Toeristische rapportage Goeree- Overflakkee

Transcriptie

1 Toeristische rapportage Goeree- Overflakkee

2 Toeristische rapportage Goeree- Overflakkee 2008/09 Opdrachtgever: Opdracht: VEERO Rapportage over het verblijf van Nederlanders op Goeree-Overflakkee, vrijetijdsbesteding op Goeree-Overflakkee en de werkgelegenheid in de toeristisch-recreatieve sector. Uitgevoerd door: Hogeschool Zeeland Kenniscentrum (Kust)toerisme Telefoon: Uitgave: Januari 2010 Bij het samenstellen van deze rapportage is de grootste zorgvuldigheid betracht, het Kenniscentrum (Kust)toerisme is echter niet aansprakelijk voor enige directe of indirecte schade als gevolg van de aangeboden informatie. 2

3 Inhoudsopgave Inleiding... 4 Samenvatting Consumententrends in toerisme Digitale ontwikkelingen Consumententrends Toeristisch aanbod Zeeland Ontwikkeling van de vakantiemarkt Ontwikkeling internationaal toerisme Ontwikkeling Nederlandse vakantiemarkt Vakanties in eigen land Inkomend toerisme naar Nederland Zeeland op de vakantiemarkt Binnenlands toerisme per regio Kenmerken toeristische vakantiegangers Werkgelegenheid Literatuurlijst Bijlage 1: Omschrijving sociale klasse Bijlage 2: Afbakening toeristische/recreatieve sector Bijlage 3: Activiteiten tijdens de vakantie

4 Inleiding Het Kenniscentrum (Kust)toerisme houdt zich bezig met het verzamelen en analyseren van cijfers en gegevens over de toeristisch-recreatieve sector, om deze te vertalen in kennis die bruikbaar is voor de sector. De voorliggende rapportage is opgesteld in opdracht van VEERO, Vereniging voor Eigenaren en Exploitanten van Recreatie Ondernemingen van Goeree-Overflakkee & Brouwersdam. VEERO wilt Goeree-Overflakkee graag vergelijken met de verschillende regio s van Zeeland om een beeld te krijgen van ontwikkelingen in de toeristische en recreatieve sector op Goeree-Overflakkee ten opzichte van de Zeeuwse ontwikkelingen. Om inzicht te bieden in de sector is ervoor gekozen zoveel mogelijk gebruik te maken van landelijke bronnen. Hierdoor is het mogelijk Zeeland en Goeree-Overflakkee systematisch met elkaar te vergelijken. Deze rapportage is de eerste in een reeks en biedt informatie over het verblijf van Nederlanders op Goeree-Overflakkee en Zeeland, vrijetijdsbesteding op Goeree-Overflakkee en in Zeeland en de werkgelegenheid in de toeristisch-recreatieve sector. Daar waar mogelijk worden de gegevens op regionaal niveau gepresenteerd. Helaas zijn niet alle gegevens op regionaal niveau beschikbaar. In dit geval worden de Zeeuwse cijfers gepresenteerd. In hoofdstuk 2, 3 en 4 zijn de analyses en gegevens alleen op Nederlands en Zeeuws niveau weergegeven. In hoofdstuk 5 en 6 zijn de analyses en gegevens gericht op Zeeland en Goeree-Overflakkee opgenomen. Wij wensen u veel leesplezier en hopen dat deze rapportage een instrument zal zijn om te komen tot een goede invulling van uw toeristisch-recreatieve beleid of strategie. 4

5 Samenvatting Trends en ontwikkelingen Het jaar 2008 is een turbulent jaar geweest voor het toerisme wereldwijd. Door de financiële crisis wordt de prijs/kwaliteitsverhouding van een bestemming nog belangrijker. De consument verlangt naar kleinschaligheid, lokaliteit, rust en eenvoud. Het verhaal en de beleving rondom een product of bestemming worden belangrijker en duurzaamheid wordt steeds meer een statussymbool. Toeristisch aanbod Zeeland telt 10% van het totale aantal toeristische slaapplaatsen in Nederland en neemt hiermee als provincie een vierde plaats in. De camping is het accommodatietype met de meeste slaapplaatsen in Zeeland. Maar liefst 72% van alle toeristische slaapplaatsen in Zeeland komt voor rekening van de Zeeuwse campings. Daarnaast beschikt Zeeland over relatief veel slaapplaatsen op bungalowparken, in totaal 11% van het totale Nederlandse aanbod. Binnenlandse vakantiemarkt Zeeland neemt een zevende plaats in op de binnenlandse vakantiemarkt. In 2008 zijn er 3% meer vakanties, maar 3% minder vakantieovernachtingen dan in 2007 doorgebracht. De trend dat men steeds vaker, maar ook korter op vakantie gaat, heeft zich ook in 2008 weer doorgezet. Inkomend toerisme In 2008 is het inkomend toerisme naar Zeeland gedaald. Het aantal buitenlandse gasten in Zeeland is ten opzichte van 2007 met 12% afgenomen. Het aantal vakantieovernachtingen van buitenlandse gasten is met 17% gedaald. De terugloop in het inkomend toerisme is met name te wijten aan de afname van het Duitse gastenaantal. Ook het aantal gasten uit België is in 2008 licht teruggelopen. De meeste overnachtingen van buitenlandse gasten worden op een camping of bungalowpark doorgebracht. Het aandeel buitenlandse gasten is echter het grootst in de Zeeuwse hotelaccommodaties. De meeste vakanties en overnachtingen worden doorgebracht in de regio Schouwen-Duiveland. Goeree- Overflakkee heeft samen met Zeeuws-Vlaanderen de langste gemiddelde vakantieduur. In alle regio s in Zeeland en in Goeree-Overflakkee is de vakantiewoning de meest gebruikte accommodatievorm. Schouwen- Duiveland Walcheren Bevelanden & Tholen Zeeuws- Vlaanderen Goeree- Overflakkee Totaal aantal vakanties Totaal aantal overnachtingen Gem. vakantieduur Meest populaire Vakantiewoning Vakantiewoning Vakantiewoning Vakantiewoning Vakantiewoning accommodatietype Meest ondernomen activiteit Bezoek aan strand Wandelen Tochtje met de auto Tochtje met de auto Wandelen 5

