappijleer 1 Maatschappijleer Werk Paragraaf Werk: als je iets doet, omdat andere mensen daar behoefte aan hebben. Goed

Nadere informatie

1 Vinden de andere flamingo s mij een vreemde vogel? Dat moeten ze dan maar zelf weten. Misschien hebben ze wel gelijk. Het is ook raar, een flamingo die jaloers is op een mens. En ook nog op een paard.

Nadere informatie

Tafel met laatje en stoel Etui en papieren op tafel, evt. speelgoed/mooi blaadje o.i.d. Schilderstape Lege dozen Lege jerrycan o.i.d.

Tafel met laatje en stoel Etui en papieren op tafel, evt. speelgoed/mooi blaadje o.i.d. Schilderstape Lege dozen Lege jerrycan o.i.d. Titel van deze les: De piloot, dat ben jij! Uitdaging: Zelfstandig werken Denkwolk onderwerp: Zelfstandig werken blz. 22 Vakgebied(en): Psycho-educatie, drama Doelgroep (OB/MB/BB): MB/BB Maker: Marloes

Nadere informatie

Micha kijkt Ruben aan. Hij trekt een gek gezicht. Micha houdt niet van puzzelen, want de puzzels die oma maakt, zijn altijd heel erg moeilijk.

Micha kijkt Ruben aan. Hij trekt een gek gezicht. Micha houdt niet van puzzelen, want de puzzels die oma maakt, zijn altijd heel erg moeilijk. 1. Puzzelen Wie er het eerst is! Micha staat bij het schoolhek. Hij krijgt een harde klap op zijn schouder van Ruben, zijn grote broer. Oké. Micha is wel in voor een wedstrijdje. Hij begint meteen te rennen,

Nadere informatie

Luisteren: muziek (B1 nr. 4)

Luisteren: muziek (B1 nr. 4) OPDRACHTEN LUISTEREN: MUZIEK www.nt2taalmenu.nl nt2taalmenu is een website voor mensen die Nederlands willen leren én voor docenten NT2. Iedereen die Nederlands wil leren, kan gratis online oefenen. Kijk

Nadere informatie

Wat leuk dat je gaat vliegen met Transavia!

Wat leuk dat je gaat vliegen met Transavia! Wat leuk dat je gaat vliegen met Transavia! Misschien dat je van te voren wat zenuwachtig bent voor de vlucht of dat je zelfs vliegangst hebt. Je bent zeker niet de enige. We maken dagelijks passagiers

Nadere informatie

ALGEMENE GEGEVENS SAMENVATTING FEITELIJKE GEGEVENS. Nummer voorval: 2006124. Datum, tijd 1 voorval: 25 oktober 2006, 21.47 uur

ALGEMENE GEGEVENS SAMENVATTING FEITELIJKE GEGEVENS. Nummer voorval: 2006124. Datum, tijd 1 voorval: 25 oktober 2006, 21.47 uur ALGEMENE GEGEVENS Nummer voorval: 2006124 Classificatie: Ernstig incident Datum, tijd 1 voorval: 25 oktober 2006, 21.47 uur Plaats voorval: Amsterdam Schiphol Airport Registratie luchtvaartuig: OO-FLN

Nadere informatie

Erlend Loe. Gelukkig getrouwd

Erlend Loe. Gelukkig getrouwd Erlend Loe Gelukkig getrouwd Vertaald uit het Noors door Paula Stevens de geus Deze uitgave is mede tot stand gekomen dankzij een bijdrage van NORLA (Oslo) De citaten op pagina s 171 en 175 komen uit Nigella

Nadere informatie

OPA EN OMA DE OMA VAN OMA

OPA EN OMA DE OMA VAN OMA Hotel Hallo - Thema 4 Hallo opdrachten OPA EN OMA 1. Knip de strip. Strip Knip de strip los langs de stippellijntjes. Leg de stukken omgekeerd en door elkaar heen op tafel. Draai de stukken weer om en

Nadere informatie

13 Acquisitietips. AngelCoaching. Coaching en training voor de creatieve sector www.angelcoaching.nl

13 Acquisitietips. AngelCoaching. Coaching en training voor de creatieve sector www.angelcoaching.nl 13 Acquisitietips AngelCoaching Coaching en training voor de creatieve sector Tip 1 Wat voor product/dienst ga je aanbieden? Maak een keuze, niemand kan alles! Tip 1 Veel ondernemers zijn gezegend met

