Milieujaarverslag Universitair Medisch Centrum Utrecht

Transcriptie

1 Milieujaarverslag 2013 Universitair Medisch Centrum Utrecht ISO 14001:2004 Harry Wernert en Willem van der Werf Milieudeskundigen P&O Gezondheid UMC Utrecht

2 Inhoudsopgave 1. Samenvatting Inleiding Wijzigingen Projecten en activiteiten Audits, controles en metingen Meldingen en incidenten Milieuprestaties Bijlage: Centraal milieuactieplan

3 1. Samenvatting In 2013 zijn, net als het voorgaande jaren, veel projecten uitgevoerd en maatregelen getroffen om de speerpunten energie, duurzaam bouwen en duurzaam inkopen uit het milieubeleid verder invulling te geven en beter te verankeren in de organisatie. De in 2013 ingevoerde energiebesparende maatregelen hebben geresulteerd in een besparing van circa kwh elektra en m 3 aardgas per jaar. Dit heeft geresulteerd in een CO 2 -reductie van 730 ton. Samen met de inkoop van ruim vijftien miljoen kwh groene stroom heeft dit in 2013 geresulteerd in een vermeden CO 2 uitstoot van ton. De ingevoerde maatregelen hebben de energie-efficiency in 2013 verder verbeterd met 2,3 procent. De CO 2 footprint in 2013 was ton, bijna negentien procent lager dan in Ondanks de energiebesparende maatregelen is het absolute energiegebruik licht gestegen. Het totale energiegebruik per m 2 was in 2013 echter 0,6 procent lager dan in Het aandeel groene energie is gestegen tot bijna vijfentwintig procent. In 2013 zijn bij 56 procent van de van de uitgevoerde inkoopprojecten duurzaamheidscriteria meegenomen in lijn met het inkoopbeleid. Er is in 2013 ongeveer drie procent meer drinkwater ingekocht dan in De (berekende) hoeveelheid afvalwater die in 2013 is geloosd was echter aanzienlijk lager dan in 2012 (ruim achttien procent), waardoor er ook ongeveer zes procent minder vervuilingseenheden zijn geloosd: Gezien de grote berekende verschillen zal in 2014 een uitgebreid rioolonderzoek worden overwogen. Waarschijnlijk zal het UMC Utrecht door de gemeente Utrecht worden afgerekend op 90 procent van het ingenomen water, circa vervuilingseenheden, dat neerkomt op ongeveer , -. De dalende lijn in de inkoop van papier heeft zich in 2013 voortgezet; er is in ,2 procent minder papier. Als gevolg van een lichte afname van het bedrijfsafval en een behoorlijke afname van het gevaarlijk afval en het bouw- en sloopafval (minder grootschalige bouwactiviteiten) is de totale hoeveelheid afval in 2013 gedaald met bijna vijf procent. Dit is zeker een trendbreuk met de voorgaande jaren omdat het UMC Utrecht in 2013 nog licht is gegroeid. In 2013 zijn geen HCFK s geëmitteerd, ook omdat er bijna geen koelinstallaties meer HCFK s gebruiken vanwege de schadelijkheid voor de ozonlaag. Wel is er behoorlijk meer HFK (46,1 kg) geëmitteerd van wege lekkages en reparaties aan installaties. De hoeveelheden blijven echter dusdanig beperkt dat het milieueffect hiervan nihil is. De inkoop van zwartelijststoffen is in 2013 ruim vijfentwintig procent gedaald, als gevolg van de alternatieven voor xyleen bij het laboratorium pathologie. De gegevens en resultaten uit dit milieujaarverslag worden gebruikt als input voor de managementreview Milieu. 3

4 2. Inleiding Voor u ligt het milieujaarverslag 2013 van het UMC Utrecht. Het verslag geeft een beeld van de milieuprestaties en van de inspanningen die het UMC Utrecht op milieugebied heeft geleverd. Dit jaarverslag vormt belangrijke input voor de managementreview die in mei 2014 zal worden opgesteld. De managementreview milieuzorgsysteem sluit de planning en control cyclus en borgt de continue verbetering van de milieuzorg in het UMC Utrecht. Op basis van de managementreview worden nieuwe actieplannen opgesteld, verbeteringen doorgevoerd en wordt het milieuzorgsysteem zo nodig aangepast. Aansluitend bij het Meerjarenbeleid Milieu , stonden in 2013 de speerpunten energie, duurzaam bouwen en duurzaam inkopen voor het laatste jaar centraal. Deze speerpunten hebben verder invulling gekregen door de inspanningen van veel verschillende afdelingen, divisies/directies en medewerkers. De resultaten van deze inspanning worden in dit jaarverslag beschreven. In 2013 zijn er grote stappen door het UMC Utrecht gezet om duurzaamheid (Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (MVO)) te verankeren in de strategie van de gehele organisatie. MVO focust op kwaliteit en op de lange termijn om uiteindelijk te resulteren in lagere kosten en een lagere ecologische voetafdruk. De startnotitie Duurzaamheid van april 2013 beschrijft vijf MVO-thema s waarop het UMC Utrecht zich gaat richten: 1. Gezond houden wat gezond is; 2. Effectief en efficiënt behandelen; 3. Aantrekkelijke werkgever en opleider; 4. Schonere omgeving; 5. Transparant en verantwoorden. Om de acties en projecten rondom deze thema s UMC Utrecht breed te coördineren, is onze collega milieudeskundige Esther Willems als stafadviseur duurzaamheid aan de slag gegaan bij de staf Raad van bestuur, afdeling Strategie en Beleid.. De milieudeskundigen van P&O Gezondheid richten zich vooral op het onderdeel Schonere omgeving van de duurzaamheidsstrategie. Hiervoor zijn de volgende lange termijndoelstellingen voor 2030 geformuleerd: CO 2 neutraal (door energiebesparing, duurzame energie en terugdringen CO 2 uitstoot vervoer) Grondstofkringlopen gesloten (o.a. door verspilling van materialen tegen te gaan, afval en grondstoffen te hergebruiken en afvalwater te zuiveren). De langetermijndoelstellingen zijn leidend voor het nieuwe milieubeleid Dit verslag begint met een overzicht van de voor de milieuzorg relevante wijzigingen. Hoofdstuk 3 beschrijft de belangrijkste milieuprojecten en maatregelen die in 2013 zijn uitgevoerd. In hoofdstuk 4 staan de uitgevoerde audits, controles en metingen vermeld en in hoofdstuk 5 de meldingen en milieuincidenten. De milieuprestaties in cijfers zijn opgenomen in hoofdstuk 6. Hier vindt u ook de CO 2 footprint van het UMC Utrecht die in 2013 is opgesteld. Het verslag wordt afgesloten met enkele conclusies die dienen als input voor de managementreview. Indien u vragen of opmerkingen heeft ten aanzien van dit verslag kunt u contact opnemen met: Harry Wernert of Willem van der Werf, P&O Gezondheid. 4

