Ontmoedig het maken van schulden
|
|
- Christel Diana van de Velden
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 boekessay Ontmoedig het maken van schlden Bons! Waarom bankiers de grote winnaars zijn van deze crisis Pieter Klok en Xander van Uffelen, Melenhoff, Amsterdam 2009 The retrn of depression economics and the crisis of 2008 Pal Krgman, Pengin, Londen 2008 Deflatie in aantocht. De historische achtergronden van de kredietcrisis en de komende grote depressie Eric Mecking, Mets & Schilt, Amsterdam 2005 (bijgewerkte versie 2008) Overleef de kredietcrisis Willem Middelkoop, Niew Amsterdam, Amsterdam 2009 De opkomst en ondergang van dsb Redactie Economie de Volkskrant, Conserve, Schoorl david hollanders Als iemands schlden sneller groeien dan zijn inkomen, volgt iteindelijk bankroet. Als een bank maar genoeg zwakke debiteren heeft, Over de ater David Hollanders is promovends economie aan de Universiteit van Tilbrg. Noten Zie pagina 93 gaat de bank failliet. En als een land maar genoeg zwakke banken garandeert, dan gaat het kopje-onder. Dit wankelende kaartenhis van schlden heet sinds 2007 kredietcrisis. Vijf recent verschenen boeken hierover laten zich lezen als antwoorden op de vraag hoe het zover heeft knnen komen. Tot voor kort wees im-
2 88 mers nog niets op een desastreze combinatie van massale werkloosheid en bankrns. De jornalist Willem Middelkoop en de historics Eric Mecking moet worden nagegeven dat zij hebben voorzien dat de welvaart niet kon voortdren. Meckings itgangspnt daarbij was de Kondratieff-golf, een zestig jaar bestrijkende conjnctrcycls. De periode is in de hidige Kondratieff-golf wat de jaren 20 in de vorige waren: het voorportaal van een depressie. Dit voorportaal kenmerkt zich door het massaal op krediet kopen van hizen en aandelen, waardoor bbbels op hizen- en aandelenmarkten zijn ontstaan. Het resltaat is een collectieve speclatiegolf, waarin mensen twee ton lenen om een blokkendoos in Amsterdam te kopen in de verwachting dat ze deze ooit met winst knnen doorverkopen. De beste manier om in de Qote 500 te komen was dan ook om 100 mln te lenen en het in vastgoed te beleggen. Wie een crisis meemaakt, gaat geen schlden meer aan In de periode stegen de hizenprijzen met 140%, terwijl het gemiddelde inkomen gedrende die periode toenam met 43%. Het verschil werd geleend, waarmee de nationale hypotheekschld in de periode verdrievodigde naar 540 mrd. Bbbels en schlden zijn een Siamese tweeling; de bbbel is het onderpand voor de schld en de schld financiert de bbbel. De schlden groeiden de afgelopen decennia bedidend sneller dan het inkomen waarit de rente op en de aflossingen van de schld betaald werden. Dat hoeft niet problematisch te zijn als het onderpand (het his) niet overgewaardeerd is, maar jist dat was het geval. Waartoe dat kan leiden moest leiden volgens Mecking werd didelijk op de sbprime -hypothekenmarkt in de Verenigde Staten. Hiseigenaren konden zelfs een kleine renteverhoging niet betalen, terwijl er geen potentiële kopers over waren om het his aan te verkopen. De hidige crisis is daarmee geen onvoorziene pech. Het is de onvermijdelijke en daarom voorspelbare itkomst van een historische wetmatigheid: het met krediet opblazen van een eens leeglopende bbbel, zoals dat eerder geberde in de perioden , en De tssenliggende periode van vijftig tot zestig jaar is niet toevallig gelijk aan twee generaties. Wie een crisis meemaakt, gaat geen schlden meer aan. De kinderen van de hidige generatie zllen de wijsheid dat je niet meer moet itgeven dan je hebt nog ter harte nemen, maar kleinkinderen zllen dat afdoen als grootoderlijke overbezorgdheid. Faillissementen en banken Eén hisitzetting met een restschld valt in de categorie schrijnend geval, maar overigens is er weinig aan de hand. Een bank schrijft de hypotheeklening af, de winst gaat wat omlaag, en de bonssen wat naar beneden. Anders wordt het als miljoenen hishodens en bedrijven tegelijkertijd hn schld niet knnen tergbetalen. Dan hebben banken een probleem. Het eigen vermogen van banken is namelijk veel kleiner dan bij andere bedrijven, waardoor een ogenschijnlijk klein verlies grote problemen veroorzaakt. ing heeft een balanstotaal van mrd, waarvan circa 30 mrd hard eigen vermogen, dat wil zeggen geld van aandeelhoders zonder een verplichting tot tergbetaling. Een verlies van 9 mrd op Alt-A hypotheken is een derde van het harde eigen vermogen. Nog zo n verlies en obligatiehoders een pensioenfonds of staatsfonds dat geld tegen 9% rente aan ing heeft geleend worden zenwachtig. Nog een rake klap en spaarders worden zenwachtig. En wat er kan geberen als spaarders zenwachtig worden, werd afgelopen jaar didelijk bij dsb. Dit drama van de eerste kredietbemiddeling door Dirk Scheringa in de jaren zeventig tot diens vergeefse poging zijn bank te redden
3 is gereconstreerd door de economieredactie van de Volkskrant. De aanleiding voor de klassieke bankrn werd gevormd door de bekende oproep van Lakerman en het itlekken van de voorgenomen noodmaatregel van de overheid. Ook in dit boek wordt evenwel gesteld dat dsb zijn eigen graf groef door de verkoop van prodcten die niet noodzakelijkerwijs in het belang van de klant waren. Zo zag een echtpaar de hypotheekmaandlasten oplopen van 700 naar Voor de andere banken is evenmin een heldenrol weggelegd. De aters sggereren dat het faillissement de concrrenten van dsb, deels met belastinggeld overeind gehoden, niet slecht itkwam. De bij de besprekingen over een mogelijke redding van dsb aanwezige bankier Deckers stelt: Als de wil aanwezig was geweest om de bank te redden, dan was de bank gered. 1 Het boek heldert deze itspraak helaas niet op en andere vragen blijven onbeantwoord. Het faillissement van dsb kan nog worden afgedaan als een, wat groot itgevallen, schrijnend geval Zo is bij de redactie bekend wie de noodmaatregel van de overheid liet itlekken. Het is in dit geval een ernstige zaak dat aan de geheimhodingsplicht niet is voldaan en van maatschappelijk belang is de vraag of dat een kwestie van moedwil of een misverstand was. Klaarblijkelijk laten de aters bronbescherming in deze prevaleren. Dit is te verdedigen, maar dat wordt dan weer nagelaten. Waarom licht de redactie van de Volkskrant deze beslissing niet toe? Het laatste woord over het dsb-drama is ook na dit boek niet gezegd. Het faillissement van dsb kan nog worden afgedaan als een, wat groot itgevallen, schrijnend geval: vervelend voor werknemers en achtergestelde spaarders, overigens niet meer dan het bankroet van een kleine, lokale bank van altijd al twijfelachtig allooi. De hoofdzaak is dat de bancaire sector er na 80 mrd aan kapitaalinjecties, leningen en overheidsgaranties beter voor staat en dat het kaartenhis hier ophodt met wankelen. En het zo helemaal mooi zijn als die miljarden daadwerkelijk tergkomen. Maar jist door de bbbels op hizen-, aandelen- en effectenmarkt is die kans niet veel groter dan nl. Boekhoden en bonssen De ceo van Goldman Sachs stelde in een interview in The Snday Times eind vorig jaar dat bankiers het werk van God doen: ze beleggen spaargeld op kapitaalmarkten, waarna het geld, met rente vermeerderd, wordt terggeven. 