Het ouderschapsplan en de omgangsregeling in de praktijk

Transcriptie

1 Studentnummer Het ouderschapsplan en de omgangsregeling in de praktijk Demi Al DOCENTBEGELEIDER: DOCENTBEOORDELAARS: S.A.P. MOERMAN C. VAN MIDDELKOOP A. RUSMAN PRAKTIJKBEGELEIDER: Y. WELTER 2013

2 Voorwoord Tijdens mijn studie en door het lopen van een stage bij WY Advocaten is mijn interesse gewekt in het personen- en familierecht. Op het advocatenkantoor worden veel echtscheidingen met minderjarige kinderen behandeld. In deze zaken ontstonden er veelvuldig conflicten over het ouderschapsplan. Naar aanleiding hiervan heb ik in dit onderzoeksrapport het ouderschapsplan onderzocht. Dit onderzoeksrapport is geschreven in het kader van mijn afstuderen aan de opleiding HBO-rechten. Aangezien ik ben doorgestroomd naar de Universiteit van Amsterdam is dit een verkort onderzoeksrapport. In dit voorwoord wil ik graag mijn docentbegeleider de heer S.AP. Moerman, alsmede mijn praktijkbegeleider mr. Y. Welter bedanken voor de professionele begeleiding bij het schrijven van dit onderzoeksrapport. Daarnaast wil ik graag mijn vrienden en familie bedanken voor de steun en toeverlaat tijdens mijn studie. 2

3 Inhoudsopgave Verklarende woordenlijst blz. 4 Samenvatting blz. 5 Hoofdstuk 1 Inleiding blz Aanleiding blz Probleemstelling blz Centrale vraagstelling en deelvragen blz Begrips- en onderzoeksafbakening blz Doel van het onderzoek blz Methodologische verantwoording blz Opbouw blz. 9 Hoofdstuk 2 Omgang en gezag blz Titel 14 Burgerlijk Wetboek: gezagsrecht blz Titel 15 Burgerlijk Wetboek: omgang en informatie blz Conclusie blz. 13 Hoofdstuk 3 Het ouderschapsplan blz Geschiedenis en ontwikkeling van ouderschapsplan blz Inhoud van het ouderschapsplan blz Conclusie blz. 16 Hoofdstuk 4 De praktijkproblemen bij een vechtscheiding blz Het opstellen van het ouderschapsplan blz Het ouderschapsplan bij de rechter blz Niet naleven ouderschapsplan blz Conclusie blz. 20 Hoofdstuk 5 Opinies blz Opinie cliënten blz Opinie advocaten blz Conclusie blz. 25 Hoofdstuk 6 Interpretatie en oplossingen blz Interpretatie aanbevelingen blz Aangepast ouderschapsplan blz Conclusie blz. 29 Hoofdstuk 7 Conclusie blz Conclusie blz. 31 Literatuurlijst blz. 33 Bijlage blz. 35 3

4 Verklarende woordenlijst BW: EB: EVRM: FJR: IVRK: Rv: Stb: WY Advocaten: Burgerlijk Wetboek Tijdschrift voor scheidingsrecht Europees Verdrag tot Bescherming van de Rechten van de Mens en de Fundamentele Vrijheden Tijdschrift voor Familie- en Jeugdrecht Internationaal Verdrag inzake de Rechten van het Kind Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering Staatsblad Advocatenkantoor te Purmerend en tevens praktijkbegeleider 4

5 Samenvatting Na het lopen van mijn stage tijdens het derde jaar van de opleiding HBO-rechten bij WY Advocaten, ben ik daar blijven werken. Het advocatenkantoor is voornamelijk gespecialiseerd in het personen- en familierecht. Het advocatenkantoor behandeld veel echtscheidingen met minderjarige kinderen en tijdens deze echtscheidingen ontstaan er vaak conflicten over het ouderschapsplan. Sinds 1 maart 2009 is de Wet bevordering ouderschap en zorgvuldige echtscheiding in werking getreden. Deze wet heeft ervoor gezorgd dat ouders bij een echtscheiding een ouderschapsplan dienen op te stellen. In het ouderschapsplan dienen zij afspraken te maken welke betrekking hebben op hun minderjarige kinderen. De verplichte onderdelen welke in het ouderschapsplan moeten worden vermeld zijn op grond van artikel 815 lid 3 Rv de zorg- en opvoedingstaken, de wijze van informatieverschaffing, de kosten van verzorging en opvoeding en de wijze waarop het minderjarige kind betrokken is geweest bij de totstandkoming van het ouderschapsplan. Het ouderschapsplan moet ervoor zorgen dat de ouders tijdens hun scheiding rekening houden met de belangen van het kind. Toch lost een ouderschapsplan niet altijd de conflicten op. De centrale vraag van dit onderzoek is: Wat zijn de problemen bij het opstellen van het ouderschapsplan bij een vechtscheiding en hoe kunnen deze problemen worden opgelost? Het moment van invullen bij een vechtscheiding is vaak een moeilijk punt, aangezien de ouders tijdens hun echtscheiding een emotionele ontwikkeling meemaken en dus meestal niet in staat zijn concrete afspraken te maken. Daarnaast is het verplicht om bij een verzoek tot echtscheiding een ouderschapsplan in te dienen. Indien de ouders verwikkeld zijn in een vechtscheiding waarbij de ouders niet meer met elkaar kunnen communiceren is het lastig om ook daadwerkelijk een ouderschapsplan op te stellen. De ouders kunnen ervoor kiezen om de rechter een beslissing te laten nemen over het ouderschapsplan. Dit is niet de beste oplossing, omdat dit niet het doel van het ouderschapsplan vervult. De ouders stellen alsnog niet gezamenlijk het ouderschapsplan op en zij houden op dit punt dus ook geen rekening met de belangen van het kind. Indien de ouders de beslissing dan ook niet aan de rechter willen overlaten, kan het niet opmaken van een ouderschapsplan ervoor zorgen dat partijen niet kunnen scheiden. Verder heb ik tijdens dit onderzoek cliënten en advocaten van WY Advocaten geïnterviewd. Naar aanleiding van de interviews heb ik een aangepast ouderschapsplan opgesteld met daarin de minimale wettelijke vereiste vermeld. Tevens is uit de interviews als advies naar voren gekomen om het ouderschapsplan op een later moment in te dienen. Dit kan ervoor zorgen dat er minder spanning is, minder kwaadheid en verdriet. Dit zie ik dan ook als een oplossing voor de problemen bij het ouderschapsplan. De echtscheiding kan direct worden uitgesproken. Daarnaast kunnen tussentijds de voorlopige regelingen gelden. Ouders hebben de keuze gemaakt om kinderen te krijgen/op te voeden en zij zullen de consequenties hiervan in acht moeten nemen. 5

