GEZAMENLIJKE WOONLASTENAGENDA 2016

Transcriptie

1 GEZAMENLIJKE WOONLASTENAGENDA 2016

2 ALGEMENE TOELICHTING ALGEMENE TOELICHTING WOONLASTENAGENDA 2016 BEHOREND BIJ HET LOKAAL WOONLASTENAKKOORD S-HERTOGENBOSCH Via de woonlastenagenda 2016 maakt iedere partner in het woonlastenakkoord inzichtelijk en transparant wat hij in 2016 bijdraagt aan het woonlastenvraagstuk en aan de ambitie en uitgangspunten van het woonlastenakkoord. De partners leggen op deze wijze verantwoording af aan elkaar en aan de stad. Het woonlastenakkoord is immers niet vrijblijvend. INITIATIEFNEMERS In 2014 is het woonlastenakkoord gestart als initiatief van drie partijen: Drie Bossche woningcorporaties BrabantWonen, Zayaz en Kleine Meierij De gemeente s-hertogenbosch Het Stedelijk Huurders Platform (SHP) PRESTATIEAFSPRAKEN BETAALBAARHEID TUSSEN CORPORATIES, GEMEENTE, HUURDERS Zij voeren ten eerste een gezamenlijke woonlastenagenda, waarin de gezamenlijke inspanning voor het betreffende jaar (overkoepelend) omschreven staat. Daarnaast beschikken gemeente en de drie corporaties ieder over een eigen, specifieke woonlastenagenda. Via de woonlastenagenda s geven de partijen concreet invulling aan de rollen en verantwoordelijkheden die zij met elkaar zijn overeengekomen. Het overzicht van rollen en verantwoordelijkheden is opgenomen als bijlage. Samen met het woonlastenakkoord (de raamovereenkomst ) vormen de gezamenlijke en de specifieke woonlastenagenda s de concretisering van de prestatieafspraken op het gebied van het thema betaalbaarheid (inclusief duurzaamheid). In het woonlastenakkoord is opgenomen op welke wijze partijen uitvoering geven aan de sturing en verantwoording ten aanzien van de gemaakte afspraken.

3 VERBREDING Inmiddels is de Bossche woonlastenaanpak verbreed, zowel via het gevormde praktijknetwerk rondom woonlasten en armoede als via diverse lopende projecten. Bovendien hebben op 6 oktober 2015 een aantal organisaties/bedrijven met een handtekening hun bestuurlijk commitment gegeven aan het Bossche (woon)lastenakkoord. Ook zij dragen het vraagstuk een warm hart toe en willen vanuit de eigen rol en verantwoordelijkheid een bijdrage leveren aan het verminderen van de ervaren woonlastendruk, het vergroten van de zelfregie en (daarmee) het toekomstperspectief van de inwoners van onze stad en het voorkómen dat zeer kwetsbare huishoudens tussen wal en schip belanden, bijvoorbeeld door het actief toepassen van maatwerk waar nodig. De gezette handtekening gaat gepaard met minimaal één concrete actie voor Iedere partij laat daarmee zien dat het woonlastenakkoord niet alleen over woorden, maar vooral over daden gaat. Ook deze acties zijn daarmee onderdeel van de totale woonlastenagenda. De meeste acties sluiten naadloos aan op de thema s uit de gezamenlijke woonlastenagenda. De volgende organisaties/bedrijven hebben in 2015 het woonlastenakkoord mede ondertekend: CZ, VGZ, Arriva, ING, Reinier van Arkel, Cello, Humanitas, Stalman & Rijken Gerechtsdeurwaarders, Koning Willem I College, Netwerk tegen Armoede, Vincentius, Vluchtelingenwerk, Juvans, Weener XL, Mooiland, Energiecoöperatie 073, MEE s-hertogenbosch. Andere partijen hebben interesse getoond en/of hebben wel een actie ingediend, maar hebben op dit moment nog niet ondertekend: Eneco, Essent. OPBOUW WOONLASTENAGENDA 2016 De woonlastenagenda 2016 bestaat daarmee uit drie onderdelen: A. Een gezamenlijke woonlastenagenda van de drie initiatiefnemers: onderdeel A. B. Een specifieke woonlastenagenda van de corporaties en de gemeente: onderdeel B is een samenvatting van de individuele agenda s. C. Een set acties en projecten vanuit het brede (bestuurlijke) woonlastennetwerk: onderdeel C geeft een overzicht van de ingebrachte acties Al deze documenten worden openbaar toegankelijk gemaakt via de website www. alsmede via de (gelinkte) community-website. DYNAMISCH De woonlastenagenda is geen statisch gegeven. Passend in de bewegingen die in het woonlastenakkoord geschetst worden en de accenten in de gezamenlijke woonlastenagenda, kunnen gedurende het jaar maatregelen en instrumenten wijzigen, kunnen nieuwe initiatieven/projecten worden opgestart en soms ook eindigen. 3