5 3. Wijzigingen In 2013 hebben de volgende wijzigingen plaatsgevonden die van belang waren voor de milieuzorg in het UMC Utrecht: Organisatie Wet- en regelgeving Het aantal FTE in het UMC Utrecht is met 0,6 % gestegen van 7952 naar 7996 (peildatum 31 dec. 2013). De heer Herman Bol is per 1 juli 2013 teruggetreden uit de Raad van Bestuur en is Advisor to the Board geworden; onder andere voor het onderwerp duurzaamheid. Mirjam van Velthuizen Lormans is per 15 oktober lid van de Raad van Bestuur geworden. Zij heeft de portefeuille Duurzaamheid. Esther Willems is voor de Staf RvB als adviseur duurzaamheid gaan werken. De uren van Esther Willems bij P&O Gezondheid worden gedeeltelijk ingevuld door Willem van der Werf (acht uur per week). Voor het overige zullen de uren worden herverdeeld in overleg met andere onderdelen van de organisatie zoals de RvB en het FB. Er is een kernteam Duurzaamheid opgesteld bestaande uit Mirjam van Velthuizen (RvB), Herman Bol (adviseur RvB), Jan Witte (hoofd Strategie en Beleid), Pieter Duif (hoofd Vastgoed), Esther Willems (stafadviseur Duurzaamheid), Paul Allers (MT FB), Frans Urban (hoofd P&O Gezondheid) en Linda Minnen (Marketing & Communicatie). Daarnaast is een interne adviesraad opgericht waarin de directeuren zitten van DPO, FB, DIT, Onderwijscentrum en de managers van DVB (zorg), DLA (onderzoek & onderwijs), DIGD (bedrijfsvoering) en Beeld (bedrijfsvoering) evenals de voorzitter en secretaris van het kernteam Duurzaamheid. Het UMC Utrecht is in 2013 JCI geaccrediteerd. De nieuwbouw bij het Centrum voor Beeld gestuurde Oncologische Interventies (CBOI) is opgeleverd en de bouw van het Chirurgisch Behandel Centrum (CBC) is gaande. Het UMC Utrecht heeft een besluit genomen betreffende een verregaande samenwerking met het Nederlands Kanker Instituut (NKI). Per 1 januari 2014 start een nieuwe RVE Oncologie binnen het UMC Utrecht. In het najaar is een nieuw beleggingsbeleid operationeel geworden waarin is aangegeven dat maatschappelijk verantwoord wordt belegd. Het Activiteitenbesluit, waarin algemene milieuregels zijn opgenomen voor bedrijfsmatige activiteiten, is gewijzigd. Per 1 januari 2013 is een nieuwe tranche in werking getreden. 5

