Profiel en behoeften zelfstandige professionals en kleine startende ondernemers in Haarlemmermeer

Transcriptie

1 Profiel en behoeften zelfstandige professionals en kleine startende ondernemers in Haarlemmermeer team Onderzoek, maart 2014

2 Samenvatting Op basis van een enquête onder zelfstandige professionals en kleine startende ondernemers, gesprekken met professionals die dagelijks met deze ondernemers te maken hebben en registratiemateriaal hebben we het profiel en de behoeften van zp ers en starters in kaart gebracht. De belangrijkste uitkomsten op een rijtje: Er zijn plusminus 5000 zelfstandige professionals in Haarlemmermeer te vinden. Dit is bijna tweederde van het totaal aantal ondernemers. Haarlemmermeer wijkt daarbij niet af van referentiegemeenten, maar kent wel iets meer zp ers dan gemiddeld in Nederland. Haarlemmermeerse woonwijken blijken gevuld te zijn met talloze ondernemers. Elk jaar starten er bijna 900 ondernemers. Bijna driekwart van de ondernemingen bestaat na drie jaar nog. De belangrijkste sectoren waarin de Haarlemmermeerse zelfstandige professional actief is, zijn: advisering, zakelijke diensten, handel en de bouw. Deze verdeling lijkt erg op die in de rest van Nederland, maar is wel afwijkend ten opzichte van de rest van de MRA. In Haarlemmermeer zijn duidelijk meer zp ers actief in de handel en iets minder vaak in de zakelijke dienstverlening / advisering. De meeste zp ers zijn geen ondernemers die op groei van hun bedrijf gericht zijn. Veelal zijn ze goed in hun vak en willen dit in vrijheid uitoefenen. Bij vier op de vijf starters en zelfstandige professionals is het minimale klantenbereik de Randstad. De zp er die alleen haar geld verdient in Haarlemmermeer is een beperktere groep: een op de vijf. In andere steden is dit overigens niet anders. Deze ondernemers zijn relatief vaak actief in de zorg, detailhandel en persoonlijke dienstverlening. Het zijn ook dikwijls bedrijven die op consumenten gericht zijn. De grote bedrijven in de polder bieden overigens wel een reservoir aan kansen voor nieuwe opdrachten. Ongeveer de helft van de zp ers en starters zegt aandacht te besteden aan duurzaamheid binnen het bedrijf. Dit gebeurt het vaakst in de bedrijfsvoering of door het aanbod in producten en diensten. Slechts de helft van de kleine startende ondernemers en zp ers zijn verbonden in een netwerk. Er zijn twee type verbindingen mogelijk: met soortgelijke bedrijven en met potentiële opdrachtgevers. 1. Het onderling verbinden van zp ers en starters heeft functie voor het opdoen van ondernemersvaardigheden, het compenseren van het niet hebben van collega s en het creëren van kruisbestuivingen tussen producten en diensten. ZP NET Hoofddorp is een voorbeeld dat laat zien wat dit kan opleveren. 2. De verbinding met grote bedrijven in de polder ontbreekt op dit moment. Hier bevindt zich echter een enorm potentieel aan opdrachtgevers. De gemeente zou het voortouw kunnen nemen om deze netwerkdichtheid te vergroten. Om het langdurig succesvol te laten zijn, moeten dergelijke initiatieven uiteindelijk wel door de ondernemers zelf gedragen worden. Startersbijeenkomsten voorzien in een behoefte en zijn nuttig om mee door te gaan. De crux van het succes zit m in de gelijke uitgangspositie van degenen die de bijeenkomsten bezoeken. Startende ondernemers worstelen allemaal om de basis van de onderneming op orde te krijgen en moeten nog leren netwerken. Veel starters overschatten de mate waarin ze voorbereid zijn op het starten van hun eigen onderneming. Naarmate ondernemingen echter langer bestaan verdwijnt deze gemeenschappelijke uitgangspositie en wordt de hulpvraag meer divers. Eén van de geïnterviewden doet de suggestie om starters per branche in communities samen te brengen, zodat ze nog gerichter van elkaar kunnen leren. 2

3 Nieuwe huisvestingsinitiatieven met kleine kantoren en de verhuur per uur / dagdeel voorzien in een behoefte in Haarlemmermeer. Voor permanente kleine kantoorruimten zijn flexibele huurcontracten en een ligging in een woonomgeving belangrijke randvoorwaarden. Voor de verhuur per uur / dagdeel is juist een goede bereikbaarheid cruciaal. Op dit moment is het aandeel zp ers dat gebruik zegt te maken van dergelijke initiatieven nog klein. Een kwart zegt dit mogelijk wel te overwegen voor de toekomst. De snelheid waarmee de kleine ruimten in de Burgemeester gevuld raken, zijn mogelijk een aanwijzing dat deze markt nog niet verzadigd is. Vier op de vijf starters en zelfstandige professionals zegt geen ervaring met de gemeentelijke dienstverlening te hebben. Met het verdwijnen van het fysieke aanspreekpunt van de KvK in Haarlemmermeer kan de gemeente wel belangrijker worden als plek waar een ondernemer zo naar binnen kan lopen met zijn of haar vraag. Niet elke kleine ondernemer weet op dit moment voldoende waarvoor ze bij de gemeente terecht kan. De gemeente zou hierover breder kunnen communiceren. De vraag is of de toegenomen online mogelijkheden de behoefte aan fysiek contact zal vervangen. Veel ondernemers kennen Besluit voor Bijstand Zelfstandigen (BBZ) onvoldoende. Het gebeurt dikwijls dat hun boekhouder hen daarop wijst of dat zij erop stuiten op zoek naar uitkeringsmogelijkheden. Het aantal ondernemers dat een aanvraag doet voor één van de vier BBZ-regelingen is niet toegenomen sinds de crisis, maar de complexiteit is wel groter geworden. De schuldenlasten zijn hoger en het is moeilijker om de uitgaven te verlagen. Overall conclusie: Er is al veel hulp beschikbaar voor zelfstandige professionals en starters. Menigeen waarschuwt ervoor om ze niet te veel in de watten te leggen, want een goede starter weet wat hij wil en zal overleven. Het ondersteunen van zelfstandige professionals en starters is een kwestie van balanceren. Je maakt ze wegwijs in het ondernemerschap om ze het vervolgens zelf te laten doen. Je nodigt ze uit voor een netwerk, dat ze uiteindelijk zelf moeten dragen. En als gemeente ben je één van de ondersteunende partijen, die de weg weet in het ondernemerslandschap. De gekozen richting van de gemeente voor de ondersteuning van starters en zelfstandige professionals sluit aan bij de gesignaleerde behoeftes. Finetuning is mogelijk bij het ondersteunen bij het netwerken en het vergroten van de bekendheid met gemeentelijke diensten. 3