6 Bestedingen In verhouding tot de Zeeuwse regio s wordt er op Goeree-Overflakkee het minst uitgegeven per vakantie per persoon, namelijk 126,00 en per vakantiedag 16,00. Dit is te verklaren door de grote hoeveelheid vaste gasten die verblijven op Goeree-Overflakkee. De toeristische gast op Goeree-Overflakkee besteedt per vakantie 163,00. Dit is minder dan in de regio s in Zeeland. Van de regio s in Zeeland wordt er in Zeeuws-Vlaanderen het meest uitgegeven per vakantie en per vakantiedag. Dit kan worden verklaard door de hoge gemiddelde verblijfsduur van 8,1 dagen. Werkgelegenheid In 2008 waren er in Zeeland personen werkzaam in de toeristisch-recreatieve sector. De sector heeft hiermee een aandeel van 8,3% in de totale werkgelegenheid van Zeeland. Op Goeree-Overflakkee heeft de sector een aandeel van 8,8%. Het aandeel toerisme & recreatie in de totale werkgelegenheid is het kleinst op de Bevelanden & Tholen en het grootst op Schouwen-Duiveland. 6

7 1 Consumententrends in toerisme Het vakantiegedrag van de consument wordt beïnvloed door verschillende omgevingsfactoren. In dit hoofdstuk wordt ingegaan op enkele relevante consumententrends in toerisme. 1.1 Digitale ontwikkelingen User Generated Content Aan de internetrevolutie zal voorlopig geen einde komen. Populaire fenomenen in de digitale wereld zijn User Generated Content en de sociale media. User Generated Content is een inhoudelijke bijdrage van een gebruiker aan een online medium. Voorbeelden hiervan zijn foto s, filmpjes, blogs en wiki s. Bekende websites die gebruik maken van UGC zijn YouTube, Hyves en Wikipedia. Voor de toeristisch/recreatieve sector neemt User Generated Content in belang toe. Online klantbeoordelingen worden gezien als een digitale vorm van mond tot mond reclame, wat volgens vele marketeers de beste vorm van marketing is. Bij de aankoopbeslissing laat 62% van de consumenten zich beïnvloeden door online klantervaringen. Websites als Zoover.nl worden daardoor steeds belangrijker. Sociale netwerken Bij sociale online netwerken draait het vooral om het leggen van contacten en het delen van informatie. Twee bekende voorbeelden zijn Hyves en Facebook. Van de wereldwijde internetpopulatie is inmiddels al tweederde actief op een sociaal netwerk. De Nederlandse Hyves telt momenteel al ruim 8,8 miljoen leden. 1.2 Consumententrends Roots & regio Voor veel mensen is de wereld te groot geworden. De globalisering mag dan voortrazen, steeds grotere bevolkingsgroepen willen er niet meer zoveel mee te maken hebben. In de wereld die te groot is geworden, zoeken mensen weer kleine verbanden op en groeit de interesse voor het lokale, kleinschalige en dicht bij huis. Mensen verlangen weer terug naar de harmonie met de omgeving. We gaan onze roots opzoeken en koesteren. Regionale gebruiken worden in ere hersteld en oorspronkelijke en seizoensgebonden producten winnen aan populariteit. De regionale schaal en het verhaal van de streek speelt een belangrijke rol in de totaalbeleving. Door een goed verhaal wordt een product of concept met betekenis geladen en daar ligt de kans voor binding met de consument. Stilte is luxe Veel mensen ervaren het leven als druk en vol. We hebben steeds minder vrij te besteden tijd. Daarnaast wordt het aanbod van producten, diensten en belevingen steeds groter. Een gevolg is dat mensen meer activiteiten, minder lang ondernemen en dat ze hoge verwachtingen hebben. Daarnaast keert de consument de drukte de rug toe en gaat hij op zoek naar rust en eenvoud. Stilte is de nieuwe luxe. Datzelfde geldt voor het gevoel van ruimte. Het authentieke platteland hervinden; genieten van rust en ruimte; geen last van langsrazend verkeer. Het krijgt zijn charme terug. 7

8 Wellness De markt voor wellness vakanties groeit sterk. De groei hangt nauw samen met de toenemende aandacht voor het lichamelijk welzijn, in combinatie met het onthaasten. Om het drukke bestaan het hoofd te kunnen bieden gaat de consument tijdens de vakantie op zoek naar rust en laat zich volledig in de watten leggen. Uit het themaonderzoek Wellness van NBTC NIPO Research blijkt dat van 2005 tot en met 2008 in totaal 3,7 miljoen Nederlanders een wellnessactiviteit hebben ondernomen in hun vrije tijd of vakantie. De komende drie jaar zullen naar verwachting 4,5 miljoen Nederlanders wellnessactiviteiten gaan ondernemen. Dit betekend een verwachte groei van 22%. Spiritualiteit & zingeving Spiritualiteit en zingeving blijven twee steeds belangrijker wordende waarden. De consument komt er steeds meer achter dat meer materieel bezit niet gelukkig maakt en gaat op zoek naar een ander gevoel van geluk. De consument wil het in toenemende mate goed doen. Dit zien we terug in de opkomst van de zogenaamde vrijwilligersvakanties. Ook de vakantie moet betekenis hebben en zinvol zijn. Men wil meer dan de fotograferende toerist uithangen. Touroperators spelen hier handig op in door een vakantie aan te bieden waarbij men naast de normale vakantie een aantal dagen vrijwilligerswerk verricht. Daarnaast vormt het bezinningstoerisme een markt met potentie. In 2020 zal 72% van de Nederlandse bevolking niet meer lid zijn van een kerk of een andere religieuze gemeenschap, maar de behoefte aan bezinning en spiritualiteit is allerminst verdwenen. Circa 80% van de Nederlanders geeft aan de behoefte te hebben aan een moment om zijn/haar leven te overdenken. Er is behoefte aan een vorm van spiritualiteit die gericht is op zelfbezinning en persoonlijke ontwikkeling. Ook tijdens de vakantie is hier een groeiende vraag naar. De Provincie Limburg speelt hier al op in door het aanbieden van spirituele arrangementen. Identiteit & authenticiteit Het zoeken naar een eigen identiteit is wellicht de komende jaren de grootste drijfveer. Dat geldt niet alleen voor wereldmachten maar ook voor spelers op de consumentenmarkt. Om als land, stad of bedrijf de bezoeker te kunnen boeien, moet je uniek zijn en jezelf kunnen profileren. Waar kwaliteit, prijs en service nog niet zo lang geleden het verschil maakten, zijn dit nog slechts randvoorwaarden om mee te mogen doen in de strijd om de gunst van de consument. De toerist verwacht beleving en authentieke verhalen. 1 1 Bronnen: Themarapport Wellness- NBTC NIPO Research, Consumententrends- Chrisitine Boland, Microtrends- Adjiedj Bakas, Trendrapport Toerisme, Recreatie en Vrije tijd 2007/2008- NRIT, Single 2 Travel Online Reismagazine, Center Parcs 2008, UNWTO World Tourism Barometer, volume 7, januari 2009, Bezinningstoerisme in Limburg- ZKA Consultants & Planners 8