2 Is de strekking van deze opmerking al disctabel, het tijdstip ervan is bizar. Goldman Sachs ontving vorig jaar een bail-ot van $ 12 mrd, waarvan $ 6 mrd meteen de der itging voor bonssen. Goldman Sachs staat daarin niet alleen. In 2007 werd op Wall Street $ 31 mrd aan bonssen itgekeerd en in 2008 $ 20 mrd, terwijl de directeren van het geredde aig, het overgenomen Merill Lynch en failliete Lehman Brothers de afgelopen jaren goed waren voor respectievelijk $ 280 mln, $ 260 mln en $ 500 mln. Men hoeft niet progressief links te zijn om deze salarissen aan de hoge kant te vinden. In het boek Bons! richten de jornalisten Xander van Uffelen en Pieter Klok hn pijlen dan ook op de bons, en de bijbehorende big swinging dick-cltr. Uit Bons! blijkt wel dat de bonssen in Nederland (veel) lager zijn dan in de Verenigde Staten, maar deze zijn nog altijd aanzienlijk. Zo keerde abn amro in mrd aan bonssen it. Vóór de redding van de bank werd 26 mln itgekeerd aan Rijkman Groenink, erna 18 mln aan Schmittmann. ing keerde na de kapitaalinjectie 300 mln it aan bonssen en de niewe topman Flynn werd verwelkomd met een bons van 1,3 mln. Die laatste welkomstbons is bijzonder kras, want bij banken zonder eigen vermogen staat het 89
4 90 itkeren van een bons gelijk aan het leeghalen van de bank. Er is dan al te weinig geld om aan alle verplichtingen te voldoen. Banken met staatssten hebben zeker weinig eigen vermogen, anders was de staatssten niet nodig geweest. Banken lenen tegen 1% rente van de ecb en lenen dat geld tegen 3,5% weer it aan de overheid Ook bij een redelijk groot eigen vermogen oftewel een grote bffer betekent winst bij banken iets anders dan bij andere bedrijven. Een bakker maakt winst door broden te verkopen tegen een prijs hoger dan de kosten; de winst ontstaat nadat de transactie heeft plaatsgevonden: nadat broden verkocht en geleverd zijn. Bankiers trekken spaargeld aan, onder de belofte dat terg te geven. Onderwijl wordt het belegd in sbprime hypotheken of vastgoed in Dbai. Op grond van de geprognosticeerde winst van deze beleggingen verlaat het spaargeld de bank weer voordat het terggegeven is aan de spaarder in de vorm van niet-tergvorderbare bonssen. Dit is vooral problematisch als bezittingen en daarmee de winst door een bbbel overgewaardeerd zijn. Tijdens een bbbel is de winst van een bank zeker overgewaardeerd, wat een vriendelijk woord is voor nep. Het is dan ook zeer onwaarschijnlijk dat de belastingbetaler geld zal tergzien. bnr-berscommentator Kees de Kort stelt dat de kans dat er geld tergkomt 0% is. 3 Willem Middelkoop stelt in zijn boek Overleef de kredietcrisis zelfs dat grote banken technisch failliet zijn. De winst die banken n rapporteren de rechtvaardiging voor een nawelijks onderbroken bonssenstroom is het gevolg van aanpaste boekhodregels en renteverlagingen van de ecb. Inmiddels mogen banken steeds meer bezittingen waarderen met een intern model, waarit een hogere waardering dan de marktprijs tevoorschijn komt. En door tegen 1% rente van de ecb te lenen en dat geld tegen 3,5% aan de overheid it te lenen hebben banken, in de woorden van Willem Biter professor in de politieke economie en sinds kort hoofdeconoom bij de Amerikaanse bank Citigrop een geldmachine cadea gekregen. 4 Maar de implosie van het kredietkaartenhis is voorlopig een halt toegeroepen. En met een beetje gelk loopt de bbbel langzaam leeg, waarna de weg omhoog weer ingeslagen kan worden al met al toch geen slechte aankoop voor 80 mrd. Maar helaas is de weg omhoog niet iets om op te rekenen n de reële economie geraakt gaat worden. De reële economie Een recessie is een mysteries fenomeen. In 2009 lagen er nog dezelfde wegen als in Dezelfde kennis was aanwezig, en dezelfde gebowen, machines en beroepsbevolking bestonden nog. Er kon ds nog evenveel geprodceerd worden. Maar dat geberde niet. Om dit te verklaren moet terggegrepen worden op Keynes, de held van Pal Krgman in zijn boek The retrn of depression economics and the crisis of In de neoklassieke benadering komt massale en langdrige werkloosheid in theorie niet voor. Werkloosheid leidt eventeel na een overgangsperiode namelijk tot lagere lonen, waardoor de vraag naar arbeid toeneemt en de werkloosheid weer verdwijnt. Behodens een frictie hier of daar lost werkloosheid zichzelf ds op door het loonmechanisme. In het begin van crises kan dan ook nog wel eens de oproep tot loonmatiging opgetekend worden. In de Keynesiaanse analyse maakt loonmatiging de ellende evenwel alleen maar erger. Tijdens een depressie kan massale werkloosheid (blijven) bestaan, omdat deze leidt tot verminderde consmptie. Uit vrees voor werkloosheid of om schlden af te betalen gaan mensen meer sparen. Noodzakelijke goederen als voedsel worden nog wel gekocht, maar het is afgelopen met de aankoop van ato s en tv s. Als gevolg van deze vraagitval loopt de omzet van
