Consulent Seksuele Gezondheid NVVS

Transcriptie

1 Consulent Seksuele Gezondheid NVVS tweejarige opleiding Leidseplein PR Amsterdam T (020) F (020) E info@rino.nl W

2 Inhoudsopgave 1. INLEIDING DOELSTELLING DOELGROEP COMPETENTIES PROGRAMMA... 6 blok 1: counseling... 6 blok 2: voorlichting, training & deskundigheidsbevordering... 7 blok 3: evidence, interventies & beleid DOCENTEN... 8 Marthy Langendonk (hoofddocent)... 8 Marjo Ramakers (hoofddocent)... 8 Paulien van Haastrecht... 8 Peter Leusink PRAKTISCHE ZAKEN... 9 accreditaties en erkenning... 9 aanmelding... 9 annuleringsregeling... 9 data... 9 kosten... 9 inlichtingen HET IS NOG STEEDS EEN TABOE versie Pagina 1

3 1. INLEIDING Seksuele gezondheid is een belangrijk onderdeel van de algemene gezondheid. De erkenning hiervan neemt toe binnen zowel de somatische als geestelijke gezondheidszorg. De Nederlandse overheid ziet in toenemende mate een rol voor zichzelf weggelegd op het gebied van seksuele gezondheid op nationaal en lokaal niveau: de beleidsnota van het ministerie van VWS, die in november 2009 is verschenen, is een erkenning van overheidswege van de prominente positie van seksuele gezondheid binnen de samenleving en de toegenomen behoefte aan professionalisering op dit gebied. Binnen het opleidingsaanbod in Nederland constateert de Nederlandse Vereniging Voor Seksuologie (NVVS) het ontbreken van programma s, deskundigheid en specifieke competenties voor de seksuologische zorg- en hulpverlening op HBO Master niveau. Onder HBO professionals is er bereidheid en enthousiasme om cliënten op het gebied van seksualiteit te informeren, adviseren en te behandelen. Daarom is een nieuwe tweejarige opleiding ontwikkeld in nauwe samenwerking tussen de NVVS, de RINO Noord-Holland en de RINO Groep. Lees ook het interview met Marthy Langendonk en Marjo Ramakers op pag 10 van deze brochure! De Consulent Seksuele Gezondheid NVVS richt zich op het bevorderen van seksuele gezondheid voor alle bevolkingsgroepen. Kerntaken zijn preventie van seksuele problemen, voorlichting, deskundigheidsbevordering, advisering en interventieontwikkeling. Daarnaast is er aandacht voor kortdurende counseling bij enkelvoudige seksuele problemen. Het gaat dan om vragen en problematiek op het gebied van seksuele opvoeding, seksueel gedrag en relatievorming, seksueel overdraagbare aandoeningen, anticonceptie, onbedoelde zwangerschap, seksuele identiteit, seksuele voorkeur, seksuele disfuncties of gevolgen van seksueel misbruik. versie Pagina 2