6 4. Projecten en activiteiten De belangrijkste milieuprojecten, -activiteiten en -maatregelen in 2013 waren: Duurzaamheid Er zijn milieudoelstellingen ten aanzien van energie, afvalpreventie, papierbesparing, Augustus milieuzorg op de afdelingen en duurzaam bouwen en inkopen opgenomen in de kaderstelling Naar aanleiding van een geconstateerd non conformity van Loyds is in de kaderstelling en in het format managementcontract (MC2014) vermeld dat resultaat verantwoordelijke eenheden (RVE s) SMART doelstellingen moeten formuleren. Het MT en milieucoördinatoren van RVE s zijn geadviseerd over het opnemen van juli en oktober duurzaamheid in het MC2014 (bijlage K). Er is een beoordeling van managementcontracten op duurzaamheid ten behoeve December van de Raad van Bestuur (RvB) uitgevoerd. De voortgang milieuzorg en doelstellingen van RVE s zijn geïnventariseerd door april en oktober middel van scorecards Arbo & Milieu. De nieuwe maatregelen van EEP (energie-efficiencyplan) zijn heel 2013 uitgevoerd. Er is gestart met het vervangen TL lampen door spaarbuizen Q (energiebesparing tot 45 procent). De interne bewegwijzering en de logo s op de gevels zijn vervangen door LED Q3 en Q verlichte exemplaren. De collegezaal en een gedeelte van de tweede etage van het nieuwe CBOI zijn met Augustus 2013 LED verlichting uitgevoerd. De energiecampagne Energiek 3.0 is gestart op duurzaamheidsmarkt 10 oktober Q met als thema: Energie besparen thuis en op het werk. De regeling PV panelen medewerkers is opgesteld en ingegaan. Het UMC Utrecht september faciliteert hiermee de aanschaf of huur van PV panelen door medewerkers in samenwerking met Solease. De eerste medewerkers die de PV panelen laten installeren ontvangen een tegemoetkoming van 200 euro. 180 medewerkers hebben zich ingeschreven en een offerte aangevraagd. Papierbesparing is gerealiseerd door: verdere implementatie EPD (Elektronisch Heel 2013 Patiënten Dossier), ontwikkeling van paperless office, gebruik van mobiele devices bij vergaderingen en bijeenkomsten, de introductie van de Follow Me printers, meer thuiswerkmogelijkheden, elektronische salarisstrook en elektronische factuurafhandeling. Er is een beperking van het assortiment en een verbetering van het label Begin 2013 duurzaamheid voor kantoorartikelen gerealiseerd. Het Cluster Inkoop heeft een duurzaamheidstoets uitgevoerd onder de 100 grootste Begin 2013 leveranciers als onderdeel van de verbetermaatregelen om het percentage duurzaam inkopen verder te verhogen. Het UMC Utrecht heeft de Green Deal Circulair inkopen ondertekend. November 2013 De Startnotitie Duurzaamheid is vastgesteld door de RvBmet daarin de juni 2013 duurzaamheidsambitie en vijf MVO-thema s waarop het UMC Utrecht zich wil gaan richten. 6

7 Vervolg duurzaamheid In samenwerking met de Universiteit Utrecht, Huize Aarde, KWR, is eind 2012 gestart met de ontwikkeling van samenwerkingsprojecten voor het tegengaan van vervuiling door medicijnresten en de ontwikkeling van green medicine. Deze bronaanpak gaat zowel over technische oplossingen zoals het zuiveren van afvalwater als over bewust voorschrijf gedrag en de ontwikkeling van duurzame medicijnen (valt buiten scope P&O gezondheid). Er is een sorteerproef in samenwerking met de afvalverwerker uitgevoerd om uit te zoeken of gescheiden inzameling van verschillende stromen mogelijk is om het recyclingpercentage van het afval van het UMC Utrecht te verhogen. Onderzocht is of door een verbeterde textieldistributie voor het gehele WKZ een textielbesparing kan worden bereikt. Verder is het de bedoeling om het oneigenlijk gebruik van textiel tegen te gaan. Cluster Voeding heeft een onderzoek uitgevoerd naar voedselverspilling bij alle onderdelen (patiënten voeding, restaurant, catering). Door studenten is gemeten wat waar wordt weggegooid. Het percentage bleek zeer hoog te zijn. Vervolgens zijn voor de verschillende afdelingen maatregelen geformuleerd om dit percentage te verlagen. Op initiatief van de bestuurders van de Universiteit Utrecht, Hogeschool Utrecht en UMC Utrecht is het project Uithof Duurzaam gestart om duurzaamheidsinitiatieven op de Uithof te initiëren, uit te wisselen en te communiceren. Er zijn zes werkgroepen gevormd (inkoop, voeding, energie, mobiliteit, onderzoek&onderwijs en participatie) met deelnemers vanuit de UU, HU en UMC Utrecht. Milieuzorgsysteem Er is een minimale revisie van de documenten van het milieuzorgsysteem als voorbereiding van de hercertificering-audit gedaan. Op 2 mei 2013 is het milieuzorgsysteem opnieuw gecertificeerd. Het certificaat is geldig tot 1 mei De nieuwe procedures energiezorg, duurzaam bouwen, duurzaam inkopen en de registratie gevaarlijke stoffen zijn geïmplementeerd in de organisatie. Er is een start gemaakt met het opstellen van een meerjarenbeleid milieu door P&O Gezondheid. Voor het onderdeel milieu uit het duurzaamheidsbeleid zijn er doelstellingen geformuleerd afgeleid van de lange termijn thema s CO 2 -neutraal en grondstofkringlopen gesloten. De milieucoördinatoren zijn met het afhandelen van de ingevulde milieuchecklists aan de slag gegaan. Dit zal worden gecontroleerd door middel van de interne audits (november 2013 april 2014). De organisatie is bezig geweest met het oplossen van de minor non conformities naar aanleiding van de externe surveillance audits op 10 en 11 januari en de hercertificering-audit op 25 tot en met 28 maart. De procedure voor incidenten, geconstateerde non conformities (indien opgetreden), overtredingen en ongewone voorvallen wordt strakker opgevolgd naar aanleiding van aanbevelingen door Lloyds. Wet- en regelgeving Op 25 juli 2013 is een aanvraag voor een revisievergunning milieu ingediend bij de gemeente Utrecht. Er is om nadere informatie verzocht die op 27 december 2013 is ingediend. In 2014 zal de vergunning worden verleend. Heel 2013 januari 2013 Heel 2013 Heel 2013 Mei Januari mei Voor mei September Heel 2013 Heel 2013 Q2, Q3 en Q4. juli 7