5 bedrijven terg, die daardoor minder investeren en geen mensen aannemen. Zelfs als de rente door toenemende besparingen naar 0% daalt, wordt er niet geïnvesteerd; het heeft geen zin niewe machines te kopen als de ode niet eens gebrikt worden. Om dezelfde redenen leiden lage lonen, in volstrekte tegenstelling tot de neoklassieke analyse, niet tot meer werkgelegenheid, maar eerder tot minder. Bedrijven willen bij lage omzetten eerder mensen ontslaan dan aannemen, hoe laag het it te betalen salaris ook is. Als het bitenland hetzelfde probleem heeft, zoals in de hidige crisis, biedt ook export geen itkomst. De enige oplossing is dan vergroting van de overheidsbestedingen. Dit gebert n ook, maar er is een nadeel. De staatsschld loopt daardoor verder op, net op het moment dat de overheid ook de schlden van banken overneemt. De toekomst Met de bankreddingen zijn problematische schlden enkel verplaatst, ze zijn niet betaald. Met de garantie van Alt-A hypotheken overschreed de staatsschld de in het Stabiliteitspact maximaal toegestane 60% van het nationale inkomen. Met alle staatsgaranties die zijn afgegeven, zal de staatsschld ongetwijfeld verder oplopen. Maar ook landen knnen failliet gaan, zoals Rsland in 1998 en Mexico in Het derde bedrijf in het kredietdrama failliete landen kan ds nog komen. Volgens Willem Biter is het zelfs onvermijdelijk: The massive bild-p of sovereign debt ( ) makes it all bt inevitable that the final chapter of the crisis and its aftermath will involve sovereign defalt, ( ) From Dbai to Iceland, Ireland, Greece, Hngary, Italy, Portgal, Spain, Japan, France, the UK and the USA, the sovereign debt brdens have been at crrent levels dring peacetime only on the way down from even higher pblic debt brdens incrred dring wars. 5 Krgman is positiever, al slit hij een Japanscenario met weinig groei niet it. In dit scenario ontstaan door de belastingbetaler overeind gehoden zombie-banken die net genoeg eigen vermogen hebben om niet failliet te gaan en net te weinig om it te lenen aan bedrijven met goede plannen. Mecking voorspelt een deflationaire spiraal. Door vraagitval zllen prijzen dalen, waardoor schlden in reële termen groeien, met verdere vraagitval, minder prodctie en werkloosheid als gevolg. Kortom, een geheel volgens de Kondratieff-golf verlopende depressie. Middelkoop noemt nog twee andere mogelijkheden: (hyper)inflatie en een imploderend geldsysteem. Op dit moment leent de ecb tijdelijk en tegen steeds rimere voorwaarden geld it aan banken. Als de tijdelijke leningen semi-permanent geherfinancierd worden de voorspelling van Middelkoop koopt de ecb feitelijk de overgewaardeerde bezittingen van banken op met bijgedrkt geld. Een vierde scenario wordt door Middelkoop het ondenkbare Bedrijven willen bij lage omzetten eerder mensen ontslaan dan aannemen, hoe laag hn salaris ook is genoemd. Als het dsb-drama zich op grotere schaal herhaalt, stort het hele geldsysteem in. Middelkoop stelt bij monde van de Amerikaanse od-minister van Financiën Palson, dat de wereld hier in het najaar van 2008 drie r van verwijderd was. De visie van Mecking doet nawelijks voor deze onheilstijding onder; hij wijst erop dat het einde van een Kondratieff-golf traditioneel met een grote oorlog gepaard gaat. Jarenlang hebben de Verenigde Staten op de pof geleefd, het land importeerde echte prodcten in ril voor schldbekentenissen (staatsobligaties). Het is de vraag of de Verenigde Staten zllen accepteren dat zij hn schld eens moeten aflossen en dat andere landen zllen accepteren dat dit niet gaat lkken zonder het op grote schaal bijdrkken van dollars. Ook Middelkoop voorspelt dat 91
6 92 de Verenigde Staten de in dollars genoteerde schld iteindelijk zllen aflossen door het bijdrkken van dollars; met het opkopen van staatsobligaties door de centrale bank is dat al feitelijk aan de gang. Het is volgens hem niet de vraag of de dollar valt, maar wanneer. Nederland zal dit over zich heen moeten laten komen als Gods water over Gods akkers. Toch zijn er ook in Nederland zinnige maatregelen te treffen. Belangrijk is vooral dat het nemen van schld wordt ontmoedigd in plaats van fiscaal aangemoedigd. Het zwarte schaap De financiële sector is de bête noire van de crisis. Gezien de itzonderlijke bezoldiging en de weinig bescheiden hoding die deze sector kenmerken, is dat begrijpelijk; gezien het spectaclaire falen in deze sector is het bovendien terecht. Tegelijkertijd kan zo een aanklacht makkelijk verworden tot het gratite vrijpleiten van anderen. Toezichthoders hebben niet ingegrepen. Accontants hebben steeds hn handtekening gezet. Achtereenvolgende kabinetten hebben financiële markten gederegleerd en geprivatiseerd. Academici hebben het fnikende effect van lchtbellen in de markt en Keynes ideeën goeddeels genegeerd. De vakbond heeft in het bestr van pensioenfondsen zitten slapen of een oogje dichtgeknepen toen deze massaal sbprime-hypotheken kochten, naast andere rare prodcten. En honderddizenden ero s lenen met slechts een garagebox of een pakketje Worldonline-aandelen als onderpand, is een risico dat consmenten echt zelf hebben genomen. Er zijn naar aanleiding van de kredietcrisis vele goede maatregelen te bedenken, in de eerste plaats in het bankentoezicht. Zo ligt het na het dsb-debacle voor de hand om provisies aan restricties te onderwerpen. Ook is een decimering van de salarissen in de financiële sector noodzakelijk niet alleen vanwege de hoogte ervan, maar vooral vanwege het disctabele winstbegrip bij banken. Veel problemen zijn te herleiden tot bbbels in de markt: lchtbellen die eens worden doorgeprikt. Het is verleidelijk om de vlcht naar voren te kiezen en de bbbels verder op te blazen door het aangaan van schlden nog aantrekkelijker te maken. Zo is in de hypotheeksector de regeling van de Hypotheekgarantie verrimd en worden er voordelige startersleningen in het leven geroepen. Dat is verleidelijk, maar het is ook desastres. Het aangaan van schlden moet jist ontmoedigd worden, want het vormt de aanjager voor een bbbel die bankbalansen flatteert, die bij een bank als abn amro weer tot miljarden aan bonssen leidt, waarna het spaargeld zoek is. Het afschaffen of in ieder geval fors inperken van de hypotheekrenteaftrek is een pijnlijke noodzaak. Hetzelfde geldt voor de renteaftrek van de winstbelasting, waardoor overnames, zoals die van abn amro, met geleend geld gefinancierd worden. Het afschaffen of fors inperken van de hypotheekrenteaftrek is een pijnlijke noodzaak Een bijkomend voordeel is dat de schatkist niet langer 15 mrd per jaar misloopt (vier keer de opbrengst van verhoging van de aow-leeftijd tot 67 jaar). Dat bedrag komt n deels terecht bij (met name rijkere) hishodens en deels bij banken die bij de hidige hypotheekschld van 540 mrd jaarlijks 20 mrd aan renteinkomsten ontvangen. Daar zijn vast zinnigere dingen mee te doen. De hoofdreden om de hypotheekrente te willen afschaffen is echter dat het beter is om een kredietkaartenhis te voorkomen dan het met knst- en vliegwerk voor instorten te behoeden. Het is ook maar de vraag of dat berhapt zo lkken. Want als de fiscs maar genoeg renteaftrek in het vooritzicht stelt, groeien schlden vanzelf sneller dan het inkomen.