4 2. DOELSTELLING Na het voltooien van de opleiding zijn deelnemers in staat zelfstandig te werken als Consulent Seksuele Gezondheid NVVS. De consulent seksuele gezondheid heeft een aantal kerntaken: Het verzorgen van kortdurende counseling bij seksuele problemen en het adequaat kunnen verwijzen voor intensieve behandeling; Het ontwikkelen van interventies op basis van de beschikbare evidence uit praktijk en theorie, ter bevordering van de seksuele gezondheid van diverse doelgroepen; Het geven van individuele en groepsvoorlichting over thema s op het gebied van seksuele gezondheid aan diverse doelgroepen; Het geven van deskundigheidsbevordering aan professionals in de zorg, hulpverlening en het onderwijs over seksuele gezondheidsthema s; Het doen van praktijkgericht wetenschappelijk onderzoek op het gebied van seksuele gezondheid; Het uitvoeren van consultancy en advisering op het gebied van seksuele gezondheid en de positionering daarvan binnen diverse organisaties op uitvoerend, beleids- en managementsniveau. casuïstiekvignet Je bent urologisch verpleegkundige, gespecialiseerd in oncologie, en werkzaam in een perifeer ziekenhuis. Sinds kort neem je deel aan een zogenaamd psychosociaal oncologisch overleg. Daarin is afgesproken dat alle patiënten de zogenaamde LAST-meter invullen, een vragenlijst die screent op een aantal problemen waar patiënten tegenaan kunnen lopen. Inmiddels hebben tien patiënten met prostaatkanker de lijst ingevuld. Negen van de tien mannen hebben op de LASTmeter seksuele problemen aangekruist. De uroloog vraagt tijdens het overleg of jij alle tien de patiënten wil oproepen voor een gesprek hierover. De urologen willen graag wat preciezer weten tegen welke problemen de patiënten met prostaatkanker aanlopen. Welke vragen stel je in het gesprek met de patiënten met prostaatkanker om zo goed mogelijk uit te vragen wat de problemen zijn op het gebied van seksualiteit? versie Pagina 3

5 3. DOELGROEP Aan de opleiding kunnen deelnemen: basispsychologen en -pedagogen, maatschappelijk werkers, sociaal pedagogisch hulpverleners, verpleegkundigen, preventiewerkers en paramedici uit verwante vakgebieden. Het minimale vooropleidingsniveau is HBO. De opleiding is specifiek gericht op: Seksuologische hulpverleners die zich bezighouden met seksuologische counseling en voorlichting, preventie en onderwijs. Dat zijn seksuologische hulpverleners die werkzaam zijn binnen bestaande organisaties zoals de Rutgers WPF, SOA-AIDS Nederland, COC, centra voor seksuele gezondheid, abortusklinieken en de regionale centra seksuele gezondheid (van de GGD). Verpleegkundigen, maatschappelijk werkers en agogisch begeleiders die werken in de particuliere setting of binnen psychiatrische instellingen, revalidatiecentra, instellingen voor mensen met een verstandelijke, lichamelijke of zintuiglijke beperking, jeugdzorg, kinderopvang, geestelijke gezondheidszorg, ziekenhuizen en thuiszorg. Maar ook (bekkenbodem)fysiotherapeuten en haptonomen, sociaal pedagogische hulpverleners, psychomotorische therapeuten, speltherapeuten, creatieve therapeuten, leerkrachten in gewoon en speciaal onderwijs. casuïstiekvignet Je bent gevraagd om een team te trainen in de zorg voor mensen met een verstandelijke beperking. Het gaat om jongeren met een lichte verstandelijke beperking en gedragsproblemen. Ze wonen in een woonvorm waar ze hun eigen woning hebben en gebruik kunnen maken van een steunpunt. De laatste maanden zijn er wat wisselingen van cliënten geweest. De begeleiders geven aan dat er op het gebied van seksualiteit binnen de groep een 'onhoudbare situatie' is ontstaan. Er is veel seksueel contact tussen een aantal van de jongeren, het is de vraag of het door alle partijen gewenst contact is. Er zijn twee vrouwelijke cliënten waarvan de begeleiders het idee hebben dat ze contact hebben met loverboys. En of de seks veilig gebeurt, daar zijn helemaal twijfels over. Verschillende jongeren zijn al met opmerkingen en roddels over de 'anderen' naar begeleiders gestapt. Het team voelt zich onhandig en onzeker. Moeten ze ingrijpen? Hoe zouden ze dat moeten doen? En wat zouden ze dan moeten aanbieden? Ze zijn toch geen seksuoloog? Je hebt een voorgesprek met de teamleider van het team en een van de begeleiders om te bespreken wat er aangeboden zou kunnen worden aan de begeleiders. versie Pagina 4