4 A. GEZAMENLIJKE WOONLASTENAGENDA 2016 RESULTATEN TOT DUSVER / STAND VAN ZAKEN Kernambitie van het woonlastenakkoord (april 2014) is om de door RIGO voorspelde trend rondom de woonlasten(druk)ontwikkeling af te buigen met elkaar. Hoe succesvol we inmiddels zijn, zal in 2016 echt moeten blijken. Dan zullen we opnieuw onderzoek laten verrichten naar de inkomens- en (woon)lastenontwikkeling in de stad en naar de ontwikkeling van het aantal huishoudens met een te hoge woonlastendruk, zoals ook in 2010 en 2013 is gebeurd. Maar ook nu kunnen we al wel iets zeggen op basis van de eigen factsheet die we in 2015 verder hebben ontwikkeld. Deze factsheet geeft een overzicht van een aantal algemene indicatoren die direct of indirect iets zeggen over de ontwikkeling van de woonlastendruk en/of de armoedeproblematiek in de stad. Samen zeggen de cijfers iets over hoe het gaat in de stad (indicatief). Op basis van de factsheet 2015 lijkt er sprake te zijn van enige stabilisatie van de woonlasten- en armoedeproblematiek, maar zeker niet over de volle breedte. Het aantal huishoudens met een laag inkomen groeit nog steeds en organisaties zoals de Voedselbank hebben het aanhoudend druk. Kortom: extra inspanning van alle partijen is nog steeds hard nodig! Dat is dan ook uitgangspunt voor de woonlastenagenda Vergeleken met landelijk doen de Bossche corporaties en gemeente het goed als we kijken naar de woonlasten. s-hertogenbosch kent relatief lage huren (in % van de WOZ waarde) en huurachterstanden zijn relatief laag, mede als gevolg van het gevoerde incassobeleid. Huren zijn weliswaar gestegen de afgelopen jaren, maar minder dan wettelijk toegestaan en dat geldt met name voor de laagste inkomensgroep. Ook de gemeentelijke lasten behoren tot de laagste van het land. Maar dit alles is niet voldoende in relatie tot de omvang van de problematiek. We zullen breder, anders en soms onorthodox naar het vraagstuk moeten kijken, om daadwerkelijk het verschil te kunnen maken. We kijken daarbij niet alleen naar de feitelijke woonlasten, maar naar de totale portemonnee van een huishouden en naar de context. Dit betekent automatisch ook een noodzaak om meer partijen (bestuurlijk) te verbinden aan het woonlastenakkoord. Daarop hebben we stevig ingezet in 2015 met als resultaat een aantal nieuwe ondertekenaars, die hun handtekening bovendien met een concrete actie bekrachtigd hebben. Ook via het gevormde praktijknetwerk rondom woonlasten zijn inmiddels zo n 35 professionals uit 20 organisaties actief aan de slag met het vraagstuk. Kanttekening is dat we nog nadrukkelijker de verbinding willen maken met het beleidsdomein armoede, waarop ook tal van initiatieven lopen in de stad. Initiatieven die elkaar meer moeten gaan versterken komend jaar. 4

5 Op verschillende manieren (panels, casusaanpak met woonlastencoach, maatschappelijke opstellingen) hebben we in de afgelopen periode de woonlasten- en armoedeproblematiek doorgrond en doorleefd. Soms in de eigen organisatie, soms met elkaar, soms ook in een bredere setting. Zoals tijdens De 24 uur van Den Bosch, waarin we een zeer diverse groep mensen bij elkaar hebben gebracht om met elkaar van gedachten te wisselen over nieuwe ideeën en oplossingen. Daarmee hebben we enerzijds de eerste stappen gezet in een andere, nieuwe manier van (samen)werken, waarbij de maatwerkaanpak centraal staat. Een aanpak die op casusniveau al tot mooie successen heeft geleid. Anderzijds heeft het gevoed vanuit de praktijk- op de inhoud tal van ideeën en gedachten opgeleverd over de benodigde vervolgstappen in de woonlastenaanpak en over concrete projecten en maatregelen. Soms groot en complex, soms ook klein en eenvoudig. Deze ideeën en gedachten vormen de basis onder deze gezamenlijke woonlastenagenda Een agenda, die dus sterk gevoed is vanuit de praktijk en de reeds lopende trajecten. Daar bouwen we in 2016 met veel elan op voort, in samenwerking met onze nieuwe partners in het woonlastenakkoord. ONZE GEZAMENLIJKE INZET VOOR 2016 We onderscheiden in 2016 vier programmalijnen: A: Onze (samen)werkwijze B: Voorkomen is beter dan genezen C: Meer assortiment voor maatwerk D: Kennis van feiten en doelgroepen Per programmalijn staat een aantal kerndoelen benoemd met een toelichting en soms een nadere concretisering van de inzet. Deze concretisering is niet uitputtend en zeker ook niet in beton gegoten. We willen vooral de ruimte laten aan alle betrokkenen om die zaken op te pakken waar ze zelf geloof in hebben en waar dus energie op zit in relatie tot het kerndoel. Ook moet er ruimte blijven voor nieuwe ideeën die aansluiten op de geformuleerde doelen. PROGRAMMALIJN A: ONZE (SAMEN)WERKWIJZE Kerndoel A1: Effectief maatwerk leveren In de casusaanpak waarmee we het afgelopen jaar ervaring hebben opgedaan staat het leveren van maatwerk centraal. Dit werpt steeds vaker zijn vruchten af, maar gaat tegelijkertijd niet vanzelf. Het is een manier van werken die soms conflicteert met de dagelijkse productie en die niet mag en moet verzanden in willekeur. Bovendien moeten we oog houden voor situaties die om structurele / systeemoplossingen vragen en daar niet omheen blijven organiseren op het niveau van individuele casussen. Het samen leren op deze onderdelen is de essentie van de inzet. 5

