Duurzaam inkopen! Een quick scan naar de stand van zaken

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Duurzaam inkopen! Een quick scan naar de stand van zaken"

Transcriptie

1 Duurzaam inkopen! Een quick scan naar de stand van zaken van duurzaam inkopen bij gemeenten

2 Duurzaam inkopen! Een quick scan naar de stand van zaken van duurzaam inkopen bij gemeenten

3

4 Inhoudsopgave 1 Inleiding 5 2 Ambities en verantwoordelijkheden 7 3 Duurzaam inkopen in de praktijk 13 4 Samenvatting en conclusies 21

5

6 1 Inleiding Duurzaamheid staat hoog op de politieke agenda. Het rijk en de decentrale overheden willen gezamenlijk de markt voor duurzame producten stimuleren door het goede voorbeeld te geven en zelf duurzame producten te kopen. Het rijk wil in 2010 voor 100% duurzaam inkopen. Gemeenten streven naar 75% duurzaam inkopen in 2010 en 100% in Een gemeente heeft de 75%-norm gehaald als 75% van de totale inkoopuitgaven duurzaam is besteed. Onder duurzaam inkopen verstaan wij: Het toepassen van milieuaspecten en sociale aspecten in alle fasen van het inkoopproces zodat dit uiteindelijk leidt tot de daadwerkelijke levering van een product, dienst of werk dat aan deze milieuaspecten en sociale criteria voldoet. 1 Gemeenten hebben gezamenlijk een groot inkoopvolume en kunnen een effectieve bijdrage leveren om samen met het rijk een duurzame productie af te dwingen bij het bedrijfsleven. De Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) ondersteunt gemeenten in dit streven met het project Duurzaam inkopen!, door het verhogen van bestuurlijke bewustwording van het belang van duurzaam inkopen en het aanreiken van instrumenten om duurzaamheid een vaste plaats te geven binnen de gemeentelijke inkoopfunctie. 1 Bron: SenterNovem 5

7 Een gemeente heeft een voorbeeldfunctie richting inwoners, maatschappelijke organisaties en het bedrijfsleven. Wanneer een gemeente de zorg voor mens en milieu echt serieus neemt, kan zij anderen inspireren hetzelfde te doen. Bovendien loopt de gemeente een afbreukrisico wanneer deze rol niet serieus wordt opgepakt. Een gemeente zou niet het risico moeten lopen om bijvoorbeeld vervuild materiaal of producten die met kinderarbeid zijn vervaardigd in te kopen. Hoe staan de gemeenten er eigenlijk voor wat betreft duurzaam inkopen? Wat doen gemeenten nu al op het gebied van duurzaamheid? Wat willen ze gaan doen, en waar lopen ze tegen aan? Wat hebben ze nodig om duurzaam inkopen goed ten uitvoer te brengen? Om dat te weten te komen, is een beknopt onderzoek verricht. Het onderzoek bestond uit een internetenquête met 18 vragen, die via een ledenbrief van de VNG onder de aandacht van alle gemeenten is gebracht. Gemeenten konden van half maart tot half april 2008 via internet de vragenlijst invullen. In totaal hebben 110 gemeenten de vragenlijst ingevuld. Dit komt neer op een respons van 25%. De vragenlijsten zijn in 38% van de gevallen ingevuld door het hoofd of een medewerker van de afdeling inkoop. In dit rapport treft u de resultaten aan. Het onderzoek levert waardevolle informatie op voor zowel de VNG als gemeenten zelf. Voor de VNG is het natuurlijk goed om te weten wat de stand van zaken nu is. In hoeverre leeft het thema duurzaam inkopen bij de gemeenten? En wat doen gemeenten daar nu aan? Met de onderzoeksresultaten in de hand weet de VNG welke knelpunten er zijn voor het realiseren van de duurzaam inkopenambitie van 75%. Zo kan de VNG nog gerichter ondersteuning bieden. Gemeenten kunnen zichzelf met dit beknopte onderzoeksrapport plaatsen naast andere gemeenten. Is de gemeente koploper, middenmoter of achterblijver op het gebied van duurzaam inkopen? Kan de gemeente trots zijn op haar inzet op het thema duurzaamheid? Voor ambtenaren, het bestuur en de gemeenteraad is dit nuttige informatie. Gemeenten kunnen op basis van dit onderzoeksrapport hun gedrag bepalen. Dit rapport focust op de stand van zaken wat betreft duurzaam inkopen in gemeenten. Voor meer informatie over wat u als gemeente kunt doen, kunt u gebruikmaken van de producten en diensten van SenterNovem. Voor vragen over inkopen en inkoopprocedures kunt u terecht bij PIANOo. Tevens kunt u de handreiking Aan de slag met Duurzaam Inkopen! raadplegen die de VNG in het kader van het ondersteuningsprogramma Duurzaam inkopen! in 2008 uitgeeft. In het eerste deel worden de ambities en verantwoordelijkheden van gemeenten op het gebied van duurzaam inkopen beschreven. Het gaat dan om beleid en om de bestuurlijke en ambtelijke verantwoordelijkheden. Daarnaast gaat het om de verankering van het beleid in de organisatie. In het tweede deel wordt de praktijk van duurzaam inkopen beschreven. Is er voldoende draagvlak aanwezig om de omslag van beleid naar praktijk te kunnen maken? Welke knelpunten ervaren gemeenten bij de praktijk van duurzaam inkopen en welke vorm van ondersteuning hebben zij nodig? 2 2 Door afronding in de weergave kan de optelling in de grafieken en tabellen die in dit rapport zijn opgenomen afwijken van het totaal van 100%. 6

8 2 Ambities en verantwoordelijkheden Duurzaam inkopen in een gemeente komt pas van de grond als er aandacht voor is, vanuit de politiek en in de organisatie. In hoeverre hebben gemeenten ambities voor duurzaam inkopen geformuleerd? Hoe duidelijk zijn de daarbij behorende doelen geformuleerd? En zijn die ambities en doelen vervolgens vertaald in bestuurlijke en ambtelijke verantwoordelijkheden? Deze vragen komen in dit hoofdstuk aan de orde. 2.1 Bestuurlijke ambities en verantwoordelijkheden Het merendeel (82%) van de gemeenten, zo blijkt uit figuur 1, heeft gemeentelijke doelen voor duurzaam inkopen geformuleerd. In 17% van de gemeenten zijn geen doelen geformuleerd. 7

9 Figuur 1 Zijn er doelen geformuleerd voor duurzaam inkopen? wel of geen doelen geformuleerd 82% 1% 17% Wel doelen Weet niet Geen doelen Het hebben van duidelijke, concrete en meetbare doelen is noodzakelijk om de behaalde resultaten te kunnen meten. In ongeveer de helft (51%) van de gemeenten die doelen hebben geformuleerd, zijn deze doelen redelijk tot zeer duidelijk (zie figuur 2). Figuur 2 Mate van duidelijkheid van de doelen voor duurzaam inkopen % 33% 37% 12% 0 zeer duidelijk redelijk duidelijk niet zo duidelijk onduidelijk Figuur 3 laat zien of gemeenten uitspraken over duurzaam inkopen hebben opgenomen in beleidsdocumenten. Uit de figuur blijkt dat duurzaam inkopen redelijk goed verankerd is in beleidsstukken. Het is weinig verrassend dat de meeste gemeenten (70%) de uitspraken in de nota inkoopbeleid hebben opgenomen. 54% van de gemeenten heeft uitspraken over duurzaam inkopen opgenomen in het milieubeleidsplan. In 43% van de gemeenten wordt duurzaam inkopen genoemd in het college- of raadsprogramma, in 30% wordt het ook genoemd in de programmabegroting. In 32% van de gemeenten wordt duurzaam inkopen (ook) in andere documenten genoemd. Opvallend is dat minder dan de helft (43%) van de gemeenten duurzaam inkopen heeft genoemd in het college- en/of raadsprogramma, terwijl bijna driekwart (70%) van de gemeenten uitspraken over duurzaam inkopen opgenomen heeft in de nota inkoopbeleid en meer dan de helft (54%) in het milieubeleidsplan. 8

10 Figuur 3 Ambities of uitspraken over duurzaam inkopen in gemeentelijke documenten College- en of raadsprogramma 43% 17% 40% Begroting 30% 25% 45% Milieubeleidsplan 54% 22% 23% Nota inkoopbleid 70% 6% 24% Elders 32% 45% 23% Ja Weet niet Nee De VNG heeft met het rijk afgesproken dat gemeenten in % duurzaam inkopen en in %. Ruim de helft (55%) van de gemeenten heeft (nog) niet met een streefpercentage aangegeven in welke mate duurzaam moet worden ingekocht (zie figuur 4). 33% van de gemeenten hanteert wel een streefpercentage voor duurzaam inkopen. Van deze gemeenten heeft het merendeel (52%) een streefpercentage van meer dan 75% (zie figuur 5). In de meeste gemeenten (87%) heeft het streefpercentage betrekking op de jaren (zie tabel 1). Figuur 4 Gemeenten die een streefpercentage voor de mate van duurzaam inkopen hanteren streefpercentage voor duurzaam inkopen 33% 11% 55% Ja Weet niet Nee 9

11 Figuur 5 Streefpercentages voor duurzaam inkopen % 30 35% % 3% 24% en minder tussen 25% en 49% tussen 50% en 74% 75% en meer Tabel 1 Periode waarop het streefpercentage betrekking heeft 2009 en eerder en later 10% 87% 3% 0% Het is raadzaam een portefeuillehouder aan te wijzen die verantwoordelijk is voor duurzaam inkopen. Daarmee is duidelijk wie vanuit het college de trekker is, wie de opdrachtgever is voor het ambtelijk apparaat, wie de uitvoering monitort en wie zo nodig op zaken kan worden aangesproken. In de enquête is gevraagd of er binnen het college een portefeuillehouder is die verantwoordelijk is voor duurzaam inkopen. Figuur 6 Portefeuillehouder met de verantwoordelijkheid voor duurzaam inkopen portefeuillehouder duurzaam inkopen 60% 16% 24% Ja Weet niet Nee Meer dan de helft van de gemeenten (60%) heeft een portefeuillehouder aangewezen die verantwoordelijk is voor duurzaam inkopen. In grotere gemeenten is dit vaker het geval dan in kleinere gemeenten (zie tabel 2). In 16% van de gemeenten is het niet duidelijk of er een verantwoordelijke portefeuillehouder is. Ongeveer een kwart van de gemeenten (24%) heeft geen portefeuillehouder voor duurzaam inkopen aangewezen. Dit hoeft niet te betekenen dat er geen bestuurlijk draagvlak bestaat voor het thema. In sommige gevallen is er sprake van een gedeelde verantwoordelijkheid van de portefeuillehouder financiën die verantwoordelijk is voor het inkopen en de portefeuillehouder milieu. 10