6 1. Inleiding In dit hoofdstuk zal in paragraaf 1.1 de aanleiding van het onderzoek worden aangegeven. In paragraaf 1.2 zal de probleemstelling aan u worden voorgelegd. In paragraaf 1.3 zal de centrale vraag en de deelvragen worden uiteengezet. In paragraaf 1.4 zal er een begrips- en onderzoeksafbakening worden weergeven. In paragraaf 1.5 zal het doel van dit onderzoek worden aangegeven en in paragraaf 1.6 zal er een methodologische verantwoording worden gegeven. In paragraaf 1.7 zal de opbouw van dit onderzoeksrapport nader worden uitgelegd. 1.1 Aanleiding In de afgelopen zestig jaar is het aantal echtscheidingen per jaar toegenomen van scheidingen in het jaar 1950 naar scheidingen in het jaar In totaal zijn er in 2011 bij een echtscheiding kinderen die de leeftijd van 18 jaar nog niet bereikt hebben betrokken. 2 En hier spreken we alleen nog maar over de minderjarige kinderen bij een huwelijksontbinding. In totaal maken zo n kinderen tot 22 jaar per jaar een einde van de relatie van hun ouders mee. 3 In Nederland zijn er ongeveer kinderen die gescheiden ouders hebben. 4 Voor deze kinderen is een scheiding van hun ouders een ingrijpende gebeurtenis. Veel ouders krijgen onenigheid over de kinderen bij een echtscheiding. Wie krijgt het gezag? Hoe gaat de omgangsregeling eruit zien? Bij welke ouder zal het kind voornamelijk verblijven? Waar krijgt het kind zijn hoofdverblijfplaats? Dit zijn nog maar enkele vragen waar ouders mee geconfronteerd worden tijdens een echtscheiding. Veel ouders willen dat deze onderwerpen goed worden geregeld, maar vergeten daarbij de aandacht die het kind zelf nodig heeft. Daarnaast verliest het kind in de meeste gevallen het dagelijkse contact met één van de ouders. Hieronder worden de resultaten weergeven van een onderzoek van Spruijt in Dit onderzoek geeft aan, in percentages, hoe het contact verloopt tussen het kind en de uitwonende ouder. 5 Deze cijfers laten zien dat het contact tussen vader en kinderen vaak verwaterd na een echtscheiding. 1 Centraal Bureau Statistieken, Huwelijksontbindingen; door echtscheiding en door overlijden,den Haag Centraal Bureau Statistieken, Echtscheiding; leeftijdsverschil, kinderen, geboorteland, huwelijksduur. Den Haag E. Spruit, Handboek scheiden en de kinderen, Bohn Stafleu Van Loghum 2010, p Nota Gezinsbeleid 2008, De kracht van het gezin, Den Haag: Programmaministerie voor Jeugd en Gezin 2008, p Spruijt, E., Scheidingskinderen. Overzicht van recent sociaal-wetenschappelijk onderzoek naar de gevolgen van ouderlijke scheidingvoor kinderen en jongeren. Amsterdam: Uitgeverij SWP

7 Contact tussen het kind en de uitwonende ouder (in %) Mate van contact Contact met vader in moedergezinnen Contact met moeder in vadergezinnen Geen contact keer per jaar keer per jaar keer per maand of 3 keer per maand keer per week > 1 keer per week 18 8 Totaal 100 = = 25 In artikel 9 lid 3 Internationaal Verdrag inzake de Rechten van het Kind (hierna: IVRK) is aangegeven dat ouders de verplichting hebben om te bevorderen dat het kind regelmatig contact heeft met beide ouders, tenzij het belang van het kind zich hiertegen verzet. Om deze verplichting meer inhoud te geven is op 1 maart 2009 de Wet bevordering voortgezet ouderschap en zorgvuldige scheiding in werking getreden. 6 In deze wet is besloten dat de ouders bij een scheiding verplicht zijn een ouderschapsplan op te stellen. Het ouderschapsplan wordt onderdeel van de echtscheidingsbeschikking. Ouders moeten in het ouderschapsplan afspraken maken over de zorgregeling, kinderalimentatie, informatieverschaffing etc. Door het ouderschapsplan dienen ouders vroegtijdig na te denken over de gevolgen van de echtscheiding voor de kinderen. 1.2 Probleemstelling Het ouderschapsplan lijkt in beginsel een goede oplossing ter voorkoming van eventuele conflicten tussen de ouders, aangezien de ouders verplicht worden goede afspraken te maken over de aangelegenheden van de kinderen. Wat echter uit de praktijk blijkt is dat het ouderschapsplan ook een aantal problemen met zich meebrengt. Ouders die de relatie hebben verbroken, maar nog goed kunnen communiceren zullen vaak geen problemen ondervinden met het opstellen van het ouderschapsplan. Daarentegen zijn er ook 6 Wet van 27 november 2008, Stb

8 ouders wie een zogenaamde vechtscheiding meemaken. Deze ouders kunnen heel moeilijk of haast niet meer met elkaar communiceren. Zij vinden het vaak lastig om samen concrete afspraken te maken over de kinderen. Aangezien het ouderschapsplan een verplicht onderdeel is bij een echtscheiding en ook afdwingbaar is zodra het onderdeel is geworden van de echtscheidingsbeschikking, zijn er veel zaken waarbij het ouderschapsplan zorgt voor problemen. Een van die problemen is dat het niet indienen van het ouderschapsplan ervoor kan zorgen dat ouders niet ontvankelijk zijn in hun echtscheidingsverzoek. Zolang de ouders het ouderschapsplan niet indienen, blijven zij op papier gehuwd. Zij blijven dus fiscaal partner en moeten gezamenlijk aangiftes doen. Daarnaast zal het moeilijk zijn voor de ouders om een koopwoning of huurwoning te verkrijgen. En ook voor de kinderen zal er veel onduidelijkheid zijn over de echtscheiding. 1.3 Centrale vraagstelling en deelvragen De vraag die ik door middel van dit onderzoek wil beantwoorden is: Wat zijn de problemen bij het opstellen van het ouderschapsplan bij een vechtscheiding en hoe kunnen deze problemen worden opgelost? Deze vraag zal ik aan de hand van de volgende deelvragen beantwoorden. De deelvragen zullen opeenvolgend in dit onderzoeksrapport worden besproken. 1. Hoe ziet het omgangs- en gezagsrecht eruit bij een echtscheiding met minderjarige kinderen? 2. Wat is de geschiedenis van het ouderschapsplan? 3. Wat moet er in een ouderschapsplan staan? 4. Wat zijn de problemen bij het ouderschapsplan? 5. Hoe denken cliënten en advocaten van WY Advocaten over het ouderschapsplan? 1.4 Begrips- en onderzoeksafbakening Ik beperk mijn onderzoek tot het ouderschapsplan in combinatie met de omgangsregeling bij een echtscheiding. Kinderalimentatie en overige onderdelen welke horen bij een echtscheiding zal in dit onderzoek niet nader worden besproken. Indien er in dit onderzoek wordt gesproken over kinderen, zal het gaan over minderjarige kinderen. Dit zijn kinderen die de leeftijd van achttien jaar nog niet hebben bereikt. 1.5 Doel van het onderzoek In dit onderzoek zal aan de hand van de literatuur en de praktijkinformatie die is verkregen door middel van interviews met verschillende deelnemers van het proces bij de echtscheiding aangeven wat precies de problemen zijn met het ouderschapsplan en daarvoor zal een oplossing worden gezocht. Naar aanleiding van de bovenstaande gegevens zal er een aangepast ouderschapsplan worden opgesteld, welke een deel van de problemen moet wegnemen. Tevens 8