6 CONCRETE INZET 2016 (A1) - Laboratorium maatwerk: Komend jaar willen we nagaan of we praktijkwerkers handvaten kunnen bieden om het leveren van maatwerk te vergemakkelijken en ook te verbinden met de werkelijkheid van de fabriek (productie), die er in de organisaties ook is en moet zijn. Ieder van ons heeft het leveren van maatwerk in 2016 hoog op de agenda staan. Daarmee lijkt het zinvol deze discussie breder te trekken en samen te leren. - Monitoring van maatwerk: Juist bij maatwerk is een goede vastlegging van situaties en afwegingen belangrijk. Enerzijds om goed te kunnen verantwoorden (waarom hebben we gehandeld zoals we gehandeld hebben?) en daarmee willekeur te voorkomen. Anderzijds om rode draden te ontdekken en te zien welke zaken op een generieke, structurele wijze opgelost zouden moeten worden en dus opgetild moeten worden naar een ander niveau. Kerndoel A2: Productief (samen) werken in een netwerk Of het nu gaat om het snel en adequaat inspelen op individuele casussen, om het goed laten aansluiten van processen of om passende arrangementen van diensten en producten: steeds is een goed functionerend netwerk op alle niveaus cruciaal. We zijn in 2014 begonnen met drie partijen (3 corporaties, gemeente en huurders) was en is het jaar van de verbreding. We zijn gestart met een praktijknetwerk van 35 mensen uit 20 organisaties, hebben via De 24 uur nieuwe verbindingen tot stand gebracht en hebben ook een bestuurlijke verbreding en verankering gerealiseerd. In 2016 ligt het accent op het goed laten functioneren en faciliteren van het totale netwerk. Sleutelwoorden daarbij zijn verstevigen en verdiepen. CONCRETE INZET 2016 (A2) - Versteviging praktijknetwerk woonlasten: De eerste bijeenkomsten stonden in het teken van ontmoeting, ervaringen uitwisselen, nieuwe verbindingen leggen, inspiratie opdoen en ideeën genereren. In 2016 zetten we de volgende stap. Kerndoel is het sneller en effectiever oplossen van woonlastenproblematiek. We werken vanuit de behoeften van het praktijknetwerk zelf, die met name gaan over: het verdiepen van de kennismaking met elkaar en elkaars werk, het samen vinden en ontwikkelen van concrete oplossingen en het samen leren om maatwerk toe te passen op een goede manier. Het praktijknetwerk is in wezen de broedplaats van het effectieve maatwerk. - Van bestuurlijk netwerk naar steungroep: Geen stuurgroep, maar een steungroep is de ambitie. Centrale vraag is wat het steunen behelst en vooral wat ervoor nodig is om het te laten werken, zeker nu het aantal bestuurlijke partners verbreedt. - Digitale community als kloppend hart: Rondom De 24 uur zijn we gestart met een digitale community van betrokkenen rondom de problematiek. Volgende stap is om de digitale community zodanig in te richten en te laten werken, dat deze daadwerkelijk steunend wordt voor het netwerk. Om elkaar op de hoogte te houden van relevante zaken en activiteiten, nu de aanpak en het aantal betrokkenen verbreedt, en om met elkaar zicht te houden op alle lopende projecten. De community is geen doel op zich, maar is een ondersteunend vehikel. - Samenwerking met vrijwilligersinitiatieven: Een aantal vrijwilligers/ bewonersinitiatieven is al aangehaakt op de woonlastenaanpak. Dit is cruciaal omdat professionals niet altijd de benodigde ondersteuning (duurzaam) kunnen leveren. We willen dit intensiveren in 2016, in samenwerking met het Netwerk tegen Armoede. Immers de woonlasten- en armoedeaanpak gaan in de kern over hetzelfde vraagstuk. 6

7 Kerndoel A3: Stevige positionering woonlastencoach Het afgelopen jaar is geëxperimenteerd met de woonlastencoach. Vooral de onafhankelijke rol van de woonlastencoach is in de praktijk waardevol gebleken, evenals het kunnen functioneren als breekijzer tussen en binnen verschillende afdelingen van de gemeente. In 2016 willen we de rol van de woonlastencoach nadrukkelijker positioneren ten opzichte van andere betrokkenen en professionals en het proces rondom woonlastenproblematiek goed inrichten. PROGRAMMALIJN B: VOORKOMEN IS BETER DAN GENEZEN Kerndoel B1: Meer bewustwording en zelfredzaamheid Preventie in termen van bewustwording en voorlichting is al sinds de start van de woonlastenaanpak een belangrijk thema en daarmee een belangrijk onderdeel van de gezamenlijke woonlastenagenda (campagne Woonlasten de baas). Doel is mensen zelf in staat stellen om hun eigen woonlastendruk te beïnvloeden. Bijvoorbeeld door: bewust om te gaan met het eigen huishoudboekje, goed gebruik te maken van beschikbare regelingen en toeslagen, energiezuinig gedrag te vertonen en tijdig hulp in te schakelen in geval van (dreigende) problematiek. Het belang van een duurzame inzet op bewustwording kwam ook het afgelopen jaar prominent naar voren, in De 24 uur, in diverse casussen en in het jongerenpanel. Ook in 2016 zetten we daarom in op bewustwording met als centrale thema het stimuleren van zelfredzaamheid. CONCRETE INZET 2016 (B1) - Gerichte inzet campagne Woonlasten de Baas: we willen de campagne in 2016 primair richten op het vergroten van zelfredzaamheid en ook de samenredzaamheid (denk aan bewoners die elkaar stimuleren, aan het faciliteren van ruildiensten etcetera). Dit in nauwe wisselwerking tussen communicatieadviseurs en praktijkwerkers. - Project Jong geleerd, oud gedaan: Dit is 1 van de projecten waaraan reeds gewerkt wordt n.a.v. De 24 uur. Inzet is om (via primair en secundair onderwijs) kinderen en jongeren beter om te leren gaan met geld. Het project werkt toe naar een groots opgezette lokale actie in het kader van de Week van het Geld in Project energiecoaches: Gedachte is om werkzoekenden op te leiden tot energieadviseur. De werkgelegenheidscomponent is nieuw/anders ten opzichte van eerdere/andere initiatieven. Het project raakt derhalve op meerdere punten de woonlastenaanpak. - Project De Last die past: Idee komt voort uit De 24 uur. Voor aanvang huurcontract met de beoogd huurder de (woon)lastendruk meten met behulp van een stoplicht. In geval van de kleurcodes oranje of rood volgt een (verdiepend) gesprek met een woonconsulent/ klantadviseur en worden waar nodig alternatieven besproken met als inzet om een goede start te bewerkstelligen en daarmee woonlastenproblematiek aan de voorkant te voorkomen. Daarnaast is het idee om voor zittende huurders een check-up op te zetten gekoppeld aan life events, vergelijkbaar met de hypotheekcheck door de bank. Precieze definiëring project is nog onderwerp van gesprek. 7