12 Tabel 2 Portefeuillehouder met de verantwoordelijkheid voor duurzaam inkopen, uitgesplitst naar gemeentegrootte < inwoners inwoners inwoners > inwoners 53% 57% 88% 80% 2.2 De ambtelijke organisatie Nadat ambities of uitspraken over duurzaam inkopen zijn opgenomen in het inkoop- en aanbestedingsbeleid en dit bestuurlijk is vastgesteld, moet duurzaam inkopen een plek krijgen in de ambtelijke organisatie. Om de bestuurlijke ambities te realiseren, is het belangrijk dat zowel de gemeentesecretaris als de managers (zoals hoofd inkoop, hoofd facilitair beheer of hoofd milieu) als de medewerkers het belang inzien van duurzaam inkopen. Hierbij is het een voordeel als de ambtelijke verantwoordelijkheden goed geregeld zijn. Daarnaast is het raadzaam om procedures, kaders en richtlijnen voor de ambtelijke organisatie vast te leggen. Dat kan bijvoorbeeld in de nota inkoop- en aanbestedingsbeleid. Het gaat dan om procedures die moeten worden gevolgd bij verschillende inkoopbedragen. Figuur 7 laat zien dat meer dan driekwart (77%) van de gemeenten een vaste inkoop- en aanbestedingsprocedure heeft. Verschillen tussen de gemeentegrootteklassen zijn hier nauwelijks. Figuur 7 Een vaste inkoop- en aanbestedingsprocedure vaste inkoop- en aanbestedingsprocedure 77% 6% 18% Ja Weet niet Nee Het hebben van een vaste inkoop- en aanbestedingsprocedure maakt het mogelijk om duurzaamheid in deze procedure te verankeren. Het is interessant te bekijken of dit daadwerkelijk het geval is. In de enquête is gevraagd of duurzaamheid een plaats heeft in de inkoop- en subsidievoorwaarden. Dat blijkt lang niet altijd het geval te zijn (zie figuur 8). In de gemeentelijke inkoopvoorwaarden is in 39% aandacht voor duurzaam inkopen. In de gemeentelijke subsidievoorwaarden is dat slechts 11%. 11

13 Figuur 8 In hoeverre staan er in gemeentelijke inkoopvoorwaarden en gemeentelijk subsidiebeleid doelen voor duurzaam inkopen? Gemeentelijke inkoopvoorwaarden 39% 11% 49% Gemeentelijke subsidievoorwaarden 11% 45% 44% Ja Weet niet Nee In de enquête is gevraagd of de ambtelijke verantwoordelijkheden duidelijk geregeld zijn. De formele verantwoordelijkheid voor duurzaam inkopen op ambtelijk niveau is in 62% van de gemeenten duidelijk. In 38% van de gemeenten is de verantwoordelijkheid binnen de ambtelijke organisatie voor duurzaam inkopen niet duidelijk of niet vastgelegd. Aan de gemeenten waar de ambtelijke verantwoordelijkheden duidelijk geregeld zijn, is gevraagd waar deze dan liggen. Figuur 9 geeft aan dat de verantwoordelijkheid bij meer dan de helft (54%) van deze gemeenten bij alle budgetverantwoordelijken ligt. Dit betekent dat de verantwoordelijkheid voor duurzaam inkopen meestal verspreid ligt binnen de organisatie. In 15% van de gemeenten waar de verantwoordelijkheid voor duurzaam inkopen duidelijk is, ligt deze bij de afdeling facilitair beheer, in 8% bij de milieucoördinator of milieuafdeling en in 8% bij een combinatie van de inkoop- en milieuafdeling. In 15% van de gemeenten ligt de verantwoordelijkheid voor duurzaam inkopen elders. Wat opvalt, is dat bij de grotere gemeenten (meer dan inwoners) de verantwoordelijkheid in de meeste gevallen bij de budgethouders ligt, bij de middelgrote gemeenten ( inwoners) ligt deze verantwoordelijkheid meestal bij de milieuafdeling. Bij de kleinere gemeenten (minder dan inwoners) is het vaker onbekend. Figuur 9 Formele verantwoordelijkheid binnen de ambtelijke organisatie voor duurzaam inkopen % % 8% milieucoördinator, milieuafdeling combinatie van inkoop- en milieuafdeling 15% afdeling facilitiair beheer alle budget verantwoordelijken 15% elders 12

14 3 Duurzaam inkopen in de praktijk In het eerste deel is beschreven hoe het staat met de ambities en verantwoordelijkheden. Om de omslag van beleid naar uitvoering te kunnen maken is echter meer nodig. In de enquête hebben we gevraagd hoe de gemeenten er nu voor staan wat betreft de praktijk van duurzaam inkopen, hoe duurzaam inkopen het best kan worden ingevoerd om te zorgen voor voldoende draagvlak, welke knelpunten gemeenten ervaren bij duurzaam inkopen en welke ondersteuning zij nodig hebben om duurzaam inkopen in de praktijk te brengen. In dit deel komen deze vragen aan de orde. Stand van zaken In de enquête is gevraagd welke rol duurzaamheid speelt in de praktijk van het inkopen. Duurzaamheid blijkt in de praktijk (nog) geen grote rol te spelen (zie figuur 10). Wanneer producten of diensten ingekocht worden, is bij 49% van de gemeenten duurzaamheid een van de criteria bij enkele productgroepen. Bij slechts 1% is duurzaamheid het belangrijkste criterium bij de meeste productgroepen. 13

15 Figuur 10 Prioriteit van het criterium duurzaamheid % 30 36% % 3% 0 5% 5% a b c d e f a: belangrijkste criterium bij de meeste productgroepen b: belangrijkste criterium bij enkele productgroepen c: een van de criteria bij de meeste productgroepen d: een van de criteria bij enkele productgroepen e: geen criterium van betekenis f: weet niet Tabel 3 laat zien dat grotere gemeenten vaker duurzaamheid als criterium in de inkoop- en aanbestedingsprocedure hebben opgenomen dan kleinere gemeenten. Tabel 3 Prioriteit van het criterium duurzaamheid uitgesplitst naar gemeentegrootte < inwoners inwoners inwoners > inwoners Het belangrijkste criterium bij de meeste productgroepen 0% 0% 13% 0% Het belangrijkste criterium bij enkele productgroepen 5% 3% 0% 0% Een van de criteria bij de meeste productgroepen 32% 33% 25% 70% Een van de criteria bij enkele productgroepen 50% 53% 63% 20% Geen criterium van betekenis 5% 8% 0% 0% Onbekend 8% 3% 0% 10% Verder is in de enquête gevraagd welke actoren binnen de gemeentelijke organisatie zich sterk maken voor duurzaam inkopen. Uit tabel 4 blijkt dat de milieuadviseurs binnen de gemeentelijke organisatie het meest actief zijn op het gebied van duurzaam inkopen; milieuadviseurs werken in 79% van de gemeenten actief mee. De afdeling inkoop werkt in 74% van de gemeenten actief mee, het college in 46% en het management in 43%. De raad werkt in 38% van de gemeenten actief mee aan duurzaam inkopen. Het minst actief zijn de beleidsambtenaren 14

16 van de andere beleidsafdelingen. Onder uzelf (79%) wordt verstaan: hoofd of medewerker inkoop (38%), hoofd of medewerker milieu (18%), hoofd of medewerker facilitiare zaken (16%), portefeuillehouder (4%) of anders (24%). In veel gemeenten spelen de ambtenaren van de afdeling inkoop of van de milieuafdeling een voortrekkersrol. In deze gemeenten zullen initiatieven voor duurzaam inkopen vooral op ambtelijk niveau worden ondernomen. Zonder bestuurlijk draagvlak hebben dergelijke initiatieven weinig kans van slagen. Het is raadzaam om na te denken over het moment waarop het bestuur betrokken wordt. Het is verstandig hier tijdig mee te beginnen. Omdat het management en het college in minder dan de helft van de gemeenten actief meewerken, kan het zijn dat de medewerkers van de inkoop- en milieuafdeling zich niet gesteund voelen door het management en het bestuur. Tabel 4 Mate van meewerken aan duurzaam inkopen Meewerken Neutraal Tegenwerken Weet niet/nvt Actief Passsief Passief Actief Afdeling milieu 79% 11% 4% 0% 0% 6% Uzelf 79% 10% 7% 0% 0% 4% Afdeling inkoop 74% 11% 7% 0% 0% 8% College 46% 28% 13% 1% 0% 11% Management 43% 22% 22% 2% 0% 10% Raad 38% 21% 21% 0% 0% 19% Andere beleidsmedewerkers 28% 28% 30% 2% 1% 10% In de enquête is gevraagd of binnen de gemeente gewerkt wordt aan interne bewustwording over het thema duurzaamheid. Werken aan interne bewustwording is belangrijk bij de verankering van duurzaam inkopen in de gemeentelijke organisatie. Meer dan driekwart (78%) van de gemeenten zet zich in om de bewustwording van het belang van duurzaamheid binnen de eigen organisatie te vergroten. In bijna de helft (43%) van deze gemeenten maakt duurzaam inkopen hier onderdeel van uit (zie figuur 11). 15