7 Noten 1 Zoals geciteerd in De opkomst en ondergang van dsb, p Interview in The Snday Times, 8 november Verhaal de schade op de financiële sector zelf, interview met Kees de Kort, nrc Handelsblad, 10 febrari Eropese banken zijn nog steeds kwetsbaar, het Financieele Dagblad, 31 december Zie 93
Michiel Verbeek, januari 2013
Michiel Verbeek, januari 2013 1 2 Eens of oneens? De bankiers zijn schuldig aan de kredietcrisis. De huidige economische crisis is het gevolg van de kredietcrisis van 2008. Als een beurshandelaar voor
Nadere informatieVerdieping: Kan een land failliet gaan?
Verdieping: Kan een land failliet gaan? Korte omschrijving werkvorm De leerlingen lezen fragmenten uit artikelen over wat het betekent als Griekenland failliet gaat en maken daar verwerkingsvragen over.
Nadere informatieSectorwerkstuk Economie Economische crisis
Sectorwerkstuk Economie Economische crisis Sectorwerkstuk door A. 2214 woorden 2 februari 2013 6,6 119 keer beoordeeld Vak Methode Economie Pincode Deelvraag 1: Wat zijn de oorzaken van de Economische
Nadere informatiePraktische opdracht Economie Kredietcrisis in Nederland
Praktische opdracht Economie Kredietcrisis in Nederland Praktische-opdracht door een scholier 2625 woorden 16 augustus 2010 5,3 48 keer beoordeeld Vak Economie Wat zijn de gevolgen van de kredietcrisis?
Nadere informatieDe economische wereldcrisis
De economische wereldcrisis (9.2) Onderzoeksvraag: Wat waren de oorzaken van de economische wereldcrisis van 1929 en waarom duurde die crisis zo lang? Kenmerkend aspect: De crisis van het wereldkapitalisme.
Nadere informatieGemiddelde hypotheekrentes in 2012 met NHG
rente rente Datum: 2 januari 2013 Terugblik renteontwikkeling 2012: de hypotheekmarkt is dood 2012 was een heel saai jaar. Er waren maar heel weinig wijzigingen in de hypotheekrentes. Je kunt wel zeggen
Nadere informatieVraag Antwoord Scores
Opmerking Algemene regel 3.6 is ook van toepassing als gevraagd wordt een gegeven antwoord toe te lichten, te beschrijven en dergelijke. Opgave 1 1 maximumscore 1 Op de gegevens voor de top 10% van 1999
Nadere informatieDe economische wereldcrisis
Opdrachtenblad Inleiding In 1929 brak een crisis uit die in korte tijd de economie in een groot deel van de wereld aantastte. De economische crisis zou jaren duren, tot aan het begin van de Tweede Wereldoorlog.
Nadere informatieExperiment economie HAVO / VWO gooi maar in mijn bed
Experiment economie HAVO / VWO gooi maar in mijn bed Nr. 15 Achtergrond: Economische verschijnselen hangen met elkaar samen. Daarbij zijn meerdere verbanden mogelijk. Bijvoorbeeld: 1. Chronologische volgorde.
Nadere informatieWaarom loopt de economie nog steeds niet echt lekker? Michiel Verbeek, 2 december 2015
Waarom loopt de economie nog steeds niet echt lekker? Michiel Verbeek, 2 december 2015 4 Onderwerpen: 1. De financiële crisis van 2008 2. Geldschepping 3. Hoe staan de landen er economisch voor? 4. De
Nadere informatieSamenvatting Economie Werk hoofstuk 1 t/m 3
Samenvatting Economie Werk hoofstuk 1 t/m 3 Samenvatting door H. 1812 woorden 16 juni 2013 6 4 keer beoordeeld Vak Methode Economie LWEO Economie samenvatting Werk hoofdstuk 1, 2 en 3 Hoofdstuk 1. Werken
Nadere informatieHypotheken Pensioenen Verzekeringen Sparen
Kennis- en Ervaringstoets hypotheken. Om een hypotheekofferte aan te kunnen vragen dient u onderstaande tekst te lezen, de toets te maken en uw gegevens in te vullen. Hierna dient u dit document naar ons
Nadere informatieGoede tijden, slechte tijden. Soms zit het mee, soms zit het tegen
Slides en video s op www.jooplengkeek.nl Goede tijden, slechte tijden Soms zit het mee, soms zit het tegen 1 De toegevoegde waarde De toegevoegde waarde is de verkoopprijs van een product min de ingekochte
Nadere informatieVermogen: geld Kapitaal (aandelen, obligaties, leningen (lange termijn))
www.jooplengkeek.nl Vermogensmarkt De markt: vraag en aanbod Vermogen: geld Kapitaal (aandelen, obligaties, leningen (lange termijn)) Vermogen is een ruimer begrip dan geld. Een banksaldo is ook vermogen.
Nadere informatieHuman Action voor Pensioenfondsen. Heiko de Boer
Human Action voor Pensioenfondsen Heiko de Boer Agenda Historie Oostenrijkse Economische School 4 kenmerken Subjectieve Waarde Geld ABCT (Austrian Business Cycle Theory) Pensioen vs Fractional Banking
Nadere informatieEindexamen economie 1 havo 2000-I
Opgave 1 Meer mensen aan de slag Het terugdringen van de werkloosheid is in veel landen een belangrijke doelstelling van de overheid. Om dat doel te bereiken, streeft de overheid meestal naar groei van
Nadere informatieGevangen in vicieuze cirkels
Gevangen in vicieuze cirkels 27 februari, 2013 door Gerard Deze crisis is precies het tegenovergestelde van de crisis van 1980. Goud en zilver, vaak graadmeters en gebruikt voor kapitaalszekering, gedroegen
Nadere informatiePensioenen en politiek. Pieter Omtzigt
Pensioenen en politiek Pieter Omtzigt Samenvatting 1. Financiële crisis, slachtoffers en dominostenen 2. Hoe gaan pensioenfondsen om met deze crisis? 3. Hoe gaan overheden om met deze crisis? Investeren,
Nadere informatieSlechts 1 antwoord is juist, alle andere zijn fout (en bevatten heel vaak onzin)!