9 zal in dit onderzoek het omgang- en gezagsrecht worden uitgelegd, aangezien er door het gezamenlijke gezag van de ouders en het recht op omgang tussen de ouders en het kind, de ouders verplicht zijn om een ouderschapsplan op te stellen. Met dit onderzoek wil ik WY Advocaten meer informatie geven over het ouderschapsplan, de problemen bij het ouderschapsplan en de eventuele oplossingen voor die problemen. 1.6 Methodologische verantwoording Dit onderzoek bekijkt zowel de juridische kwestie van het ouderschapsplan als de praktijkproblemen. Dit onderzoek zou kunnen worden gekwalificeerd als een empirisch onderzoek. Met dit onderzoek worden juridische feiten en informatie onderzocht. Hierbij valt te denken aan literatuur, jurisprudentie, artikelen, parlementaire geschiedenis en de wet. Het ouderschapsplan is geregeld in de wet en dit onderzoek zou dus ook kunnen worden omschreven als een beschrijvend onderzoek. Dit onderzoek geeft een uitleg over het ouderschapsplan. Bij dit onderzoek zullen het Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering, boek 1 Burgerlijk Wetboek, artikel 8 EVRM, Internationaal Verdrag inzake de Rechten van het Kind en Wet bevordering voortgezet ouderschap en zorgvuldige scheiding worden behandeld. Dit onderzoek kan dus ook gekwalificeerd worden als een literatuur/bronnen onderzoek. Naast deze vormen van onderzoek, kan dit onderzoek tevens worden gekwalificeerd als een praktijkgericht onderzoek. Er zullen interviews plaatsvinden met cliënten en advocaten van WY Advocaten. Daarnaast zullen verschillende dossiers op het advocatenkantoor worden bekeken. Tot slot zal er een ouderschapsplan worden opgesteld welke in de praktijk goed bruikbaar is. 1.7 Opbouw In het tweede hoofdstuk zal het omgang- en gezagsrecht worden uitgelegd aan de hand van de wet. Ook de geschiedenis en de totstandkoming van het omgangs- en gezagsrecht zal besproken worden. In het derde hoofdstuk zal de geschiedenis en de inhoud van het ouderschapsplan worden weergeven en wat er in het ouderschapsplan verwerkt moet worden. In het vierde hoofdstuk zal ik de praktijkproblemen met het ouderschapsplan bespreken. In hoofdstuk 5 zal ik de aanbevelingen van zowel cliënten van het advocatenkantoor als de advocaten zelf verwerken. Tot slot zal ik in hoofdstuk 6 een conclusie trekken over de werking van het ouderschapsplan. Tevens zal ik verschillende oplossingen aandragen voor de praktijkproblemen. 9

10 2. Omgang en gezag Om het ouderschapsplan en de problemen daarover goed te begrijpen, is het van belang om de huidige regeling van omgang en gezag te kennen. In dit hoofdstuk zal in paragraaf 2.1 het gezagsrecht worden omschreven en in paragraaf 2.2 het omgangsrecht. In paragraaf 2.3 vindt u de conclusie. 2.1 Titel 14 Burgerlijk Wetboek: gezagsrecht Het gezag over het minderjarige kind wordt geregeld in titel 14 van het Burgerlijk Wetboek. De huidige regeling vloeit voort uit de invoering van de Wet bevordering voortgezet ouderschap en zorgvuldige scheiding van 1 maart Met de invoering van die wet zijn er een aantal nieuwe bepalingen opgenomen in titel 14 BW. Aan artikel 1:247 BW zijn de leden 2 t/m 4 toegevoegd. Tevens zijn de artikelen 1:251a en 1:253a BW toegevoegd aan titel 14 en is artikel 1:251 BW gewijzigd naar dat partijen gezamenlijk het gezag na het huwelijk blijven uitoefenen over de kinderen. De omvang van het ouderlijke gezag wordt omschreven in artikel 1:247 lid 1 BW. Dit artikel geeft aan dat een ouder de plicht en het recht heeft om zijn minderjarige kind te verzorgen en op te voeden. Daarnaast bepaalt lid 3 dat het ouderlijke gezag mede een verplichting omvat van de ouder om de ontwikkeling van de banden van zijn kind met de andere ouder te bevorderen. Lid 4 van dit artikel bepaalt dat het kind ook na een scheiding recht blijft houden op een gelijkwaardige verzorging en opvoeding door beide ouders. Met gelijkwaardig ouderschap blijkt uit de wetsgeschiedenis dat hiermee een kwalitatieve gelijkheid wordt bedoeld. 7 Het gelijkwaardig ouderschap moet in beginsel aansluiten bij de situatie tijdens het huwelijk. Het gelijkwaardig ouderschap hoeft dus geen kwantitatief ouderschap in te houden. 8 In de uitspraak van de Hoge Raad in is aangegeven dat de rechter niet altijd hoeft uit te gaan van een gelijke verdeling van de zorg- en opvoedingstaken en de hoofdverblijfplaats van het kind. Het belang van het kind moet voorop staan. Volgens artikel 1:245 BW staan minderjarigen onder gezag, waarbij onder gezag zowel het ouderlijke gezag als de voogdij wordt verstaan. Daarnaast bepaalt dit artikel dat het ouderlijke gezag zowel door de ouders gezamenlijk als door één ouder kan worden uitgeoefend. Tot slot bepaalt dit artikel dat het gezag betrekking heeft op de persoon van de minderjarige, het bewind over zijn vermogen en zijn vertegenwoordiging in burgerlijke handelingen. Artikel 1:250 BW wijst een bijzonder curator aan indien de belangen van het minderjarige kind in strijd zijn met de belangen van de ouders. De rechter benoemt een bijzonder curator, welke 7 M.A. Zon, ''Het voortgezet ouderschap praktisch belicht'', Relatierecht en praktijk, 2010/5, p M.A. Zon, ''Het voortgezet ouderschap praktisch belicht'', Relatierecht en praktijk, 2010/5, p HR 18 juni 2010, LJN BL