17 Figuur 11 Wordt binnen uw gemeente gewerkt aan interne bewustwording over het thema duurzaamheid? % 30 35% % 0 Ja, en daarvan maakt duurzaam inkopen een onderdeel uit Ja, maar daarvan maakt duurzaam inkopen (nog) geen onderdeel uit 5% Weet niet Nee Naast het belang van verankering van duurzaamheid en duurzaam inkopen in de interne organisatie, heeft de gemeente ook een verantwoordelijkheid naar buiten toe. In het klimaatakkoord van november 2007 wordt gesteld dat de gemeente een voorbeeldfunctie heeft als het gaat om duurzaamheid. Door het stellen van duurzaamheidseisen aan de producten die de gemeente koopt, geeft de gemeente het goede voorbeeld. Richting bewoners heeft de gemeente een voorlichtende en faciliterende rol. Daarnaast kunnen gemeenten een impuls geven naar het bedrijfsleven. Wordt er in de gemeenten gewerkt aan het vergroten van de bewustwording van het belang van duurzaamheid onder de inwoners en bedrijfsleven? Figuur 12 laat zien dat meer dan de helft (55%) van de gemeenten hiertoe initiatieven neemt. Figuur 12 Externe bewustwording over het thema duurzaamheid werken aan externe bewustwording 55% 21% 24% Ja Weet niet Nee Draagvlak creëren binnen de organisatie In de enquête is gevraagd naar de manier waarop duurzaam inkopen naar de mening van de geënquêteerden het best kan worden ingevoerd, om te zorgen voor voldoende draagvlak. In de enquête zijn enkele dimensies genoemd die in de gemeente een rol kunnen spelen bij het invoeren van duurzaam inkopen. Het merendeel van de gemeenten kiest voor een middenweg tussen de dimensies invoeren in kleine stapjes en in één keer gemeentebreed invoeren (zie tabel 5.) In de kleinere gemeenten (minder dan inwoners) 16

18 is men van mening dat duurzaam inkopen, na een middenweg tussen de twee genoemde dimensies, het best werkt wanneer het in kleine stapjes wordt ingevoerd. De grotere gemeenten (meer dan inwoners) zijn van mening dat na een middenweg tussen de twee genoemde dimensies, het beter in één keer gemeentebreed ingevoerd kan worden. Tabel 5 Duurzaamheid werkt het beste als Het in kleine stapjes wordt ingevoerd Het in één keer gemeentebreed wordt ingevoerd 18% 23% 29% 12% 19% Daarnaast is gevraagd naar wat ambtenaren in beweging brengt. Enerzijds kunnen de medewerkers positief gewaardeerd worden bijvoorbeeld door een beloning. Anderzijds kan worden ingezet op het vergroten van het besef dat de wereld er beter van wordt. Iets minder dan de helft (43%) van de gemeenten is van mening dat duurzaamheid de meeste kans van slagen heeft bij een middenweg tussen het positief waarderen van de medewerkers en het besef dat de wereld er beter van kan worden (zie tabel 6). Grotere gemeenten verschillen hierin van de kleinere gemeenten. Grotere gemeenten (meer dan inwoners) vinden het inzetten op het positief waarderen van de medewerkers belangrijker, de andere gemeenten vinden het besef dat de wereld er beter van kan worden belangrijker. Tabel 6 Duurzaamheid werkt het best als De individuele medewerkers positief gewaardeerd Duidelijk is dat de wereld er beter van kan worden worden 10% 13% 43% 14% 20% Tot slot is gevraagd of duurzaamheid beter werkt wanneer het van boven wordt opgelegd (door het bestuur) of wanneer het van onderaf wordt gedragen. Ongeveer de helft (51%) van de gemeenten kiest een middenweg tussen het opleggen van duurzaam inkopen van bovenaf en draagvlak van onderaf (zie tabel 7). Tabel 7 Duurzaam inkopen werkt het best als. Het van bovenaf wordt opgelegd Het van onderaf wordt gedragen 11% 8% 51% 14% 16% 17

19 Knelpunten In de praktijk loopt men tegen knelpunten aan. Figuur 13 geeft aan op welke gebieden de gemeenten de grootste knelpunten ervaren. Het grootste knelpunt dat door gemeenten ervaren wordt bij duurzaam inkopen is het gebrek aan kennis over duurzame producten en diensten (76%). De organisatorische inbedding van duurzaam inkopen wordt in 69% van de gemeenten als knelpunt ervaren en het monitoren van de resultaten in 64% van de gemeenten. Er is voor het monitoren van de resultaten van duurzaam inkopen nog geen eenduidige methode. Van de gemeenten die de resultaten monitoren, gebruiken de meeste de zelfscan van SenterNovem en de COSbenchmark 3. Verder wordt de mate waarin leveranciers duurzame producten of diensten kunnen leveren in 47% van de gemeenten als een knelpunt ervaren, in 44% van de gemeenten is het draagvlak bij de feitelijke inkopers een knelpunt, de juridische aspecten in 34% en politiek commitment in 27%. Figuur 13 Knelpunten bij duurzaam inkopen gebrek aan kennis 20% 56% 16% organisatorische inbedding 18% 51% 24% draagvlak bij inkopers 9% 35% 45% politiek commitment 3% 24% 55% monitoren van de resultaten 17% 47% 22% juridische aspecten 7% 27% 39% mate van levering duurzame producten en diensten 3% 44% 28% groot knelpunt knelpunt geen knelpunt De grotere gemeenten (meer dan inwoners) ervaren de mate waarin duurzame producten of diensten geleverd kunnen worden meer als knelpunt dan de gemeenten met minder dan inwoners. Ook ervaren grotere gemeenten vaker een knelpunt in het monitoren van de resultaten. Draagvlak voor duurzaam inkopen bij de inkopers wordt door kleinere gemeenten (minder dan inwoners) meer als knelpunt ervaren dan door grotere gemeenten. 3 De zelfscan kijkt alleen naar de productgroepen waarvoor criteria zijn ontwikkeld. Dit zijn nu (april 2008) 14 van de 90. De lokale duurzaamheidsmeter COS geeft een breder beeld maar zegt niets over de mate waarin de doelstellingen gehaald worden. Dit betekent dat de meeste gemeenten geen goed beeld hebben van de werkelijke stand van zaken. Uit: Zoeken naar de beste aanpak ; een onderzoek van BECO groep, april

20 Ondersteuningsbehoefte Om voortvarend aan de slag te kunnen gaan met de ambities uit het bestuursakkoord over het klimaat- en energiebeleid, is het van belang dat gemeenten toegang hebben tot de informatie en kennis die in de loop van de tijd zijn ontwikkeld. Gemeenten kunnen hier lering uit trekken voor de eigen praktijk. In de enquête is gevraagd hoe gemeenten ondersteund willen worden bij het duurzaam inkopen. Figuur 14 laat zien dat de website met goede voorbeelden en kennisoverdracht over wat duurzame producten en diensten zijn door 91% van gemeenten nuttig tot zeer nuttig worden genoemd. Verder is veel behoefte aan een handreiking voor de implementatie van een duurzaam inkoopbeleid (88% nuttig tot zeer nuttig), workshops gericht op inkoopfunctionarissen met als doel het vergroten van de kennis van duurzaam inkopen (82%), workshops gericht op bestuurders met als doel duurzaam inkopen op de bestuurlijke agenda te zetten of te houden (75%), advies op maat voor de eigen gemeente (68%) en workshops gericht op raadsleden met als doel duurzaam inkopen op de agenda te zetten of te houden (65%). Figuur 14 Behoefte aan ondersteuning kennisoverdracht 43% 48% 3% handreiking 34% 47% 9% workshop voor inkoopfunctionarissen 31% 51% 10% workshop voor bestuurders 24% 51% 13% workshop voor raadsleden 23% 42% 22% website met goede voorbeelden 53% 38% 2% advies op maat 31% 38% 9% zeer nuttig nuttig niet nuttig Ondersteuningsaanbod Kennis over duurzame producten en diensten is nodig bij het opzetten en implementeren van een duurzaam inkoopbeleid. Kennismanagement is evenzo belangrijk om deze kennis optimaal te gebruiken. Het kan dan gaan om kennis over contracten, criteria, leveranciers, duurzame producten en diensten. Het uiteindelijke doel is verbetering van de inkoop- en aanbestedingsfunctie waar duurzaamheid onderdeel van uitmaakt. SenterNovem is bezig met de ontwikkeling van duurzaamheidscriteria voor productgroepen. Maar ook zonder deze duurzaamheidscriteria kunt u al veel doen. De ervaring in andere gemeenten leert dat de startfase voor 19

21 duurzaam beleid gemakkelijk een jaar vergt. Bestuurders kunnen alvast beginnen met het op de rails zetten van het procesmatige deel. Om gemeenten de mogelijkheid te geven van elkaar te leren wat betreft klimaatmaatregelen, heeft het ministerie van VROM het platform duurzame overheden opgericht. Aan een website om uitwisseling tussen gemeenten te faciliteren heeft 91% van de gemeenten behoefte. Te denken valt aan best practices, marktinformatie, tools om doelstellingen tegen elkaar af te wegen en informatie over (Europese) wet- en regelgeving. 88% van de gemeenten heeft behoefte aan een handreiking voor de implementatie van een duurzaam inkoopbeleid. De VNG geeft in 2008 een handreiking over duurzaam inkopen in gemeenten uit, waarin aangegeven wordt hoe een duurzaam inkoopbeleid op bestuurlijk niveau opgesteld kan worden en hoe de omslag naar de uitvoering op ambtelijk niveau gemaakt kan worden. Visievorming op beleidsniveau en monitoring van behaalde resultaten zijn thema s die in de handreiking aan de orde komen. Ook wordt een overzicht geboden van relevante websites en publicaties. Driekwart van de gemeenten heeft behoefte aan workshops voor raadsleden en bestuurders om duurzaam inkopen op de agenda te zetten of te houden. 82% van de gemeenten heeft behoefte aan workshops voor inkoopfunctionarissen. In het kader van het ondersteuningsprogramma Duurzaam inkopen! zal de VNG dergelijke bijeenkomsten organiseren. 20