8 Communicatie Er is een bijeenkomst voor milieucoördinatoren geweest waar onder andere maart aandacht is besteed aan de milieuchecklists voor afdelingen. Milieucontact, de digitale nieuwsbrief voor het milieunetwerk in het UMC Utrecht juli en december (milieucoördinatoren, -contactpersonen en auditoren) is twee keer verschenen. Er zijn diverse artikelen over duurzaamheid in de UMC krant verschenen en 2013 berichten op Scoop geplaatst over duurzame voeding en voedselverspilling, afval en energie. Op de website van het UMC Utrecht is een pagina ingericht over duurzaamheid en september ook scoop heeft een aparte duurzaamheidspagina gekregen. Het jaarbeeld 2013 van het UMC Utrecht is opgebouwd aan de hand van de vijf juni MVO thema s. Voor elk van deze thema s zijn de ambitie plus voorbeelden beschreven. Er zijn drie workshops voor de arbo- en milieucoördinatoren in het kader van het September-november nieuwe vastgestelde profiel verzorgd. Op de dag van de duurzaamheid 10 oktober is in het UMC Utrecht een Oktober duurzaamheidsmarkt georganiseerd. Het Erasmus MC heeft in het UMC Utrecht een presentatie gegeven over de december energiecampagne van het Erasmus MC: Watt doe jij uit/aan? Deelname externe werkgroepen en netwerken Secretaris van de SAAZ Unie milieu vanaf september Werkgroep wetgeving, afval en gevaarlijke stoffen van het Milieuplatform heel 2012 Zorgsector. Werkgroep van Milieu- naar MVO coördinator van het Milieuplatform Zorgsector. Vanaf september Overleg groep energie (OGE) UMC s in het kader van de Meerjarenafspraak heel 2013 energie. Het UMC Utrecht is lid van het MVO netwerk zorg en de stafadviseur 2013 Duurzaamheid zit in de stuurgroep. In 2013 zijn netwerkbijeenkomsten geweest over Duurzaam Inkopen, Duurzame inzetbaarheid en circulaire economie. Gevaarlijke stoffen in NFU verband. Heel 2013 Samen met Radboud MC en Erasmus MC heeft het UMC Utrecht het MVO overleg april UMC s opgericht waarin informeel kennis en ervaring wordt uitgewisseld over duurzaamheids en MVO initiatieven in de verschillende UMC s Eind 2013 is de MVO Expeditie duurzame zorg van start gegaan waaraan het UMC December Utrecht deelneemt samen met 7 andere zorginstellingen. De expeditie loopt tot eind 2014 Zie ook: Bijlage milieuactieplan

9 5. Audits, controles en metingen Om de milieuprestaties te controleren en om te verifiëren of het milieuzorgsysteem effectief en efficiënt is, zijn er (externe) audits en controles uitgevoerd en metingen verricht. In de onderstaande tabel is een overzicht weergegeven van de controles en metingen in Eind maart heeft Lloyds met vier auditoren gedurende vier dagen een hercertificering-audit voor het milieuzorgsysteem uitgevoerd. De hercertificering is succesvol verlopen; het ISO certificaat is op 2 mei verleend en vervalt per 1 mei Het UMC Utrecht blijft hiermee het enige ziekenhuis in Nederland dat over een gecertificeerd milieuzorg systeem beschikt voor het gehele complex. Maar belangrijker is dat het UMC Utrecht de milieuprestaties continu blijft verbeteren. Dit wordt nog bekrachtigd door het feit dat tijdens een milieucontrole door een ambtenaar van de gemeente Utrecht geen afwijkingen of overtredingen zijn geconstateerd van de milieuvergunning en overige milieuregels. Datum Wat is gecontroleerd Door wie januari Vervolgaudit Lloyds. Onderwerpen: Lloyds register. managementcontracten, duurzaam inkopen en duurzaam bouwen. januari Interne audit CO 2 en NO x registraties. Milieudeskundigen. januari Sorteerproef (Afvalscheidingsproef) bedrijfsafval. Van Vliet (afvalinzamelaar, - bewerker). heel 2013 Checklists milieu op diverse afdelingen. Milieucontactpersonen. februari Audit in kader van CO 2 / NO x emissieverslag. KEMA bij cluster Energievoorziening. februari Procedure duurzaam bouwen. Milieudeskundige. maart Externe milieuaudit hercertificering. Lloyd s Register. april Energie scan MRI-apparatuur. Divisie Beeld/Philips. juni Opslag gevaarlijke stoffen. Milieudeskundigen. februari, juli en oktober Meetweken in het kader van de verontreinigingsheffing afvalwater. FBU (Facilitair bedrijf Universiteit Utrecht). augustus en november oktober november t/m maart 2014 november december Monsternames in kader van lozingseisen afvalwater. Vervolgaudit Lloyds register onderwerp managementcontracten. Interne milieuaudits milieuzorgsysteem. ADR (het verdrag voor het internationale vervoer van gevaarlijke stoffen over de weg): intern transport en opslag gevaarlijke stoffen Periodieke milieucontrole. Aandachtspunten: opslag gevaarlijke stoffen, ruimten waar met genetisch gemodificeerde organismen (GGO s) wordt gewerkt en stookinstallaties. FBU Lloyds Register. Interne milieuauditoren. Externe veiligheidsadviseur Gemeente Utrecht. 9