8 Kerndoel B2: Voorkomen van erger door vroegsignalering Door eerder en vanuit een brede kijk op de situatie de professionele ondersteuning op gang te brengen in geval van de eerste signalen van betalingsachterstand of schuldenproblematiek, kan complexe problematiek vaak worden voorkomen. Elders in het land zijn hier al tal van goede voorbeelden en bewijzen van. Problematische situaties kunnen eerder worden voorkomen dan wel gestabiliseerd. Ook de maatschappelijke kosten zijn daardoor beduidend lager. Win-win dus voor alle betrokkenen. Centrale vraag voor 2016 is hoe we (ook met onze nieuwe partners, zoals zorgverzekeraars, energieleveranciers en banken) vroegsignalering met elkaar (op onafhankelijke wijze) kunnen organiseren, gekoppeld aan onze opgave met betrekking tot de werkwijze (programmalijn 1). Welke scenario s zijn daarvoor te bedenken? En hoe ziet de maatschappelijke business case (kosten/ baten) eruit? We betrekken hierbij ook de bevindingen vanuit het verleanen van het incasso- en schuldhulpverleningsproces de komende maanden. En doen ons voordeel met landelijke initiatieven op dit gebied, zoals het Nationaal Initiatief Herstructurering Schulden. PROGRAMMALIJN C: MEER ASSORTIMENT VOOR MAATWERK Kerndoel C1: Vaste lasten sowieso betaald Bij een aantal casussen is gebleken dat het zou helpen als de vaste lasten (huur, energie, verzekering) direct van het loon/uitkering worden afgetrokken en dat mensen zelf niet de beschikking krijgen over toeslagen( huurtoeslag, zorgtoeslag). Het bedrag dat de bewoner dan overhoudt is daadwerkelijk vrij besteedbaar. Ook vanuit De 24 uur zijn projecten gedefinieerd op dit terrein. Vanuit het project Geen woorden, maar daden worden op dit moment bijvoorbeeld al nieuwe wegen gezocht om zaken voor elkaar te krijgen in samenwerking tussen onder meer gerechtsdeurwaarder, gemeente en corporaties. Het is belangrijk dat we dergelijke praktische oplossingen die echt het verschil kunnen maken (denk bijvoorbeeld ook aan het continueren van budgetbeheer ter voorkoming van bewindvoering), daadwerkelijk gaan realiseren. Soms vraagt dit om bestuurlijke doorzettingsmacht. Kerndoel C2: Meer mogelijkheden voor extra inkomen en/of lasten vermindering Bij een aantal casussen is gebleken dat er aan de uitgavenkant niet meer zoveel te winnen valt. Dan zijn andere oplossingen nodig om (woon)kosten te verlagen en/of om inkomsten te verhogen. Met een aantal van deze oplossingen (aan zowel de inkomsten als de kostenkant) willen we gaan experimenteren in 2016, gekoppeld aan concrete casussen. CONCRETE INZET 2016 (C2) - Social return bij woonlastenproblematiek: Zowel de corporaties als gemeente leggen hun leveranciers een social return verplichting op. In 2016 willen we een aantal huurders met woonlastenproblematiek gericht via social return proberen te plaatsen bij onze leveranciers. - Project Aan het stuur van je huur: Komt voort uit De 24 uur. Uitgangspunt is dat iedere burger talenten heeft en daarmee (potentiële) waarde toevoegt voor de samenleving. Gedachte is die waarde (vanuit wederkerigheid) te verzilveren en in te zetten voor lastenverlaging van de burger, bv in de vorm van huurverlaging (o.b.v. sociaal contract). Idee is met enkele casussen hiermee te experimenteren. Is al opgestart. 8

9 vervolg CONCRETE INZET 2016 (C2) - Hospitaverhuur: hospitaverhuur maakt de tijdelijke verhuur van een kamer met toestemming van de corporatie mogelijk. Hierdoor verhoogt de huurder zijn inkomen of kan hij zijn huurschuld afbetalen. Bovendien kunnen op deze wijze woningzoekenden snel over goedkope woonruimte beschikken. Idee is een pilot op te starten. - Woningruil: woningruil staat ook nu reeds op de woonlastenagenda, maar leidt in de praktijk nog zelden tot een match. Enerzijds heeft dit met een aantal belemmerende beleidsregels te maken. Anderzijds is er nog sprake van een beperkte facilitering. Idee is dit actiever in te zetten in 2016, gekoppeld aan het traject woonruimteverdeling. PROGRAMMALIJN D: KENNIS VAN FEITEN EN DOELGROEPEN Kerndoel D1: Problematiek en doelgroep in beeld Weten wat er speelt, zowel in kwantitatieve als kwalitatieve zin, is een randvoorwaarde om de goede dingen met elkaar te kunnen doen en om steeds te kunnen blijven toetsen of onze inspanningen voldoende lonen. Ook het actief betrekken van de doelgroep bij activiteiten en projecten is een aandachtspunt voor CONCRETE INZET 2016 (D1) - Woonlastenonderzoek 2016: basis onder het woonlastenakkoord is een onderzoek naar de inkomens- en (woon)lastenontwikkeling uit Als onderdeel van het woonlastenakkoord hebben we afgesproken dit onderzoek driejaarlijks te herhalen, om te zien hoe de woonlastendruk zich ontwikkeld ten opzichte van onze ambitie. - Klantenpanels met subdoelgroepen: in 2015 hebben we het woonlastenvraagstuk van jongeren en GGZ-cliënten doorgrond. Ook in 2016 gaan we in gesprek met specifieke subdoelgroepen, die we in de praktijk herkennen, maar waar we weinig van weten. De resultaten gebruiken we om waar nodig specifieke oplossingen te ontwikkelen en maatregelen te treffen. - Monitoring: Net als in 2015 selecteren we een aantal projecten en activiteiten uit de gezamenlijke en/of specifieke woonlastenagenda s die we gezamenlijk monitoren. ONZE GEZAMENLIJKE INZET VOOR 2016 Om onze ervaringen vanuit de woonlastenaanpak en de woonlastenagenda ook landelijk spin-off te laten hebben, brengen we onze kennis en ervaringen actief naar buiten. Andersom halen we ook bij anderen kennis en ervaringen op. En daar waar zich kansrijke ontwikkelingen voordoen of nieuwe effectieve projecten of instrumenten opduiken, pluggen we deze waar mogelijk in. 9