22 4 Samenvatting en conclusies De ambitie Wanneer we kijken naar de resultaten van dit beknopte onderzoek blijkt dat duurzaamheid een actueel thema is dat de gemeenten bezighoudt. In de ene gemeente meer op bestuurlijk niveau, in de andere gemeente meer op ambtelijk niveau. Maar liefst 82% van de gemeenten heeft gemeentelijke doelen voor duurzaam inkopen geformuleerd. Deze doelen zijn slechts in de helft van de gemeenten duidelijk geformuleerd. Naast het ontbreken van een methode voor monitoring, zou dit mede kunnen verklaren waarom 64% van de gemeenten monitoring van resultaten als knelpunt ervaren. In 45% van de gemeenten zijn de doelen weergegeven in een streefpercentage. In driekwart van deze gemeenten is dit streefpercentage hoger dan 75%. Dit streefpercentage heeft in de meeste gemeenten betrekking op de jaren Hieruit blijkt dat veel gemeenten de komende jaren aan de slag gaan met duurzaam inkopen. Of hiermee de ambitie van 75% duurzaam inkopen door gemeenten in 2010 en 100% in 2015 gerealiseerd wordt, is nog onzeker. Bijna drie kwart van de gemeenten heeft uitspraken of ambities opgenomen in de nota inkoopbeleid, meer dan de helft heeft deze opgenomen in het milieubeleidsplan. In bijna de helft van de gemeenten zijn de uitspraken of ambities opgenomen in het college- of raadsprogramma. 21

23 Verantwoordelijkheden op ambtelijk en bestuurlijk niveau Om de doelen te kunnen realiseren is het belangrijk dat op zowel bestuurlijk als ambtelijk niveau iemand aangewezen is die verantwoordelijk is voor duurzaam inkopen. Op bestuurlijk niveau is in meer dan de helft van de gemeenten (60%) een portefeuillehouder verantwoordelijk voor duurzaam inkopen. Op ambtelijk niveau is in meer dan de helft van de gemeenten duidelijk wie de verantwoordelijkheid draagt; vaak ligt deze verspreid in de organisatie bij de budgetverantwoordelijken. Verankering van duurzaamheid in de inkoopprocedures Meer dan drie kwart van de gemeenten heeft een vaste inkoop- en aanbestedingsprocedure. Toch blijkt slechts in 39% van de gemeenten duurzaamheidscriteria een rol te spelen in de inkoopvoorwaarden. In 11% van de gemeenten spelen deze criteria een rol in de subsidievoorwaarden. De praktijk van het inkopen Duurzaamheid is nog geen standaardcriterium dat wordt toegepast bij het inkopen. In 36% van de gemeenten is duurzaamheid een van de criteria bij de meeste productgroepen. De helft van de gemeenten geeft echter aan dat het een van de criteria is bij enkele productgroepen. De ambtenaren van de afdeling milieu en de afdeling inkoop zijn het meest actief op het gebied van duurzaam inkopen. Zij werken in ongeveer drie kwart van de gemeenten actief mee. Het management en het college werken slechts in minder dan de helft van de gevallen actief mee aan duurzaamheid. Dit kan betekenen dat zowel de inkopers als de milieuadviseurs zich niet gesteund voelen. In meer dan drie kwart van de gemeenten wordt gewerkt aan het vergroten van bewustwording van het belang van duurzaamheid in de gemeentelijke organisatie. Duurzaam inkopen maakt hier in bijna de helft van deze gemeenten onderdeel van uit. In 55% van de gemeenten wordt gewerkt aan het vergroten van de bewustwording van inwoners en bedrijfsleven. Draagvlak creëren Grotere gemeenten (meer dan inwoners) zetten liever in op het positief waarderen van medewerkers om draagvlak te creëren voor duurzaam inkopen. Andere gemeenten zetten liever in op het vergroten van het besef onder de gemeentelijk medewerkers dat de wereld er beter van kan worden. Verder zijn grotere gemeenten van mening dat duurzaam inkopen het beste werkt als het in één keer gemeentebreed wordt ingevoerd. De kleinere gemeenten denken dat het beter werkt als het in kleine stapjes wordt ingevoerd. De helft van de gemeenten is van mening dat duurzaam inkopen het beste werkt wanneer het zowel van bovenaf wordt opgelegd als van onderaf wordt gedragen. 22

24 Ondersteuningsbehoefte Drie kwart van de gemeenten ervaart (het gebrek aan) kennis over producten als een knelpunt bij duurzaam inkopen. Verder worden de organisatorische inbedding van duurzaam inkopen en het monitoren door de meeste gemeenten als een belemmering ervaren. 91% van de gemeenten heeft behoefte aan kennis over wat duurzame producten en diensten zijn. Ook aan een website met goede voorbeelden is in 91% van de gemeenten behoefte. Verder is ook behoefte aan een handreiking en aan workshops voor de diverse betrokkenen. De algemene conclusie van dit rapport is dat gemeenten welwillend zijn om een bijdrage te leveren aan de ambitie om samen met het rijk een duurzame productie af te dwingen bij het bedrijfsleven, zoals de VNG dit met het rijk heeft afgesproken. Wat hiertoe nog in de weg staat is het ontbreken van een eenduidige aanpak; hoe veranker je duurzaam inkopen op bestuurlijk niveau en hoe maak je de omslag naar de praktijk. De behoefte aan goede voorbeelden, een handreiking en workshops is groot. Gemeenten willen van elkaar leren om zo slagvaardig te kunnen werken aan duurzaam inkopen in de praktijk. 23

25 Colofon Samenstelling Masja van den Burg Wendy Jonker Vincent van Stipdonk SGBO Onderzoek > Advies > Implementatie Postbus HE Den Haag SGBO 5935 Niets uit deze publicatie mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand en/ of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie of op welke andere wijze dan ook, zonder de voorafgaande schriftelijke toestemming van SGBO. Aan de totstandkoming van deze publicatie is de grootst mogelijke zorg besteed. SGBO kan echter niet aansprakelijk worden gesteld voor eventuele onjuistheden, noch kunnen aan de inhoud rechten worden ontleend. Mei 2008

Inkopen en aanbesteden. De stand van zaken bij de Nederlandse gemeenten

Inkopen en aanbesteden. De stand van zaken bij de Nederlandse gemeenten Inkopen en aanbesteden De stand van zaken bij de Nederlandse gemeenten Inkopen en aanbesteden De stand van zaken bij de Nederlandse gemeenten November 200 COLOFON Samenstelling Carla Vianen Masja van

Nadere informatie

ZOEKEN NAAR DE BESTE AANPAK

ZOEKEN NAAR DE BESTE AANPAK DUURZAAM INKOPEN IN NEDERLANDSE GEMEENTEN ZOEKEN NAAR DE BESTE AANPAK Resultaten van een onderzoek naar de stand van zaken op het gebied van duurzaam inkopen bij Nederlandse gemeenten April 2008 BECO Groep

Nadere informatie

Gemeenten en de spreiding van opdrachten voor schilderwerk

Gemeenten en de spreiding van opdrachten voor schilderwerk Gemeenten en de spreiding van opdrachten voor schilderwerk Gemeenten en de spreiding van opdrachten voor schilderwerk september 2005 COLOFON Samenstelling Drs. M.H. (Mark) Gremmen drs. A.J.H. (Bert Jan)

Nadere informatie

Zo doet de gemeente Heerenveen zaken

Zo doet de gemeente Heerenveen zaken Zo doet de gemeente Heerenveen zaken Vastgesteld door de gemeenteraad van de gemeente Heerenveen op.. 2015 1. Inleiding Deze nota is opgesteld vanuit de gedachte, dat iedere inkoopactie maatwerk behoeft,

Nadere informatie

WAT HEEFT U NODIG OM MAATSCHAPPELIJK VERANTWOORD IN TE KOPEN? RESULTATEN BEHOEFTE-INVENTARISATIE MAATSCHAPPELIJK VERANTWOORD INKOPEN

WAT HEEFT U NODIG OM MAATSCHAPPELIJK VERANTWOORD IN TE KOPEN? RESULTATEN BEHOEFTE-INVENTARISATIE MAATSCHAPPELIJK VERANTWOORD INKOPEN WAT HEEFT U NODIG OM MAATSCHAPPELIJK VERANTWOORD IN TE KOPEN? RESULTATEN BEHOEFTE-INVENTARISATIE MAATSCHAPPELIJK VERANTWOORD INKOPEN 1 PIANOo en NEVI hebben onderzoek gedaan naar de toepassing en randvoorwaarden

Nadere informatie

Inkoop- en aanbestedingsbeleid. Versie 2016

Inkoop- en aanbestedingsbeleid. Versie 2016 Inkoop- en aanbestedingsbeleid Versie 2016 Inhoudsopgave 1. INLEIDING 3 2. DOEL VAN HET INKOOP- EN AANBESTEDINGSBELEID 3 3. ETHISCHE UITGANGSPUNTEN & DUURZAAMHEID 3 4. KADERS VAN INKOPEN EN AANBESTEDEN

Nadere informatie

De rekenkamercommissie heeft in 2010 een onderzoek ingesteld naar het inkoop en aanbestedingsbeleid van de gemeente Terneuzen.

De rekenkamercommissie heeft in 2010 een onderzoek ingesteld naar het inkoop en aanbestedingsbeleid van de gemeente Terneuzen. Plan van Aanpak De rekenkamercommissie heeft in 2010 een onderzoek ingesteld naar het inkoop en aanbestedingsbeleid van de gemeente Terneuzen. In het naar aanleiding van dit onderzoek uitgebrachte rapport

Nadere informatie

Monitor Impuls brede school, sport en cultuur, rapportage 1-meting. Stand per en verwachting per Samenvatting

Monitor Impuls brede school, sport en cultuur, rapportage 1-meting. Stand per en verwachting per Samenvatting Monitor Impuls brede school, sport en cultuur, rapportage 1-meting Stand per 1-10-2008 en verwachting per 1-1-2009 Samenvatting Monitor Impuls brede school, sport en cultuur, rapportage 1-meting Stand

Nadere informatie

De stand van mediation

De stand van mediation De stand van mediation Onderzoek bij gemeenten naar de stand van zaken rond mediation 30 november 2007 1 Inleiding Steeds meer gemeenten ontdekken mediation als manier om conflictsituaties op te lossen.