4 Inhoud Samenvatting... 2 Inleiding Enkele karakteristieken over zelfstandige professionals en starters Vestigingslocatie en huisvesting Klantenkring Duurzaamheid Netwerken Inkomsten, crisis, toekomstplannen en financiering Dienstverlening gemeente Gewenste ondersteuning Conclusies en signalen Bijlage 1 Geraadpleegde literatuur & geïnterviewde personen Bijlage 2 Onderzoeksverantwoording Bijlage 3 Vragenlijst voor zp ers en starters

5 Inleiding De gemeente Haarlemmermeer heeft in de afgelopen vier jaar een veelheid aan activiteiten uitgevoerd om zelfstandige professionals 1 en starters 2 te faciliteren. Dit doet zij samen met vele andere partijen als de KvK, ondernemersplatforms, ontwikkelaars en banken. De gemeente wil graag weten of zp'ers en starters zich met dit activiteitenaanbod voldoende ondersteund voelen en wat er verbeterd kan worden. Naast deze directe beleidsmatige kennisbehoefte, zou de gemeente ook meer zicht willen krijgen op het profiel van de zelfstandige professional en starter. Deze vragen gaan we met een combinatie van methoden beantwoorden. Allereerst proberen we het profiel van de starters en zp ers in kaart te brengen met cijfermateriaal en met resultaten van een enquête onder zp ers en starters. We weten dan waar ze gevestigd zijn, hoeveel er zijn, in welke bedrijfstakken ze actief zijn, wat de overlevingskansen van starters zijn. Uit de enquête halen we hun netwerk, huisvestingswensen, waar hun klanten zich bevinden en of ze zich met duurzaamheid bezighouden. Nadat we het profiel in kaart gebracht hebben concentreren we ons op de behoeften aan ondersteuning van zp ers en kleine starters. Bronnen van informatie hiervoor zijn de enquête onder zp ers en starters en de interviews die we gehouden hebben met professionals die dagelijks te maken hebben met deze groep. De digitale enquête hebben wij uitgezet onder een selectie van zp ers en kleine startende ondernemers. Uit efficiencyoverwegingen (snelheid en kosten) hebben wij ervoor gekozen om alleen bedrijven met een bekend adres aan te schrijven 3. Wij bereiken daarmee ruim een derde van de starters en zp ers; een voldoende aantal om een representatief beeld van de gehele groep te krijgen. De meerwaarde van het afnemen van een enquête is dat het een generiek beeld geeft van de groep zp ers waar wij net als veel gemeenten in heel Nederland 4 - nog nauwelijks een beeld van hebben. Van ruim een vijfde van de 1966 aangeschrevenen hebben we op een of andere manier reactie gehad. 304 enquêtes zijn ingevuld retour gekomen en 112 ondernemers gaven aan geen belangstelling te hebben voor het invullen van deze enquête. De bruikbare respons bedraagt dus ruim 15%. Dit is een behoorlijk goede respons voor een bedrijvenenquête. Negen op de tien respondenten is zelfstandige professional en vier op de tien is starter. Bedrijven in verschillende sectoren zijn vertegenwoordigd in het onderzoek en vormen een goede afspiegeling van het zp er- en startersbestand. Een prettig neveneffect van het uitzetten van deze enquête is dat de gemeente de kwaliteit van haar bedrijvenbestand heeft kunnen verbeteren doordat een aantal ondernemers deze mailing aangreep om wijzigingen door te geven. Aanvullend op deze enquête hebben we enkele sleutelpersonen geïnterviewd, die zicht hebben op zp ers en starters. Wij hebben gesprekken gevoerd met de Kamer van Koophandel, MKB-Noord Holland, ZP NET Hoofddorp, Ymere, Rabobank, Enginn en collega s van het CBI en SDV. Ondernemend Hoofddorp hebben we wel uitgenodigd voor een interview, maar zij gaven aan dat anderen een beter zicht hebben op zp ers en starters. 1 In dit rapport hanteren we zoveel mogelijk de term zelfstandige professional, omdat we dit mooier vinden dan zelfstandige zonder personeel. Het gaat echter over dezelfde groep bedrijven. 2 Korter dan vijf jaar actief en vijf of minder werknemers 3 Uitgebreidere uitleg in de onderzoeksverantwoording 4 Platform 31, Congres Nieuwe Uitdagingen voor New Towns, 31 oktober 2013 jl. 5

6 Voor de analyse van het profiel van starters en zp ers hebben we gebruik gemaakt van verschillende bronnen. Regioplan heeft op basis van CBS-microdata gekeken naar aantallen starters en zp ers in Haarlemmermeer in de loop der tijd. Ook hebben zij dit vergeleken met Nederland en enkele benchmarkgemeenten, waarvan wij alleen weten dat zij meer dan inwoners en hoger onderwijs hebben. Daarnaast hebben we met behulp van het bedrijven- en instellingenregister (BIR) het bedrijvenbestand geanalyseerd om meer te weten te komen in welke sectoren starters en zp ers werkzaam zijn en waar de verschillende type bedrijfjes te vinden zijn. 1. Enkele karakteristieken over zelfstandige professionals en starters Regioplan (2013), Starters en Zp ers in Haarlemmermeer Haarlemmermeer heeft ruim 8 duizend zelfstandigen. Ongeveer tweederde daarvan is zelfstandige zonder personeel. Dit aandeel is groter dan gemiddeld in Nederland. Kijk je naar andere referentiegemeenten dan wijkt het percentage niet af. Door de jaren heen blijft het percentage zelfstandige professionals redelijk stabiel; wel is het absolute aantal toegenomen. Nu zijn er plusminus 5000 zelfstandige professionals te vinden in Haarlemmermeer. Elk jaar starten een kleine 900 ondernemers in Haarlemmermeer. Het aantal startende ondernemers dat winstaangifte doet, is -net als in de rest van Nederland- sinds de crisis wel kleiner geworden (Regioplan, 2013). Opvallend is dat bij de KvK het aantal inschrijvingen juist is toegenomen de afgelopen jaren (KvK, 2014). Deels komt dit door de inschrijfplicht van nieuwe groepen ondernemers. Een andere mogelijke verklaring is dat mensen die werkloos worden een eigen bedrijfje starten, maar hier geen winst uit halen. Het aantal starters per inwoners ligt in Haarlemmermeer wat lager dan in de traditionele steden, maar is vergelijkbaar met de meeste gemeenten in Nederland (zie kaart). Ruim driekwart van de startende ondernemers heeft geen personeel. Dit is wat meer dan gemiddeld in Nederland en vergelijkbaar met de referentiegemeenten. In 2011 was bijna een derde van de startende ondernemers in Haarlemmermeer vrouw. Dit fluctueert best sterk per jaar. Ook in andere benchmarkgemeenten zie je zulke fluctuaties. De sekseverdeling bij het opstarten van nieuwe ondernemingen is vergelijkbaar met de rest van Nederland. Kijk je naar de leeftijd van de startende ondernemer dan zie dat in Haarlemmermeer opvallend veel veertigers een eigen bedrijf oprichten (Regioplan, 2013). De meeste starters zijn actief in allerlei typen diensten: persoonlijk, facilitair en advies. Recentelijk zie je een toename van het aantal starters terug in de detailhandel, oftewel webshops (KvK, 2014). 6