6 4. COMPETENTIES Het competentieprofiel van de consulent seksuele gezondheid gaat uit van negen competenties, waarvan drie kerncompetenties die het beroep definiëren. Kerncompetenties zijn: 1. Seksuologisch handelen: De consulent zet wetenschappelijk gefundeerde seksuologische kennis, specifieke vaardigheden en een professionele attitude in om te komen tot doelmatige interventies. 2. Didactische wendbaarheid: De consulent is in staat een krachtige leeromgeving te scheppen, waarin hij/zij een vertaalslag maakt van de stof die overgebracht moet worden naar leeractiviteiten met herkenbare casuïstiek en passende werkvormen. 3. Beroepsontwikkeling: De consulent signaleert nieuwe ontwikkelingen op het gebied van de seksuele gezondheid van verschillende groepen en reageert hierop met een adequaat, proactief en evidence-based aanbod. Aanvullende competenties zijn: 4. Communicatie: De consulent communiceert op heldere en effectieve wijze met cliënten en betrokkenen. 5. Samenwerken met professionals (in een multidisciplinaire setting): de consulent kent de structuur van de (somatische en geestelijke) gezondheidszorg, de maatschappelijke diensten hulpverlening en organisaties met expertise op het gebied van seksuele gezondheid. Hij/zij participeert in een netwerk van functionele samenwerkingsrelaties en maakt optimaal gebruik van beschikbare expertise. 6. Kennis en Wetenschap: de consulent kenmerkt zich door het continue streven naar optimalisatie van zijn/haar kennis en kunde in het vakgebied van de seksuologie. 7. Maatschappelijk handelen: de consulent plaatst de problematiek en vragen van de cliënt in maatschappelijke, culturele en juridische context en stemt zijn/haar handelen hierop af. 8. Organisatie: de consulent kan doelen en prioriteiten stellen, initieert beleid en draagt mede zorg voor het optimaliseren van de ketenzorg voor cliënten(groepen) met seksuologische problematiek. 9. Professionaliteit: de consulent handelt en reflecteert op basis van theoretische inzichten en verbindt daaraan consequenties voor de verbetering van zijn/haar professioneel handelen en verantwoordt zich naar de verschillende betrokken partijen, zoals cliënten en collega s. versie Pagina 5

7 5. PROGRAMMA De opleiding bestaat uit een introductiedag en drie modules van elk tien dagen: 1. Counseling 2. Voorlichting, training & deskundigheidsbevordering 3. Evidence, interventies & beleid Elk van deze modules bestaat uit een combinatie van theoretisch onderwijs, het ontwikkelen van vaardigheden, bijvoorbeeld door middel van rollenspellen, en reflectie op het eigen handelen. Elk blok bestaat uit: 8 dagen inhoudelijk onderwijs 1 dag werkbegeleiding 1 dag toetsing blok 1: counseling Blok 1 is gericht op counseling op het gebied van seksuologische gezondheid. Dit begint bij kennis van en inzicht in seksuologische modellen en seksuele fysiologie en disfuncties. Vervolgens wordt aandacht besteed aan het PLISSIT-model van seksuele counseling, dat staat voor: Permission, Limited Information, Specific Suggestions en Intensive Therapy. Leerdoelen in dit blok zijn: Inzicht in visies en modellen binnen de seksuologie; Inzicht in eigen waarden en normen ten aanzien van seksualiteit; Kennis van basale anatomie en fysiologie van de seksualiteit; Kennis van de belangrijkste seksuele disfuncties; In staat seksuologische anamnese af te nemen; In staat seksuologische problemen te formuleren en adequaat te verwijzen; In staat te werken met het PLISSIT model; Het geleerde toe te passen binnen een diversiteit aan doelgroepen. De toetsing in dit blok bestaat uit het geven van een presentatie of uitwerken van een casus. casuïstiekvignet Je werkt als verpleegkundige op een gynaecologische afdeling. Je hebt een patiënte net uitgebreid gesproken voor het opnamegesprek. Als je probeert af te ronden met dat je denkt dat alles duidelijk is voor haar, komt ze op de proppen met Ik heb nog een vraag De patiënte (43) is opgenomen voor een uterusextirpatie (de baarmoeder wordt verwijderd vanwege vleesbomen die niet met medicatie te onderdrukken zijn). Ze maakt zich erg zorgen dat na de operatie het orgasmegevoel veranderd zal zijn, of misschien raakt ze het wel helemaal kwijt. Een van haar vriendinnen had zoiets gelezen in een tijdschrift. Hoe ga je om met de zorgen van deze patiënte? versie Pagina 6