Nadere informatie

Klanttevredenheid Informatiepunt Duurzaam Veilig Verkeer

Klanttevredenheid Informatiepunt Duurzaam Veilig Verkeer Klanttevredenheid Informatiepunt Duurzaam Veilig Verkeer Kianttevredenheid Informatiepunt Duurzaam Veilig Verkeer november 2001 Colofon Samenstelling drs. N.W. Gerritsen drs. T.T.J. Gelissen Vormgeving

Nadere informatie

Bestuurlijke nota. Effectiviteit van Duurzaam inkopen

Bestuurlijke nota. Effectiviteit van Duurzaam inkopen Bestuurlijke nota Effectiviteit van Duurzaam inkopen November 2018 Onderzoek Effectiviteit van Duurzaam Inkopen Aanleiding De gemeenteraad van Zoetermeer heeft uitgesproken ambities ten aanzien van duurzaam

Nadere informatie

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus EA DEN HAAG

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus EA DEN HAAG > Retouradres Postbus 20011 2500 EA Den Haag Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG Turfmarkt 147 Den Haag Postbus 20011 2500 EA Den Haag Uw kenmerk 31

Nadere informatie

BABVI/U201201250 Lbr. 12/090

BABVI/U201201250 Lbr. 12/090 Brief aan de leden T.a.v. het college en de raad informatiecentrum tel. (070) 373 8393 betreft Operatie NUP zet i-ondersteuning in uw kenmerk ons kenmerk BABVI/U201201250 Lbr. 12/090 bijlage(n) - datum

Nadere informatie

Cijfers Enque te Rekenkamercommissie WVOLV

Cijfers Enque te Rekenkamercommissie WVOLV Cijfers Enque te Rekenkamercommissie WVOLV Onderstaand een kort overzicht van de belangrijkste conclusies die zijn te trekken uit de evaluatie van de Rekenkamercommissie. Daarbij is in eerste instantie

Nadere informatie

Cluster Bedrijfsvoering rve ICT

Cluster Bedrijfsvoering rve ICT Cluster Bedrijfsvoering rve ICT ACTIEPLAN 2017-2020 Maatschappelijk Verantwoord Inkopen (MVI) 30 juni 2017 Pagina 1 van 10 Inhoud 1 INLEIDING... 3 2 AMBITIE RVE ICT MAATSCHAPPELIJK VERANTWOORD INKOPEN...

Nadere informatie

opzet onderzoek aanbestedingen

opzet onderzoek aanbestedingen opzet onderzoek aanbestedingen 1 inleiding aanleiding In het onderzoeksplan 2014 van de Rekenkamer Barendrecht is aangekondigd dat in 2014 een onderzoek zal worden uitgevoerd naar aanbestedingen van de

Nadere informatie

Onderwerp: Voorstel tot vaststelling Inkoop- en Aanbestedingsbeleid 2013 gemeenten Boxmeer en Sint Anthonis.

Onderwerp: Voorstel tot vaststelling Inkoop- en Aanbestedingsbeleid 2013 gemeenten Boxmeer en Sint Anthonis. Gemeente Boxmeer Onderwerp: Voorstel tot vaststelling Inkoop- en Aanbestedingsbeleid 2013 gemeenten Boxmeer en Sint Anthonis. Nummer: 9d. AAN de Raad van de gemeente Boxmeer Boxmeer, 10 december 2013 Aanleiding

Nadere informatie

Van inkoopbeleid naar inkooppraktijk Rekenkamercommissie Enschede, oktober 2010

Van inkoopbeleid naar inkooppraktijk Rekenkamercommissie Enschede, oktober 2010 Van inkoopbeleid naar inkooppraktijk Rekenkamercommissie Enschede, oktober 2010 Aanleiding Veel gemeenten in Nederland hebben in de afgelopen jaren zowel het beleid als de praktijk van inkopen geprofessionaliseerd.

Nadere informatie

S^: 2 3 SEP. 200^17(9^ VNG. pagina 1 van 1. Corrie de Leeuw

S^: 2 3 SEP. 200^17(9^ VNG. pagina 1 van 1. Corrie de Leeuw pagina 1 van 1 Corrie de Leeuw Van: VNG LEDEN [vngleden@vng.nl] Verzonden: woensdag 23 September 2009 15:03 Aan: undisclosed-recipients Onderwerp: Ledenbrief: Praktijkvoorbeelden duurzaam inkopen en Bijlagen:

Nadere informatie

Duurzaam Inkopen. Ric Hettinga. Programmadirectie Duurzaam Inkopen. Ministerie van VROM

Duurzaam Inkopen. Ric Hettinga. Programmadirectie Duurzaam Inkopen. Ministerie van VROM Duurzaam Inkopen Ric Hettinga Programmadirectie Duurzaam Inkopen Ministerie van VROM Wat is duurzaamheid? Relevante concepten: People, planet, profit Cradle to cradle (C2C) Duurzame bedrijfsvoering Wat

Nadere informatie

De rol van de raad bij de omgevingswet

De rol van de raad bij de omgevingswet De rol van de raad bij de omgevingswet Onderzoeksenquête onder gemeenteraadsleden in Nederland 23 augustus 2016 Raadslid.Nu Vereniging van Nederlandse Gemeenten Inleiding De omgevingswet heeft een grote

Nadere informatie

Pro Mereor. Inkoopanalyse. Pro Mereor Inkoopanalyse pagina 1 van 8

Pro Mereor. Inkoopanalyse. Pro Mereor Inkoopanalyse pagina 1 van 8 Pro Mereor Inkoopanalyse Pro Mereor Inkoopanalyse pagina 1 van 8 Inhoudsopgave 1. Inleiding... 3 2. De analyse... 3 2.1 Kwantitatieve inkoopanalyse... 3 2.2 Kwalitatieve inkoopanalyse... 6 3. Verbetertraject...

Nadere informatie

Rapport tevredenheid burgers Wmo Gemeente Oss

Rapport tevredenheid burgers Wmo Gemeente Oss Rapport tevredenheid burgers Wmo Gemeente Oss Rapport tevredenheid burgers Wmo Gemeente Oss Juni 2008 COLOFON Samenstelling Michelle Rijken Mark Gremmen Vormgeving binnenwerk Roelfien Pranger Druk HEGA

Nadere informatie

Inkoop en contractmanagement

Inkoop en contractmanagement Syllabus Inkoop en contractmanagement Een inspirerende bundeling van theorie en praktijk, tips en ervaringen, kansen en bedreigingen. Inclusief best practices bij onder meer Universiteit Twente, ING, provincie

Nadere informatie

Inkopen en aanbesteden. De stand van zaken bij de Nederlandse gemeenten

Inkopen en aanbesteden. De stand van zaken bij de Nederlandse gemeenten Inkopen en aanbesteden De stand van zaken bij de Nederlandse gemeenten Inkopen en aanbesteden De stand van zaken bij de Nederlandse gemeenten November 2006 COLOFON Samenstelling Carla Vianen Masja van

Nadere informatie

===========================================================================

=========================================================================== Bijlage: behorende bij de nieuwe Nota Inkoop- en aanbestedingsbeleid gemeente Hilversum 2011-2015 Betreft: Overzicht op welke wijze de aanbevelingen van de rekenkamercommissie Hilversum (18-08-2009) in

Nadere informatie

Inventarisatie deelnemers platform Patiënt en ehealth. Marinka de Jong Programmamanager Patiënt en ehealth

Inventarisatie deelnemers platform Patiënt en ehealth. Marinka de Jong Programmamanager Patiënt en ehealth Inventarisatie deelnemers platform Patiënt en ehealth Marinka de Jong Programmamanager Patiënt en ehealth 9 december 2013 De hierop volgende slides zijn de uitkomsten van de ingevulde 56 ingevulde enquetes.

Nadere informatie

Actieplan Maatschappelijk Verantwoord Inkopen

Actieplan Maatschappelijk Verantwoord Inkopen Actieplan Maatschappelijk Verantwoord Inkopen 2018-2020 1 Inleiding De gemeenten Aa en Hunze, Assen, Noordenveld en Tynaarlo hebben het Manifest Maatschappelijk Verantwoord Inkopen ondertekend. Met deelname

Nadere informatie

Als u zaken doet met de overheid...

Als u zaken doet met de overheid... Als u zaken doet met de overheid... Het duurzame inkoopbeleid van de overheid Duurzaamheid staat hoog op de agenda van de overheid. Om de markt voor duurzame producten te stimuleren, geeft zij zelf het

Nadere informatie

Van bestellen naar inkopen

Van bestellen naar inkopen Van bestellen naar inkopen onderzoek naar de inkoopfunctie bij de gemeente Doetinchem verkorte versie Onderzoeksgegevens, bevindingen en aanbevelingen van de Rekenkamercommissie Doetinchem oktober 2005

Nadere informatie

Zet de volgende stap! Naar een nieuwe manier van zorgverlenen

Zet de volgende stap! Naar een nieuwe manier van zorgverlenen Zet de volgende stap! Naar een nieuwe manier van zorgverlenen Het is duidelijk: zorgverleners, ook die uit uw zorggroep, kunnen per jaar in verhouding maar weinig uren besteden aan hun patiënten met een

Nadere informatie

Stand van zaken en plannen IPv6 2012

Stand van zaken en plannen IPv6 2012 Stand van zaken en plannen IPv6 2012 Auteurs: Maurice van den Akker (SURFnet) Karianne Vermaas (WAU?!) Versie: 1.0 Datum: Augustus 2012 SURFnet bv Radboudkwartier 273 Postbus 19035, 3501 DA Utrecht T 030

Nadere informatie

Basisnormen integriteitsbeleid openbaar bestuur en politie

Basisnormen integriteitsbeleid openbaar bestuur en politie Basisnormen integriteitsbeleid openbaar bestuur en politie 1. Inleiding De Vereniging van Nederlandse Gemeenten, het Interprovinciaal Overleg, de Unie van Waterschappen, de Raad van Hoofdcommissarissen,

Nadere informatie

Routeplanner Right to Challenge

Routeplanner Right to Challenge Routeplanner Right to Challenge Netwerk Right to Challenge www.righttochallenge.nl Voor bewoners, maatschappelijke initiatiefnemers, gemeentebestuurders en ambtenaren Een praktische aanpak om als gemeente,

Nadere informatie

Online enquête Kennisplein Omgevingsvergunning

Online enquête Kennisplein Omgevingsvergunning Ministerie van VROM Kennisplein Omgevingsvergunning Online enquête Kennisplein Omgevingsvergunning Rijnstraat 8 Postbus 30945 2500 GX Den Haag Interne postcode IPC 660 http://omgevingsvergunning.vrom.nl

Nadere informatie

Quick scan programmabegroting. Bestuurlijk rapport. Rekenkamercommissie Alphen aan den Rijn