11 een verslag dient uit te brengen over de tegenstrijdige belangen. Een bijzonder curator kan ook op verzoek van belanghebbende worden aangewezen. Tijdens het huwelijk oefenen de ouders gezamenlijk het gezag uit (artikel 1:251 lid 1 BW). Ook na de ontbinding van het huwelijk blijft dit zo. Dit is niet altijd zo geweest. Pas vanaf 1995 was het mogelijk om na een ontbinding van een huwelijk het gezamenlijke gezag over minderjarige kinderen uit te oefenen. 10 Echter hiertoe moest een verzoek worden gedaan. Indien er dan ook geen verzoek werd gedaan bepaalde de rechter aan welke ouder het gezag werd toegekend. Op de huidige regeling, waarbij beide ouders het gezamenlijke gezag behouden, zijn twee uitzonderingen welke voortvloeien uit artikel 1:251a lid 1 sub a en b BW. Deze uitzonderingen zijn: - er is een onaanvaardbaar risico dat het kind klem of verloren raakt tussen de ouders en niet te verwachten is dat hierin binnen afzienbare tijd voldoende verbetering zou komen; - of de wijziging van het gezag is anderszins in belang van het kind. Volgens lid 4 van dit artikel kan de rechter indien hem blijkt van een minderjarige die hierop prijs stelt, ambtshalve een beslissing geven op voet van het eerste lid. Tot slot kunnen geschillen over het gezag worden voorgelegd aan de rechtbank op grond van artikel 1:253a BW. De rechtbank zal een beslissing nemen in het belang van het kind. De rechter kan tevens een tijdelijk verbod opleggen aan een ouder om contact te hebben met het kind. En ook hier kan een bijzonder curator worden benoemd. 2.2 Titel 15: omgang en informatie De Hoge Raad heeft in een arrest gewezen waarin besloten werd dat het zeer zeker in het belang van het kind is om de band met een ouder niet geheel te verbreken. In 1969 is er door de rechtbank Breda besloten dat zonder het verbreken van contact tussen het kind en een ouder zonder noodzaak, moet worden gezien als een strijd met zorgvuldigheid. 12 Toch kreeg de rechter pas in 1971 de wettelijke bevoegdheid om een omgangsregeling te treffen tussen het kind en de niet gezaghebbende ouder. Deze bevoegdheid had de rechter op grond van artikel 161 lid 5 BW (oud). 13 De ouders konden de rechter dus verzoeken om een omgangsregeling vast te stellen. In 1995 veranderde de wetgeving omtrent het omgangsrecht ingrijpend. Zowel het omgangsrecht als het bovengenoemde gezagsrecht kreeg voor het eerst een eigen regeling in het Burgerlijk Wetboek. Daarnaast waren deze regelingen niet alleen meer van toepassing op echtscheidingen, maar op elke situatie welke in verband stond met omgang van het kind. 10 M.A. van Mourik & AJM. Nuytinck, Personen- en familierecht, huwelijksvermogensrecht en erfrecht, Deventer: Kluwer 2006, p HR 28 augustus 1939, NJ 1939, Rechtbank Breda 14 januari 1969, NJ 1969, J.E. Doek & R.C. Gisoolf, Echtscheiding en omgangsrecht, Den Haag: VUGA Uitgeverij 1988, p

12 Het omgangsrecht is, net als het gezgsrecht, na de invoering van de Wet bevordering voortgezet ouderschap en zorgvuldige scheiding verder veranderd. De huidige regeling zal hieronder worden beschreven. Met de invoering van de Wet bevordering voortgezet ouderschap is artikel 1:377a BW toegevoegd aan titel 15. Ook kan nu iemand met nauwe persoonlijke betrekkingen met het kind verzoeken om omgang volgens artikel 1:377e BW. Omgang is een breed begrip. Omgang kan op verschillende manieren plaatsvinden. Hierbij kan gedacht worden aan daadwerkelijk contact, maar ook aan een telefoongesprek of een chatgesprek. Omgang tussen het kind en zijn ouders is belangrijk. Aangezien de kinderen nog volop in hun ontwikkeling zitten is het essentieel dat zij contact behouden met beiden ouders 14. Onderzoek van het CBS 15 toont aan dat kinderen die een scheiding tussen hun ouders hebben meegemaakt een verhoogd risico lopen om op latere leeftijd ook zelf te scheiden. Voornamelijk bij jonge kinderen is dit van toepassing. Het onderzoek heeft aangetoond dat bijna de helft van de kinderen die tussen de 0 en 4 jaar een scheiding hebben mee gemaakt, zelf binnen twintig jaar scheiden. Ook andere problemen zoals concentratieproblemen, gedragsproblemen, lager zelfbeeld etc. Volgens het onderzoek van Spruit onderzoek zou dit kunnen worden opgelost door een goede omgangsregeling tussen het kind en de ouders, waarbij de positie van het kind voorop staat. 16 Op grond van artikel 1:377a lid 1 BW heeft het kind recht op omgang met zijn ouders en met degene die in nauwe persoonlijke betrekking tot hem staan. De niet met het gezag belaste ouder heeft het recht op, en de verplichting tot, omgang met zijn kind. De rechter kan volgens lid 2 op verzoek van bovengenoemde personen een omgangsregeling vaststellen. Dit kan echter alleen als de bovengenoemde personen niet samen tot een omgangsregeling kunnen komen. 17 Het derde lid van dit artikel geeft aan wanneer de rechter de omgang ontzegt. De ontzegginggronden zijn, als: a) omgang ernstig nadeel zou opleveren voor de geestelijke of de lichamelijke ontwikkeling van het kind, of b) de ouder of degene die in een nauwe persoonlijke betrekking staat tot het kind kennelijk ongeschikt of kennelijk niet in staat moet worden geacht tot omgang, of c) het kind dat twaalf jaren of ouder is, bij zijn verhoor van ernstige bezwaren tegen de omgang met zijn ouder of met degene met wie hij in een nauwe persoonlijke betrekking staat heeft doen blijken, of d) omgang anderszins in strijd is met zwaarwegende belangen van het kind. 14 J.C.E. Ackermans-Wijn en G.W. Brands-Bottema, De invoering van het ouderschapsplan: goed bedoeld, maar slecht geregeld, TREMA 2009, p J. Pals, Echtscheiding: het kind krijgt de rekening, Kennislink: december 2006, p Spruijt, E., Scheidingskinderen. Overzicht van recent sociaal-wetenschappelijk onderzoek naar de gevolgen van ouderlijke scheidingvoor kinderen en jongeren. Amsterdam: Uitgeverij SWP. 17 S.F.M. Wortmann en J. van Duijvendijk-Brand, Compendium Van Het Personen- En Familierecht, Deventer: Kluwer 2012, p

13 Deze gronden zorgen ervoor dat de belangen van het kind niet worden geschonden. Indien een verzoek tot een omgang wordt afgewezen heeft de Hoge Raad bepaald dat: ''Elke afwijzing van een dergelijk verzoek tijdelijk is van aard, in die zin dat de ouder wiens verzoek is afgewezen zich in geval van wijziging van omstandigheden en in ieder geval na verloop van een jaar opnieuw tot de rechter kan wenden teneinde een omgangsregeling te doen vaststellen.'' 18 Naast deze mogelijkheid kan de ouder wie de omgang is ontzegd een beroep doen op informatie op grond van artikel 1:377b BW. In dit artikel is bepaalt dat de ouder wie met het gezag is belast, de ouder die niet met het gezag is belast op de hoogte stelt over gewichtige aangelegenheden met betrekking tot de persoon en het vermogen van het kind en over te nemen beslissingen. De Hoge Raad heeft in zijn arrest besloten dat de ontzegginggronden welke van toepassing zijn op de omgang, ook van toepassing zijn bij het ontzeggen van informatie Conclusie Met de invoering van de Wet bevordering voortgezet ouderschap en zorgvuldige echtscheiding is het omgang- en gezagsrecht verder ingevuld. Ouders hebben tijdens het huwelijk het gezamenlijke gezag over hun kinderen. Nadat zij gescheiden zijn, blijven zij het gezamenlijke gezag houden. Een uitzondering hierop is artikel 1:251a BW, waarin is bepaalt dat een van de ouders de rechter kan verzoeken om een gezagswijziging. Tevens zijn er een aantal nieuwe bepalingen opgenomen in titel 14 en 15 BW. In titel 14 zijn de artikelen 1:251a en 1:253a BW toegevoegd en is artikel 1:251 BW gewijzigd naar dat partijen gezamenlijk het gezag na het huwelijk blijven uitoefenen over de kinderen. Tevens zijn de leden 2 t/m 4 toegevoegd aan artikel 1:247 BW. Hiermee wordt het ouderschap en de voortzetting daarvan na een ontbinding van het huwelijk beter geregeld. Daarnaast is het recht op omgang uitgebreid. Artikel 1:377a BW is toegevoegd aan titel 15 en artikel 1:377e BW heeft ervoor gezorgd dat ook personen met een nauwe betrekking tot het kind om een omgangsregeling kunnen verzoeken bij de rechter. 18 HR 27 februari 2009, NJ 2009, HR 5 april 1991, NJ 1992,