Nadere informatie

En? zegt mijn moeder, die haar nieuwe zomerjurkje laat zien: Wat vind je ervan? Mooi. Ik zeg niets meer dan dat, want ik weet dat ik er geen verstand

En? zegt mijn moeder, die haar nieuwe zomerjurkje laat zien: Wat vind je ervan? Mooi. Ik zeg niets meer dan dat, want ik weet dat ik er geen verstand En? zegt mijn moeder, die haar nieuwe zomerjurkje laat zien: Wat vind je ervan? Mooi. Ik zeg niets meer dan dat, want ik weet dat ik er geen verstand van heb. De vorige keer zei ik dat de nieuwe broek

Nadere informatie

Zaken die niet meer zo zeker zijn

Zaken die niet meer zo zeker zijn Een goed gesprek over Zaken die niet meer zo zeker zijn Met u praten wij vaak over zekerheid. Dat is namelijk ons vak: het organiseren van uw zekerheid. Dat kan op vele manieren. Bijvoorbeeld door verstandig

Nadere informatie

Twee blauwe vinkjes. Door: Lenneke Sprong

Twee blauwe vinkjes. Door: Lenneke Sprong Twee blauwe vinkjes Door: Lenneke Sprong Nog steeds maar een vinkje. Buiten begon de zon te schijnen, waardoor er schaduwen op de lichtblauwe muur ontstonden. Waarom ontvangt hij niet mijn berichtje vroeg

Nadere informatie

ALGEMENE GEGEVENS SAMENVATTING FEITELIJKE INFORMATIE. Nummer voorval: Datum, tijd 1 voorval: 28 mei 2005, uur

ALGEMENE GEGEVENS SAMENVATTING FEITELIJKE INFORMATIE. Nummer voorval: Datum, tijd 1 voorval: 28 mei 2005, uur ALGEMENE GEGEVENS Nummer voorval: 2005078 Classificatie: Ernstig incident Datum, tijd 1 voorval: 28 mei 2005, 23.50 uur Plaats voorval: Amsterdam Schiphol Airport Registratie: PH-KCK Type luchtvaartuig:

Nadere informatie

Ben Tiggelaar. Nieuwe, praktische inzichten voor verandering en groei. Alle plaatjes uit het boek

Ben Tiggelaar. Nieuwe, praktische inzichten voor verandering en groei. Alle plaatjes uit het boek Ben Tiggelaar DOEN! Nieuwe, praktische inzichten voor verandering en groei Alle plaatjes uit het boek intenties gedrag gedrag situatie intenties gedrag situatie gepland gedrag automatisch gedrag gepland

Nadere informatie

Vragenlijst: Wat vind jij van je

Vragenlijst: Wat vind jij van je Deze vragenlijst is bedacht door leerlingen. Met deze vragenlijst kunnen leerlingen er zelf achter kunnen komen wat andere leerlingen van hun school vinden. De volgende onderwerpen komen langs: Sfeer op

Nadere informatie

Thema 4 Communicatie. Taalhulp Telefoneren. Informele situaties - opbellen en opnemen. Hoi, Diana. Hallo, Diana van Someren. Hi, met. Hé, met John.

Thema 4 Communicatie. Taalhulp Telefoneren. Informele situaties - opbellen en opnemen. Hoi, Diana. Hallo, Diana van Someren. Hi, met. Hé, met John. Thema 4 Communicatie Taalhulp Telefoneren Informele situaties - opbellen en opnemen Hoi, Diana. Hallo, Diana van Someren. Hi, met. Hé, met John. Met Diana. Met Diana van Someren. Is John ook? Is Diana

Nadere informatie

Hey Russel! EEN BIJZONDERE VRIENDSCHAP. marian hoefnagel

Hey Russel! EEN BIJZONDERE VRIENDSCHAP. marian hoefnagel REALITY REEKS Hey Russel! EEN BIJZONDERE VRIENDSCHAP marian hoefnagel Een gekke naam Rudsel?? Jims mond valt open van verbazing. Is dat een naam? Hij kijkt met grote ogen naar de jongen die naast hem zit.

Nadere informatie