Quick scan programmabegroting. Bestuurlijk rapport. Rekenkamercommissie Alphen aan den Rijn Quick scan programmabegroting 2016-2019 Bestuurlijk rapport Goede aansluiting om te sturen en te controleren Rekenkamercommissie Alphen aan den Rijn 1 juni 2016 1 1. Inleiding De gemeenteraad stelt kaders

Nadere informatie

Inkoopbeleid VRU. Versie 1.2 Vastgesteld d.d door het DB

Inkoopbeleid VRU. Versie 1.2 Vastgesteld d.d door het DB Inkoopbeleid VRU Versie 1.2 Vastgesteld d.d. 11-12-2017 door het DB Inhoudsopgave 1 Inleiding 1 2 Het Inkoopbeleid 2 2.1 Vier pijlers 2 2.2 De VRU is een integere opdrachtgever 2 2.3 De VRU koopt doelmatig

Nadere informatie

Samenvatting 3M Fonds-onderzoek

Samenvatting 3M Fonds-onderzoek Samenvatting 3M Fonds-onderzoek Geefgedrag Nederlands Bedrijfsleven 8 oktober 2010 3M 2010. All Rights Reserved. Voorwoord Voor u ligt een samenvatting van het onderzoeksrapport met daarin de bevindingen

Nadere informatie

Voortgang invoering Omgevingswet. Marcel Hoogwout Bijeenkomst invoeringstrekkers veiligheidsregio s, Veenendaal, 4 juni 2018

Voortgang invoering Omgevingswet. Marcel Hoogwout Bijeenkomst invoeringstrekkers veiligheidsregio s, Veenendaal, 4 juni 2018 Voortgang invoering Omgevingswet Marcel Hoogwout Bijeenkomst invoeringstrekkers veiligheidsregio s, Veenendaal, 4 juni Monitoring Invoering Omgevingswet Doel is beantwoording drie hoofdvragen: - Doet programma

Nadere informatie

Inkoop- en aanbestedingsbeleid Waterschap Vallei & Eem 2012

Inkoop- en aanbestedingsbeleid Waterschap Vallei & Eem 2012 Inkoop- en aanbestedingsbeleid Waterschap Vallei & Eem 2012 Inhoudsopgave 1. INLEIDING... 3 2. DOEL VAN HET INKOOP- EN AANBESTEDINGSBELEID... 3 3. KADERS VAN INKOPEN EN AANBESTEDEN... 4 4. BEPALING AANBESTEDINGSPROCEDURE...

Nadere informatie

Highlights resultaten partnerenquête DNZ

Highlights resultaten partnerenquête DNZ Highlights resultaten partnerenquête DNZ Peter Brouwer 28 mei 2015 1 van 8 Inleiding Jaarlijks organiseert De Normaalste Zaak (DNZ) een enquête onder haar leden. De enquête levert nuttige informatie op

Nadere informatie

Managementsamenvatting adviesrapport

Managementsamenvatting adviesrapport Managementsamenvatting adviesrapport Onderzoek succesfactoren, knelpunten en ondersteuningsbehoeften van Nederlandse Gemeenten rond MVO-stimulering, verduurzaming van de bedrijfsvoering en duurzaam inkopen

Nadere informatie

Samenvatting Onderzoeksrapport 2014

Samenvatting Onderzoeksrapport 2014 Samenvatting Onderzoeksrapport 2014 Monitoring en evaluatie Cultuureducatie met Kwaliteit Drenthe door Zoë Zernitz, Rijksuniversiteit Groningen In 2012 heeft het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen

Nadere informatie

Aan de slag met Duurzaam Inkopen! EEN HANDREIKING VOOR RAADSLEDEN, COLLEGELEDEN EN AMBTENAREN

Aan de slag met Duurzaam Inkopen! EEN HANDREIKING VOOR RAADSLEDEN, COLLEGELEDEN EN AMBTENAREN Aan de slag met Duurzaam Inkopen! EEN HANDREIKING VOOR RAADSLEDEN, COLLEGELEDEN EN AMBTENAREN Gemeenteraad Agendasetting en bepalen ambitieniveau Externe communicatie Kaders stellen opdrachtformulering

Nadere informatie

Nieuwsbrief. Landelijk Implementatieteam Wet Tijdelijk Huisverbod. Inhoud

Nieuwsbrief. Landelijk Implementatieteam Wet Tijdelijk Huisverbod. Inhoud Nieuwsbrief Landelijk Implementatieteam Wet Tijdelijk Huisverbod Inhoud Waarom een landelijk implementatieteam 3 Samenstelling en rol implementatieteam 4 Voorlichting, opleiding en training 4 Instrumenten

Nadere informatie

Samenvatting bevindingen rapport. Wat is met de aanbevelingen gedaan? Aan Gemeente Giessenlanden t.a.v. De gemeenteraad Postbus ZG Hoornaar

Samenvatting bevindingen rapport. Wat is met de aanbevelingen gedaan? Aan Gemeente Giessenlanden t.a.v. De gemeenteraad Postbus ZG Hoornaar Aan Gemeente Giessenlanden t.a.v. De gemeenteraad Postbus 1 4223 ZG Hoornaar > Vught, 15 juni 2009 Betreft Doorwerking rekenkamerrapport aanbestedingen Bijlage Aanbevelingen uit rapport 2007 Stand van

Nadere informatie

10% 23% 40% 20% 7% 0% 20% 40% 60% 80% 100% Figuur 2 Bent u bekend met het werk van de gemeenteraad van Zeewolde? (n=547) in grote lijnen.

10% 23% 40% 20% 7% 0% 20% 40% 60% 80% 100% Figuur 2 Bent u bekend met het werk van de gemeenteraad van Zeewolde? (n=547) in grote lijnen. Burgerpanel Zeewolde Resultaten peiling 6: gemeenteraad juni 2013 Inleiding Deze nieuwsbrief beschrijft de resultaten van de 6 e peiling met het burgerpanel van Zeewolde. De vragen gingen deze keer over

Nadere informatie

Periodieke monitor Digitale verplichtingen Wro bij gemeenten

Periodieke monitor Digitale verplichtingen Wro bij gemeenten Periodieke monitor Digitale verplichtingen Wro bij gemeenten Resultaten eerste meting Een onderzoek in opdracht van het ministerie van VROM J. Wils Projectnummer: B3490 Zoetermeer, 27 oktober 2008 De verantwoordelijkheid

Nadere informatie

DUURZAAM INKOPEN IN DE FRIESE

DUURZAAM INKOPEN IN DE FRIESE DUURZAAM INKOPEN IN DE FRIESE WATERKETEN PROJECTPLAN ontwikkeling plan van aanpak Datum Versie ontwikkeling 8-10-2010 Concept 1 12-11-2010 Definitief Definitief - - pagina 2 van 8 I N H O U D S O P G A

Nadere informatie

Rapportage Online VBG panelonderzoek Nieuwe Wet Ruimtelijke Ordening

Rapportage Online VBG panelonderzoek Nieuwe Wet Ruimtelijke Ordening Rapportage Online VBG panelonderzoek Nieuwe Wet Ruimtelijke Ordening Op 1 juli 2008 is het zover: de nieuwe Wet ruimtelijke ordening (nwro) wordt ingevoerd. Deze wet zal grote gevolgen hebben voor alle

Nadere informatie

Strategie duurzaam inkopen

Strategie duurzaam inkopen Strategie duurzaam inkopen Gemeente Franekeradeel, afdeling Bouwen en Milieu Minke Lotens - Eichhorn Augustus 2010 status: Definitief Inhoudsopgave 1. Inleiding 3 Aanleiding 3 Kaders 3 Het begrip duurzaam

Nadere informatie

De rol en invloed van de inkoper

De rol en invloed van de inkoper De rol en invloed van de inkoper Verkoper ziet toegevoegde waarde inkoper niet Deel 1 van de resultaten van een onderzoek onder 750 verkopers en account managers Heemstede 19 oktober 2012 2101 BD Heemstede

Nadere informatie

Portefeuillehouder: M.A.P. Michels Behandelend ambtenaar J. van der Meer, 0595 447719 gemeente@winsum.nl (t.a.v. J. van der Meer)

Portefeuillehouder: M.A.P. Michels Behandelend ambtenaar J. van der Meer, 0595 447719 gemeente@winsum.nl (t.a.v. J. van der Meer) Vergadering: 11 december 2012 Agendanummer: 12 Status: Besluitvormend Portefeuillehouder: M.A.P. Michels Behandelend ambtenaar J. van der Meer, 0595 447719 E mail: gemeente@winsum.nl (t.a.v. J. van der

Nadere informatie

ACTIEPLAN MAATSCHAPPELIJK VERANTWOORD INKOPEN EN DUURZAAM GWW

ACTIEPLAN MAATSCHAPPELIJK VERANTWOORD INKOPEN EN DUURZAAM GWW ACTIEPLAN MAATSCHAPPELIJK VERANTWOORD INKOPEN EN DUURZAAM GWW Opbouw van ons actieplan Speerpunten: Acties: Samenwerking voortzetten en uitbouwen Iedereen bewust maken Verder vooruit kijken Wat blijven

Nadere informatie

Veerkracht van burgers en gemeenten in een veranderende samenleving. Rapportage VBG-onderzoek

Veerkracht van burgers en gemeenten in een veranderende samenleving. Rapportage VBG-onderzoek Veerkracht van burgers en gemeenten in een veranderende samenleving Rapportage VBG-onderzoek Veerkracht van burgers en gemeenten in een veranderende samenleving Rapportage VBG-onderzoek K. Vinckx, MSc

Nadere informatie

Maatschappelijk Verantwoord Inkopen

Maatschappelijk Verantwoord Inkopen Actieplan Maatschappelijk Verantwoord Inkopen Auteurs: Bettina Blok, Frieda den Heyer Goedgekeurd door: Karin Cornet Datum: 14.06.2017 Versie: 0.2 Actieplan: MVI - MVS Pagina 1 Aanleiding Meerdere gemeenten,

Nadere informatie

Online enquête Kennisplein Omgevingsvergunning

Online enquête Kennisplein Omgevingsvergunning Ministerie van VROM Kennisplein Omgevingsvergunning Online enquête Kennisplein Omgevingsvergunning Rijnstraat 8 Postbus 30945 2500 GX Den Haag Interne postcode IPC 660 http://omgevingsvergunning.vrom.nl

Nadere informatie

BEWONERSVISIE: HOE WILLEN BEWONERS BETROKKEN WORDEN BIJ BELEID?