7 Aantal starters per inwoners (2011) Regioplan (2013), Starters en Zp ers in Haarlemmermeer Bron: TNO/VU, Economische Verkenningen 2011 Regioplan (2013), Starters en Zp ers in Haarlemmermeer Van de ondernemers die in 2008 begonnen zijn, zijn drie jaar later nog bijna driekwart over. Er overleven meer ondernemers in Haarlemmermeer dan in de referentiegemeenten en evenveel als in Nederland. Als ondernemers niet meer bestaan hoeft het niet te betekenen dat ze failliet zijn gegaan. Het kan ook zijn dat een zelfstandige professional weer in loondienst is teruggegaan. De belangrijkste sectoren waarin de Haarlemmermeerse zelfstandige professional actief is, zijn: advisering, zakelijke diensten, handel en de bouw. Deze verdeling lijkt erg op die in de rest van Nederland, maar is wel afwijkend ten opzichte van de rest van de MRA. In Haarlemmermeer zijn duidelijk meer zp ers actief in de handel en iets minder vaak in de zakelijke dienstverlening / advisering. 7

8 2. Vestigingslocatie en huisvesting Zelfstandige professionals op de kaart Bron: BIR Haarlemmermeer (2013) De zelfstandige professionals zijn vooral te vinden aan huis in woonwijken. Een plot van het vestigingenregister levert een goed gevulde kaart op met zelfstandige professionals, die over de hele polder verspreid werken. En als je inzoomt op Hoofddorp dan zie dat woonwijken aantrekkelijke vestigingsplekken zijn voor bedrijfjes in de zakelijke dienstverlening en consumentendiensten. Het grappige is dat als je door deze wijken fietst de bedrijvigheid niet opvalt. Er staat meestal geen bordje aan de buitenkant van het huis. Zelfstandige met personeel Zelfstandige zonder personeel % 20% 40% 60% 80% 100% Thuis Bij klant Elders Viervijfde van de zelfstandigen zonder personeel zegt thuis te werken of bij een klant. Bij kleine startende ondernemers met personeel zie je wel dat er meer elders gewerkt wordt. Het vaakst wordt er dan gewerkt in een bedrijfsverzamelgebouw, in een eigen kantoorpand of in een bedrijfsloods. Eén op de vier ondernemers die elders werkt, verwacht of hoopt de komende vijf jaar te moeten verhuizen. Bij degenen die thuis werken verwacht slechts een op de zeven naar een andere locatie te verhuizen. Maakt u gebruik van één van de volgende huisvestingsinitiatieven? % 20% 40% 60% 80% 100% De Burgemeester Enginn Seats2meet Anders, namelijk Nee, ik maak daar geen gebruik van 8

9 Slechts een enkeling maakt op dit moment gebruik van nieuwe huisvestingsinitiatieven. Ongeveer een kwart van de zp ers en kleine startende ondernemers zegt dit in de toekomst mogelijk wel te willen doen. Een aantrekkelijke optie voor zelfstandige professionals is om met een ander bedrijfje samen een kleine kantoorruimte te delen. Dit is een mogelijkheid die bijvoorbeeld sinds kort in de Burgemeester (zie casus) wordt geboden. Zelfstandige professionals, die een permanente kantoorruimte kunnen huren, moeten al wel een constante cashflow hebben. De voordelen van het werken in een eigen kantoor zijn dat de drempel om hulp te vragen bij collega ondernemers laag is en dat je klanten kunt ontvangen in een professionele omgeving. Zou u hier in de toekomst wel gebruik van willen maken? 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Zeker Waarschijnlijk Mogelijk Waarschijnlijk niet Zeker niet Weet niet Een tijd was het ontbreken van flexibele huisvesting wel een issue voor startende ondernemers en zp ers in Haarlemmermeer is de ervaring van geïnterviewde professionals. Ook in het Actieplan voor Startende Ondernemers (KplusV, 2011) kwam deze behoefte aan flexibele huisvesting naar voren. Het afgelopen jaar is daar verandering in gekomen met initiatieven als het Atrium in Badhoevedorp, Het Nieuwe Kantoor op Beukenhorst en de Burgemeester in het Ymere-gebouw in Hoofddorp. En Enginn is een plek waar innovatieve bedrijfjes gestimuleerd worden om productinnovaties te realiseren (zie casus). Deze initiatieven voldoen zeker aan een behoefte. Andere initiatieven die aan een vraag voldoen zijn plekken die je per uur of dagdeel kunt huren. In Haarlemmermeer kan dit bij het NH-hotel langs de A4, Regus op Beukenhorst en in de nabije toekomst bij het Cultuurgebouw in het centrum. De locatievoorwaarden zijn verschillend. Voor permanente verhuur aan zp ers is het belangrijk dat het kantoor in een woonomgeving staat, terwijl bij het per uur verhuren juist een plek moet zijn waar de (OV)-ontsluiting het best is. Casus de Burgemeester De Burgemeester is gerealiseerd in het oude kantoor van Ymere dat voor hen alleen te groot was geworden. Het complex bestaat uit drie onderdelen: kantoorruimte Ymere, grotere kantoortuinen en kleine kantoorruimten (20m2). Ymere heeft bewust gekozen voor een concept met permanente huurders en niet zoals Seats-to-meet voor de verhuur per uur / dagdeel. De reden hiervoor is dat flexibele verhuur veel meer werk oplevert. Je moet immers dagelijks iemand bij de balie hebben zitten en het toezicht moet strenger zijn. Het risicoprofiel is ook groter, omdat je afhankelijk bent van bezettingsgraden voor je succes. Het per uur verhuren past beter op stationslocaties waar zeer veel mensen per uur langskomen. De Burgemeester ligt hiervoor teveel op afstand van een OV-knooppunt. Ymere vroeg potentiële huurders wat zij wilden. Hieruit is naar voren gekomen dat basisfaciliteiten aanwezig moeten zijn, maar dat ondernemers de rest zelf wel willen regelen. Belangrijke vereisten zijn wifi, een kast, een vergaderplek, een eigen postbus, een huisnummer en iemand die het pand schoonhoudt. De catering moet vooral niet te duur zijn. Ontmoeting moet zo makkelijk mogelijk gemaakt worden. De verticale lobby met de prominente houten trap is een plek om elkaar tegen te komen in de Burgemeester. De kantoorruimten zijn zo transparant mogelijk gemaakt met veel glas. 9