10 B. SAMENVATTING INDIVIDUELE WOONLASTENAGENDA S & OVERZICHT NIEUWE ACTIVITEITEN 2016 Alle partijen hebben een individuele woonlastenagenda opgesteld voor het jaar Hieronder zijn de kernpunten weergegeven, alsmede de nieuwe activiteiten/projecten voor GEMEENTELIJKE WOONLASTENAGENDA De gemeente wil de lage gemeentelijke lasten in 2016 niet laten stijgen en blijven inzetten op maximale kwijtschelding van gemeentelijke lasten. Ook het vangnet voor de laagste inkomensgroepen blijft gehandhaafd. Denk aan de inkomenstoeslag voor mensen die langdurig op bijstandsniveau leven, de collectieve zorg verzekering met bijzondere bijstand om de premielast te dragen, de regelingen ten behoeve van sport- en cultuuractiviteiten van kinderen, de computerregeling en subsidiëring van de Voedselbank. Nieuwe activiteiten/projecten op het brede terrein van de woonlasten voor 2016 zijn: Het bevorderen van werkgelegenheid voor mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt (uitvoering van het Aanvalsplan Werk). Het op verzoek inhouden van de vaste lasten (te beginnen met de huur) op de uitkering. Het met zorgverzekeraars vergroten van de uitstroom van mensen die nu in de bestuursrechtelijke premieheffing bij wanbetaling zitten en daardoor geconfronteerd worden met hogere zorglasten. Het met Enexis en Energiecoöperatie 073 opleiden van werkzoekenden met een afstand tot de arbeidsmarkt tot energiecoach. De e-coaches gaan bewoners adviezen geven voor energiebesparing (zowel wat betreft gedrag als maatregelen) waarmee mensen zelf beter op hun woonlasten kunnen sturen én tevens een bijdrage wordt geleverd aan de verduurzaming van de stad. Het samen met de gemeenten Eindhoven en Tilburg, de woningcorporaties, Spark Campus en WoonConnect, ontwikkelen van een wijkgerichte aanpak waarin zowel een voor huurders als voor kopers een (verduurzamings)aanbod wordt ontwikkeld. 10

11 CORPORATIES ALGEMEEN Ook in 2016 zetten de corporaties hun portefeuille- en huurbeleid in ten dienste van het betaalbaar wonen. De ambities zijn opgeschroefd, om de slaagkansen en de betaalbaarheid ook na invoering van de passendheidstoets te kunnen garanderen. De concrete toezeggingen hierover komen terug in het bod voor het sociaal woonakkoord. Daarnaast wordt de verduurzaming van de woningvoorraad voortgezet. BrabantWonen en Zayaz participeren in dit kader in de Brabantse Stroomversnelling en gaan onder die noemer aan de slag met het renoveren van woningen naar Nul op de meter. Ook Kleine Meierij onderzoekt de mogelijkheden voor een pilotwoning Nul op de meter. BrabantWonen en Zayaz dragen bij aan het ontwikkelen van een wijkgerichte aanpak voor verduurzaming in West (zie gemeente) Voor alle corporaties geldt bovendien dat zij inzetten op verdere kostenverlaging, bijvoorbeeld door de leanmethodiek actief toe te passen en door waar mogelijk samen met anderen in te kopen. Ook zetten alle corporaties het incassobeleid op maat voort, waarbij nog nadrukkelijker de samenwerking wordt gezocht in het kader van vroegsignalering en het vroegtijdig stabiliseren van schulden. Tot slot dragen de corporaties via experimenten en projecten bij aan het verruimen van het assortiment voor maatwerk, waarbij bewust gekozen wordt voor variatie in de uitvoering om sneller te kunnen ontwikkelen en leren. Naast bovenstaande bijdrage hebben de corporaties een expliciete belofte gedaan tijdens de bestuursconferentie woonlasten op 6 oktober. Deze belofte heeft betrekking op de beweging die we gezamenlijk met het woonlastenakkoord voorstaan. De beweging die gaat over effectief maatwerk leveren en productief samenwerken in de keten, over het centraal stellen van de mens in plaats van ons systeem/ regels, over professionals die elkaar kennen en die kunnen, durven en mogen handelen als situaties om onorthodoxe oplossingen vragen en over het bevorderen van zelfregie en eigenaarschap bij mensen. De corporaties hebben voor 2016 toegezegd dat zij: Aanjager en facilitator zullen zijn in bovenstaande beweging en daar menskracht en middelen op investeren. Geen nee zeggen als hun hulp gevraagd wordt in situaties die gaan over mensen die zichzelf niet kunnen redden. De corporaties gaan altijd (mee) op zoek naar een antwoord op de vraag. Bereid zijn om nutteloze regels af te schaffen en terugkerende knelpunten in de praktijk structureel op te lossen. ZAYAZ Overzicht nieuwe accenten/activiteiten/projecten voor 2016: Aanpassing (woning)portefeuillebeleid: Zayaz streeft de komende jaren naar een groei van de sociale woningvoorraad (in plaats van instandhouding) en brengt substantieel meer woningen onder de eerste aftoppingsgrens, om zowel de betaalbaarheid als de slaagkansen voor de primaire doelgroep te kunnen garanderen. Zayaz start diverse experimenten in het kader van de maatwerkaanpak, onder andere: aan het stuur van je 11