9 2 Toeristisch aanbod Aanbod logiesaccommodaties Het CBS registreert het aantal toeristische accommodaties in Nederland. Inbegrepen zijn hotels, pensions en jeugdaccommodaties ( 5 slaapplaatsen), kampeerterreinen met toeristische verhuur, huisjescomplexen met toeristische verhuur en groepsaccommodaties (allen 20 slaapplaatsen). Bedrijven die meerdere accommodatievormen bieden, worden meerdere malen geteld. Vaste standplaatsen op campings, tweede woningen, jachthavens en overige accommodatievormen worden niet in de CBS-registratie meegenomen. Hoewel de CBS-registratie niet volledig is, is het de enige gegevensbron, waarbij het accommodatieaanbod binnen Nederland kan worden vergeleken. Onderstaande tabel geeft een overzicht van het aantal slaapplaatsen in toeristische accommodaties per provincie. Aantal slaapplaatsen Gelderland Noord-Holland Noord-Brabant Zeeland Limburg Overijssel Drenthe Friesland Zuid-Holland Utrecht Flevoland Groningen 0% 5% 10% 15% Nederland = 100% Figuur: 2.1 Bron: CBS Zeeland telt volgens de CBS-registratie in totaal toeristische slaapplaatsen. Zeeland neemt hiermee een vierde positie in; na Gelderland, Noord-Holland en Brabant. De volgende tabel toont het aanbod van slaapplaatsen in toeristische accommodaties in Zeeland en het Zeeuwse aandeel in het totale Nederlandse aanbod. 9

10 3 Ontwikkeling van de vakantiemarkt 3.1 Ontwikkeling internationaal toerisme Het jaar 2008 is een turbulent jaar geweest voor het internationale toerisme wereldwijd. Na een groei van 5% in de eerste zes maanden van 2008, liet het laatste half jaar een daling zien van 1%. In totaal is het aantal internationale aankomsten in 2008 met 2% toegenomen. In 2007 was dit nog een groei van 7%. De drastische daling van het aantal internationale aankomsten wordt veroorzaakt door de wereldwijde financiële crisis, de stijgende goederen- en olieprijzen en de fluctuerende wisselkoersen. Deze ongunstige economische omstandigheden hebben tot een daling van het consumentenvertrouwen geleidt. Voor Europa geldt een stagnatie van het aantal internationale aankomsten in Samen met Azië kent Europa de sterkste daling (-3%) van het inkomend toerisme in de laatste 6 maanden van Deze daling is voornamelijk toe te schrijven aan de dure euro ten opzichte van de dollar Ontwikkeling Nederlandse vakantiemarkt In 2008 ging 82% van de Nederlandse bevolking minstens één keer op vakantie, in 2007 was dat nog 81%. De Nederlanders die in 2008 een vakantie ondernamen, gingen gemiddeld iets vaker op vakantie dan in 2007: gemiddeld 2,8 keer per vakantieganger. In totaal werden er in 2008 bijna 36 miljoen vakanties ondernomen; meer dan in Vakanties van Nederlanders in het binnenland in 2008 Vakanties van Nederlanders in het buitenland in 2008 Participatie 53% 62% Aantal vakanties Aantal vakantieovernachtingen Totale bestedingen 2,7 mld 12,6 mld 2 Bron: UNWTO World Tourism Barometer, volume 7, januari

11 In 2008 zijn in totaal zo n 18,5 miljoen buitenlandse vakanties door Nederlanders ondernomen; een stijging van ruim vakanties ten opzichte van Tot en met 2006 bleek Frankrijk de meest bezochte vakantiebestemming door Nederlanders. Maar vanaf 2007 heeft Duitsland de eerste plaats van Frankrijk overgenomen waarbij het aantal vakanties in 2008 tot bijna 3 miljoen vakanties steeg. Top-10 buitenlandse bestemmingen 1. Duitsland % 2. Frankrijk % 3. België % 4. Spanje % 5. Oostenrijk % 6. Italië % 7. Turkije % 8. Griekenland % 9. Groot-Brittannië % 10. Tsjechië % Frankrijk noteerde de grootste absolute stijging ten opzichte van Tsjechië laat de grootste percentuele stijging zien met 22%. Ook de groei van het aantal intercontinentale vakanties zet zich in 2008 voort. In totaal werden bijna 2 miljoen vakanties buiten Europa doorgebracht. 3.3 Vakanties in eigen land In 2008 brachten Nederlanders 17,4 miljoen vakanties door in eigen land, 1% minder dan in Hierbij werden 91,8 miljoen overnachtingen doorgebracht, 4% minder dan in Jaar aantal vakanties aantal overnachtingen De volgende tabel toont het aantal vakanties en overnachtingen per provincie. Gelderland is - evenals in voorgaande jaren - de populairste binnenlandse bestemming. Zeeland staat 7 e qua aantal vakanties en overnachtingen. Het aantal vakanties in Zeeland groeide met 3%, terwijl het aantal vakantieovernachtingen met 3% daalde. 11

12 Provincie Aantal vakanties Provincie Aantal overnachtingen 1 Gelderland Gelderland Limburg Limburg Noord-Brabant Noord-Holland Noord-Holland Noord-Brabant Drenthe Drenthe Overijssel Overijssel Zeeland Zeeland Zuid-Holland Friesland Friesland Zuid-Holland Flevoland Utrecht Utrecht Groningen Groningen Flevoland Inkomend toerisme naar Nederland Na een aantal jaren van groei, zien we een terugloop in het inkomend toerisme in Nederland. Het aantal buitenlandse gasten is in 2008 gedaald met -9% ten opzichte van het voorgaande jaar. Het aantal overnachtingen liep terug met -10% tot ruim 25 miljoen overnachtingen. Bij de buitenlandse gasten is overigens geen onderscheid gemaakt tussen gasten met een zakelijk of toeristisch motief. Jaar aantal gasten aantal overnachtingen Bron: CBS Onderstaande tabel toont het aantal buitenlandse gasten en hun overnachtingen per provincie. Provincie Aantal buitenlandse gasten Aantal overnachtingen 1 Noord-Holland Zuid-Holland Limburg Noord-Brabant Zeeland Gelderland Utrecht Overijssel Friesland Drenthe Flevoland Groningen Bron: CBS 12