Slechts 1 antwoord is juist, alle andere zijn fout (en bevatten heel vaak onzin)! Vragen aangeduid met een * toetsen in het bijzonder het inzicht en toepassingsvermogen. Deze vragenreeksen zijn vrij beschikbaar.
Nadere informatieH2 Te veel geld maakt ongelukkig
Samenvatting door M. 940 woorden 15 november 2012 3.3 2 keer beoordeeld Vak Methode Economie Index H2 Te veel geld maakt ongelukkig 2.1 introductie De oorzaak van hyperinflatie is bijna altijd dezelfde:
Nadere informatieTien jaar na de kredietcrisis
Tien jaar na de kredietcrisis met 10 okt 2018 Kees de Kort en Vital Jansen (Clavis) Essentie van een crisis Essentie van een crisis: Een crisis komt nooit uit de lucht vallen, maar heeft altijd een lange
Nadere informatieKenmerken van diverse basisvormen van hypothecaire leningen
Hypotheekvormen Kenmerken van diverse basisvormen van hypothecaire leningen Onderstaand geven wij u een korte beschrijving van de verschillende hypotheekvormen. Het betreft slechts een opsomming van de
Nadere informatieHypotheek in barre tijden
Regelingen en voorzieningen CODE 4.2.2.52 Hypotheek in barre tijden bronnen www.veh.nl, persbericht d.d. 3.11.2012 Geldgids juni 2012 N.B. Sinds de publicatie van onderstaand artikel is er voor huiseigenaren
Nadere informatieRechtbanken, banken en het geld, beide liegen en bedriegen
Rechtbanken, banken en het geld, beide liegen en bedriegen Voorts zijn wij van mening, dat alle leugens uit rechtelijke uitspraken moeten worden verwijderd. Geheel leugenvrij moeten ook alle geschriften
Nadere informatieHypotheekrecht en - vormen
Hypotheekrecht en - vormen Wat is een hypotheek? Een hypotheek is in theorie een zekerheidsrecht. Wanneer u een hypotheek afsluit, geeft u het recht van hypotheek aan de geldverstrekker. Dit recht van
Nadere informatieSteeds meer vijftigers financieel kwetsbaar
Maart 215 stijgt naar 91 punten Steeds meer vijftigers financieel kwetsbaar De is in het eerste kwartaal van 215 gestegen van 88 naar 91 punten. Veel huishoudens kijken positiever vooruit en verwachten
Nadere informatie(N)iets op de bank? Lesbrief over sparen, beleggen en lenen
(N)iets op de bank? Lesbrief over sparen, beleggen en lenen Het is verstandig om geld achter de hand te hebben. Sparen betekent het niet uitgeven van een deel van je inkomen. Je kunt verschillende redenen
Nadere informatieCoöperatieve Burgerbank
Coöperatieve Burgerbank Probleem Private banken en de rijkste 1% teveel macht en eigenbelang Structureel veel te hoge rente Structureel teveel (speculatieve) misbruik van het geldsysteem Oplossing Invoeren
Nadere informatieNaslagwerk Economie van Duitsland. Hoofdstuk 8: Financiële stelsel. 8.1 Overzicht
Naslagwerk Economie van Duitsland 8.1 Overzicht Het Duitse bankenstelsel is anders georganiseerd dan in de meeste andere landen. Naast een centrale bank, de Bundesbank, de reguliere zaken en retailbanken
Nadere informatieKenneth Wyffels 2L2 19 JAARTAAK SEI 2011-2012
Kenneth Wyffels 2L2 19 JAARTAAK SEI 2011-2012 April- 30/04/ 12 Artikel 1. Jean-Luc Dehaene van de CD&V kan bijna 3 miljoen euro opstrijken. Door een aantal jaar geleden een pakket aandelenopties te kopen
Nadere informatie1. Lees de vragen goed door; soms geeft een enkel woordje al aan welke richting je op moet.
AANVULLENDE SPECIFIEKE TIPS ECONOMIE VWO 2007 1. Lees de vragen goed door; soms geeft een enkel woordje al aan welke richting je op moet. : Leg uit dat loonmatiging in een open economie kan leiden tot
Nadere informatieTwaalf grafieken over de ernst van de crisis
Twaalf grafieken over de ernst van de crisis 1 Frank Knopers 26-04-2012 1x aanbevolen Voeg toe aan leesplank We hebben een aantal grafieken verzameld die duidelijk maken hoe ernstig de huidige crisis is.
Nadere informatieEindexamen economie pilot havo 2009 - I
Beoordelingsmodel Algemene regel 3.6 is ook van toepassing als gevraagd wordt een gegeven antwoord toe te lichten, te beschrijven en dergelijke. Opgave 1 1 maximumscore 2 ja Een voorbeeld van een juiste
Nadere informatieNieuwe verhoudingen in het financieren van woningen
Nieuwe verhoudingen in het financieren van woningen Naar nieuwe verhoudingen in het Wonen OTB Platform 31 Wooncongres 2015 Paul de Vries Senior Woningmarkteconoom Rabobank Kennis en Economisch onderzoek
Nadere informatieHet crowdfunding platform voor. professionals. Hypotheek
Het crowdfunding platform voor professionals Hypotheek Index De lening balie is geopend 03 Meer mogelijkheden met een lening via Purple24 04 Kom ik in aanmerking voor een lening 05 Hoe kan ik mijn pand
Nadere informatieALGEMENE ECONOMIE /03
HBO Algemene economie Raymond Reinhardt 3R Business Development raymond.reinhardt@3r-bdc.com 3R 1 M Productiefactoren: alle middelen die gebruikt worden bij het produceren: NOKIA: natuur, ondernemen, kapitaal,
Nadere informatieE F F E C T U E E L. augustus 2011-18. Slachtoffer van eigen succes? Hilaire van den Bergh
E F F E C T U E E L augustus 2011-18 Slachtoffer van eigen succes? Hilaire van den Bergh Hilaire van den Bergh werkt bij BCS Vermogensbeheer B.V. te Rotterdam. De inhoud van deze publicatie schrijft hij
Nadere informatieTweede Kamer der Staten-Generaal
Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2000 2001 27 400 Nota over de toestand van s Rijks Financiën Nr. 42 BRIEF VAN DE MINISTER VAN FINANCIËN Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal
Nadere informatieKleurpagina vraagkaartjes beginner Ruilen over de tijd Quiz. Deze pagina 2 keer printen daarna op de achterkant de vraagkaartjes Ruilen over de tijd
Kleurpagina vraagkaartjes beginner Ruilen over de tijd Quiz. Deze pagina 2 keer printen daarna op de achterkant de vraagkaartjes Ruilen over de tijd quiz beginner printen en uitsnijden of knippen. Bijlage
Nadere informatieVeel gestelde vragen kwartaalcijfers pensioenfondsen
Veel gestelde vragen kwartaalcijfers pensioenfondsen 1. De kwartaalcijfers van de pensioenfondsen zijn negatief. Hoe komt dat? Het algemene beeld is dat het derde kwartaal, en dan in het bijzonder de maand
Nadere informatieUIT geld en banken
Hoe ontstaat geld in de economie? Geld heb je nodig om spullen mee te kunnen kopen, zonder geld valt er niets te kopen, en als er te weinig geld is zitten mensen te wachten op geld voordat ze het uit kunnen
Nadere informatie5.1 Het speelkwartier
5.1 Het speelkwartier Economie gaat over het maken van keuzes. Iedereen maakt in het leven constant keuzes. Deze keuzes hebben economische gevolgen: Welke studie ga je volgen? Wanneer ga je op jezelf wonen?