12 huur (verzilveren van talenten van huurders in ruil voor lagere lasten) en woningruil als oplossing voor een passende woonquote. Zayaz sluit diverse nieuwe inkoopcontracten in 2015/2016: rioolontstopping, groenvoorziening, schilderwerk, automatische deuren en brandveiligheid samen met andere corporaties. Dit leidt direct (via servicekosten) of indirect (vanwege lagere kosten voor Zayaz) tot lastenverlichting voor de huurder. Start van de uitvoering van de eerste Nul op de meter renovatie in West (57 woningen) en deelname aan de Brabantse Stroomversnelling. Deelname aan (stedelijke) pilot energiecoaches (zie ook gemeente) met als doel om mensen met een laag inkomen op te leiden tot energiecoach en hen (extra) inkomen te verschaffen en om bewoners voor te lichten over mogelijkheden voor energiebesparing. Gericht inzetten social return voor (specifieke doelgroepen met) betaalbaarheidsproblematiek. Actieve bijdrage leveren aan de gezamenlijke werkwijze rondom effectief maatwerk en productief samenwerken in een netwerk. Ondersteunen van de gemeentelijke acties met betrekking tot het inhouden van vaste lasten bij (een aantal) uitkeringsgerechtigden. Samen met partners, bestaand en nieuw, vroegsignalering en het vroegtijdige stabiliseren van schulden werkend krijgen. Zelf is Zayaz voornemens te starten met een pilot in Boschveld. KLEINE MEIERIJ Overzicht nieuwe accenten/activiteiten/projecten voor 2016: Kleine Meierij past het streefhuurbeleid aan, om de betaalbaarheid en de slaagkansen ook na de invoering van het passend toewijzen te kunnen borgen. 70% van de woningen wordt gegarandeerd onder de tweede aftoppingsgrens. Alle sociale huurwoningen van Kleine Meierij hebben bovendien een maximale huurprijs van 699. Er worden geen woningen overgeheveld naar de vrije sector. Kleine Meierij draait mee in de experimenten Hospitaverhuur en Aan het stuur van je huur (zie voor nadere omschrijving: BW). Experimenten die passen in het verruimen van het assortiment maatregelen voor maatwerk. Kleine Meierij wendt het duurzaamheidsbudget 2016 aan voor het aanbrengen van zonnepanelen op haar maatschappelijk vastgoed (met een relatief hoog energiegebruik). Kleine Meierij start een pilot met vergaande energiemaatregelen in 1 woning (mogelijk naar Nul op de meter). Signalering huishoudens met stille armoede : uitvoering 100 huisbezoeken. In samenwerking met Cello start een pilot rondom goedkoop wonen en begeleiding. Tien woningen onder de kwaliteitskortingsgrens worden aangeboden aan woningzoekenden die in ruil voor de goedkope huur bereid zijn sociaal en maatschappelijke begeleiding te bieden aan Cello cliënten. Actief inzetten van de opgedane kennis rondom het leantraject incasso en schuldhulpverlening om een snellere stabilisering van schulden te realiseren. BRABANTWONEN Overzicht nieuwe accenten/activiteiten/projecten voor 2016: De huidige uitgangspunten van het huurbeleid van BrabantWonen passen nog steeds. Wel worden in 2016 diverse wetswijzigingen geïmplementeerd. 12

13 BrabantWonen start diverse experimenten om het assortiment voor maatwerk te vergroten: - Hospitaverhuur: experiment waarbij huurders met betalingsachterstanden met (telkens) periodes van 1 jaar een kamer kunnen verhuren om zo extra inkomsten te genereren. Ook degene aan wie verhuurd wordt kan op deze wijze beschikken over goedkope woonruimte. - Aan t stuur van je huur: experiment om bij een aantal huurders hun talent te verzilveren middels bijvoorbeeld sociale contacten. BrabantWonen onderzoekt de mogelijkheden om servicekosten in appartementencomplexen te verlagen door meer duurzame verlichting aan te leggen. Deelname aan de Brabantse Stroomversnelling en in dit kader experimenteren met Nul op de meter en inventariseren potentie bezit. Ook doorzetten experiment vernieuwbouw. BrabantWonen renoveert in woningen inclusief energetische verbeteringen. Actief informeren van huurders over goed gebruik nieuwe mechanica. Samen met partners, bestaand en nieuw, vroegsignalering en het vroegtijdige stabiliseren van schulden werkend krijgen. In het verlengde hiervan: Pilot met maatschappelijke opvang, waarbij MO in het uiterste geval huurcontracten kan overnemen om ontruiming te voorkomen Extra inzet (n.t.b.) voor de doelgroep studenten. Pilot bespaarstudent: Studenten (van BW) worden getraind in het helpen bij besparingen op vaste lasten. Bewustwording bij zowel de studenten als de huishoudens die bezocht worden. STEDELIJK HUURDERS PLATFORM (SHP) Het SHP heeft tijdens de bestuursconferentie Woonlasten aangegeven met name de rol ten aanzien van het signaleren van woonlastenproblematiek en het onder de aandacht brengen van de mogelijkheden hier iets aan te doen actief te willen oppakken in