10 Wie zitten er? Bij de opening in september 2013 was 60% van de kleine kantoorruimtes verhuurd. Ondertussen loopt het zo goed dat bijna alle kleine kantoorruimten verhuurd zijn. Van de grotere kantoortuinen staan er nog enkele leeg. Een grote diversiteit aan ondernemers is in het pand te vinden: makelaar, fotograaf, personeelsdiensten, marketingbureau, architect. Ongeveer 80 procent van de ondernemers komt uit Hoofddorp. Ongeveer een derde van de ondernemers is vrouw. Het is een pluspunt dat de Burgemeester in een woonwijk is gevestigd. Het is geen anonieme plek en dichtbij het centrum. De huurprijs is niet zo hoog, maar werpt wel een drempel op voor startende ondernemers. Enkele ondernemers delen een kantoorruimte met z n tweeën of drieën. De ondernemers die zich in de Burgemeester vestigen zijn de thuisfase ontgroeid. Zij kiezen voor de Burgemeester, omdat zij hier makkelijk klanten kunnen ontvangen en het is een professionele omgeving waar zij zich volledig op het werk kunnen concentreren. In de lobby vinden ook andere bijeenkomsten plaats. Het netwerk ZP NET Hoofddorp (zie casus) heeft elke twee weken er zijn bijeenkomst. Op donderdagochtend is ook een open koffie voor ondernemers. Tenslotte hebben huurders de laatste vrijdag van de maand een borrel. 3. Klantenkring Mijn (toekomstige) klanten bevinden zich voornamelijk % 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% in de wijk in de woonplaats in Haarlemmermeer in de Randstad in heel Nederland in Europa wereldwijd De reikwijdte van de klanten is voornamelijk de Randstad of Nederland. Ondernemers met de Randstad als bereik werken relatief vaak bij een klant voor een groot bedrijf. Eén op de vijf ondernemers heeft Haarlemmermeer als bereik. Deze ondernemers zijn relatief vaak actief in de zorg, detailhandel en persoonlijke dienstverlening. Het zijn ook dikwijls bedrijven die op consumenten gericht zijn. Bijna de helft van de bedrijven heeft overigens niet één type klant. Mijn (toekomstige) klanten zijn voornamelijk: % 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Kleine bedrijven Grote bedrijven Overheden Consumenten Een combinatie van type klanten Anders, namelijk 10

11 4. Duurzaamheid Hoe speelt duurzaamheid een rol in uw bedrijf? (meerdere antwoorden mogelijk) Anders Weet niet Marketing Duurzaam bedrijfspand Aanbod producten / diensten in bedrijfsvoering niet 0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 40% 45% Ongeveer de helft van de zp ers en starters zegt aandacht te besteden aan duurzaamheid binnen het bedrijf 5. Dit gebeurt het vaakst in de bedrijfsvoering of door het aanbod in producten en diensten. Een duurzaam bedrijfspand komt logischerwijs niet zo vaak voor, omdat veel respondenten vanuit huis of bij een klant werken. Eén op tien ondernemers weet niet of ze iets aan duurzaamheid doen. Een plek in Haarlemmermeer waar duurzaamheid centraal staat is Incubator Enginn. 7 innovatieve start ups zijn hier twee jaar gehuisvest (zie casus). Zij krijgen toegang tot het netwerk van de partners en kunnen van elkaar leren. De start ups ervaren dit als een zeer prettige manier van werken. De crux van het succes zit in de betrokkenheid en diversiteit van de partners. Incubator Enginn Incubator Enginn is ruim een jaar geleden opgericht op initiatief van de gemeente Haarlemmermeer. Daarvoor heeft zij een aantal partners gezocht. Dit zijn onder meer KLM, Dura Vermeer, Rabobank en Delta Development Group. Enginn is een fysieke werklocatie waar je als (startende) innovatieve ondernemer terecht kunt voor ondersteuning en begeleiding bij het oprichten en verder uitbouwen van een duurzaam bedrijf. Het is gevestigd in het Dura Vermeergebouw. Innovatieve ondernemers worden twee jaar lang bij elkaar gehuisvest zodat er kruisbestuivingen kunnen ontstaan en de partners stellen hun netwerk en expertise beschikbaar. Het voordeel van deze werkwijze is dat kleine startende ondernemers makkelijker binnenkomen in werelden waar ze normaal geen toegang tot hebben. Zo is een Enginn-bedrijfje in gesprek met KLM over het leveren van zonnepanelen. Enginn biedt geen directe financiële ondersteuning, maar helpt start ups wel om aan kapitaal te komen. Het lastige bij start ups is dat het risicoprofiel soms te groot is voor bancaire financiering. Op dit moment wordt er gewerkt aan een initiatief waardoor het makkelijker is om via crowdfunding geld op te halen. Financiering blijft echter bij innovatieve start ups een lastig punt. Op dit moment zijn er 7 start ups actief. Zij houden zich onder meer bezig met hergebruik van afval, zonneenergie en LED-verlichting. Een nieuwe ronde is nu gaande, waarbij uiteindelijk één start up geselecteerd wordt om twee jaar bij Enginn te vestigen. De aanmeldingen komen uit het hele land. Enginn richt zich op drie doelgroepen: schoolbankverlaters, mensen die nu nog in vaste dienst werken maar met een goed idee rondlopen voor een innovatief bedrijf en grotere organisaties die op zoek zijn naar een nichemarkt. Een start up is succesvol als ze naar twee jaar zelfredzaam is, omdat haar product / dienst aanslaat. 5 Deze enquête geeft slechts een algemeen beeld van de mate waarin zp ers en starters aan duurzaamheid doen. HvA, programma Duurzaamheid en Economische Zaken werken een half jaar samen bij Enginn om duurzaamheid en bedrijvigheid uitgebreider in kaart te brengen. 11

12 5. Netwerken Bij welke van de onderstaande verenigingen / netwerken bent u aangesloten?* VNO/NCW Haarlemmermeers Ondernemers Platform OVHZ ZP NET Hoofddorp MKB Nederland Ondernemend Hoofddorp Anders (o.a. vak- of brancheverenigingen) Meerbusiness Geen *de KVK hebben we niet meegeteld, omdat elke ondernemer hier ingeschreven moet staan. 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% De meest populaire netwerkverbanden zijn Meerbusiness en vak- of brancheverenigingen. Opvallend is dat de helft van de starters en zp ers niet aangesloten is bij een netwerk. Netwerken is iets dat veel zp ers en kleine starters lastig vinden is de ervaring van enkele geïnterviewde professionals. Ze weten dat het belangrijk is, maar doen het liever niet. Meestal krijgen ze hun eerste opdracht uit hun oude netwerk, maar vervolgens moet je dit netwerk wel uitbreiden om in de toekomst ook opdrachten te krijgen. Het uitbreiden van je netwerk is iets wat geduld vergt. En dikwijls betekent het investeren en weinig krijgen op de korte termijn. Pas als je een vertrouwensband hebt opgebouwd dan gunnen ze je een opdracht is de ervaring van een geïnterviewde professional. Hoe vaak heeft u contact met andere zp'ers in Haarlemmermeer? 0% 20% 40% 60% 80% 100% dagelijks wekelijks maandelijks nooit In de enquête hebben we ook gevraagd hoe vaak zelfstandige professionals contact met elkaar hebben. Ruim de helft van de ondervraagden zegt nooit contact te hebben met andere zp ers in de polder. Degenen die zeggen wel regelmatig contact te hebben met collega zp ers zijn meestal aangesloten bij ZP NET Hoofddorp, Ondernemend Hoofddorp of MKB-Nederland. ZP NET Hoofddorp springt in de netwerkleegte voor ZP ers door een netwerk op wijkniveau op te bouwen, waarin ZP ers op frequente basis contact met elkaar onderhouden (zie casus). De drempel om hulp te zoeken en van elkaar te leren maak je daarmee zo laag mogelijk. 12