13 Herkomstlanden Belangrijkste herkomstlanden voor Nederland zijn Duitsland en Groot-Brittannië. Kijkend naar de periode blijken België, Frankrijk en Spanje de belangrijkste groeimarkten te zijn, ondanks dat de groei stagneert. Intercontinentaal gezien komen de meeste gasten uit Noord- & Latijns-Amerika Duitsland Groot-Brittannië België Frankrijk Spanje Italië Overig Europa Noord- & Latijns-Amerika Azië Overig Wereld Bron: CBS 13

14 3.5 Zeeland op de vakantiemarkt Sinds 1990 is het binnenlands toerisme in Nederland vrij gelijkmatig gegroeid naar een maximum van 18,7 miljoen vakanties in Tussen 2002 en 2005 is het aantal binnenlandse vakanties licht teruggelopen. In 2005 bedroeg het aantal vakanties van Nederlanders in Zeeland 1,3 miljoen, een afname van 30% ten opzichte van het topjaar In 2006 herstelde Zeeland zich weer op de binnenlandse vakantiemarkt en nam het aantal vakanties met 3% toe. Na een lichte daling in 2007, laat 2008 weer een lichte stijging zien (+3%) Het aantal overnachtingen in Zeeland ontwikkelt zich met minder uitersten. Topjaar was 2003 met 12,1 miljoen overnachtingen. Echter, in de twee daaropvolgende jaren is het aantal overnachtingen gedaald tot 8,1 miljoen in In 2006 steeg (+9%) het aantal overnachtingen weer, maar in 2007 en in 2008 was er weer een daling van respectievelijk -9% en -3%. Aantal vakanties Zeeland Aandeel Zeeland in NL Aantal vakantieovernachtingen Zeeland ,3% ,2% ,6% ,3% ,0% ,5% ,7% ,0% ,7% ,5% ,5% ,4% ,6% ,0% ,5% ,4% ,8% ,5% Aandeel Zeeland in NL Van de bijna 1,4 miljoen vakanties die door Nederlanders in Zeeland worden doorgebracht, waren vakanties van vaste gasten. De overige bijna 1 miljoen vakanties werden door Nederlandse toeristen ondernomen. 14

15 4 Binnenlands toerisme per regio In dit hoofdstuk wordt het binnenlands toerisme naar de regio s van Zeeland en Goeree-Overflakkee besproken. In onderstaand diagram wordt de verdeling van het totaal aantal vakanties (toeristisch én vast samen) van Nederlanders over de Zeeuwse regio s en Goeree-Overflakkee getoond. In onderstaand diagram worden het aantal vakanties in de regio s opgesplitst in vakanties van vaste gasten en toeristische vakanties voor het jaar Aantal vakanties x Schouwen-Duiveland Walcheren Bevelanden & Tholen Zeeuws-Vlaanderen Goeree-Overflakkee Toeristische vakanties Vakanties vaste gasten Figuur: 4.1 Op Schouwen-Duiveland worden de meeste vakanties van vaste gasten en toeristische vakanties doorgebracht. Er worden vakanties van vaste gasten doorgebracht op Goeree-Overflakkee en toeristische vakanties. In vergelijking met Walcheren en Zeeuws-Vlaanderen, worden er in Goeree-Overflakkee meer vakanties door vaste gasten doorgebracht. In onderstaand diagram wordt de verdeling van het aantal overnachtingen van vaste en toeristische gasten per regio weergegeven. Aantal overnachtingen x Schouwen-Duiveland Walcheren Bevelanden & Tholen Zeeuws-Vlaanderen Goeree-Overflakkee Vaste gasten Toeristische gasten Figuur: Het grootste aantal overnachtingen van zowel toeristische als vaste gasten van Zeeland vindt plaats op Schouwen-Duiveland. Op Goeree-Overflakkee vinden er overnachtingen plaats van vaste gasten en toeristische overnachtingen. 15

16 Vakantieduur Onderstaand diagram toont de gemiddelde vakantieduur voor alle vakanties, dus vakanties van vaste gasten en toeristische vakanties samen. Regionaal gezien heeft Goeree-Overflakkee samen met Zeeuws- Vlaanderen de hoogste gemiddelde vakantieduur. Gasten verblijven hier 1,4 dagen langer dan gemiddeld in de Zeeuwse regio s. Gemiddelde vakantieduur in dagen ,6 6,5 6,4 Schouwen- Duiveland Walcheren Bevelanden & Tholen 8,1 8,1 Zeeuws- Vlaanderen Goeree- Overflakkee 6,7 Zeeland gem. Figuur: 4.3 De verdeling tussen korte en langere vakanties per regio wordt hieronder weergegeven. Op Goeree-Overflakkee worden meer vakanties doorgebracht van 16 dagen of langer dan gemiddeld in Zeeland. Ook worden er procentueel gezien opvallend meer vakanties doorgebracht van 9-15 dagen dan gemiddeld in Zeeland. Op Walcheren worden de meeste korte vakanties doorgebracht. Verdeling naar vakantieduur per regio Goeree-Overflakkee 45% 26% 20% 9% Schouwen-Duiveland 46% 40% 6% 7% Walcheren 52% 27% 13% 8% Bevelanden & Tholen 46% 40% 11% 3% Zeeuws-Vlaanderen 32% 38% 21% 9% Zeeland gem. 46% 36% 11% 7% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% 2-4 dagen (=korte vakantie) 5-8 dagen 9-15 dagen 16+ dagen Figuur:

17 Accommodatiekeuze Onderstaand diagram toont het accommodatiegebruik op basis van het totaal aantal vakantieovernachtingen in Accommodatiekeuze Zeeland gem. 10% 29% 11% 45% 2% Goeree-Overflakkee 12% 10% 65% 13% Schouwen-Duiveland 6% 24% 11% 55% 3% Walcheren 14% 42% 8% 34% 1% Bevelanden & Tholen 14% 19% 8% 52% 9% 1% Zeeuws-Vlaanderen 8% 34% 23% 33% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Hotels/pensions Toeristisch kamperen Vast kamperen Vakantiewoningen Boot Overig Een verblijf in een vakantiewoning is de meest populaire accommodatievorm in Zeeland. Meer dan de helft van alle overnachtingen vindt plaats in een vakantiewoning. Ook op Goeree-Overflakkee overnachten de meeste gasten in een vakantiewoning. Walcheren is een echte kampeerregio en kent het grootste aandeel toeristische kamperen. Figuur:

18 Activiteiten tijdens de vakantie Hieronder is de top-3 van ondernomen activiteiten per regio opgenomen. Het valt op dat de volgorde in de top 3 per regio anders is, maar dat de activiteiten die in de top-3 voorkomen nauwelijks van elkaar verschillen. Het gehele overzicht van de ondernomen activiteiten is opgenomen in de bijlagen. Schouwen- Duiveland Walcheren Zeeuws Vlaanderen Goeree- Overflakkee Bevelanden & Tholen Zeeland. Gem. 1 Bezoek strand Wandelen Tochtje met de auto Wandelen Tochtje met de auto Bezoek strand 2 uit eten gaan Bezoek strand Wandelen Uit eten gaan Bezoek strand/wandelen Wandelen/uit eten gaan 3 Tochtje met de auto Uit eten gaan uit eten gaan Bezoek strand uit eten gaan Tochtje met de auto De activiteiten bezoek aan het strand, wandelen, uit eten gaan en zwemmen worden op Goeree- Overflakkee vaker ondernomen door toeristen dan in de regio s van Zeeland. Vooral het deelnamepercentage voor zwemmen en wandelen, ligt hoger. Het bezoeken van bezienswaardige gebouwen wordt door gasten op Goeree-Overflakkee minder vaak ondernomen. Het deelnamepercentage voor het bezoeken van een natuurgebied en pretpark ligt ook lager dan in de regio s van Zeeland. Fietsen en funshoppen neemt wel een belangrijk aandeel in van de ondernomen activiteiten tijdens de vakantie op Goeree-Overflakkee. In Zeeuws-Vlaanderen worden er vaak bezienswaardigheden bezocht. Een tochtje met de auto en het bezoeken van een pretpark en museum is populair op de Bevelanden & Tholen. Fietsen en zonnebaden zijn het meest geliefd op Walcheren. Gemiddelde bestedingen per persoon per regio (incl. vaste gasten) Regionaal gezien wordt er in Zeeuws-Vlaanderen het meest besteed tijdens de vakantie per persoon namelijk 194,00. Op Goeree-Overflakkee daarentegen wordt er per persoon het minst uitgegeven tijdens de vakantie, slechts 126,00. Ook wordt er per vakantiedag slechts 16,00 besteed op Goeree- Overflakkee. Goeree-Overflakkee heeft de laagste dagbesteding van de regio s. De lage dagbesteding en de lage totale uitgaven per vakantie per persoon op Goeree-Overflakkee kan worden verklaard door het grote aandeel vaste gasten. 18

19 Gem. bestedingen per vakantie incl. vaste gasten Schouwen- Duiveland 167 Walcheren 135 Bevelanden & Tholen 194 Zeeuws- Vlaanderen 126 Goeree- Overflakkee 151 Zeeland gem. Figuur: 4.6 Gem. bestedingen per vakantiedag incl. vaste gasten Schouwen- Duiveland Walcheren Bevelanden & Tholen Zeeuws- Vlaanderen Goeree- Overflakkee Zeeland gem. Figuur:

20 Gemiddelde bestedingen per persoon per regio (toeristische gasten) De toeristische gast besteedt meer dan een vaste gast. In Zeeuws-Vlaanderen wordt er het meest besteed per toeristische gast per vakantie ( 220). Goeree-Overflakkee heeft samen met de Bevelanden & Tholen een lage dagbesteding, ook wordt er per vakantie hier het minst besteed per persoon. Gem. bestedingen per toeristische vakantie Schouwen- Duiveland Walcheren 166 Bevelanden & Tholen 220 Zeeuws- Vlaanderen 163 Goeree- Overflakkee 184 Zeeland gem. Figuur: 4.8 Gem. bestedingen per toeristische vakantiedag Schouwen- Duiveland Walcheren Bevelanden & Tholen Zeeuws- Vlaanderen Goeree- Overflakkee Zeeland gem. Figuur:

21 5. Kenmerken toeristische vakantiegangers Herkomstgebieden toeristische gast In de tabel worden de top 5 herkomstprovincies voor de regio s van Zeeland en voor Goeree-Overflakkee weergegeven. Brabant is over het algemeen de belangrijkste herkomstprovincie voor de regio s in Zeeland, alleen op de Bevelanden & Tholen komen de meeste vakantiegangers uit Zuid-Holland. Voor de regio Goeree-Overflakkee komen de meeste vakantiegangers uit Zuid-Holland. Zeeland gem. Schouwen-Duiveland Walcheren Bevelanden & Tholen Zeeuws-Vlaanderen Goeree-Overflakkee Brabant (26%) Zuid-Holland (19%) Gelderland (15%) Limburg (9%) Utrecht / Overijssel (7%) Brabant (22%) Zuid-Holland (20%) Gelderland (13%) Overijssel (12%) Utrecht (9%) Brabant (30%) Zuid-Holland (19%) Gelderland (17%) Limburg (12%) Utrecht (9%) Zuid-Holland (21%) Brabant (19%) Gelderland (14%) Utrecht (9%) Limb. / Utr./ Overijs. (8%) Brabant (39%) Limb. /Gelderland (14%) Zuid-Holland (13%) Overijssel (7%) Zeeland 4%) Zuid-Holland (40%) Geld. /Brabant (13%) Utrecht (12%) Limburg (8%) Noord-Holland (6%) Leeftijd toeristische gast Hieronder wordt aangegeven onder welke verschillende leeftijdscategorieën de regio s populair zijn. De groep die op Goeree-Overflakkee het grootst is, zijn de kinderen tot 12 jaar. Ook bij jongvolwassenen is Goeree-Overflakkee een populaire bestemming. Goeree-Overflakkee wordt minder bezocht door toeristen ouder dan 55 dan de Zeeuwse regio s. Verder is opvallend dat Zeeuws-Vlaanderen erg in trek is bij 65+ers en de Bevelanden & Tholen bij de leeftijdscategorie jaar. Leeftijd toeristische gast per regio 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% 0-12 jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar 65 of ouder Schouwen-Duiveland Walcheren Bevelanden & Tholen Zeeuws-Vlaanderen Goeree-Overflakkee Zeeland gem. Figuur:

22 Gezinssamenstelling toeristische gast In onderstaand diagram wordt de gezinssamenstelling van Nederlandse toeristen in de diverse regio s van Zeeland en Goeree-Overflakkee weergegeven. Opvallend voor Goeree-Overflakkee is dat er veel gezinnen met kinderen van 13 jaar of ouder hun vakantie doorbrengen op Goeree-Overflakkee. Ook brengen veel gezinnen met kinderen jonger dan 6 jaar hun vakantie door op Goeree-Overflakkee. Zeeuws-Vlaanderen is erg in trek bij tweepersoonshuishoudens tussen de 35 en 55 jaar en bij personen ouder dan 55 jaar. De regio Bevelanden & Tholen is in trek bij eenpersoonshuishoudens jonger dan 65 jaar. Eénpersoonshuishouden > 65 jr Eénpersoonshuishouden < 65 jr Tweepersoonshuishouden > 55 jr Tweepersoonshuishouden jr Tweepersoonshuishouden < 35 jr Gezin, kind. < 13 jr Gezin, kind jr en kind. > 13 jr Gezin, kind jr Gezin, kind < 6 jr en kind. > 6 jr Gezin, kind. < 6jr 0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 40% Schouwen-Duiveland Walcheren Bevelanden & Tholen Zeeuws-Vlaanderen Zeeland gem. Goeree-Overflakkee Figuur:

23 Sociale Klasse toeristische gast Hieronder worden vakantiegangers in Zeeland en op Goeree-Overflakkee ingedeeld naar hun sociale klasse, gebaseerd op de beroepsgroep en de opleiding van de hoofdkostwinner. De toelichting op deze indeling staat in bijlage 1. Goeree-Overflakkee 12% 38% 18% 33% Zeeuws-Vlaanderen 26% 29% 18% 28% Bevelanden & Tholen 23% 21% 22% 33% Walcheren 15% 40% 16% 29% Schouwen-Duiveland 15% 40% 16% 30% Zeeland gem. 18% 34% 17% 30% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% A Bb Bo CD Figuur: 5.3 Goeree-Overflakkee ontvangt samen met de Bevelanden & Tholen de grootste groep gasten uit de sociale klasse CD. Het aantal gasten uit de sociale klasse A is erg klein op Goeree-Overflakkee. Verder valt op dat de Bevelanden & Tholen een klein percentage gasten ontvangt uit de klasse Bb. Reisgezelschap toeristische gast Hieronder wordt weergegeven met hoeveel personen men in Zeeland, op Goeree-Overflakkee en in de Zeeuwse regio s op vakantie gaat. Het is opvallend dat de meeste vakanties die worden doorgebracht op Goeree-Overflakkee worden doorgebracht met drie tot vier personen. Verder is het aandeel groepsvakanties op Goeree-Overflakkee het kleinst. Ook valt het hoge aandeel groepsvakanties op Schouwen-Duiveland op. In Zeeuws-Vlaanderen brengen relatief veel stellen hun vakantie door. Groepsgrootte reisgezelschap Zeeland gem. 4% 28% 30% 18% 19% Goeree-Overflakkee 2% 12% 48% 31% 6% Schouwen-Duiveland 1% 24% 30% 16% 29% Walcheren 4% 30% 26% 19% 21% Bevelanden & Tholen 3% 27% 30% 18% 23% Zeeuws-Vlaanderen 3% 39% 26% 22% 9% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% 1 persoon 2 personen 3-4 personen 5-6 personen 7 + personen Figuur:

24 Dit leidt tot een gemiddelde groepsgrootte, die hieronder wordt getoond. Gemiddelde grootte reisgezelschap per regio ,7 4,2 4,3 3,8 4,2 4, Schouwen- Duiveland Walcheren Bevelanden & Tholen Zeeuws- Vlaanderen Goeree- Overflakkee Zeeland gem. Figuur: 5.5 De grootste gemiddelde groepsgrootte vinden we op Schouwen-Duiveland, de kleinste in Zeeuws- Vlaanderen. De gemiddelde groepsgrootte op Goeree-Overflakkee ligt net iets onder het Zeeuws gemiddelde. Beoordeling kwaliteit dienstverlening/service De toeristen zijn gevraagd een oordeel te geven over de kwaliteit van de dienstverlening en service, bijvoorbeeld bij de receptie, in winkels en in horecagelegenheden. Voor de beoordeling wordt er een cijfer gegeven tussen 1 en 10, waarbij 1 zeer slecht betekent en 10 zeer goed. Dit wordt hieronder getoond; Goeree-Overflakkee scoort 0,1 punt hoger dan het Zeeuwse gemiddelde. Minder dan 10% van de toeristen geeft minder dan een 6 aan de dienstverlening op Goeree-Overflakkee. 25% van de toeristen geeft een 9 of hoger aan de dienstverlening op Goeree-Overflakkee. 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Kwaliteit dienstverlening per regio Gemiddelde: 7,6 7,7 7,7 7,5 7,7 7,5 Zeeland gem. Goeree- Overflakkee Zeeuws- Vlaanderen Bevelanden & Tholen Walcheren Schouwen- Duiveland Figuur:

25 Beoordeling kwaliteit accommodatie De vakantiegangers zijn tevens gevraagd een oordeel te geven over de kwaliteit van de accommodatie waarin men overnacht heeft. De accommodaties op Goeree-Overflakkee scoren iets minder hoog dan in de Zeeuwse regio s. Toch geeft slechts 10% van de toeristen de accommodatie een cijfer van minder dan een 7. Kwaliteit accommodatie per regio Gemiddelde: 7,8 7,5 7,9 7,7 7,9 7,7 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Zeeland gem. Goeree- Zeeuws- Bevelanden & Walcheren Schouwen- Overflakkee Vlaanderen Tholen Duiveland Figuur: 5.7 Algemene beoordeling vakantie De toerist in Zeeland beoordeelt de vakantie met een cijfer van gemiddeld 8,1. Op Goeree-Overflakkee wordt er beoordeeld met een gemiddelde van 8. Iets minder hoog dan het Zeeuws gemiddelde. Walcheren scoort het best met een 8,2. 31% van de toeristen beoordeelt de vakantie op Goeree- Overflakkee met een 9 of hoger. 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Zeeuws gem. Goeree- Overflakkee Algemene Beoordeling Vakantie Gemiddelde 8,1 8,0 8,1 8,2 8,1 8,0 Schouwen- Duiveland Walcheren Zeeuws- Vlaanderen Bevelanden & Tholen Figuur:

26 6. Werkgelegenheid Toerisme en recreatie is vertakt in allerlei bedrijfstakken en sectoren, het is dan ook moeilijk te bepalen hoeveel werkgelegenheid hierdoor gegenereerd wordt. Om toch een indruk van de toeristischrecreatieve werkgelegenheid te kunnen geven, wordt een selectie gemaakt van SBI-codes, de codes waarmee CBS bedrijven op basis van hun activiteiten indeelt in bedrijfstakken. In deze afbakening komen alleen die bedrijven voor, die direct gerelateerd zijn aan toerisme en recreatie. Toeleveranciers worden buiten beschouwing gelaten, evenals bedrijven die niet toeristisch van aard zijn, maar die wel bestedingen van toeristen ontvangen (bijvoorbeeld de reguliere detailhandel als een bakker of supermarkt). De afbakening is ingedeeld in de volgende zeven groepen, het volledige overzicht staat in bijlage 2: 1) detail & groothandel 2) logiesverstrekking 3) horeca 4) vervoer 5) cultuur, recreatie en amusement 6) sport 7) overig N.B. In het voorjaar van 2009 zijn er landelijk afspraken gemaakt over de afbakening, waardoor deze iets is bijgesteld. Hierdoor is sprake van een kleine trendbreuk in de cijfers. Op Zeeuws niveau is het verschil tussen de oude en nieuwe afbakening zo n 210 banen, 1,5% van het geheel. Met behulp van het LISA Vestigingenregister is nagegaan hoe groot de werkgelegenheid in de sector is. De peildatum voor het LISA-bestand is in Zeeland steeds 1 mei, wat betekent dat seizoenswerkgelegenheid, zoals die vooral in de toeristisch-recreatieve sector aan de orde is, nauwelijks is inbegrepen. Toeristisch-recreatieve werkgelegenheid totaal In 2008 waren er personen in Zeeland werkzaam in de toeristisch-recreatieve sector. Op de totale Zeeuwse werkgelegenheid van personen scoort de sector een aandeel van 8,3%. Op Goeree- Overflakkee waren personen werkzaam in de toeristisch-recreatieve sector. Op de totale werkgelegenheid op Goeree-Overflakkee scoort de sector een aandeel van 8,8%. 26

27 Toeristisch-recreatieve werkgelegenheid - naar regio De werkgelegenheid in de toeristisch-recreatieve sector verschilt per regio. Goeree-Overflakkee kent samen met Schouwen-Duiveland het minst aantal banen in het toeristisch-recreatieve werkveld. Het aandeel van toerisme & recreatie in de totale werkgelegenheid is het grootst op Schouwen- Duiveland. In de andere regio s heeft de toeristisch-recreatieve sector een kleiner aandeel in de werkgelegenheid. Het kleinst is het aandeel op de Bevelanden & Tholen. Goeree-Overflakkee zit in de middenmoot. Aantal banen Toeristische werkgelegenheid per regio Schouwen-Duiveland Walcheren Bevelanden & Tholen Zeeuws-Vlaanderen Goeree-Overflakkee Figuur: 6.1 Bron: LISA 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 87% 90% 94% 92% 91% 13% 10% 6% 8% 9% Schouwen-Duiveland Walcheren Bevelanden & Tholen Zeeuws-Vlaanderen Goeree-Overflakkee % toeristisch-recreatieve werkgelegenheid totale werkgelegenheid Figuur: 6.2 Bron: LISA 27

28 Toeristisch-recreatieve werkgelegenheid naar sector Zeeland Horeca (excl. logies) Verblijfsaccommodaties Vervoer Cultuur, recreatie & amusement Detail- & groothandel in recreatiegoederen e.d Sport Overig Goeree-Overflakkee Bron: LISA De horeca in Zeeland blijft met werkzame personen in 2008 de grootste werkgever in de toeristisch-recreatieve sector. De verblijfsaccommodaties vormen de tweede belangrijke werkgever. Op Goeree-Overflakkee zijn de verblijfsaccommodaties de grootste werkgever, gevolgd door de horeca. De verdeling van de werkgelegenheid verschilt per regio. Goeree-Overflakkee heeft het grootste aandeel van verblijfaccommodaties. Op Walcheren en in Zeeuws-Vlaanderen is het aantal banen in de horeca relatief groot. Regionale werkgelegenheid per branche in 2008 Goeree-Overflakkee 47% 31% 22% Schouwen-Duiveland 32% 46% 22% Walcheren 25% 58% 17% Bevelanden & Tholen 26% 45% 29% Zeeuws-Vlaanderen 19% 64% 17% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Verblijfaccommodaties Horeca Overige branches Figuur: 6.3 Bron: LISA 28

29 Literatuurlijst Bij het samenstellen van deze rapportage is o.a. gebruik gemaakt van de volgende bronnen: ContinuVakantieOnderzoek - maatwerkrapportage provincies NBTC - NIPO Research, 2008 LISA Vestigingenregister LISA Projectorganisatie (= I&O Research), 2008 Statistiek Logiesaccommodaties (via Statline) Centraal Bureau voor de Statistiek, 2008 Microtrends- Adjiedj Bakas, 2009 Bezinningstoerisme in Limburg, ZKA Consultants & Planners, 2008 Consumententrends, Christine Boland, 2008 Trendrapport Toerisme, Recreatie en Vrije tijd 2007/2008- NRIT, 2008 Een toelichting op onderzoeksmethoden, definities en gebruiksmogelijkheden van de bovengenoemde bronnen is opgenomen in het Handboek toeristisch-recreatieve gegevensbronnen, opgesteld door de partners van het Kenniscentrum Toerisme & Recreatie in