14 3. Het ouderschapsplan Zoals in de vorige hoofdstukken al is aangegeven is op 1 maart 2009 de Wet bevordering voortgezet ouderschap en zorgvuldige scheiding in werking getreden. Deze wet heeft ervoor gezorgd dat scheidende ouders verplicht zijn een ouderschapsplan op te stellen. In dit hoofdstuk zal in paragraaf 3.1 de geschiedenis en ontwikkeling van het ouderschapsplan worden uitgelegd en in paragraaf 3.2 de inhoud van het ouderschapsplan worden besproken. In paragraaf 3.3 zal de conclusie over het ouderschapsplan worden gegeven. 3.1 Geschiedenis en ontwikkeling van het ouderschapsplan Artikel 9 Internationaal Verdrag inzake de Rechten van het Kind (hierna: IVRK) geeft een bepaling over de scheiding van de ouders en recht op omgang. Deze bepaling geeft aan dat een kind niet mag worden gescheiden van zijn ouders tegen hun eigen wil in. Daarnaast geeft artikel 8 EVRM het recht op eerbiediging van het familie- en gezinsleven. Dit recht houdt zowel een recht op omgang voor de ouders als het recht op ouderlijk gezag in. Op grond van deze twee bepalingen heeft de Nederlandse overheid de verplichting om het contact tussen het kind en de niet-gezaghebbende ouders weten te bevorderen. 20 Na een scheiding verliest bijna de helft van alle kinderen contact met één van de ouders. 21 Om die reden is op 20 januari 2005 het wetsvoorstel Wet bevordering voortgezet ouderschap en zorgvuldige scheiding ingediend door minister Donner. Ouders zouden volgens hem moeten nadenken over de gevolgen voor het ouderschap bij een scheiding. Het belang van het kind moet voorop staan bij een echtscheiding. Ouders moeten verantwoording nemen voor de minderjarige kinderen. Donner was van mening dat ouders om deze reden een ouderschapsplan zouden moeten opstellen bij een scheiding. De opvoedingstaken zouden bij beide ouders moeten liggen. Omgang tussen het kind en de niet verzorgende ouder was het uitgangspunt. Daarnaast heeft de verzorgende ouder de verplichting om de band van het kind en de andere ouder te bevorderen. 22 Op 27 november 2008 werd dit wetsvoorstel aangenomen en op 1 maart 2009 is dit wetsvoorstel in werking getreden. 23 Door de nieuwe wet moeten ouders gedwongen nadenken over de gevolgen van hun echtscheiding. De wettelijke basis hiervoor is gelegen in artikel 815 Rv. Dit artikel is met de invoering van de Wet bevordering voorgezet ouderschap en zorgvuldige echtscheiding 20 Kamerstukken II 2004/05, , nr. 3, p. 4 (MvT). 21 Handelingen I 2008/09, 8, p Kamerstukken II 2004/05, , nr. 3, p. 2 (MvT). 23 Wet van 27 november 2008, Stb

15 toegevoegd. Ouders zijn sinds 2009 verplicht om een ouderschapsplan op te stellen indien zij gaan scheiden en dit ouderschapsplan moet bij het verzoek tot echtscheiding mee worden gestuurd naar de rechtbank. 3.2 Inhoud van het ouderschapsplan In de Wet bevordering voortgezet ouderschap en zorgvuldige scheiding zijn twee normen opgenomen. Dit zijn de artikelen 1:247 lid 3 BW en artikel 1:377a BW. Zoals in het vorige hoofdstuk al is aangegeven bepaalt artikel 1:247 lid 3 BW dat de verzorgende ouder de verplichting heeft om de band van het minderjarige kind met de andere ouder te bevorderen. Artikel 1:377a BW bepaalt dat de niet met gezag belaste ouder de verplichting heeft om omgang met het kind te laten plaatsvinden. Volgens art. 815 lid 2 Rv moet zowel bij een gemeenschappelijk verzoek als eenzijdig verzoek tot echtscheiding een ouderschapsplan worden overlegd. De volgende onderdelen dienen volgens artikel 815 lid 3 Rv worden opgenomen in het ouderschapsplan: a) de wijze waarop de echtgenoten de zorg- en opvoedingstaken, bedoeld in artikel 247 van Boek 1 van het Burgerlijk Wetboek, verdelen of het recht en de verplichting tot omgang, bedoeld in artikel 377a, eerste lid, van Boek 1 van het Burgerlijk Wetboek, vormgeven; b) de wijze waarop echtgenoten elkaar informatie verschaffen en raadplegen omtrent gewichtige aangelegenheden met betrekking tot de persoon en het vermogen van de minderjarige kinderen; c) de kosten van de verzorging en opvoeding van minderjarige kinderen. Daarnaast moet het verzoekschrift volgens het vierde lid van artikel 815 Rv vermelden over welke gevraagde voorzieningen overeenstemming is bereikt en waarover een verschil van mening bestaat met de gronden daarvoor. Tevens moet het ouderschapsplan de wijze waarop de kinderen zijn betrokken bij het opstellen van het ouderschapsplan vermelden. Dit laatste punt is afhankelijk van de leeftijd en het ontwikkelingsniveau van het kind. 24 Aangezien de rechter beoordeelt of de belangen van het kind zijn gewaarborgd, is het van belang dat dit laatste punt wordt aangegeven in het verzoekschrift. Ouders zijn, naast de verplichtingen van artikel 815 lid 3 Rv, vrij om te bepalen wat zij verder opnemen in het ouderschapsplan. Ouders kunnen veel regelen in het ouderschapsplan. Zij kunnen afspraken maken over het huiswerk, muziekles, kopen van cadeaus voor verjaardagen etc. 24 Kamerstukken II 2004/05, 30145, nr. 3, p