10 6. Meldingen en incidenten In 2013 zijn de volgende meldingen en milieu-incidenten bij de P&O Gezondheid binnengekomen: Datum Melding/incident Wie 4 juli Verkeerde jerrycans chemisch afval. Logistiek. 11 juli Gebruik niet getoetst reinigingsmiddel. Gipskamer. 28 aug Troebel drinkwater Matthias Van Geunsgebouw. P&O Gezondheid. 20 sept Vriezers met materiaal in sloopgebied bouwdeel E. Cluster energievoorziening. 25 september Onduidelijk gebruik vuilverzamelpunt. Milieucontactpersoon. 2 dec Afwezigheid absorptie middelen specifiek ziekenhuis afval en foutieve vermelding samenstelling jerrycans gevaarlijke afval. Veiligheidsadviseur. Alle meldingen zijn in behandeling genomen en succesvol afgerond. 10

11 7. Milieuprestaties In deze paragraaf staan de belangrijkste milieuprestaties van het UMC Utrecht op gebied van afval, energie, water, emissies naar de lucht, gevaarlijke stoffen, papier en textielgebruik. De cijfers van 2013 worden vergeleken met de cijfers van voorgaande jaren, gevolgd door de resultaten van duurzaam inkopen en de CO 2 footprint van het UMC Utrecht. Afvalstoffen Afval in tonnen verschil 2012 t.o.v (%) Bedrijfsafval Bijzonder bedrijfsafval ,4 Recyclebaar Bouw- en sloopafval (BSA) Papier ,9 Karton ,9 Glas ,8 Swill en tuinafval ,4 Folies 1,1 - Recyclebaar totaal Gevaarlijk afval Specifiek ziekenhuis afval ,2 Chemisch Afval ,9 Fixeer en ontwikkelaar 2,2 1,2 0,5 0,4-12,8 Overig gevaarlijk afval* 3,3 4,1 2,0 2,4 20% Gevaarlijk afval totaal ,5% Afval totaal Afval totaal (incl. BSA) ,8% Kg/FTE (inclusief BSA) ,4% % recyclebaar**(excl. BSA) ,7% % recyclebaar**(incl. BSA) ,9% * Gasontladingslampen, klein chemisch afval en afgewerkte olie. ** (BSA) Glas, papier, karton, folies, Swill, hout en organisch afval. In 2013 is de totale hoeveelheid afval afgenomen met bijna vijf procent. We zien een sterke daling in de afvalstromen papier en karton. Het gebruik van Follow Me printers met standaard dubbelzijdig afdrukken neemt het grootste deel van de daling voor zijn rekening. Ook het papierloos en -arm werken (mede mogelijk door het gebruik van tablets) levert een bijdrage aan de daling. De overige afvalstromen zijn ook allemaal afgenomen behalve glas, specifiek ziekenhuisafval en Swill/tuinafval. Het is positief dat de hoeveelheid gevaarlijk chemisch afval, fixeer en ontwikkelaar en het overig gevaarlijk afval zijn afgenomen. Het is jammer te zien dat het recyclebaar afval licht gedaald is daar we juist streven naar een toename tot vijftig procent. 11

12 Energiegegevens Energiesoort verschil 2013 t.o.v (%) Aardgas Aardgas naar stoomketels (in Nm 3 ) ,3 Aardgas naar WKK (in Nm 3 ) ,2 Aardgas totaal (in Nm 3 ) ,3 Primaire energie (in GJ) ,3 Elektriciteit Elektra ingekocht van Eneco (kwh) ,1 Elektra ingekocht van UU (t.b.v. Hijmans van den Berghgebouw en van Geuns) (kwh) ,1 Elektra door geleverd aan derden (CMH, NH) (kwh) ,2 Elektra terug geleverd aan het net (kwh) ,6 Elektriciteit totaal (kwh) ,285 7,8 Primaire energie (in GJ) ,8 Diesel Dieselolie (in Ton) 18,7 16,5 17,0 47,9 182 Primaire energie (in GJ) Warmte Warmte ingekocht van UU (t.b.v. HvdBerg en van Geuns) Warmte door geleverd aan CMH, NH ,3 Warmte totaal Primaire energie (in GJ) Totaal Primaire energie (in GJprim) ,8 Vloeroppervlak (m2) ,6 Energiegebruik per vloeropp. (Gj/m 2 ) 1,61 1,56 1,56 1,54-1,2 Groene energie (kwh) ,1 Groene primaire energie (GJ) ,1 Aandeel groene energie v. totaal (%) 19 23,4 23,4 24,4 4,2 Aandeel WKK productie in totale elektragebruik (%) ,4 GJ = kwh x 0,009 + m 3 x 0,03165 In 2013 is 0,8 procent meer primaire energie gebruikt dan in Er is meer elektriciteit, warmte en diesel ingekocht. Dat komt deels doordat de noodstroomvoorziening (die draait op dieselolie) in 2013 relatief veel heeft gedraaid omdat de gasmotoren in revisie waren. Hierdoor is het gebruik van aardgas juist gedaald. Doordat ook het vloeroppervlak is toegenomen als gevolg van de in gebruik name van het Centrum voor Beeld gestuurde Oncologische Interventies (CBOI) is het energiegebruik per m2 toch gedaald met 1,2%. Het aandeel van de Warmte-Kracht-Koppeling installaties (WKK s) in het totale elektriciteitsgebruik was in procent (1 procent lager dan in 2012). 12