Nadere informatieVraag Antwoord Scores
Opgave 1 Hoe verdelen we de zorgkosten? 1 maximumscore 2 Stel het bbp op 100 en het totaal van de zorgkosten op 9 9 1,035 24 = 9 2,283328 = 20,55 1 100 1,0132 24 = 136,99 20,55 136,99 100% = 15% (en dat
Nadere informatieDe grootste financiële beslissing in een mensenleven
De grootste financiële beslissing in een mensenleven 1 520.000.000.000,- ( 520 mrd) Totale hypotheekschuld van Nederlandse huishoudens Bron: NMa 2 170.000,- De gemiddelde grootte van een hypotheek in Nederland
Nadere informatieQE in de eurozone: bezit van de zaak, einde van het vermaak?
QE in de eurozone: bezit van de zaak, einde van het vermaak? Komt er QE in de eurozone? Sinds enige maanden wordt er op de financiële markten gezinspeeld op het opkopen van staatsobligaties door de Europese
Nadere informatieRabobank (leden)certificaten
Rabobank (leden)certificaten Investment case Jaap Koelewijn De Rabobank verhoogt haar kapitaalbuffers door voor nominaal 1,5 miljard nieuwe certificaten Rabobank uit te geven. Niet geheel toevallig valt
Nadere informatieRendement = investeringsopbrengst/ investering *100% Reëel rendement = Nominaal rendement / CPI * 100-100 Als %
Inflatie Stijging algemene prijspeil Consumenten Prijs Indexcijfer Gewogen gemiddelde Voordeel: Mensen met schulden Nadeel: Mensen met loon, spaargeld Reële winst bedrijven daalt Rentekosten bedrijven
Nadere informatieBeursdagboek 24 Mei 2013.
Beursdagboek 24 Mei 2013. Loopt Abenomics nu al op zijn laatste benen! Tijd 10:30 uur. Het was afgelopen nacht in Japan een angstige sessie voor de handelaren. Na eerst een winst van drie procent vlogen
Nadere informatie4e kwartaal 2015 Den Haag, 21 januari 2016
Kwartaalbericht 4e kwartaal 2015 Den Haag, 21 januari 2016 Samenvatting cijfers per 31 december 2015 Dekkingsgraad (UFR): 100,5% Beleidsdekkingsgraad: 104,4% Belegd vermogen: 19,9 miljard Rendement 4 e
Nadere informatieEindexamen economie 1 vwo 2001-I
Opgave 1 Hoge druk op de arbeidsmarkt Gedurende een aantal jaren groeide de economie in Nederland snel waardoor de druk op de arbeidsmarkt steeds groter werd. Het toenemende personeelstekort deed de vrees
Nadere informatieBorower Dutch brochure editable v3_1.pdf CMY. Het crowdfunding platform voor. professionals. Hypotheek
1 Het crowdfunding platform voor professionals Hypotheek 2 Index De lening balie is geopend 03 Verbreedt uw horizon met Purple24 leningen 04 om ik in aanmerking voor een lening 05 Hoe kan ik mijn pand
Nadere informatieBijlage HAVO. economie. tijdvak 2. Bronnenboekje. HA-1022-a-15-2-b
Bijlage HAVO 215 tijdvak 2 economie Bronnenboekje HA-122-a-15-2-b Opgave 1 kosten en opbrengsten van computerspel GCR5 GO Q 5 GO gemiddelde opbrengst per spel ( ) MO 2Q 5 MO marginale opbrengst ( ) TK
Nadere informatiePraktische opdracht Economie De kredietcrisis en verder
Praktische opdracht Economie De kredietcrisis en verder Praktische-opdracht door 1859 woorden 2 juni 2014 5 4 keer beoordeeld Vak Methode Economie LWEO Opdracht 1: D. E. Met de term economische groei wordt
Nadere informatie10-jaars rente Duitsland. 10-jaars rente VS. Van Lieshout & Partners Nieuwsbrief 4 e kwartaal 2017
In onze tweede nieuwsbrief nieuwe stijl blikken wij terug op het afgelopen kwartaal, lichten wij ons beleggingsbeleid nader toe en presenteren wij onze visie op de financiële markten voor het komende kwartaal.
Nadere informatie1. Leg uit dat het sparen door gezinnen een voorbeeld is van ruilen in de tijd. 2. Leg uit waarom investeren door bedrijven als ruilen over de tijd beschouwd kan worden. 3. Wat is intertemporele substitutie?
Nadere informatie3.1 Omcirkel het juiste antwoord.