BEWONERSVISIE: HOE WILLEN BEWONERS BETROKKEN WORDEN BIJ BELEID? BEWONERSVISIE: HOE WILLEN BEWONERS BETROKKEN WORDEN BIJ BELEID? Peiling Huurderspanel Woonwaard Oktober 2018 www.ioresearch.nl COLOFON Uitgave I&O Research Zuiderval 70 7543 EZ Enschede Piet Heinkade 55

Nadere informatie

ONTWERP-RAADSVOORSTEL VAN BenW AAN DE RAAD VOOR

ONTWERP-RAADSVOORSTEL VAN BenW AAN DE RAAD VOOR ONTWERP-RAADSVOORSTEL VAN BenW AAN DE RAAD VOOR OPSTELLER VOORSTEL: A. Buwalda AFDELING: AJZ PORTEFEUILLEHOUDER: M.C.M. Waanders Agendapunt: No. /2012 Dokkum, 21-03-2013 ONDERWERP: inkoop- en aanbestedingsbeleid

Nadere informatie

13 februari 2011, versie 1.0. Onderzoeksresultaten e-overheid bij gemeenten stand van zaken ondersteuningsbehoefte

13 februari 2011, versie 1.0. Onderzoeksresultaten e-overheid bij gemeenten stand van zaken ondersteuningsbehoefte 13 februari 2011, versie 1.0 Onderzoeksresultaten e-overheid bij gemeenten stand van zaken ondersteuningsbehoefte Inhoud 1 Inleiding... 3 1.1 Respons en interpretatie resultaten... 3 2 Leidend thema e-

Nadere informatie

Programma. Bureau Integriteitsbevordering Openbare Sector (BIOS) 5/24/2013. Integriteit verankeren. Introductie. Over BIOS. Wat is integriteit?

Programma. Bureau Integriteitsbevordering Openbare Sector (BIOS) 5/24/2013. Integriteit verankeren. Introductie. Over BIOS. Wat is integriteit? Bureau Integriteitsbevordering Openbare Sector (BIOS) Integriteit verankeren Marijntje Zweegers, Hoofd BIOS 23 mei 2013 1 Programma Introductie Over BIOS Wat is integriteit? Visie op integriteit Verankeren

Nadere informatie

SAMENVATTING DIGITALE VELDRAADPLEGING. Syllabus Nederlands 2014 vmbo

SAMENVATTING DIGITALE VELDRAADPLEGING. Syllabus Nederlands 2014 vmbo SAMENVATTING DIGITALE VELDRAADPLEGING Syllabus Nederlands 2014 vmbo Juni 2012 2 Inhoud Inleiding 4 1. Resultaten digitale veldraadpleging 5 2. Conclusies 8 3 Inleiding In het kader van de implementatie

Nadere informatie

Onderzoek Inkoop en aanbestedingen Onderzoeksopzet. Rekenkamercommissie De Wolden September 2016 Status: definitief Versie: 1.0

Onderzoek Inkoop en aanbestedingen Onderzoeksopzet. Rekenkamercommissie De Wolden September 2016 Status: definitief Versie: 1.0 Onderzoek Inkoop en aanbestedingen Onderzoeksopzet Rekenkamercommissie De Wolden September 2016 Status: definitief Versie: 1.0 Rekenkamercommissie De Wolden 1 A. Wat willen wij bereiken? 1. Aanleiding

Nadere informatie

FORMELE GESPREKKEN, REGELDRUK EN REGELRUIMTE. Analyse op basis van het Personeels- en Mobiliteitsonderzoek mei 2016

FORMELE GESPREKKEN, REGELDRUK EN REGELRUIMTE. Analyse op basis van het Personeels- en Mobiliteitsonderzoek mei 2016 ARBEIDSMARKTPLATFORM PO. Van en voor werkgevers en werknemers FORMELE GESPREKKEN, REGELDRUK EN REGELRUIMTE Analyse op basis van het Personeels- en Mobiliteitsonderzoek 2014 mei 2016 1 Arbeidsmarktplatform

Nadere informatie

GEMEENTEBESTUUR UITGEEST

GEMEENTEBESTUUR UITGEEST GEMEENTEBESTUUR UITGEEST Nota / advies van: G.A.F. van den Broek (wnmd. Hoofd Middelen) Behandelende afdeling: Directie Datum: 15-11-2011 NR. TITEL: procedure Handboek Inkoop en Aanbesteding KORTE PROBLEEMSTELLING/ONDERWERP:

Nadere informatie

Adviesraad voor wetenschap, technologie en innovatie DURVEN DELEN OP WEG NAAR EEN TOEGANKELIJKE WETENSCHAP

Adviesraad voor wetenschap, technologie en innovatie DURVEN DELEN OP WEG NAAR EEN TOEGANKELIJKE WETENSCHAP Adviesraad voor wetenschap, technologie en innovatie DURVEN DELEN OP WEG NAAR EEN TOEGANKELIJKE WETENSCHAP Adviesraad voor wetenschap, technologie en innovatie!! " # "# $ -. #, '& ( )*(+ % & /%01 0.%2

Nadere informatie

Actieplan Maatschappelijk Verantwoord Inkopen Gemeente Zaanstad. Juli 2017

Actieplan Maatschappelijk Verantwoord Inkopen Gemeente Zaanstad. Juli 2017 Actieplan Maatschappelijk Verantwoord Inkopen Gemeente Zaanstad Juli 2017 Aanleiding Zaanstad wil zo maatschappelijk verantwoord inkopen als mogelijk. De gemeente kijkt bij inkoop naar belangrijke maatschappelijke

Nadere informatie

Activiteitenplan 2019 Commissie MKB

Activiteitenplan 2019 Commissie MKB Activiteitenplan 2019 Commissie MKB Maart 2019 Colofon Dit document is vastgesteld door de Commissie MKB. Status Deze publicatie is samengesteld voor leden en dient ter ondersteuning van de praktijk. De

Nadere informatie

Extra impuls gemeenten voor afvalpreventie en afvalscheiding huishoudelijk afval

Extra impuls gemeenten voor afvalpreventie en afvalscheiding huishoudelijk afval Extra impuls gemeenten voor afvalpreventie en afvalscheiding huishoudelijk afval Inhoud 1. Inleiding 3 2. Opzet plannen voor ondersteuning 4 3. Plannen voor verminderen huishoudelijk restafval 5 3.1 Eisen

Nadere informatie

Rapportage resultaten enquête project derdengelden

Rapportage resultaten enquête project derdengelden Rapportage resultaten enquête project derdengelden Inleiding De verplichting om een stichting derdengelden ter beschikking te hebben is sinds de introductie in 1998 een terugkerend onderwerp van discussie

Nadere informatie

Met deze brief vragen we aandacht voor de functiewaardering van de griffier en de griffiemedewerkers.

Met deze brief vragen we aandacht voor de functiewaardering van de griffier en de griffiemedewerkers. Gemeente T.a.v. Werkgeverscommissie van de raad Postbus Plaats Den Haag 25 januari 2017 Betreft Functieprofielen griffie Beste leden van de werkgeverscommissie, Met deze brief vragen we aandacht voor de

Nadere informatie

Rapportage enquête De ggz laat zich horen

Rapportage enquête De ggz laat zich horen Rapportage enquête De ggz laat zich horen Thijs Emons en Fred Leffers, oktober 2011 Inleiding Op 10 september 2008 werd de website De ggz laat zich horen gelanceerd. Met deze site en de bijbehorende mailinglijst

Nadere informatie

Klimaatakkoord Rijk en UvW

Klimaatakkoord Rijk en UvW Klimaatakkoord Rijk en UvW Politieke en beleidsmatige context (klimaatbeleid) Rafaël Lazaroms 25 mei 2010 1 Inhoud presentatie Voorstellen Internationaal en nationaal klimaatbeleid Positie waterschappen

Nadere informatie

Wijkwensen Centrum Oordeel deelnemers en indieners

Wijkwensen Centrum Oordeel deelnemers en indieners Wijkwensen Centrum Oordeel deelnemers en indieners Inhoud:. Conclusies. Oordeel over communicatie. Hoe ging de samenwerking?. Oordeel over verloop en resultaat 5. Oordeel over nieuwe participatie werkwijze

Nadere informatie

Presentatie stand van zaken bovenlokale samenwerking sociaal domein

Presentatie stand van zaken bovenlokale samenwerking sociaal domein Alleen gesproken woord geldt Presentatie stand van zaken bovenlokale samenwerking sociaal domein Door Annemarie Jorritsma Dames en heren, We zijn allemaal volop aan de slag met de voorbereidingen van de

Nadere informatie

Actieplan Maatschappelijk Verantwoord Inkopen Gemeente Bergen (NH)

Actieplan Maatschappelijk Verantwoord Inkopen Gemeente Bergen (NH) Actieplan Maatschappelijk Verantwoord Inkopen Gemeente Bergen (NH) 1 Inhoudsopgave Inleiding... 3 Concrete doelstellingen voor 2017... 4 Circulair aanbesteden van 2 trajecten... 4 SROI (Social Return on

Nadere informatie

het thema kind en natuur waarmee een basis gelegd wordt voor betrokkenheid op latere leeftijd.

het thema kind en natuur waarmee een basis gelegd wordt voor betrokkenheid op latere leeftijd. Plan van Aanpak Vermaatschappelijking van groen, natuur en landschap 2016-2017 23 november 2015 Aanleiding De provincie geeft aan dat draagvlak en betrokkenheid van burgers en maatschappelijke organisaties

Nadere informatie

Gemeente Ommen. Cliëntervaringsonderzoek Wmo over Onderzoeksrapportage. 28 juli 2017

Gemeente Ommen. Cliëntervaringsonderzoek Wmo over Onderzoeksrapportage. 28 juli 2017 Gemeente Ommen Cliëntervaringsonderzoek Wmo over 2016 Onderzoeksrapportage 28 juli 2017 DATUM 28 juli 2017 Dimensus Beleidsonderzoek Wilhelminasingel 1a 4818 AA Breda info@dimensus.nl www.dimensus.nl (076)