16 Met betrekking tot de verplichtingen van het ouderschapsplan zijn de ouders vrij om afspraken te maken. Zij mogen zelf bepalen hoe de omgangsregeling eruit komt te zien en hoe zij elkaar informeren. Zolang dit maar gebeurt. Ouders mogen niet met elkaar afspreken dat er geen contact meer zal plaatsvinden tussen het kind en een ouder. Dit is bepaald in artikel 1:247 lid 3 BW. Aangezien een kind in zijn jonge levensjaren de belangrijkste ontwikkelingen doormaakt, is het vaak zo dat wat nu afgesproken is in een ouderschapsplan, later niet meer voldoet. Een kind veranderd en krijgt naarmate het ouder worden een andere mening en eigen wil. Het beste is dus om het ouderschapsplan eens in de zoveel tijd aan te passen. Volgens Vermeulen kan het aanpassen van het ouderschapsplan plaatsvinden met de volgende frequentie: voor een kind tussen de 0 en 18 maanden om de 12 weken, voor een kind tussen 18 maanden en 4 jaar om de 9 maanden, voor een kind tussen 4 en 12 jaar om de 12 maanden en voor een kind van 12 jaar en ouder om de 2 jaar. 25 De vereniging van Familierecht Advocaten Scheidingsmediators (hierna: vfas) heeft een model ouderschapsplan opgesteld die ouders bij hun echtscheiding kunnen invullen. Dit model is ontwikkeld aan de hand van de Wet bevordering voortgezet ouderschap en zorgvuldige echtscheiding. In het model staan naast alle verplichte onderdelen van het ouderschapsplan, ook de overige onderwerpen die in een later stadium voor conflicten kunnen zorgen zoals schoolkeuze, huiswerk, medische aangelegenheden, respectvol ouderschap etc. Het model bestaat uit ongeveer 11 bladzijdes, waarbij ook facultatieve keuzes voorkomen. Dit is het meest voorkomende model wat wordt gehanteerd door cliënten en advocaten als ouderschapsplan. 3.3 Conclusie Op grond van artikel 8 EVRM en artikel 9 IVRK heeft Nederland een verplichting om het contact tussen een kind en zijn ouders te bevorderen. Bij een echtscheiding raken veel kinderen het contact met één van hun ouders kwijt. Om die reden is het verplicht geworden om bij een echtscheiding een ouderschapsplan op te stellen voor de minderjarige kinderen. Hierin dienen afspraken te worden gemaakt over de zorg- en opvoedingstaken, informatieverschaffing, kosten van verzorging en opvoeding en wijze waarop het kind hierbij betrokken is. Het opstellen van een ouderschapsplan kan voorkomen dat ouders hierover in een later stadium conflicten kunnen krijgen. Het ouderschapsplan moet ervoor zorgen dat de belangen van het kind voorop staan en dat ouders rekening houden met hun kinderen bij een echtscheiding. De vfas heeft een model ouderschapsplan opgesteld met alle belangrijke onderwerpen daarin verwerkt. Dit model wordt in de praktijk door familierecht advocaten en scheidingsmediators gebruikt. 25 P. Vermeulen, Een ouderschapsplan maken. Praktische tips en adviezen voor ouders die gaan scheiden, Rotterdam: uitgeverij Ad. Donker 2008, p

17 4. De praktijkproblemen bij een vechtscheiding Het ouderschapsplan kan een goede oplossing zijn voor het voorkomen van conflicten. Echter het ouderschapsplan kan ook zorgen voor conflicten. Dit is bijvoorbeeld zo bij een zogenaamde vechtscheiding. In dit hoofdstuk zal ik het ouderschapsplan in de praktijk bespreken. In paragraaf 4.1 zal het moment van opstellen van het ouderschapsplan beschreven worden, in paragraaf 4.2 zal er gekeken worden hoe de rechter een ouderschapsplan bekijkt en in paragraaf 4.3 zal worden beschreven wat er ondernomen kan worden indien één van de ouders het ouderschapsplan niet nakomt. 4.1 Het opstellen van het ouderschapsplan Voorafgaand aan de indiening van het verzoekschrift moet in beginsel het ouderschapsplan worden opgesteld door de ouders zelf. 26 Echter veel ouders zijn zo in de war van de scheiding, dat zij het vaak moeilijk vinden om afspraken te maken met hun ex-partner over de kinderen. Dit is vaak het geval indien ouders op een nare manier uit elkaar zijn gegaan. Het niet indienen van een ouderschapsplan kan ervoor zorgen dat de rechter de echtscheiding niet kan uitspreken, aangezien het ouderschapsplan een verplicht onderdeel van een verzoekschrift tot echtscheiding is. Op grond van artikel 815 lid 6 Rv kunnen partijen volstaan met overlegging van andere stukken of een en ander ter beoordeling leggen van de rechter. Dit zorgt niet altijd voor een uitkomst. In de praktijk komt het vaak voor dat de ouders het niet eens zijn met elkaar. Het kan bijvoorbeeld voorkomen dat een vader een co-ouderschapregeling wil, en de moeder juist liever heeft dat het kind eens in de veertien dagen bij vader is. Partijen hebben dan de mogelijkheid om ieder los van elkaar een eigen ouderschapsplan op te stellen en deze te overleggen aan de rechter. De rechter dient dan een beslissing te nemen over de omgangsregeling. Indien de kinderen voorlopig liever niet bij een van de ouders verblijven, geeft de rechter meestal in zijn beslissing aan dat de vader of de moeder de wens van de kinderen moet respecteren als die niet willen komen. Maar is dit een goede oplossing? Ouders zullen in de gevallen waarin zij het echt niet eens zijn met de omgangsregeling verder procederen. Het is dan aannemelijk dat de Raad voor de Kinderbescherming een onderzoek gaat doen. Dit neemt veel tijd in beslag en zorgt ervoor dat er voor zowel de ouders als de kinderen nog geen rust is. Schonewille stelt dan ook voor in zijn artikel ''Kunnen huwelijkse voorwaarden en samenlevingscontract een ouderschapsplan bevatten?'' dat ouders voorafgaand aan hun huwelijk een ouderschapsplan opstellen M.I.W.E. Hillen-Muns & B.F.P. Lhoëst 2009, De echtscheidingsnotaris, JBN 2009, p F. Schonewille, Kunnen huwelijkse voorwaarden en samenlevingscontract een ouderschapsplan bevatten?, WPNR 2007, p