30 Bijlage 1: Omschrijving sociale klasse Zoals al eerder is beschreven komt de indeling naar sociale klasse tot stand op basis van twee criteria: Beroepsgroep hoofdkostwinner; Opleiding hoofdkostwinner. Er worden vijf klassen onderscheiden, hieronder wordt weergegeven welk percentage van de Nederlandse bevolking tot de betreffende klasse behoort: A (hoog) 16% B-boven (tamelijk hoog) 35% B-onder (middenklasse) 19% C (tamelijk laag) D (laag) 31% Het onderstaande schema geeft een globale omschrijving van de afzonderlijke klassen: Opleiding HW HB HA MB MA LB LA Onbekend Beroep Bedrijfshoofd 10+ A A A A A A A A Bedrijfshoofd 9- A A A A Bb Bo Bo Bo Vrije beroepen A A A A Bb Bo Bo Bo Boeren en tuinders A A A A Bb Bo Bo Bo Hogere employees A Bb Bb Bb Bb Bo Bo Bo Lagere employees A Bo Bo Bo Bo C C C Geschoolde arbeiders A Bo C C C C C C Ongeschoolde arbeiders A Bo C C C C D D Geen opgave Bo Bo C C C D D D Huisvrouw en student Bo Bo C C C D D D Toelichting van gebruikte afkortingen voor opleiding HW: Wetenschappelijk onderwijs (doctoraal) HB: Hoger beroepsonderwijs en wetenschappelijk onderwijs (kandidaats) HA: Hoger algemeen en voorbereidend wetenschappelijk onderwijs MB: Middelbaar beroeps onderwijs MA: Middelbaar algemeen voortgezet onderwijs LB: Lager beroeps onderwijs LA: Lager onderwijs 30

31 Bijlage 2: Afbakening toeristische/recreatieve sector Met behulp van de activiteitencodering (SBI 93) van het CBS is een afbakening gemaakt van de toeristisch-recreatieve sector. Hierbinnen wordt onderscheid gemaakt in zeven activiteitengroepen. Per activiteit is aangegeven in welke mate de werkgelegenheid wordt meegeteld voor de toeristischrecreatieve sector (zie kolom weging ). Voorbeeld: de werkgelegenheid in de branche vervoer per spoor kan niet volledig aan de toeristisch-recreatieve sector worden toegerekend, maar een deel ervan komt zeker voort uit toerisme en recreatie. N.B. In het voorjaar van 2009 zijn er landelijk afspraken gemaakt over de afbakening, waardoor deze iets is bijgesteld. Hierdoor is sprake van een kleine trendbreuk in de cijfers. In de rechterkolom worden de verschillen tussen oude en nieuwe afbakening getoond. SBI-CODE OMSCHRIJVING WEGING WIJZIGING Detail- en groothandel 5050 benzineservicestations 10% n.v.t groothandel in watersportartikelen 100% n.v.t groothandel in kampeerartikelen 100% n.v.t detailhandel in lederwaren en reisartikelen 30% n.v.t detailhandel in fotografische artikelen 30% n.v.t detailhandel in watersportartikelen 100% n.v.t detailhandel in sportartikelen 100% n.v.t detailhandel in kampeerartikelen 100% n.v.t detailhandel in caravans 100% n.v.t. Logiesverstrekking hotel-restaurants 100% n.v.t hotels, pensions en conferentieoorden 100% n.v.t jeugdherbergen, hotels, kamphuizen e.d. 100% n.v.t kampeerterreinen 100% n.v.t vakantiehuisjes, bungalowparken, overig recr. verblijf 100% n.v.t. Horeca 5530 restaurants, cafetaria s, snackbars e.d. 100% n.v.t cafés e.d. 100% n.v.t. Vervoer 6010 vervoer per spoor 10% n.v.t ongeregeld personenvervoer per taxi 10% n.v.t ongeregeld personenvervoer per autobus 100% n.v.t passagiersvaart en veerdiensten (kust- en zeevaart) 50% NIEUW passagiersvaart en veerdiensten (binnenvaart) 10% n.v.t vervoer door de lucht 10% n.v.t dienstverlening voor vervoer over water 10% NIEUW 6323 luchthavens en dienstverlening t.b.v. vervoer door de lucht 10% n.v.t reisorganisatie en -bemiddeling; informatie-verstrekking op het gebied van toerisme 100% n.v.t. 31

32 Cultuur, recreatie en amusement 9213 vertoning van films 100% n.v.t beoefening van podiumkunst 100% NIEUW theaters, schouwburgen en concertgebouwen 100% n.v.t evenementenhallen 100% n.v.t boekings- en bespreekbureaus, exploitatie geluids- en filmstudio s 10% NIEUW kermisattracties 100% n.v.t recreatiecentra 100% n.v.t overig amusement n.e.g. 100% n.v.t kunstgalerijen en expositieruimten 100% n.v.t musea 100% n.v.t dieren- en plantentuinen, kinderboerderijen 100% n.v.t beheer van natuurgebieden 100% n.v.t. Sport 9261 exploitatie van sportaccommodaties 30% n.v.t buitensport 30% n.v.t binnensport 30% n.v.t zwem- en onderwatersport 30% n.v.t roei-, kano-, zeil- en surfsport e.d. 30% n.v.t zeil- en surfscholen 100% van 30% naar 100% jachthavens 100% van 30% naar 100% 9265 overige sport 30% n.v.t verzorgen van vistochten 100% vanuit overig naar sport hengelsport 100% vanuit overig naar sport recreatie n.e.g. 100% vanuit overig naar sport Overig 3512 nieuwbouw en reparatie van sport- en recreatievaartuigen 100% n.v.t verhuur van personenauto's 10% n.v.t verhuur van overige transportmiddelen over land 30% n.v.t verhuur van schepen 30% n.v.t verhuur van sport en recreatieartikelen 100% n.v.t loterijen en kansspelen 100% n.v.t exploitatie van amusements- en speelautomaten 100% n.v.t fitnesscentra, sauna's, zonnebanken, massagesalons, bronnenbaden 100% n.v.t. 32

33 Bijlage 3: Activiteiten tijdens de vakantie Activiteiten tijdens de vakantie In onderstaande grafiek wordt weergegeven welk percentage van de vakantiegangers bepaalde activiteiten onderneemt tijdens een vakantie in Zeeland en Goeree-Overflakkee. 3 Activiteiten tijdens de vakantie Bezoek strand Tochtje met de auto Wandelen Uit eten gaan Zwemmen Funshopping Fietsen Zonnebaden Bezoek bezienswaardige gebouwen Bezoek natuurgebied Uitgaan (café / disco) Bezoek pretpark Bezoek folk. Evenement Tochtje rondvaartboot Bezoek museum Vissen 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% % vakantiegangers dat activiteit onderneemt Schouwen-Duiveland Walcheren Bevelanden & Tholen Zeeuws Vlaanderen Goeree-Overflakkee Zeeland gem. 3 Let op: deze gegevens betreffen activiteiten tijdens de toeristische vakanties van Nederlanders. Activiteiten tijdens vaste standplaatsvakanties of het verblijf van buitenlandse toeristen / zakelijke reizigers zijn niet inbegrepen. 33