Nadere informatie

2. Wat zijn per sector/doelgroep de algemene inzichten ten aanzien van de inhoud van de continuïteitsplannen?

2. Wat zijn per sector/doelgroep de algemene inzichten ten aanzien van de inhoud van de continuïteitsplannen? Samenvatting Aanleiding en onderzoeksvragen ICT en elektriciteit spelen een steeds grotere rol bij het dagelijks functioneren van de maatschappij. Het Ministerie van Veiligheid en Justitie (hierna: Ministerie

Nadere informatie

Duurzaam Inkopen in onderwijs. Betty de Keizer De Keizer Kennismakelaar

Duurzaam Inkopen in onderwijs. Betty de Keizer De Keizer Kennismakelaar Duurzaam Inkopen in onderwijs Betty de Keizer De Keizer Kennismakelaar Duurzaam inkopen, inleiding Duurzaam inkopen in onderwijs Spelers in het veld en hun rol Suggesties voor aanpak Informatiebronnen

Nadere informatie

Begrote gemeentelijke uitgaven aan openbare bibliotheken

Begrote gemeentelijke uitgaven aan openbare bibliotheken Begrote gemeentelijke uitgaven aan openbare bibliotheken 2004-2005 Maart 2005 Colofon Samenstelling drs. K.A.P.W. (Karianne) Smeets Vormgeving binnenwerk V. Loppies Druk Sector Document Processing, VNG

Nadere informatie

Gemeente Moerdijk. Cliëntervaringsonderzoek Wmo over Onderzoeksrapportage. 20 juni 2017

Gemeente Moerdijk. Cliëntervaringsonderzoek Wmo over Onderzoeksrapportage. 20 juni 2017 Gemeente Cliëntervaringsonderzoek Wmo over 2016 Onderzoeksrapportage 20 juni 2017 DATUM 20 juni 2017 Dimensus Beleidsonderzoek Wilhelminasingel 1a 4818 AA Breda info@dimensus.nl www.dimensus.nl (076) 515

Nadere informatie

Rekenkamercommissie. Onderzoeksplan subsidiebeleid

Rekenkamercommissie. Onderzoeksplan subsidiebeleid Rekenkamercommissie Onderzoeksplan subsidiebeleid gemeente Best Oktober 2015 Rekenkamercommissie gemeente Best Drs. J. J.M. van den Heuvel, Voorzitter Drs. M.A. Koster RA, Lid J.M. van Berlo (secretaris)

Nadere informatie

Toerisme en recreatie in zicht. Toeristisch-recreatief beleid gemeenten, tweede meting (2010)

Toerisme en recreatie in zicht. Toeristisch-recreatief beleid gemeenten, tweede meting (2010) Toerisme en recreatie in zicht Toeristisch-recreatief beleid gemeenten, tweede meting (2010) Colofon Uitgever: Kronenburgsingel 525 Postbus 9292 6800 KZ Arnhem internet: www.arnhem.kvk.nl Auteurs: Drs.

Nadere informatie

Rapportage VBG panel Over veerkracht, vitale coalities en Thorbecke voorbij

Rapportage VBG panel Over veerkracht, vitale coalities en Thorbecke voorbij Rapportage VBG panel Over veerkracht, vitale coalities en Thorbecke voorbij Sjaak Cox Jolanda Westerlaken Twee crises tegelijkertijd versterken de urgentie om tot merkbare verbeteringen te komen in het

Nadere informatie

OOG TV en Radio. Marjolein Kolstein. Mei 2016. Laura de Jong. Kübra Ozisik. www.os-groningen.nl

OOG TV en Radio. Marjolein Kolstein. Mei 2016. Laura de Jong. Kübra Ozisik. www.os-groningen.nl OOG TV en Radio Marjolein Kolstein Laura de Jong Mei 2016 Kübra Ozisik www.os-groningen.nl BASIS VOOR BELEID Inhoud Inhoud 1 Samenvatting 3 1. Inleiding 5 1.1 Aanleiding van het onderzoek 5 1.2 Doel van

Nadere informatie

Inleiding. Hoofdvraag van het onderzoek was:

Inleiding. Hoofdvraag van het onderzoek was: Inleiding Misbruik en oneigenlijk gebruik van het Persoonsgebonden budget (PGB), een onderdeel van de Wet Maatschappelijke Ondersteuning (WMO) vormt voor gemeenten, zo blijkt uit verschillende onderzoeken,

Nadere informatie

Samen geven we richting aan de koers van de NKC

Samen geven we richting aan de koers van de NKC Samen geven we richting aan de koers van de NKC ₀ ₀ ₀ In de aanloop naar de klimaattop in Parijs is eind 2014 de Nederlandse Klimaatcoalitie van start gegaan om CO2 reductie bij bedrijven en andere organisaties

Nadere informatie

RAPPORT VAN BEVINDINGEN KWALITEIT VAN VOOR- EN VROEGSCHOOLSE EDUCATIE GEMEENTE. Blaricum

RAPPORT VAN BEVINDINGEN KWALITEIT VAN VOOR- EN VROEGSCHOOLSE EDUCATIE GEMEENTE. Blaricum RAPPORT VAN BEVINDINGEN KWALITEIT VAN VOOR- EN VROEGSCHOOLSE EDUCATIE GEMEENTE Blaricum Plaats : Blaricum Gemeentenummer : 0376 Onderzoeksnummer : 293985 Datum onderzoek : 3 oktober 2017 Datum vaststelling

Nadere informatie

Meer duurzaamheid in de GWW: Laat je inspireren en leer van elkaar!

Meer duurzaamheid in de GWW: Laat je inspireren en leer van elkaar! Meer duurzaamheid in de GWW: Laat je inspireren en leer van elkaar! Lie Chahboun 14 april 2015 Programmabureau Duurzaam GWW RVO.nl Wie heeft (nog) Duurzaam Inkopen beleid? Wie koopt 100% duurzaam in? Wie

Nadere informatie

Verbeterplan inkoopfunctie

Verbeterplan inkoopfunctie Verbeterplan inkoopfunctie Artikel 213a onderzoek team control Gemeente Goeree-Overflakkee Team Inkoop April 2017 In het kader van het periodiek onderzoek naar de doelmatigheid en doeltreffendheid van

Nadere informatie

Aan de slag met Duurzaam Inkopen! EEN HANDREIKING VOOR RAADSLEDEN, COLLEGELEDEN EN AMBTENAREN

Aan de slag met Duurzaam Inkopen! EEN HANDREIKING VOOR RAADSLEDEN, COLLEGELEDEN EN AMBTENAREN Aan de slag met Duurzaam Inkopen! EEN HANDREIKING VOOR RAADSLEDEN, COLLEGELEDEN EN AMBTENAREN Gemeenteraad Agendasetting en bepalen ambitieniveau Externe communicatie Kaders stellen opdrachtformulering

Nadere informatie

Onderzoek naar ervaringen met ingekochte examens in het mbo

Onderzoek naar ervaringen met ingekochte examens in het mbo Onderzoek naar ervaringen met ingekochte examens in het mbo Samenvatting, conclusies en aanbevelingen Wat zijn de ervaringen van mbo-scholen en examenleveranciers met ingekochte beroepsgerichte examens

Nadere informatie

Opzet werksessies Energiebesparing in de Zorg

Opzet werksessies Energiebesparing in de Zorg Opzet werksessies Energiebesparing in de Zorg Uitgangspunten: 6 sessies gedurende een jaar. De werksessies zullen in overleg bij de deelnemende organisaties plaatsvinden. Doel van de werksessies is het

Nadere informatie

2 3 MEI 28H. uw kenmerk. ons kenmerk. Lbr. 14/042

2 3 MEI 28H. uw kenmerk. ons kenmerk. Lbr. 14/042 Brief aan de leden T.a.v. het college en de raad 2 3 MEI 28H Vereniging van Nederlandse Gemeenten informatiecentrum tel. (070) 373 8393 uw kenmerk bījlage(n) betreft Voortgang Informatieveiligheid ons

Nadere informatie

Onderzoeksprogramma April 2005

Onderzoeksprogramma April 2005 Rekenkamercommissie gemeente s- Hertogenbosch Leden: Drs. I. Caminada (extern lid en voorzitter) Mevr. Ir. S. D. Duives-Cahuzak (raadslid) R. Verdam (extern lid) Mr. M.C.J.G. van Vugt (extern lid, plv.

Nadere informatie

Knelpunten Hieronder worden de 10 belangrijkste knelpunten bij de vormgeving van de regierol op het gebied van integrale veiligheid samengevat.

Knelpunten Hieronder worden de 10 belangrijkste knelpunten bij de vormgeving van de regierol op het gebied van integrale veiligheid samengevat. Gemeentelijke regie bij integrale veiligheid Veel gemeenten hebben moeite met het vervullen van de regierol op het gebied van integrale veiligheid. AEF heeft onderzoek gedaan naar knelpunten bij de invulling

Nadere informatie

PARTICIPATIE IN GORINCHEM

PARTICIPATIE IN GORINCHEM PARTICIPATIE IN GORINCHEM Gemeente Gorinchem April 2017 www.ioresearch.nl COLOFON Uitgave I&O Research Piet Heinkade 55 1019 GM Amsterdam 020-3330670 Rapportnummer 2017 / 58 Datum April 2017 Opdrachtgever

Nadere informatie

1. Wethouder Tiemens te machtigen voor het ondertekenen van het Gelders Energie Akkoord.

1. Wethouder Tiemens te machtigen voor het ondertekenen van het Gelders Energie Akkoord. Collegevoorstel Openbaar Onderwerp Deelname Gelders Energieakkoord Programma Duurzaamheid Portefeuillehouder H. Tiemens Samenvatting Het Klimaatverbond, Alliander en Gelderse Natuur en Milieufederatie

Nadere informatie

WAARDERING GEMEENTEBESTUUR KOGGENLAND

WAARDERING GEMEENTEBESTUUR KOGGENLAND WAARDERING GEMEENTEBESTUUR KOGGENLAND Gemeente Koggenland Maart 2016 www.ioresearch.nl COLOFON Uitgave I&O Research Piet Heinkade 55 1019 GM Amsterdam 020-3330670 Rapportnummer 2016/concept Datum Maart

Nadere informatie