13 Casus ZP NET Hoofddorp ZP NET Hoofddorp is ruim een jaar geleden ontstaan vanuit de wijkaanpak, waarbij woningcorporatie Ymere en de Rabobank lokaal ondernemerschap wilden stimuleren in Overbos en Bornholm 6. Het idee daarachter is dat zp ers die bij elkaar in de wijk wonen dikwijls niet van elkaars bestaan weten, terwijl zij van alles voor elkaar zouden kunnen betekenen. Het is een platform van zelfstandige professionals, die van elkaar willen leren en elkaar proberen te versterken. Ondertussen heeft het platform zo n 140 leden. De meeste bedrijfjes hebben hun werkterrein in de zakelijke en consumentendienstverlening. Zelfstandige professionals die werken met hun handen (bv. in de bouw) zijn nog nauwelijks in het netwerk te vinden. Bijna alle bedrijfjes in het ZP NET Hoofddorp bestaan korter dan vijf jaar. Het is begonnen als Hoofddorps initiatief, maar ondertussen komen er ook steeds meer leden bij uit andere kernen. Het aspect nabijheid en toegankelijkheid is voor ZP NET Hoofddorp belangrijk. Op verschillende manieren probeert ZP NET Hoofddorp de drempel om hulp te zoeken zo laag mogelijk te maken. De meeste ondernemersclubs hebben enkele keren per jaar bijeenkomsten. ZP NET Hoofddorp kiest er voor om frequent (1 keer per twee weken) bijeenkomsten te organiseren met thema s die bij leden spelen. Leden leren elkaar daardoor echt kennen. Het initiatief is ontstaan vanuit de gedachte dat je beter een goede buur dan een verre vriend kan hebben. Veel contacten tussen leden onderling vinden dan ook plaats binnen de wijk. Als je even ergens niet uitkomt dan kun je makkelijk langskomen bij iemand in de buurt die je kan helpen. Het zijn veelal vragen, die je als werknemer met collega s bespreekt. Het startersplatform 7 is een plek waar je kan leren netwerken, is de ervaring van de organisatoren. Er komen hier mensen met dezelfde uitgangspositie, oftewel bedrijven tot 3 jaar oud. De opkomst is met 80 mensen per keer goed te noemen. Starters worstelen met dezelfde vragen. De thema s die op het startersplatform aan de orde komen zijn vooral gericht op het op orde brengen van de basis van de onderneming. Denk dan aan marketing, strategie, financiering en netwerken. De participantengroep bedenkt meestal de thema s. Een terugkerend onderdeel is de zeepkist, waarbij vijf ondernemers de mogelijkheid krijgen om hun bedrijf te promoten. Er is hier altijd voldoende belangstelling voor. Ongeveer een vijfde van de startende ondernemers uit de enquête zegt het startersplatform wel eens bezocht te hebben. De respondenten zijn tevreden over deze activiteit. Heeft u onderstaande activiteiten wel eens bezocht? Startersplatform % 20% 40% 60% 80% 100% Ja Nee Eén van de geïnterviewden waarschuwt dat zp ers zich bij het netwerken niet teveel moeten opsluiten met soortgenoten. Zij moeten juist meer contacten gaan leggen met grotere bedrijven, omdat hier de opdrachten te verwerven zijn. Deze bedrijven gaan steeds meer projectmatig werken, waarbij ze specialisten inhuren. De nabijheid van zoveel bedrijvigheid op Schiphol en de Zuidas is een enorme netwerkkans voor zp ers in Haarlemmermeer. Het met elkaar kennis laten maken van grote bedrijven en zp ers heeft zeker potentie, aldus een aantal geïnterviewden. Het zijn nu nog echt twee aparte werelden is de ervaring. In het Actieplan voor Startende ondernemers in Haarlemmermeer (KplusV, 2011) werd deze behoefte ook bij starters al eerder gesignaleerd. 6 Van deze twee partijen en de gemeente hebben ze opstartfinanciering gekregen. 7 Het startersplatform is ongeveer zeven jaar geleden opgericht op initiatief van de gemeente en de Rabobank regio Schiphol. De eerste participanten, die meededen waren verder KvK, MKB en de HOP. De samenstelling van deze participantengroep is een aantal keren veranderd. MKB en recentelijk de KvK zijn eruit gestapt en Schenk-makelaars is vorig jaar toegetreden. 13

14 6. Inkomsten, crisis, toekomstplannen en financiering % 20% 40% 60% 80% 100% Hoofdinkomsten Bijbaan Voor ongeveer twee derde van de zelfstandige professionals zijn de inkomsten uit de onderneming hoofdinkomsten. Het maakt daarbij geen verschil of ze starter zijn of al langer bezig zijn met hun onderneming. De crisis is voor de helft van de zelfstandige ondernemers en kleine startende ondernemers in negatieve zin te merken in de orderportefeuille. Opmerkelijk is dat één op de zes juist een groei ziet in de orderportefeuille. Dit zijn relatief vaak startende ondernemers. Wat merkt u van de crisis in uw orderportefeuille? totaal sterke terugloop 6 > jaar terugloop gelijkblijvend 0-5 jaar groei sterke groei 0% 20% 40% 60% 80% 100% Twee derde van de zelfstandige professionals wil dit ook in de toekomst blijven. Opmerkelijk is dat maar enkele personen terug in loondienst willen. Vermoedelijk zijn dit er in werkelijkheid meer, maar is deze groep ondervertegenwoordigd in de respons 8. Eén op de tien wil graag personeel aannemen. Eén van de geïnterviewde professionals vind het jammer dat zoveel zp ers niet willen of kunnen doorgroeien. Voor het door ontwikkelen van innovaties moet je investeren en / of personeel aannemen. Een gevolg van dit gebrek aan groeiambitie is dat innovaties niet tot wasdom komen of doorverkocht worden aan andere bedrijven. Incubator Enginn probeert juist in dit gat te springen (zie casus). Bent u bewust zp'er of bent u van plan / hoopt u in de toekomst personeel aan te nemen? Ik ben en blijf zp'er % 20% 40% 60% 80% 100% Ik wil in de toekomst graag personeel aannemen Het liefst ga ik terug in loondienst Weet ik nog niet 8 Bijlage 2: onderzoeksverantwoording voor meer uitleg 14