18 Bij een verzoek tot echtscheiding kan dan het ouderschapsplan dat voor het huwelijk is opgesteld worden overlegd. Ouders kunnen dan gezamenlijk nadenken over wat voor afspraken zij willen maken over de kinderen zonder dat verdere emoties, zoals verdriet en kwaadheid, de bovenhand nemen. Maar de vraag die hierbij speelt is de vraag of de ouders het serieus nemen om zelfs voor de geboorte van het kind een ouderschapsplan op te stellen voor als de relatie uiteindelijk niet zou uitwerken. In het volgende hoofdstuk zal ik de mening toetsen van reeds gescheiden cliënten en van cliënten die nu bezig zijn met hun scheiding over wat zij zien als een juist tijdstip voor het opstellen van een ouderschapsplan. Wat nu het grootste probleem is van het ouderschapsplan in het vaststellen van de zorg- en opvoedingstaken. Een scheiding welke is veroorzaakt door een nare situatie, zoals door vreemdgaan of schulden, zorgt er vaak voor dat ouders niet meer met elkaar kunnen communiceren. Ouders kunnen of willen op dat moment niet nadenken over de vaststelling van zorg- en opvoedingstaken. Daarnaast heeft de verdeling van de zorg- en opvoedingstaken ook tot gevolg dat ouders moeten communiceren over waar de omgang zal moeten plaatsvinden, hoe de kinderen daar komen etc. 4.2 Het ouderschapsplan bij de rechter In de Handelingen van de Eerste Kamer wordt er uitleg gegeven aan de toets van het ouderschapsplan door de rechter. Er wordt aangegeven dat de rechter het ouderschapsplan toetst aan de hand van de wet en of een en ander strookt met het belang van de betrokken minderjarige. 28 Maar in de praktijk kijkt de rechter bijna niet naar het ouderschapsplan. Het enige wat van belang is, is dat het ouderschapsplan is ingediend. Dit blijkt uit het interview met mr. Welter en mr. Walburg. Dit interview zal in het volgende hoofdstuk worden besproken. De rechter zal kijken of het ouderschapsplan niet in strijd is met de dwingende wetsbepalingen. Daarnaast zal de rechter kijken of de afspraken evenredig zijn voor de ouders. Indien ouders het ouderschapsplan gezamenlijk hebben opgesteld, zorgt dit niet voor veel problemen. Bij het gezamenlijk opstellen van het ouderschapsplan zullen vaak mediators of advocaten betrokken zijn. Deze betrokkenen zullen ervoor zorgen dat het ouderschapsplan voldoet aan de wettelijke vereisten. Maar indien de ouders allebei een eigen ouderschapsplan ingediend hebben kan dit voor problemen zorgen. Is het dan ook voldoende om alleen te kijken naar het wettelijke kader? Kan de rechter niet beter allebei de ouderschapsplannen volop toetsen? Niet naleven ouderschapsplan Op grond van artikel 815 lid 2 Rv wordt bij zowel een gemeenschappelijk als eenzijdig verzoek tot echtscheiding een ouderschapsplan verplicht gesteld. Het verzoekschrift moet het ouderschapsplan bevatten. Indien partijen geen ouderschapsplan inleveren bij het indienen van 28 Kamerstukken I 2007/08, 30145, p M.I.W.E. Hillen-Muns & B.F.P. Lhoëst 2009, De echtscheidingsnotaris, JBN 2009, 46, p

19 het verzoekschrift, zullen zij nog vier weken extra de tijd krijgen om dit alsnog te doen. Indien zij ook dan geen ouderschapsplan aanleveren, kunnen zij op grond van artikel 818 lid 2 Rv worden doorverwezen naar een mediator. Dit artikel is met de Wet bevordering voortgezet ouderschap en zorgvuldige scheiding aan het Wetboek van Rechtsvordering toegevoegd. De mediator zal proberen om samen met de ouders een ouderschapsplan die de ouders beiden kunnen waarderen op te stellen. Indien ook dit niet werkt, is het aan de rechter om hierover een beslissing te nemen. In beginsel zorgt het niet opstellen van een ouderschapsplan ervoor dat de ouders niet kunnen scheiden. Lid 6 van artikel 815 Rv geeft aan dat ouders ook andere bescheiden dan een ouderschapsplan kunnen overleggen. Toch zal de rechter hier vaak geen genoegen mee nemen. De rechter heeft dan de mogelijkheid om dan zelf een ouderschapsplan op te stellen. Indien er uiteindelijk een ouderschapsplan is waarmee de rechter genoegen kan nemen moet er in het verzoekschrift worden verzocht om het ouderschapsplan op te nemen in de beschikking. Ook dit kan verdere problemen met zich mee brengen, want het ouderschapsplan moet nu worden uitgevoerd. Indien het ouderschapsplan in de beschikking is opgenomen kan dit een executoriale titel opleveren op grond van artikel 819 Rv. Er zijn dan verschillende manieren om de naleving van het ouderschapsplan te vorderen. Hieronder zullen deze verschillende manieren beschreven worden. - Dwangsom (artikel 611a Rv): de rechter kan een van de ouders veroordelen tot het betalen van een dwangsom indien een van hen het ouderschapsplan niet nakomt. De rechter is bevoegd om zelf een bedrag te bepalen. - Bijzonder curator (artikel 1:250 BW): deze dient de belangen van het minderjarige kind te beschermen en zal dan ook kijken wat het beste is voor het kind. - Reële executie (artikel 812 jo. 813 Rv): indien de omgangsregeling niet wordt nagekomen, kan hiervoor de politie worden ingeschakeld. - Geschillenregeling (artikel 1:253a BW): ouders kunnen hun geschillen voorleggen aan de rechtbank en vragen aan de rechtbank om over die geschillen een beslissing te nemen. - Verzoek eenhoofdig gezag (artikel 1:251a BW): hierbij kan worden verzocht om ontzetting van een ouder uit het gezag. Er moet dan wel aan de criteria van het artikel worden voldaan, zoals omschreven is in hoofdstuk 2 paragraaf 1. Daarnaast is er nog een buitenwettelijke nakomingsmiddel zoals hieronder beschreven. - Mediation: ouders kunnen zich tot een mediator wenden en proberen de problemen gezamenlijk op te lossen. Indien er met behulp van een mediator een goede omgangsregeling of andere afspraak tot stand komt, kan dit ervoor zorgen dat de omgangsregeling ook op langdurige termijn een juiste oplossing is. Al deze mogelijkheden kunnen ervoor zorgen dat beiden ouders zich daadwerkelijk aan het ouderschapsplan houden. 19

20 4.4 Conclusie Ouders die een zogenaamde vechtscheiding meemaken, kunnen in aanraking komen met een aantal problemen met het ouderschapsplan. Deze problemen zijn het moment van opstellen, de toets door de rechter en de opname van een omgangsregeling in het ouderschapsplan. Het moment van opstellen blijft een lastig punt aangezien het tijdens een echtscheiding vaak een hectische tijd is waarin ouders het moeilijk vinden om afspraken te maken met hun ex-partner. Er zijn onderdelen van het ouderschapsplan waar ouders geen overeenstemming kunnen bereiken. In veel gevallen gaat het hier dan om de omgangsregeling. Daarnaast is het zo dat het eenzijdig indienen van het ouderschapsplan niet het doel dient als waarvoor het ouderschapsplan in eerste instantie voor moet worden opgesteld. Het belang van de kinderen wordt niet door de ouders voorop gesteld. Mijn mening is dat als de ouders een eigen ouderschapsplan hebben opgesteld, de rechter allebei de ouderschapsplannen volop moet toetsen. De rechter zou moeten kijken naar waar de ouders het over eens zijn. Naar mijn mening moet de rechter de ouders helpen met het opstellen van een gezamenlijk ouderschapsplan als de ouders en hun advocaten dat niet lukt. Veel cliënten die zelfstandig een ouderschapsplan hebben ingediend zijn ontevreden over de manier waarop de rechters naar hun ouderschapsplan hebben gekeken. De zitting waarop zo n ouderschapsplan wordt besproken duurt ongeveer een half uur. In dit half uur moet ook de echtscheiding en de kinderalimentatie worden besproken. Veel aandacht zal er dan ook niet aan het ouderschapsplan worden besteedt. Toch besteden veel cliënten vaak veel tijd aan het ouderschapsplan. Niet omdat zij het gehele plan zelf moeten bedenken, nu hier een standaardvoorbeeld voor is, maar omdat de ouders het ten eerste lastig vinden om moeilijke beslissingen te nemen en ten tweede het vaak ook ingewikkeld vinden. Bovenstaande problemen kunnen ervoor zorgen dat het een lange strijd wordt tussen de ouders om tot overeenstemming te komen. Indien ouders toch tot een overeenstemming komen en het ouderschapsplan onderdeel gaat uitmaken van de beschikking kan het zo zijn dat een van de ouders het ouderschapsplan niet naleeft. Ook dit kan voor verdere problemen zorgen. De wet geeft hiervoor een aantal mogelijkheden om de naleving van het ouderschapsplan te vorderen. Zo kan er een dwangsom worden opgelegd, een bijzonder curator worden aangewezen, reële executie plaatsvinden en zelfs verzocht worden om een gezagswijziging. 20