14 C. OVERZICHT ACTIES BREDE WOONLASTENNETWERK, INGEBRACHT TIJDENS BESTUURSCONFERENTIE 6 OKTOBER 2015 Netwerk tegen Armoede (haakt aan op bewustwording / voorlichting & vroegsignalering) Biedt een tomtom/navigatiesysteem wat betreft beschikbare aanbod/hulp in relatie tot armoedeproblematiek. Zowel gericht op professionals als doelgroep. Daarnaast biedt het netwerk een focusgroep met mensen uit de doelgroep, waaraan gerichte vragen gesteld kunnen worden. En tot slot diverse acties/projecten op het gebied van o.a. signalering en vereenvoudiging van toewijzing(sformulieren). Vluchtelingenwerk Nederland (haakt aan op bewustwording / voorlichting) Vluchtelingenwerk WOBB brengt met iedere vluchteling die in s-hertogenbosch gehuisvest wordt, zijn/haar vaste lasten en inkomsten in beeld en biedt hen individueel of groepsgewijs een cursus omgaan met geld in Nederland aan. Daarbij is ook aandacht voor het beïnvloeden van de kosten (zuinig omgaan met energie). Door het toeslagenservicepunt worden de toeslagen aangevraagd. Voorlichten van vluchtelingen over regelingen. Ondersteunen vluchtelingen bij zoektocht naar werk (inkomensverbetering). Juvans (haakt aan op vroegsignalering / schuldstabilisatie) Terugbrengen van kosten voor bewindvoering. Cello (haakt aan op voor wat, hoort wat ) 5-10 woningen aanbieden met een lage huur, op een van de instellingsterreinen. In ruil voor deze lagere huur ondersteunen de bewoners in de zorg en begeleiding van de cliënten van Cello. (voor wat, hoort wat). Mediaminded (Lesha Bosman) (haakt aan op bewustwording / voorlichting) De documentaire Lopend Buffet: in te zetten bv in voorlichtingsactiviteiten CZ Inhouden premie zorgverzekering op uitkering en voorkómen traject wanbetaling (vaste lasten sowieso betaald) Inzet op vroegsignalering (vroegsignalering) Hulp op maat (maatwerk) VGZ Inzet op vroegsignalering (vroegsignalering) Voorkomen bronheffing en snelle uitstroom (vaste lasten sowieso betaald) Weener XL Voor cliënten met een bijstandsuitkering die daar om verzoeken, de vaste lasten direct doorbetalen aan de leveranciers. In eerste instantie huurverplichtingen. Op termijn is uitbreiding met kosten van water, gas, elektra en de zorgpremie niet uitgesloten. (vaste lasten sowieso betaald) 14

15 Energiecoöperatie 073 Project energiecoaches, samen met gemeente s-hertogenbosch en Fudura (onderdeel Enexis). Idee is om oudere werkzoekenden, met een afstand tot de arbeidsmarkt, op te leiden tot energiecoach. De e-coaches gaan onder begeleiding van een projectleider van de Energiecoöperatie o.m. adviezen geven voor energiebesparing (zowel wat betreft gedrag als maatregelen). Daarmee kunnen mensen zelf beter op hun woonlasten sturen én wordt een bijdrage geleverd aan de verduurzaming van de stad. (bewustwording en voorlichting) Eneco (bewustwording en voorlichting) Energielegioen opzetten in s-hertogenbosch. Energielegioen bouwt op de volgende drie principes: - Slim en sociaal door train- de-trainer -principe. Energieadviezen door mensen met een achterstand tot de arbeidsmarkt. - Decentrale aanpak op wijkniveau: wijk voor wijk - Lokale samenwerking Slimme thermostaat Toon kan huurders helpen meer grip te krijgen op hun energielasten. Vincentius (maatwerk) Biedt acute hulp op maat. Weet dat wij bestaan (en geen last hebben van regels en systemen!) SHP (bewustwording en voorlichting) Ondersteunen van de acties voortkomend uit Woonlasten de baas Bekendheid geven van mogelijkheden en voorzieningen en signaleren en doorverwijzen. Stalman en Rijken (vaste lasten sowieso betaald) Doorzetten van de poging om huurtoeslag in voorkomende gevallen aan de verhuurder over te maken i.p.v. de huurder, zodat de huurtoeslag niet aan andere zaken wordt besteed dan de huur. Arriva (maatwerk) Meedenken en aanbieden van pasklare mobiliteitsoplossingen voor mensen met armoede en woonlastenproblematiek Samen met anderen maatwerkoplossingen zoeken Koning Willem I college (bewustwording en voorlichting) Studenten inzetten in wijken in programma s, teneinde financieel bewustzijn van zowel studenten als wijkbewoners te vergroten. ING (bewustwording en voorlichting) Organiseren van bijeenkomsten met het thema: - Huren of kopen: effect op woonlasten - Financieel fit: hoe zijn uw (toekomstige) inkomsten en uitgaven in balans? Corporaties (maatwerk en facilitator van de beweging) In 2016 aanjager en facilitator zijn voor de beweging naar effectief maatwerk en productieve samenwerking Geen nee zeggen als hulp gevraagd wordt in situaties die gaan over mensen die zichzelf niet kunnen redden. Altijd (mee) op zoek gaan naar een antwoord op de vraag. Bereid om nutteloze regels af te schaffen en terugkerende knelpunten in de praktijk structureel op te lossen. 15