13 De toename van elektriciteit is gedeeltelijk te verklaren door de in gebruik name van het CBOI. Dit bouwdeel wordt verwarmd met restwarmte, maar vraagt wel extra elektriciteit voor verlichting (deels LED) en apparatuur. Vooral de vijf nieuwe versnellers die in dit bouwdeel geplaatst zijn in kader van het uitbreiden van de regionale bestralingscapaciteit verbruiken heel veel energie. Verder is het nieuwe zwembad in het gebouw van Revalidatie, Sportgeneeskunde en Verplegingswetenschappen eind 2012 vol operationeel geworden. Het zwembad is twee keer zo groot als het vorige zwembad en wordt intensiever gebruikt. Zwembaden zijn grootverbruikers van energie gezien de verwarming van het zwemwater, de klimaatbeheersing en de zwembadinstallaties. Dit verklaart mede de toename van elektriciteitsgebruik in Omdat er meer elektriciteit (groene stroom) is ingekocht dan vorig jaar, is nu bijna 25 procent van de totale energie-inkoop groen. Energiebesparende maatregelen De maatregelen uit het energie efficiency plan (EEP) zijn onderverdeeld in: zekere maatregelen, voorwaardelijk maatregelen en onzekere maatregelen. Eind 2013 waren bijna alle voor 2013 geplande, zekere maatregelen uit het EEP uitgevoerd. Tevens zijn ook enkele voorwaardelijke maatregelen gerealiseerd. De volgende maatregelen zijn in 2013 uitgevoerd: Optimaliseren stoombevochtiging; Beter benutten warmte uit LT-koelwaternet Dauwpunt medische perslucht verhogen; Reinigen en vervanging filters Aggregaten; Verlagen elektraverbruik pompen Secundaire CV net; Energiecampagne: Energiek 3.0 (loopt door in 2014); Energiescan MRI scanners divisie Beeld; Terugdringen papiergebruik, 25% in 2016 t.o.v (besparing in 2013 was 535 GJ, 0,1%); Aanbrengen van LED verlichting In de apotheek; LED verlichting aangebracht op de tweede etage van het nieuwe Centrum voor Beeld gestuurde Oncologische Interventies (CBOI); dit geldt ook voor de collegezaal van het CBOI; De interne wegbewijzering en de nieuwe logo s op de gebouwen zijn uitgevoerd met LED verlichting; Grootschalige vervanging van de TL-verlichting door TL5 verlichting met spaaradapters (besparing 35-45%), volgens de in 2013 opgestelde business case, goedgekeurd en al gedeeltelijk uitgevoerd. Omdat de aanpassingen aan de verlichting nog in volle gang zijn, zullen deze maatregelen pas in 2014 worden opgevoerd bij de efficiency verbetering. De energiemaatregelen die in 2013 zijn ingevoerd, hebben minimaal geresulteerd in een totale energiebesparing van kwh elektra, m 3 gas en een CO 2 -reductie van 730 ton. Samen met de inkoop van 15,29 miljoen kwh groene stroom heeft dit in 2013 geresulteerd in een vermeden CO 2 uitstoot van ton ten opzichte van De ingevoerde maatregelen hebben de energie-efficiency in 2013 met 2,25 % verbeterd ten opzichte van

14 In onderstaande tabel de resultaten voor het jaar Besparing door uitgevoerde maatregelen - elektra (kwh) - gas (m3) Energie efficiencyverbetering (%) door procesmaatregelen Vermeden CO 2 uitstoot (ton) door: - procesmaatregelen: - papierbesparing - ketenmaatregelen - totaal 2013 Totaal per jaar Totaal per ,25 2,25 2, In 2013 is het nieuwe EEP in werking getreden Vanaf 2013 zal de komende drie jaar worden gemonitord of er wordt voldaan aan de verbetering van de energie-efficiency van twee procent per jaar. Water Verschil 2013 t.o.v (%) Ingekocht (m 3 ) ,0 Geloosd (berekend) (m 3 ) Vervuilingseenheden ,8 Zware metalen (kg) 54 48,1 38,6 48,5 25,6 Verhoogde concentraties xyleen ethylbenzeen xyleen ethylbenzeen - De verschillen tussen ingekocht water en geloosd water blijven onverklaarbaar hoog. De watermeter is in 2012 en 2013 al verschillende keren aangepast en opnieuw gekalibreerd. In 2014 zal nog één maal een parallel meting worden gedaan door een apart meetstation. Als deze meting niets oplevert, wordt een uitgebreid rioolonderzoek overwogen. Omdat de vervuilingswaarde wordt gebaseerd op het geloosde water, zal de waarde ervan een onderschatting zijn van de werkelijke waarde. Waarschijnlijk zal het UMC Utrecht worden afgerekend op 90 procent van het ingenomen water, circa vervuilingseenheden, dat neerkomt op ongeveer , -. Er is een verhoging te constateren van de hoeveelheid geloosde zware metalen (zink en koper). Het gaat echter om een jaarlijkse hoeveelheid die zeer beperkt is en ruimschoots voldoet aan de landelijke eisen ruimschoots respecteert. Zink en koper komen van nature voor in bijvoorbeeld voedingsmiddelen, grondstoffen en grondwater, maar komen ook voor in ons leidingwater (Ooit door Tauw in een mini project gemeten). In 2013 zijn geen verhoogde concentraties meer gemeten van xyleen en ethylbenzeen. De aanpassingen bij het laboratorium pathologie en het verminderde gebruik van xyleen hebben effect gehad. Verder zijn in 2013 metingen verricht bij de olie-slibafscheiders van de parkeergarages. Ook hier zijn geen verhoogde concentraties gemeten van olie en onopgeloste bestanddelen. De afscheiders werken effectief. 14