15 Het is niet altijd alleen een kwestie van niet willen. Sinds de crisis is het voor startende ondernemers lastiger om krediet te krijgen bij banken, is de ervaring van enkele geïnterviewden. Voor kleine ondernemers bestaat er sinds een paar jaar de mogelijkheid om microkrediet aan te vragen via Qredits. Deze organisatie biedt niet alleen ondersteuning bij financiering, maar ook bij het schrijven van een goed ondernemersplan en coaching. Een ander alternatief waar in Haarlemmermeer over gesproken wordt, is een kredietunie. Dit is een coöperatie waarin ondernemers elkaar kredieten verstrekken. Dergelijke initiatieven zijn al opgestart in Midden-Nederland en Zeeland. Bij Incubator Enginn gaan ze proberen om via crowdfunding kapitaal voor innovatieve start ups binnen te halen. Het aantal ondernemers dat een aanvraag doet voor de Besluit voor Bijstand Zelfstandigen (BBZ)- regelingen is niet toegenomen sinds de crisis, maar de complexiteit is wel groter geworden is de ervaring van de beleidsuitvoerder bij SDV. De schuldenlasten zijn hoger en het is moeilijker om de uitgaven te verlagen. Kleine bedrijven hebben steeds minder een buffer in slechte tijden. De kleine bedrijven hebben veel last van de lange betalingstermijnen van grote opdrachtgevers. Hierdoor moeten de kleine bedrijven allerlei zaken voorfinancieren en dit is zonder buffer lastig. Veel ondernemers kennen de BBZ onvoldoende. Bij starters werd dit gebrek aan bekendheid met de BBZ al eerder gesignaleerd (KplusV, 2011). Het gebeurt dikwijls dat hun boekhouder hen daarop wijst of dat zij erop stuiten op zoek naar uitkeringsmogelijkheden. Jaarlijks worden er ongeveer 125 aanvragen voor de BBZ gedaan. 30 tot 40 procent wordt ook daadwerkelijk toegekend. De grootste groep daarin zijn de gevestigde ondernemers. Starters haken snel af als ze niet aan gevraagde capaciteiten kunnen voldoen. De onderneming moet immers wel levensvatbaar zijn om ondersteuning te krijgen (zie casus). Casus: levensvatbaarheid van onderneming Cruciaal voor het toekennen van BBZ aan starters (<1,5 jaar actief) en gevestigden is de levensvatbaarheid van de onderneming. Deze levensvatbaarheid wordt bij simpele ondernemingen door de gemeente zelf bepaald en bij complexere ondernemingen wordt een extern bureau ingeschakeld die een onderzoek naar de levensvatbaarheid van een bedrijf doet. De levensvatbaarheid hangt af van de markt waarop het bedrijf opereert. Is het makkelijk om meer opdrachtgevers te krijgen? Wat is de prijs die je kan vragen? Het bedrijf moet ook iets onderscheidends hebben. Waarom zouden ze juist jou inhuren? Natuurlijk wordt er ook gekeken naar de vermogenspositie en de mate waarop je de tering naar de nering kan zetten. Je moet jouw ondernemerskwaliteiten laten zien in een ondernemingsplan. De beleidsmedewerker die de BBZ uitvoert, ziet helaas best vaak dat ondernemers een dergelijk plan nog niet gemaakt hebben of dat zij het als een statisch document beschouwen. Het ondernemersplan is echter juist een hulpmiddel om weloverwogen beslissingen te nemen. 15

16 7. Dienstverlening gemeente Hoe tevreden bent u over de dienstverlening van de gemeente aan ondernemers in z'n algemeenheid? % 20% 40% 60% 80% 100% Zeer tevreden Tevreden Neutraal Ontevreden Zeer ontevreden Geen mening Ongeveer viervijfde van de respondenten geeft aan neutraal te zijn of geen mening te hebben over de dienstverlening van de gemeente. Dit is in lijn met de open antwoorden, waarbij veel respondenten zeggen geen ervaring met de gemeente te hebben. De vraag naar de bekendheid van het gemeentelijke ondernemersplein / CBI geeft eenzelfde beeld. Bent u bekend met het gemeentelijke Ondernemersplein / Centrum voor bedrijven en instellingen? % 20% 40% 60% 80% 100% Ja Nee Geïnterviewde professionals zijn niet verrast over deze uitkomst. Om een onderneming aan huis te kunnen starten heb je de gemeente lang niet altijd nodig. De gemeente komt dikwijls pas in beeld als mensen willen weten of een bepaalde activiteit op een specifieke locatie is toegestaan. Ruim 350 startende ondernemers 9 weten jaarlijks het CBI te vinden. Enkele respondenten geven in het open antwoord aan niet te weten waarvoor ze exact bij de gemeente terechtkunnen. De belangrijkste reden om ontevreden te zijn over de dienstverlening van de gemeente is de ervaring van het kastje naar de muur gestuurd te worden. In de interviews hebben we ook gevraagd naar wat de gemeente beter kan doen in haar dienstverlening. Een suggestie is om bij startende ondernemers de eerste twee jaar het OZB-bedrag terug te geven. In Amstelveen werkt men op deze manier. Je geeft als ware korting op jouw vestigingsklimaat. Ook kan de gemeente meer communiceren waarvoor je bij het CBI / ondernemersplein terechtkan. Dit is niet bij alle ondernemers even bekend. Met het wegvallen van de KvK als fysiek aanspreekpunt in Haarlemmermeer zou de gemeente belangrijker kunnen worden als plek waar ondernemers met hun vraag terechtkunnen. De vraag is of de toegenomen online mogelijkheden de behoefte aan fysiek contact zal vervangen. 9 Aantal baliebezoeken door starters, dus mensen die twee of drie keer komen worden vaker geregistreerd. 16

17 8. Gewenste ondersteuning Heeft u ondersteuning gemist bij de start en eerste opbouw van uw bedrijf? (starters) % 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Ja Nee Aan starters is gevraagd of zij ondersteuning gemist hebben bij het opzetten van hun bedrijf. Ongeveer één op de zes heeft ondersteuning gemist. Het is heel divers wat ze gemist hebben. Het varieert van financiële middelen, het belanden in een netwerk, het omgaan met belastingregels tot hulp bij een ondernemersplan. De ervaring van geïnterviewde professionals is dat startende ondernemers dikwijls een nieuw idee hebben, maar onvoldoende nagedacht hebben over de haalbaarheid ervan. Het maken van een ondernemingsplan vormt een goed handvat om de realiteit van jouw idee vroegtijdig op te sporen. De ervaring van de KvK is dat slechts een klein deel van de ondernemers een ondernemingsplan maakt. Het merendeel denkt voorbereid te zijn, maar de werkelijkheid is weerbarstiger. Wat voor type ondersteuning zou u het liefst willen bij uw onderneming? Coaching Fysiek ondernemersloket Anders Contacten met grote bedrijven buiten de regio Huisvesting Workshops, trainingen, opleidingen Online informatie en advies Contacten met grote bedrijven in Haarlemmermeer e.o. Netwerkactiviteiten Ondersteuning bij marketing / reclame naamsbekendheid 0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 40% Ook is er gevraagd wat voor ondersteuning zp ers en starters op dit moment kunnen gebruiken. Het vaakst zeggen zij ondersteuning te kunnen gebruiken bij marketing / naamsbekendheid van hun bedrijf, netwerkactiviteiten en contacten met grote bedrijven in Haarlemmermeer en omstreken. Opvallend is dat zij online informatie en advies prefereren boven een fysiek loket. 17