21 5. Opinies Tijdens dit onderzoeksrapport heb ik verschillende procespartijen geïnterviewd over het ouderschapsplan en de praktijkproblemen. De praktijkproblemen waarover de cliënten zijn geïnterviewd zijn het moment van invullen en de toets door de rechter. In dit hoofdstuk zal ik in paragraaf 5.1 de interviews met de cliënten verwerken en in paragraaf 5.2 de interviews met de advocaten. Tot slot wordt in paragraaf 5.3 een conclusie gegeven. 5.1 Opinie cliënten Ik heb tijdens dit onderzoeksrapport tien cliënten van het advocatenkantoor WY geïnterviewd. In de interviews zijn vragen gesteld over de inhoud van het ouderschapsplan, het moment van opstellen, de toets door de rechter en eventuele aanbevelingen. De cliënten die ik heb geïnterviewd zijn cliënten welke het ouderschapsplan niet gezamenlijk met hun ex-partner hebben ingevuld. Deze cliënten waren/zijn verwikkeld in een vechtscheiding en hebben het ouderschapsplan eenzijdig ingeleverd met het verzoek aan de rechter om hun ouderschapsplan in de beschikking op te nemen. Cliënten gaven aan dat zij het ouderschapsplan eenzijdig hebben ingevuld aangezien zij op het moment van de scheiding nog niet in staat waren concrete afspraken te maken met hun expartner. Zij vonden het moment van het invullen daarom niet geschikt. Bij de vraag of zij het ouderschapsplan liever voor de geboorte van het kind hadden willen invullen zeiden zij unaniem: nee! De reden hiervoor was dat zij niet zouden weten hoe de toekomst zou lopen. Als er al een ouderschapsplan was opgesteld, en dit was in overleg gegaan, hadden zij nu waarschijnlijk anders gedacht over de opgenomen afspraken. Zeven van de tien cliënten zijn van mening dat een ouderschapsplan wel kan meehelpen aan het voorkomen van conflicten, maar dat het misschien handiger is om dit een tijd na de echtscheiding, bijvoorbeeld nadat de ouders een jaar zijn gescheiden, op te stellen. Na een jaar hebben partijen hopelijk zelf rust gevonden en kunnen zij misschien weer voorzichtig communiceren met hun ex-partner. Een echtscheiding is een moeilijke en emotionele gebeurtenis volgens de cliënten. Volgens de cliënten moeten de ouders een periode van rust gegund worden. Cliënten gaven wel aan dat zij weten dat het ouderschapsplan voor de kinderen moet worden opgesteld en het dus wel belangrijk is dat de kinderen op de hoogte zijn van de gebeurtenissen. Zij waren dan ook van mening dat zij wel bereidt zijn om hun eigen belang opzij te schuiven om het belang van hun kinderen te waarborgen, maar dat het niet altijd hoeft te betekenen dat het opstellen van een ouderschapsplan de belangen van de kinderen ook daadwerkelijk waarborgt. Er kunnen overhaaste beslissingen worden genomen in een emotionele periode vol met boosheid, kwaadheid en verdriet. De cliënten hadden iets meer tijd nodig om te kunnen nadenken over het ouderschapsplan, nu het lastig is om de afspraken gemaakt in het ouderschapsplan terug te draaien. Deze tijd werd hun niet gegund, aangezien zij zonder het ouderschapsplan niet direct hadden kunnen scheiden en dit voor verdere problemen 21

22 hadden kunnen zorgen, zoals dat zij geen sociale huurwoning konden krijgen nu zij nog waren gehuwd. Vier cliënten zijn er over eens dat een ouderschapsplan kan bijdragen aan het voorkomen van conflicten, omdat een en ander vast staat en over die onderwerpen geen discussie meer kan ontstaan. Het zijn vaste en concrete afspraken. Daarnaast waren zes cliënten van mening dat een ouderschapsplan nutteloos is. De belangrijkste afspraken worden apart benoemd in het verzoekschrift en de overige afspraken welke in het ouderschapsplan worden opgenomen worden niet nagekomen. Dit omdat het kleine details zijn welke ieder moment anders kunnen zijn. Deze zes cliënten vonden ook dat de rechters weinig aandacht aan hun ouderschapsplan hebben besteed, maar dit terecht was aangezien de belangrijkste onderwerpen in het verzoekschrift werden behandeld en gemotiveerd moesten worden in de beschikking. De overige vier cliënten hadden graag gezien dat de rechters meer aandacht hadden besteed aan hun ouderschapsplan. Zij hebben veel moeite moeten doen om een ouderschapsplan op te stellen. Zij hebben geprobeerd om te communiceren met hun ex-partner, wat op dat moment nog heel moeilijk was. Waar de cliënten het wel over eens zijn is dat zij het ouderschapsplan te uitgebreid vinden. Zij hebben zo'n 15 pagina's ingevuld wat naar hun mening ook veel korter zou kunnen zijn. De aanbevelingen van de cliënten zijn: een korter ouderschapsplan, met alleen de belangrijkste punten daarin verwerkt, welke op een later tijdstip moet worden ingevuld dan tijdens de echtscheiding. Als tijdstip voor het indienen van het ouderschapsplan vonden zij een jaar voldoende. Cliënten die wel graag uitgebreid alles regelen, kunnen volgens de cliënten altijd voor de langere versie kiezen. 5.2 Opinie advocaten Citaat Yvonne Welter (Advocaat bij WY Advocaten): ''Als ik mij goed herinner is het ouderschapsplan gelijktijdig geïntroduceerd met de Wet op de gelijke zorg van 1 maart De visie van de politiek was dat ouders de zorg gelijkelijk moeten verdelen. Gezagsdragende ouders delen vanaf dit moment de zorg over de kinderen. Mijn visie is dat de politiek, wellicht ook wel onder invloed van een sociale inborst van de advocatuur en psychologische hoek, een draak heeft gecreëerd. Problemen ouderschapsplan: 1. ouderschapsplan is in essentie een communicatieplan; als je gaat scheiden is de communicatie vaak ver te zoeken. Een ouderschapsplan komt dan echt niet van de grond, want je moet over zeer veel details met elkaar praten en beslissingen nemen. In een dergelijke periode van verdriet, rouw of zelfs woede is de communicatie ver te zoeken. Of ouders denken wel goed te communiceren, en ronden hun scheiding in goed overleg af, totdat men bij het ouderschapsplan komt. Op dat moment kan heel duidelijk de verschillen tussen ouders, soms de reden van de scheiding, boven tafel komen. Het ouderschapsplan is dan de katalysator van alles wat eigenlijk niet lekker loopt. 22