15 Lucht Verschil 2013 t.o.v (%) NOx Emissie kg kg kg kg - 0,6 Rechten kg kg kg kg Tekort kg kg kg kg Aankoop rechten (t.b.v. 2013) kg Kosten 0* 0* 4950,40 0 CO 2 Emissie ton ton kg -1,2 Rechten ton ton kg Tekort ton ton kg Aankoop ton Kosten 0* 0* , - Koelmiddelen HCFK 0,6 kg 0 kg 2,9 kg 0 kg -100 HFK 137 kg 50,73 kg 13,1 kg 46,1 kg** 251 *In 2009 zijn voldoende rechten gekocht of geruild zodat er in 2010, 2011 en 2012 geen rechten bij behoefden worden bijgekocht. In 2012 zijn de rechten voor een extra van ton CO 2 aangekocht. Deze zijn nodig om de overschrijding van de verkregen rechten te betalen. **1-8,5 kg R134A (GWP = 1300), 6 kg R404a (GWP = 3922) en 31,63 kg R507 (GWP = 3900) De emissies van CO 2 en NO x hangen direct samen met het aardgasgebruik en zijn evenredig hiermee gedaald. Voor de redenen van deze daling van het energiegebruik wordt verwezen naar de paragraaf Energiegegevens. Vanaf 1 januari 2010 is het verboden om maagdelijke HCFK s (zoals R22) bij te vullen in koelsystemen. In 2013 heeft het UMC Utrecht geen R22 bijgevuld. Er is één kleine oude koelinstallaties afgevoerd, waarbij in totaal 2,8 kg R22 is afgevoerd. Als gevolg van incidentele emissies bij reparaties en lekkages is in totaal ruim 46 kilogram van drie verschillende HFK s naar de lucht geëmitteerd, veel meer dan vorig jaar. Deze koelgassen hebben een groot broeikaspotentieel (GWP), uit gedrukt in CO 2 - equivalenten. Ondanks de beperkte hoeveelheid geëmitteerde HFK s, bedraagt het ruim een half procent van het broeikasgas dat het UMC Utrecht jaarlijks uitstoot. 15

16 Zwarte lijst stoffen Zwarte lijststof verschil 2013 t.o.v Dichloormethaan (liter) ,2% Fenol-chloroform-isoamylalcoholmengsel (liter) ,8-80% Tolueen (liter) % Trichloormethaan (chloroform) (liter) 17, ,5-51% Xyleen (liter) ,4% Totaal (liter) ,5% In 2013 is de inkoop van zwarte lijst stoffen gedaald met ruim 25 procent ten opzichte van Dit is vooral het gevolg van de afname van het gebruik van xyleen bij het laboratorium voor pathologie. Er is een nieuwe machine gekocht waarbij het minder schadelijke isopropylalcohol (als oplosmiddel) wordt gebruikt. Waarschijnlijk zal het gebruik van xyleen de komende jaren verder dalen, gezien de ontwikkeling van schonere technieken. Ook zijn minder gechloreerde koolwater stoffen ingekocht. De (giftige) stoffen worden vooral gebruikt in de researchlaboratoria als. Vaak zijn er geen goede alternatieven. Ook voor deze stoffen geldt dat er steeds schonere technieken beschikbaar komen. Papier Papier Verschil 2013 t.o.v Aantal units (pak van 500 vellen A4) ,2 % Kosten in euro ,2% In 2013 is ruim zeven procent minder blanco A4 en A3 papier ingekocht dan in De ontwikkelingen op het gebied van het gebruik van tablets, de elektronische facturatie, het verstrekken van digitale loonstroken, het EPD en SAP zijn de belangrijkste oorzaken voor het verminderde papiergebruik. Daarnaast wordt er op steeds meer afdelingen dubbelzijdig geprint en is de Follow Me printer op veel afdelingen operationeel. Follow Me zorgt ervoor dat medewerkers op alle apparaten kunnen scannen, printen en kopiëren door bij het apparaat in te loggen. De printkosten worden aan de kostenplaats van de afdeling doorberekend. Het systeem vereenvoudigt verder het scannen waardoor medewerkers eerder een document scannen dan kopiëren. Dit beperkt ook het papierverbruik. 16

17 Textiel Linnen en kleding Verschil 2013 t.o.v Linnen ,8 % Beroepskleding * n.a. *In de opgave van 2012 van beroepskleding ontbreekt het WKZ. In 2013 is 2,8 procent meer linnengoed gebruikt dan in Dit ondanks het LSS (Lean Six Sigma)-project om processen strakker te sturen en verspillingen tegen te gaan. Als redenen voor het toegenomen kledingen textielgebruik kunnen worden genoemd: meer ouders, partners en familie die blijven slapen, kortere ligduur (bed wordt na elke cyclus gereinigd en voorzien van nieuwe lakens); aanscherping hygiëne eisen en kledingvoorschriften vanuit de JCI; toename dagverpleging (elk bed wordt opnieuw opgemaakt); oneigenlijk gebruik van linnen zoals voor het afdekken van apparatuur, linnenkarren; uitbreiding gebruik van CAS-pakken (clean-air-suit); niet duidelijk is of deze pakken altijd gedragen moeten worden. 17