3.1 Vraag 1 Lees de uitspraken I en II en bedenk welke juist is/zijn. I Economie gaat over behoeften II Economie gaat over middelen A. I en II zijn beiden juist B. I is juist, II is onjuist C. II is juist,
Nadere informatieExamen HAVO. Economie 1
Economie 1 Examen HAVO Hoger Algemeen Voortgezet Onderwijs Tijdvak 2 Woensdag 21 juni 13.30 16.00 uur 20 00 Dit examen bestaat uit 31 vragen. Voor elk vraagnummer is aangegeven hoeveel punten met een goed
Nadere informatie2) Wanneer gaan de verschillende maatregelen in? Per 1 januari 2013
Oktober 2012 Nieuws hypotheekrenteaftrek Zoals het er nu voorstaat zal er vanaf 2013 alleen aftrek worden genoten voor hypotheekrente bij minimaal een annuïtaire aflossing. Op dit moment mag je nog de
Nadere informatieGeld zonder schuld. Op weg naar een nieuw geldsysteem en een einde aan de crisis
Geld zonder schuld Op weg naar een nieuw geldsysteem en een einde aan de crisis www.onsgeld.nu februari 2015 Intro We leven tijdens de grootste crisis ooit. Het vertrouwen in banken is nog nooit zo laag
Nadere informatiePersbericht ABP, eerste halfjaar 2008
Persbericht ABP, eerste halfjaar 2008 Hoofdpunten Rendement over eerste helft 2008 is 5,1%. De dekkingsgraad is medio 2008 uitgekomen op 132%. De kredietcrisis eist zijn tol. Vooral aandelen en onroerend
Nadere informatieFinanciële repressie: twee sleutelwoorden voor elke financieel intermediair in dit decennium. FiDiB, Vught, 17 september 2012
Financiële repressie: twee sleutelwoorden voor elke financieel intermediair in dit decennium FiDiB, Vught, 17 september 2012 Agenda Waar hebben we mee te maken? Structurele gevolgen deze crisis Financiële
Nadere informatieEen aflossingsvrije hypotheek? Laat u dan persoonlijk en deskundig informeren
Een aflossingsvrije hypotheek? Laat u dan persoonlijk en deskundig informeren In de media is er op dit moment veel aandacht voor de aflossingsvrije hypotheek. Meer dan 1 miljoen Nederlanders hebben de
Nadere informatieEconomische vooruitzichten
Valt er nog wat te klagen? Economische vooruitzichten Jaap Koelewijn, 22 juni 2017 1 Agenda Nog even kort voorstellen Waarom duurde de crisis 10 jaar? Waarom gaat het beter? Wat zijn de bedreigingen? Adviezen
Nadere informatieWat u moet weten over beleggen
Rabo BedrijvenPensioen Wat u moet weten over beleggen Beleggen voor het Rabo BedrijvenPensioen Uw werkgever betaalt pensioenpremies voor het Rabo BedrijvenPensioen. In deze brochure leest u hoe we deze
Nadere informatiea Wie lenen er allemaal voor de aanschaf van een duurzaam consumptiegoed? b Wie lenen er allemaal wegens een onverwachte tegenslag?
Eindtoets hoofdstuk 1 Kopen doe je zo (CONSUMEREN) 1.3 Ik spaar, leen en beleg mijn geld 1 REDENEN OM TE SPAREN Hier staan zes mensen die sparen: Linda zet geld opzij voor haar vakantie Roy belegt in aandelen
Nadere informatieWelke hypotheek past bij mijn persoonlijke en financiële situatie?
Welke hypotheek past bij mijn persoonlijke en financiële situatie? Stappenplan Wat voor hypotheek past bij mij EEN ONDERNEMING VAN ABN AMRO BANK N.V. WELKE HYPOTHEEK PAST BIJ MIJ? Je hebt je pijlen gericht
Nadere informatieDe risico's en kosten voor de belastingbetaler in de krediet- en schuldencrisis (beleggingen, leningen en garanties)
96 De risico's en kosten voor de belastingbetaler in de krediet- en schuldencrisis (beleggingen, leningen en garanties) D.A. Hollanders* H.A.A. Verbon* Samenvatting De omvang van deelnemingen, leningen
Nadere informatieOm de bijleenregeling uit te leggen worden de volgende termen gebruikt:
De bijleenregeling: Deze regeling is in werking getreden per 1 januari 2004. Door deze regeling wordt het voor huiseigenaren ongunstig om de overwaarde te gaan gebruiken voor andere zaken dan de financiering
Nadere informatieWelke hypotheek past bij mijn persoonlijke en financiële situatie? Stappenplan Wat voor hypotheek past bij mij
Welke hypotheek past bij mijn persoonlijke en financiële situatie? Stappenplan Wat voor hypotheek past bij mij Een onderneming van ABN AMRO BANK N.V. Welke hypotheek past bij mij? Je hebt je pijlen gericht
Nadere informatieHieronder de vergelijking tussen de annuïteitenhypotheek en de lineaire hypotheek.
Hieronder de vergelijking tussen de annuïteitenhypotheek en de lineaire hypotheek. Inleiding: De genoemde vormen zijn voor starters de enige vormen die sinds 01-01-2013 leiden tot renteaftrek. Andere vormen,
Nadere informatieEen huis kan je kopen of huren. De voordelen en nadelen tussen kopen en huren staan in tabel 1.
Kopen of huren. Een huis kan je kopen of huren. De voordelen en nadelen tussen kopen en huren staan in tabel 1. Tabel 1. Het verschil tussen kopen en huren. huis kopen huis huren rente en aflossing of
Nadere informatieExamen HAVO - Compex. economie 1
economie 1 Examen HAVO - Compex Hoger Algemeen Voortgezet Onderwijs Tijdvak 1 Maandag 23 mei totale examentijd 2,5 uur 20 05 Vragen 1 tot en met 19 In dit deel staan de vragen waarbij de computer niet
Nadere informatieGrip op uw Vermogen. Aflossen, waarom goed voor u?
Aflossen, waarom goed voor u? Agenda 1. Even voorstellen 2. Aanleiding presentatie 3. Hypotheken: hoe zit het ook alweer? 4. Waarom aflossen? - Voor uzelf - Voor uw kinderen - Voor later 5. Hoe werkt aflossen?
Nadere informatie2.1 De keuze tussen werk en vrije tijd
2.1 De keuze tussen werk en vrije tijd Mensen moeten steeds de keuze maken tussen werken en vrije tijd: 1. Werken * Je ontvangt loon in ruil voor je arbeid; * Langer werken geeft meer loon (en dus kun
Nadere informatiePersbijeenkomst jaarverslag ABP 2008. Amsterdam, 11 mei 2009
Persbijeenkomst jaarverslag ABP 20 Amsterdam, 11 mei 2009 20: een bijzonder jaar Sterke positie begin 20 met dgr van 140% Volledige indexatie en volledige na-indexatie Halfjaarcijfers al minder rooskleurig
Nadere informatieBoek 4 Hoofdstuk 7: De overheid en ons inkomen
Boek 4 Hoofdstuk 7: De overheid en ons inkomen Valt het mee of tegen? a Als Yara een appartement koopt moet ze een hypotheek afsluiten. Hiervoor betaalt ze iedere maand een bepaald bedrag. Dit zijn haar
Nadere informatieOktober 2015. Macro & Markten. 1. Rente en conjunctuur :
Oktober 2015 Macro & Markten 1. Rente en conjunctuur : VS Zoals al aangegeven in ons vorig bulletin heeft de Amerikaanse centrale bank FED de beleidsrente niet verhoogd. Maar goed ook, want naderhand werden
Nadere informatieDe huizenmarkt in beweging: stappenplan huis kopen in 2015
De huizenmarkt in beweging: stappenplan huis kopen in 2015 De huizenmarkt en de nieuwste ontwikkelingen worden door veel makelaars nauwlettend in de gaten gehouden. Alhoewel het herstel van de markt nog
Nadere informatieRuilen over de tijd (havo)
1. Leg uit dat het sparen door gezinnen een voorbeeld is van ruilen in de tijd. 2. Leg uit waarom investeren door bedrijven als ruilen over de tijd beschouwd kan worden. 3. Wat is intertemporele substitutie?