18 In de open antwoorden komen er nog enkele aanvullende suggesties voor ondersteuning naar voren. Het gaat onder meer om het maken van een website met vraag en aanbod voor opdrachten, ondersteuning bij kredietvoorziening, promoten van ZP NET Hoofddorp, bijstand in slechte tijden en het eisen bij een aanbesteding van de gemeente dat twintig procent van de offertesom binnen de polder besteed wordt. Conclusies en signalen Er zijn plusminus 5000 zelfstandige professionals in Haarlemmermeer te vinden. Dit is bijna tweederde van het totaal aantal ondernemers. Haarlemmermeer wijkt daarbij niet af van referentiegemeenten, maar kent wel iets meer zp ers dan gemiddeld in Nederland. Haarlemmermeerse woonwijken blijken gevuld te zijn met talloze ondernemers. Elk jaar starten er een kleine 900 ondernemers. Bijna driekwart van de ondernemingen bestaat nog na drie jaar. De belangrijkste sectoren waarin de Haarlemmermeerse zelfstandige professional actief is, zijn: advisering, zakelijke diensten, handel en de bouw. Deze verdeling lijkt erg op die in de rest van Nederland, maar is wel afwijkend ten opzichte van de rest van de MRA. In Haarlemmermeer zijn duidelijk meer zp ers actief in de handel en iets minder vaak in de zakelijke dienstverlening / advisering. De meeste zp ers zijn geen ondernemers die op groei van hun bedrijf gericht zijn. Veelal zijn ze goed in hun vak en willen dit in vrijheid uitoefenen. Bij vier op de vijf starters en zelfstandige professionals is het minimale klantenbereik de Randstad. De zp er die alleen haar geld verdient in Haarlemmermeer is een beperktere groep: een op de vijf. In andere steden is dit overigens niet anders. Deze ondernemers zijn relatief vaak actief in de zorg, detailhandel en persoonlijke dienstverlening. Het zijn ook dikwijls bedrijven die op consumenten gericht zijn. De grote bedrijven in de polder bieden overigens wel een reservoir aan kansen voor nieuwe opdrachten. Ongeveer de helft van de zp ers en starters zegt aandacht te besteden aan duurzaamheid binnen het bedrijf. Dit gebeurt het vaakst in de bedrijfsvoering of door het aanbod in producten en diensten. Slechts de helft van de kleine startende ondernemers en zp ers zijn verbonden in een netwerk. Er zijn twee type verbindingen mogelijk: met soortgelijke bedrijven en met potentiële opdrachtgevers. 1. Het onderling verbinden van zp ers en starters heeft functie voor het opdoen van ondernemersvaardigheden, het compenseren van het niet hebben van collega s en het creëren van kruisbestuivingen tussen producten en diensten. ZP NET Hoofddorp is een voorbeeld dat laat zien wat dit kan opleveren. 2. De verbinding met grote bedrijven in de polder ontbreekt op dit moment. Hier bevindt zich echter een enorm potentieel aan opdrachtgevers. De gemeente zou het voortouw kunnen nemen om deze netwerkdichtheid te vergroten. Om het langdurig succesvol te laten zijn, moeten dergelijke initiatieven uiteindelijk wel door de ondernemers zelf gedragen worden. Startersbijeenkomsten voorzien in een behoefte en zijn nuttig om mee door te gaan. De crux van het succes zit m in de gelijke uitgangspositie van degenen die de bijeenkomsten bezoeken. Startende ondernemers worstelen allemaal om de basis van de onderneming op orde te krijgen en moeten nog leren netwerken. Veel starters overschatten de mate waarin ze voorbereid zijn op het starten van hun eigen onderneming. Naarmate ondernemingen echter langer bestaan verdwijnt deze gemeenschappelijke uitgangspositie en wordt de hulpvraag 18

19 meer divers. Eén van de geïnterviewden doet de suggestie om starters per branche in communities samen te brengen, zodat ze nog gerichter van elkaar kunnen leren. Nieuwe huisvestingsinitiatieven met kleine kantoren en de verhuur per uur / dagdeel voorzien in een behoefte in Haarlemmermeer. Voor permanente kleine kantoorruimten zijn flexibele huurcontracten en een ligging in een woonomgeving belangrijke randvoorwaarden. Voor de verhuur per uur / dagdeel is juist een goede bereikbaarheid cruciaal. Op dit moment is het aandeel zp ers dat gebruik zegt te maken van dergelijke initiatieven nog klein. Een kwart zegt dit mogelijk wel te overwegen voor de toekomst. De snelheid waarmee de kleine ruimten in de Burgemeester gevuld raken, zijn mogelijk een aanwijzing dat deze markt nog niet verzadigd is. Vier op de vijf starters en zelfstandige professionals zegt geen ervaring met de gemeentelijke dienstverlening te hebben. Met het wegvallen van de KvK als fysiek aanspreekpunt in Haarlemmermeer zou de gemeente belangrijker kunnen worden als plek waar ondernemers met hun vraag terechtkunnen. Niet elke kleine ondernemer weet op dit moment voldoende waarvoor ze bij de gemeente terecht kan. De gemeente zou hierover breder kunnen communiceren. De vraag is of de toegenomen online mogelijkheden de behoefte aan fysiek contact zal vervangen. Veel ondernemers kennen Besluit voor Bijstand Zelfstandigen (BBZ) onvoldoende. Het gebeurt dikwijls dat hun boekhouder hen daarop wijst of dat zij erop stuiten op zoek naar uitkeringsmogelijkheden. Het aantal ondernemers dat een aanvraag doet voor één van de vier BBZ-regelingen is niet toegenomen sinds de crisis, maar de complexiteit is wel groter geworden. De schuldenlasten zijn hoger en het is moeilijker om de uitgaven te verlagen. Er is al veel hulp beschikbaar voor zelfstandige professionals en kleine starters. Menigeen waarschuwt ervoor om ze niet te veel in de watten te leggen, want een goede starter weet wat hij wil en zal overleven. Het ondersteunen van zelfstandige professionals en starters is een kwestie van balanceren. Je maakt ze wegwijs in het ondernemerschap om ze het vervolgens zelf te laten doen. Je nodigt ze uit voor een netwerk, dat ze uiteindelijk zelf moeten dragen. En als gemeente ben je één van de ondersteunende partijen, die de weg weet in het ondernemerslandschap. De gekozen richting van de gemeente voor de ondersteuning van starters en zelfstandige professionals sluit aan bij de gesignaleerde behoeftes. Finetuning is mogelijk bij het ondersteunen bij het netwerken en het vergroten van de bekendheid met gemeentelijke diensten. 19