18 Duurzaam inkopen In veel inkoopprojecten die in 2013 zijn uitgevoerd, zijn duurzaamheidscriteria meegenomen. Dit kunnen de algemene duurzaamheidscriteria, zoals opgesteld door het UMC Utrecht, en/of de landelijke duurzaamheidscriteria zijn, die voor verschillende productgroepen zijn opgesteld door de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (voorheen Agentschap NL). In 2013 is een leveranciersbeoordeling op duurzaamheid uitgevoerd en is assortiment verder verduurzaamd. Voorbeelden van inkoopprojecten in 2013 waarin duurzaamheid een belangrijke rol speelde, zijn kantoorartikelen, -80 vriezers, Van het totaal aan inkooptrajecten (facilitair, medisch en laboratorium) is bij 58 procent (twee procent projecten laboratorium zijn in 2012 al meegenomen) duurzaamheidscriteria gesteld (taartdiagram 1). Duurzaam ingekocht 2013 Projecten facilitair % % Projecten laboratorium Projecten medisch % % Niet duurzaam ingekocht In 2013 zijn bij de gunning en selectie van leveranciers in 56 procent van de gevallen duurzaamheidcriteria gesteld, bij 23 procent alleen bij de selectie en bij 33 procent bij de selectie en gunning. Selectiecriteria zijn criteria ter beoordeling van de leverancier, in welke mate de leverancier geschikt is voor het leveren van duurzame producten. Deze hebben betrekking hebben op de leverancier en gaan bv over sociale normen, ISO-certificering, gebruik van duurzame energiebronnen, het hebben van een vervoersplan, etc. Gunningscriteria zijn criteria ter beoordeling in welke mate het product of de dienst geschikt of duurzaam is. Dit zijn eisen/wensen die betrekking hebben op het product of de dienst die we inkopen, bijvoorbeeld het energieverbruik van het product/apparaat, de grondstoffensamenstelling,, of het product een (milieu) keurmerk heeft zoals FSC (Forest Saving Council) bij papier of fair trade bij voeding, etc. Duurzaam ingekocht - Gunning & Selectie Duurzaam ingekocht - selectie % % % Duurzaam ingekocht - selectie & gunning Niet duurzaam ingekocht 18

19 CO 2 footprint In 2013 is de CO 2 footprint van het UMC Utrecht bepaald. Bij deze bepaling zijn de volgende bronnen meegenomen: is en wordt berekend uit de volgende drie componenten: Scoop 1: gasgebruik, dieselolie; Scoop 2: elektra, warmte; Scoop 3: woon-werk verkeer medewerkers en studenten, dienstreizen medewerkers, vervoer patiënten en bezoekers, afvalverwerking en reinigen van textiel. De uitstoot die samenhangt met productie en transport van de ingekochte producten en materialen is niet in de berekening meegenomen omdat het niet haalbaar was deze te bepalen gezien het zeer grote aantal uiteenlopende producten dat het UMC Utrecht inkoopt. Dit heeft geresulteerd in een footprint van ton CO 2. De bijdrage van de verschillen bronnen staat in onderstaand diagram. De CO 2 footprint 2013 was fors lager dan die was berekend over 2011 (zoals opgenomen in het vorige milieujaarverslag 2012, was ton). Dit komt deels door de tussentijds getroffen maatregelen op gebied van energie, papier en afvalreductie die de CO2 uitstoot beperken, maar ook doordat enkele algemene aannames ten aanzien van mobiliteit vervangen zijn door UMC Utrecht specifieke gegevens. Verder is er minder gas en meer groene stroom (zonder CO 2 - uitstoot) ingekocht. CO2 Footprint UMC Utrecht 2013, gebaseerd het GreenHouse Gas (GHG) Protocol 2013 Gebouwen Gas, warmte, elektra 4% 0% 7% Ketenemissies mobiliteit Vervoer bezoek patienten Ketenemissies mobiliteit Vervoer patienten - opnames 20% 5% 57% Ketenemissies mobiliteit Vervoer patienten - polibezoeken Ketenemissies mobiliteit Woon-werk verkeer medewerkers en studenten Ketenemissies mobiliteit Zakelijk verkeer 3% 4% Ketenemissies wasserette Reinigen en transport van textiel Ketenemissies downstream Verwerking van afval = ton 19

20 Bijlage: Centraal milieuactieplan 2013 Aspecten wat pi hoe wie tijd Geld Stand wat pi hoe wie tijd Geld Stand Uitvoeren Energie-Efficiency-Plan (EEP) Eind 2013 zijn alle voor 2013 geplande maatregelen uitgevoerd. Uiteindelijke doelstelling is verbetering van de energieefficiency met gemiddeld 2% per jaar. Zie EEP Zie EEP, coördinatie door kerngroep energie 2013 Buca verlichting De maatregelen voor 2013 zijn voor het grootste gedeelte getroffen. Voorbeelden centrale buca verlichting en aanpassingen stoom bevochtiging Verminderen energiegebruik apparatuur Reductie 10% Toepassen GPP criteria, powersavemodus MRI s, overleg met grootste leveranciers, nagaan sluipverbruik, plugwise DLA. Inkoop, leveranciers, gebruikers (divisie Beeld) 2013 N.v.t. Uit de scan MRI is gebleken dat de apparatuur door het UMC Utrecht optimaal wordt gebruikt. Energiebesparing alleen mogelijk door aanpassen verlichting van de kamers. Reductie van 10 procent dus niet haalbaar voor MRI apparatuur. Plugwise nog in onderhandeling met leverancier en Cluster energievoorziening.