16 BIJLAGE ROLLEN EN VERANTWOORDELIJKHEDEN PER PARTIJ GEMEENTE De gemeente is, in de persoon van de wethouder Wonen, het bestuurlijk boegbeeld voor het woonlastenvraagstuk. De gemeente maakt afspraken met o.a. de corporaties op het gebied van betaalbaarheid, gestoeld op het gemeentelijk woonbeleid. De gemeente is medeverantwoordelijk voor bewustwording en voorlichting aan bewoners, bijvoorbeeld op het gebied van energiezuinig gedrag. De gemeente zet hiertoe actief de vele communicatiekanalen in, die haar ter beschikking staan. De gemeente voorziet in een aantal inkomensondersteunende regelingen en voert deze ook uit. Daarnaast subsidieert de gemeente diverse fondsen die aan de laagste inkomensgroep ondersteuning bieden, met name gericht op het bevorderen van de participatie. De gemeente heeft directe invloed op de woonlasten via de gemeentelijke belastingtarieven en het kwijtscheldingsbeleid. De gemeente zet het kwijtscheldingsbeleid maximaal in om de meest kwetsbare groepen financieel te ondersteunen. De gemeente is uitvoerende partij in schuldhulpverlening en schuldsanering. De gemeente heeft een uitvoerende rol in het kader van diverse wetten, waaronder de Wet Werk en Bijstand/Participatiewet en de Wet Maatschappelijke Ondersteuning. Op grond van deze uitvoerende taken heeft de gemeente een belangrijke preventieve en signalerende functie. De gemeente doet er binnen haar rol en mogelijkheden alles aan om te voorkómen dat huishoudens in de financiële problemen geraken. Daar waar dit toch gebeurt of dreigt te gebeuren zet de gemeente haar instrumentarium en netwerk in om tot een passende oplossing te komen. De gemeente faciliteert initiatieven en projecten van bewoners en partners, door het organiseren van menskracht en expertise, het beschikbaar stellen van financiële middelen en/of het wegnemen van belemmeringen vanuit bestaande regelgeving. De gemeente verbindt de verschillende beleidsterreinen, die gerelateerd zijn aan het woonlastenvraagstuk, o.a.: woonbeleid, armoedebeleid, energiebeleid. 16

17 CORPORATIES Het bestaansrecht van corporaties is gelegen in het bieden van betaalbare huisvesting aan mensen die daartoe zelf niet in staat zijn. Daartoe voeren corporaties portefeuillebeleid en als afgeleide daarvan bijvoorbeeld huurbeleid en onderhouds- en energiebeleid. Woonlasten maken bij te nemen beslissingen steeds integraal deel uit van het afwegingskader. Corporaties kunnen hun keuzes verantwoorden vanuit woonlastenoptiek. Werken aan betaalbare huisvesting gaat niet alleen over acties/ maatregelen in het hier en nu (gericht op de zittende huurders), maar ook over de langere termijn (en daarmee over toekomstige huurders). De Bossche corporaties zijn steeds op zoek naar een goed evenwicht tussen de korte en lange termijn doelstellingen, temeer nu zij geconfronteerd worden met een aanzienlijke afdracht van de huurinkomsten aan het Rijk. Zij voeren hierover actief het gesprek met belanghebbenden en maken hun keuzes transparant. Om de doelgroepen die zijn aangewezen op de sociale huurwoningvoorraad betaalbaar te kunnen huisvesten, garanderen de woningcorporaties dat de gelaagdheid (in termen van woonlasten, dus huur- en energielasten) van de sociale huurwoningvoorraad zich verhoudt tot de omvang en inkomensopbouw van de doelgroepen. Jaarlijks wordt inzichtelijk gemaakt hoe de woningvoorraad zich in omvang en gelaagdheid ontwikkelt in relatie tot de ontwikkeling van de doelgroep. De corporaties doen er binnen hun rol en mogelijkheden alles aan om te voorkómen dat huishoudens als gevolg van te hoge woonlasten in de financiële problemen geraken. Daar waar dit toch gebeurt of dreigt te gebeuren zetten de corporaties hun instrumentarium en hun netwerk in om tot een passende oplossing te komen. De corporaties hebben een belangrijke rol in de verdere verduurzaming van de Bossche woningvoorraad. De verbeteringen aan de woningen zullen minimaal in lijn liggen met de verbeteringen van de afgelopen jaren (zie onderstaande tabel). Door o.a. toepassing van nieuwe, innovatieve concepten en businessmodellen is de intentie om waar mogelijk extra stappen te zetten. Eind 2008 Eind 2013 Eind 2014 Label A, A+, A++, B 13% 29% 32% (7.284 van ) Label C, D 53% 52% 50% ( van ) Label E, F, G 34% 19% 17% (4.021 van ) Onbekend 1% (283 van ) De corporaties geven waar mogelijk keuzes en mogelijkheden aan huurders om zelf invloed uit te oefenen op hun woonlasten, bijvoorbeeld middels keuzepakketten/modules. De corporaties vervullen een actieve rol als het gaat om bewustwording van en voorlichting aan huurders. De corporaties hebben een belangrijke rol in preventie en vroegtijdige signalering van woonlastenproblematiek, via de vele klantcontacten die zij hebben. De corporaties stimuleren en faciliteren waar mogelijk initiatieven en ideeën van huurders, gericht op het verlagen van de woonlasten. 17

18 SHP Het SHP maakt de achterban bewust van de eigen rol en verantwoordelijkheid ten aanzien van de woonlasten, van de mogelijkheden om de woonlasten te beïnvloeden en van de ondersteuningsmogelijkheden door de deelnemende partners aan het woonlastenconvenant. Het SHP bewaakt het geluid van de (potentiële) huurder door al dan niet samen met de gemeente en de corporaties de dialoog aan te gaan met specifieke (sub) doelgroepen en door bij de ontwikkeling van activiteiten/projecten proactief de interactie met de doelgroep zelf te stimuleren. Het SHP stimuleert de achterban om woonlastenproblematiek in de eigen omgeving actief te signaleren en huurders te adviseren/activeren hierover in gesprek te gaan met één van de partners. Het SHP mobiliseert huurders om met ideeën en initiatieven te komen. Het SHP signaleert belemmeringen en hiaten in het huidige aanbod. Het SHP houdt de corporaties en gemeente een spiegel voor t.a.v. het woonlastenvraagstuk. Het SHP ondersteunt de experimenten en initiatieven van de partners door actief verbindingen te leggen met de achterban. 18