8 blok 2: voorlichting, training & deskundigheidsbevordering Blok 2 gaat in op het geven en ontwikkelen van voorlichting, training en deskundigheidsbevordering op het gebied van seksuele gezondheid. Een constante koppeling tussen didactiek en inhoud staat centraal en het zelflerend vermogen van de cursisten wordt ruimschoots aangesproken. Het accent ligt op het zelf toepassen van relevante kennis over seksuele gezondheid. Leerdoelen in dit blok zijn: Inzicht in seksuele gezondheidsbevordering en preventie van seksuele problemen; In staat om op een methodische manier een plan te maken om voorlichting, training of onderwijs te verzorgen aan groepen en individueel. De toetsing in dit blok bestaat uit het geven van een presentatie. blok 3: evidence, interventies & beleid Blok 3 is gericht op het interpreteren van onderzoek naar seksuologische thema s en de werkzaamheid van interventies. Daarnaast is er aandacht voor de wijze waarop interventies planmatig tot stand komen, modellen van gezondheidsbevordering en gedragsverandering, het begrippenkader dat hierbij hoort, hoe passende interventies opgespoord kunnen worden en wat er komt kijken bij de toepassing van een (bestaande) interventie. Vervolgens is er aandacht voor beleid en advies binnen organisaties. Hoe zitten organisaties in elkaar? Wie zijn de stakeholders? Wat kun je aan beleidsbeïnvloeding doen binnen je organisatie? Hoe komt je tot een beleidsadvies? Leerdoelen in dit blok zijn: Inzicht in hoe onderzoek tot stand komt en interpretatie van onderzoeksresultaten; In staat om bestaande interventies te selecteren, aan te passen en te implementeren; Inzicht in beleidsbeïnvloeding en in staat om een beleidsadvies formuleren. De toetsing in dit blok bestaat uit een geschreven plan/advies en presentatie. Casuïstiekvignet Een medewerker van de afdeling ontwikkeling van een instelling voor mensen met een verstandelijke beperking heeft je als consulent seksuele gezondheid benaderd om advies. Het gaat om de volgende kwestie: een paar maanden geleden heeft de inspectie jeugdzorg een praktijktoets gedaan over het 'omgaan met seksualiteit' binnen de instelling. Hierover is deze week een rapport verschenen dat niet gunstig was voor de instelling. Het beleid op papier is voldoende op de meeste punten, maar de uitvoering van het beleid laat te wensen over waardoor de kwetsbare jongeren waarmee ze werken onvoldoende begeleiding krijgen op het gebied van hun seksuele ontwikkeling. De inspectie heeft aanbevelingen gedaan over de verbeteringen die moeten gaan plaatsvinden. Hoe kunnen ze het beleid verbeteren en praktisch uitvoerbaar maken binnen een jaar? versie Pagina 7