20 Bijlage 1 Geraadpleegde literatuur & geïnterviewde personen Literatuur: KplusV (2011), Actieplan voor startende ondernemers Haarlemmermeer KvK (2014), Startersprofiel 2013 Folmer E. & Risselada A. (2012), Bedrijvige wijken in Bedrijvige steden NICIS & gemeente Amersfoort (2012), Kennisbundel ZZP en de stad Regioplan (2013), Starters en Zp ers in Haarlemmermeer TNO / VU (2011), Economische Verkenningen Metropoolregio Amsterdam Databestanden: Bedrijven- en instellingenregister Haarlemmermeer, versie oktober 2013 Jaarcijfers bezoek CBI CBS-statline, laatst geraadpleegd 20 februari 2014 Interviews: CBI Haarlemmermeer & Startersplatform, 14 januari 2014 Incubator Enginn, 20 februari 2014 KvK Amsterdam, 16 januari 2014 MKB Noord-Holland, 16 januari 2014 Rabobank, 6 februari 2014 Sociale Dienstverlening gemeente Haarlemmermeer, 29 januari 2014 Ymere over de Burgemeester, 14 januari 2014 ZP NET Hoofddorp, 17 december

21 Bijlage 2 Onderzoeksverantwoording Enquête-opzet Een lage respons bij bedrijvenenquêtes is een bekend probleem. Dikwijls komt dit doordat de enquêtes niet binnenkomen bij de persoon die het kan invullen. Bij zp ers en kleine starters speelt dit probleem niet. En door te kiezen voor een online-enquête is de drempel om de enquête in te vullen zo laag mogelijk. Wij hopen dat dit respons verhogend werkt. Uit efficiencyoverwegingen (snelheid en kosten) kiezen wij ervoor om alleen bedrijven met een bekend adres aan te schrijven. Dit zijn bedrijven die zelf aangegeven hebben dat zij hun communicatie met de gemeente per willen laten plaatsvinden. Wij bereiken daarmee ongeveer 40% van de starters en zp ers; een voldoende aantal om een representatief beeld van de gehele groep te krijgen. Een aanzienlijk deel van de starters is overigens een zp er (figuur 1). Figuur 1: aantallen starters en zp ers en overlap daartussen Bron: Bedrijven & Instellingenregister Haarlemmermeer Verdeling respons Van de 1966 uitgezette enquêtes zijn er ingevuld retour gekomen. De respons bedraagt dus ruim 15%. Ook nog eens 112 ondernemers gaven aan geen belangstelling te hebben voor het invullen van deze enquête. Dus van ruim een vijfde van de aangeschrevenen hebben we op een of andere manier reactie gehad. Dit is een behoorlijk goed aandeel voor een bedrijvenenquête. Negen op de tien respondenten is zelfstandige professional en vier op de tien is starter. Zo n 80 bedrijven zijn zowel starter als zelfstandige professional. Bedrijven in verschillende sectoren zijn vertegenwoordigd in het onderzoek en vormen een goede afspiegeling van het zp er- en startersbestand. Zelfstandige professional % 20% 40% 60% 80% 100% ja nee daarvan zijn via ZP-NET Hoofddorp retour gekomen 21

22 Starter? % 20% 40% 60% 80% 100% 0-2 jaar 3-5 jaar 6 jaar of ouder Sectorale verdeling respondenten % 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Zakelijke dienstverlening Detailhandel Persoonlijke dienstverlening Bouw en Installatiebedrijven ICT / Nieuwe media Groothandel Zorg en Medisch Maatschappelijk / cultureel Overig Gedwongen zp ers hebben nauwelijks gerespondeerd in deze enquête. Dit leiden we af uit de vraag in de enquête dat slechts enkele zp ers terug willen in loondienst. De groep gedwongen zp ers is in werkelijkheid waarschijnlijk groter. De KvK heeft vorig jaar in de regio Amsterdam immers geteld dat de helft van de startende ondernemers dit doet, omdat zij ontslagen is. Met een enquête is deze groep lastig te bereiken. Gedwongen zp ers met beperkte financiële middelen zijn in het kader van ons armoedeonderzoek geïnterviewd. De resultaten daarvan zullen in dat rapport gepresenteerd worden. 22

23 Bijlage 3 Vragenlijst voor zp ers en starters 1. Bent u een zelfstandige zonder personeel? ja nee 2. Hoe oud is uw bedrijf? 0-2 jaar 3-5 jaar 6 jaar of ouder. In welke sector bent u actief? Landbouw Detailhandel Persoonlijke dienstverlening Zakelijke dienstverlening ICT / Nieuwe Media Groothandel Horeca Bouw en installatiebedrijven Industrie Energie en milieu Zorg en medisch Maatschappelijk / cultureel Anders 4. Waar werkt u vooral? 23

24 Thuis - Go to 6 Bij klant - Go to 9 Elders 5. Wat voor type huisvesting heeft u? Winkel Kantorenpand Bedrijfsverzamelgebouw Flexkantoor Bedrijfsloods Anders, nl 6. Verwacht u in de komende vijf jaar te moeten verhuizen naar een ander pand? Ja Nee - Go to 9 7. Wat voor type pand zou dit moeten zijn? Winkel Kantorenpand Bedrijfsverzamelgebouw Flexkantoor Bedrijfsloods Anders, nl 8. Verwacht u te verhuizen binnen of buiten Haarlemmermeer? Binnen Buiten Weet niet 24

25 9. Waar vindt uw bedrijfsactiviteit plaats? Hoofddorp Nieuw-Vennep Badhoevedorp Zwanenburg Overig Haarlemmermee r Buiten Haarlemmermee r 10. Hoe speelt duurzaamheid een rol in uw bedrijf? (meerdere antwoorden mogelijk) (Multiple answers allowed) Niet In bedrijfsvoering Aanbod producten / diensten Duurzaam bedrijfspand Marketing Weet niet Anders, namelijk 11. Bij welke van de onderstaande verenigingen / netwerken bent u aangesloten? (Multiple answers allowed) Haarlemmermeers Ondernemers Platform (HOP) Meerbusiness Zp net Hoofddorp Ondernemend Hoofddorp OVHZ KvK MKB Nederland VNO/NCW Geen 25

26 Anders, namelijk 12. Hoe tevreden bent u over de dienstverlening van de gemeente aan ondernemers in z'n algemeenheid? Zeer tevreden Tevreden Neutraal Ontevreden Zeer ontevreden Geen mening 13. Als u wilt dan kunt u dit kort toelichten _ 14. Heeft u onderstaande activiteiten wel eens bezocht? (Multiple answers allowed) (Please choose a minimum of 1 and a maximum of 2) Startersplatform KvK-startersdag Geen van beide 15. Hoe tevreden bent u over: (State only one answer per question) Zeer tevreden Tevreden Neutraal Ontevreden Zeer ontevreden Niet van toepassing Het startersplatfor m Kvkstartersdag 16. Als u wilt dan kunt u het kort toelichten 26