Nadere informatieNieuwbouw betaalbaar
Nieuwbouw betaalbaar Een eigen huis. Misschien droomt u daar wel eens van? Maar de stap naar een koopwoning kan wel erg groot zijn. Is mijn inkomen wel toereikend? Krijg ik mijn huis ooit weer verkocht?
Nadere informatieAllianz Nederland Asset Management B.V. Allianz. Hypotheekrekening. Beleggen om uw hypotheek terug te betalen.
Allianz Nederland Asset Management B.V. Allianz Hypotheekrekening Beleggen om uw hypotheek terug te betalen. Beleggen om uw hypotheek terug te betalen Kies voor goede fondsprestaties van Allianz met de
Nadere informatieMACRO-VRAAG EN MACRO-AANBOD
pdf18 MACRO-VRAAG EN MACRO-AANBOD De macro-vraaglijn of geaggregeerde vraaglijn geeft het verband weer tussen het algemeen prijspeil en de gevraagde hoeveelheid binnenlands product. De macro-vraaglijn
Nadere informatieWorkshop Sparen of beleggen? Karel Mercx en Hildo Laman Redacteuren Beleggers Belangen
Workshop Sparen of beleggen? Karel Mercx en Hildo Laman Redacteuren Beleggers Belangen Voorstellen Karel Mercx Hildo Laman Begonnen in de internetzeepbel Begonnen in de optiehandel Programma Voor & nadelen
Nadere informatieVerantwoord lenen bij Delta Lloyd
Verantwoord lenen bij Delta Lloyd Beste klant, De huizenprijzen zijn de laatste jaren flink gedaald. Daardoor houden steeds meer mensen na verkoop van de woning een restschuld over. Als de verkoopopbrengst
Nadere informatieHypotheek 9% 13% 27% 0% 0% 3% 0% 0%
DSB De afgelopen 5 dagen was er heel veel aan de hand rond de DSB. Op het moment van het onderzoek, vrijdag 16 oktober, was het nog niet duidelijk of de DSB-bank failliet zou gaan of niet. Over de vele
Nadere informatieHoofdstuk 2: Het Taylor-Romer model
Hoofdstuk 2: Het Taylor-Romer model 1. Opbouw van de AV-lijn A. Relatie tussen reële bbp en rente Fragment: Belgische glansprestatie (Tijd, 31/12/2004) Bestedingen De consumptie van de gezinnen groeide
Nadere informatieRoads to recovery. George Gelauff, Debby Lanser, Albert van der Horst, Adam Elbourne. Centraal Planbureau 1
Roads to recovery George Gelauff, Debby Lanser, Albert van der Horst, Adam Elbourne 1 De Grote Recessie 2008: Financiële crisis subprime hypotheken crisis 15 september: Lehman Brothers bankroet stilstand
Nadere informatie1)Waaruit bestaat de vraag op de Werkenden en arbeidsmarkt? (openstaande)vacatures. 2)Noem een ander woord voor Werkenden werkgelegenheid.
1 1)Waaruit bestaat de vraag op de arbeidsmarkt? 2)Noem een ander woord voor werkgelegenheid. 3)Wie vragen arbeid? 4)Met welk woord wordt het aanbod van arbeid ook aangeduid? 5)Geef de omschrijving van
Nadere informatieWinstgroei en buffers ondersteunen investerings herstel
Na de snelle daling van de bedrijfswinsten door de kredietcrisis, is er recentelijk weer sprake van winstherstel. De crisis heeft echter geen gat geslagen in de grote financiële buffers van bedrijven.
Nadere informatieExamen VWO. Economie 1 (nieuwe stijl)
Economie 1 (nieuwe stijl) Examen VWO Voorbereidend Wetenschappelijk Onderwijs Tijdvak 1 Donderdag 17 mei 13.30 16.30 uur 20 01 Voor dit examen zijn maximaal 65 punten te behalen; het examen bestaat uit
Nadere informatieEindexamen economie vwo II
Beoordelingsmodel Opmerking Algemene regel 3.6 is ook van toepassing als gevraagd wordt een gegeven antwoord toe te lichten, te beschrijven en dergelijke. Opgave 1 1 maximumscore 2 Voorbeelden van een
Nadere informatieH1: Economie gaat over..
H1: Economie gaat over.. 1: Belangen Geld is voor de economie een smeermiddel, door het gebruik van geld kunnen we handelen, sparen en goederen prijzen. Belangengroep Belang = Ze komen op voor belangen
Nadere informatieVraag Antwoord Scores
Opmerking Algemene regel 3.6 is ook van toepassing als gevraagd wordt een gegeven antwoord toe te lichten, te beschrijven en dergelijke. Opgave 1 1 maximumscore 1 600 bezoekers (2.800 2.200) 2 maximumscore
Nadere informatieBelasting betalen en Hypotheekrente aftrek. Ontwerp power point; Henk Douna
Belasting betalen en Hypotheekrente aftrek Ontwerp power point; Henk Douna De grootste financiële beslissing in een mensenleven 2 520.000.000.000,- ( 520 mrd) Totale hypotheekschuld van Nederlandse huishoudens
Nadere informatieHerstel emissies op financiële markten in 2009
De financiële markten hebben drie turbulente jaren achter de rug, waarin stagnatie en opleving elkaar afwisselden. Gedurende de crisis varieerde de rol van kortlopend geldmarktpapier, obligaties en aandelen
Nadere informatieEconomie. Boekje Conjunctuur Samenvattingen + overige voorbereiding voor de toets. Inhoud:
Boekje Conjunctuur Samenvattingen + overige voorbereiding voor de toets Economie Inhoud: Wat? blz. h1 & h2 samengevat 2 h3 samengevat 3 h4 samengevat 4 wat moet weten 5 Begrippen 6 & 7 Links 7 Test je
Nadere informatieEindexamen vmbo gl/tl economie 2011 - II
Beoordelingsmodel Aan het juiste antwoord op een meerkeuzevraag wordt 1 scorepunt toegekend. MINpunten 1 maximumscore 1 2 / 6 x 100 % = 33,3% 2 maximumscore 1 Voorbeeld van een juiste reden: Klantenbinding:
Nadere informatie