9 6. DOCENTEN Hoofddocenten van de opleiding zijn drs. Marthy Langendonk en drs. Marjo Ramakers. Naast hen zullen gastdocenten voor specifieke onderwerpen worden uitgenodigd. Marthy Langendonk (hoofddocent) Drs. Marthy Langendonk is seksuoloog NVVS en docent bij de Academie voor Sociale Professies van de Haagse Hogeschool, aan de opleiding Sociaal Pedagogische Hulpverlening en incidenteel ook de opleiding Maatschappelijk Werk en Dienstverlening. Ze volgde een HBO-opleiding Sociaal Cultureel Werk, en de voortgezette opleiding Onderwijs Supervisie en Deskundigheidsbevordering. Daarna volgde ze een opleiding tot seksuoloog. Ze is geregistreerd als seksuoloog, richting Voorlichting, Preventie en Onderwijs bij de Nederlandse Vereniging voor Seksuologie (NVVS). In 2010 en 2011 deed ze een kwantitatief onderzoek naar de seksuele gezondheid van jongeren in de Jeugd GGZ in het kader van de MSc Evidence Based Practice. Een publicatie hierover verschijnt naar verwachting medio 2012 in een vakblad voor de Jeugdzorg. In het verleden werkte ze onder meer bij de Rutgersstichting. Ook was ze trainer bij Movisie. Marjo Ramakers (hoofddocent) Drs. Marjo Ramakers is arts en seksuoloog NVVS, BIG-geregistreerd. Na het behalen van haar artsendiploma in 1989 werkte ze een aantal jaren als arts-assistent op een gynaecologische afdeling. In 1991 is ze zich gaan specialiseren in de seksuologie in het Academisch Medisch Centrum (AMC) in Amsterdam, waar zij tot 2001 als staflid heeft gewerkt. Haar aandachtsgebied waren pijnklachten en bekkenbodemproblematiek bij vrouwen. Tussen 2001 en 2003 was ze verbonden aan het Universitair Medisch Centrum Groningen en aan onderzoeksbureau Dinox. Vanaf 2003 tot 2007 werkte ze in het Erasmus Medisch Centrum Rotterdam. In 2003 startte ze samen met Gidia Jacobs het Centrum voor Seksuele en Relationele Gezondheid in Voorschoten. Ze is sinds 2008 werkzaam bij GGZ Delfland; momenteel op locatie Sint Franciscus Gasthuis, op de Afdeling Medische Psychologie. Paulien van Haastrecht Paulien van Haastrecht is manager bij Rutgers WPF. Zij is cultureel antropoloog en ruim twintig jaar werkzaam in het veld van de (seksuele) gezondheidsbevordering in coördinerende en leidinggevende functies. Paulien van Haastrecht is hoofddocent van de opleiding in Utrecht (RINO Groep). Peter Leusink Peter Leusink is huisarts en seksuoloog NVVS. Hij is werkzaam op de poli seksuologie bij het Groene Hart Ziekenhuis en hoofdredacteur van het Tijdschrift voor Seksuologie. Peter Leusink is hoofddocent van de opleiding in Utrecht (RINO Groep). Meer informatie over deze docenten en andere cursussen die zij geven bij de RINO vindt u op versie Pagina 8

10 7. PRAKTISCHE ZAKEN accreditaties en erkenning De opleiding is erkend voor het theoretische deel van de registratie Consultant Seksuele Gezondheid NVVS. aanmelding U kunt zich online aanmelden via met toevoeging van een motivatiebrief en cv. annuleringsregeling Informatie met betrekking tot de algemene voorwaarden, annuleringsregeling, klachtenregeling en examenreglementen kunt u vinden op data De opleiding in Amsterdam (RINO Noord-Holland) gaat op 11 januari 2013 van start. De cursusdag is vrijdag, de exacte data kunt u vinden op De opleiding in Utrecht (RINO Groep) gaat in september 2012 van start. kosten De kosten voor de opleiding bedragen 6.750,-. U kunt de opleidingskosten eventueel in termijnen betalen. inlichtingen Voor meer informatie over de opleiding kunt u contact opnemen met Hein Lautenbag. Hij is te bereiken via heinlautenbag@rino.nl of telefoon (020) Informatie over alle cursussen en opleidingen die de RINO verzorgt, kunt u vinden op onze website: versie Pagina 9

11 8. HET IS NOG STEEDS EEN TABOE Over de nieuwe opleiding Consulent Seksuele Gezondheid NVVS Binnenkort gaat bij de RINO de tweejarige opleiding Consulent Seksuele Gezondheid NVVS van start. Hoofddocenten Marthy Langendonk en Marjo Ramakers vertellen over dit nieuwe seksuologische beroep. Hoeveel er ook in de media gesproken wordt over de seksualisering van de maatschappij, praten over seks is nog steeds een taboe. Dat geldt ook voor zorginstellingen zoals ziekenhuizen, instellingen voor mensen met een verstandelijke beperking en de jongerenhulpverlening allemaal plekken waar meer dan gemiddeld problemen voorkomen rond seksualiteit. Marthy Langendonk deed zelf onderzoek naar de seksuele gezondheid van jongeren in de jeugd- GGZ. Daar blijken jongeren vaker ongewenste ervaringen met seks te hebben. Ze ervaren ook meer problemen met seks van niet opgewonden kunnen worden tot erectiestoornissen en vrijen minder veilig. Het grootste probleem hierbij, vult Marjo Ramakers aan, is dat er te weinig over gepraat wordt. Grappig genoeg zeggen hulpverleners vaak dat ze er wel met cliënten over praten, maar geven de cliënten aan van niet. Daarom bereiden Langendonk en Ramakers in samenwerking met de Nederlandse Vereniging voor Seksuologie (NVVS) een nieuwe opleiding voor tot consulent seksuele gezondheid. De tweejarige opleiding wordt zowel door de RINO Noord-Holland als de RINO Groep aangeboden, en richt zich op een breed scala van hulpverleners in de (G)GZ en het onderwijs van basispsychologen en -pedagogen tot verpleegkundigen en maatschappelijk werkers. Grensoverschrijdend gedrag Een belangrijk werkgebied voor de consulent seksuele gezondheid is de intramurale zorg voor jongeren met een (lichte) verstandelijke beperking en met gedragsproblemen. Langendonk: Daar zie je veel grensoverschrijdend gedrag, en als je daar niks aan doet wordt dat alleen maar erger. Dit kan gaan over relatief onschuldig gedrag maar ook over cliënten die ongevraagd bij anderen in bed kruipen. Nu weten begeleiders vaak niet hoe ze daar mee om moeten gaan. Dat gat willen wij opvullen. Grappig genoeg zeggen hulpverleners vaak dat ze wel met cliënten praten over seksuologische problemen, maar geven de cliënten aan van niet. Naast kortdurende counseling en voorlichting besteedt de opleiding ook aandacht aan competenties op het gebied van interventieontwikkeling en beleidsadvies. Onze opleiding zorgt ervoor dat begeleiders zelf dit soort problemen kunnen oplossen, zegt Ramakers, en daarbij dat ze de instelling kunnen adviseren over hoe hier structureel beleid voor te maken. Technische oplossingen Ook in ziekenhuizen wordt niet of nauwelijks over seksualiteit gesproken. Terwijl bijvoorbeeld de gynaecologische, urologische en oncologische afdelingen vaak met seksuologische problemen te maken krijgen. Ramakers geeft het voorbeeld van een man die geopereerd is aan zijn prostaat. Die moet fysiek herstellen, maar ook zijn seksuele leven verandert enorm. In dit soort gevallen gaat het vaak minder om het vinden van een oplossing en meer om het onderwerp bespreekbaar te maken binnen de relatie. Kijk, er zijn natuurlijk technische oplossingen voor erectieproblemen of het nu een pil is of een vacuümpomp maar het gaat uiteindelijk om het intieme contact tussen man en vrouw. Zoals een uroloog ooit tegen me zei: Als een relatie alleen steunt op een erectie, dan is dat een nogal smal draagvlak. versie Pagina 10