Seksualiteit: een bijdrage tot kwaliteit van leven

Transcriptie

1 Herlinde Beernaert 16 januari 2015 Seksualiteit: een bijdrage tot kwaliteit van leven Belang kwaliteitsvol ouder worden Rusthuisopname: beperking levenstevredenheid en kwaliteit Rol zorgverlener: ondersteunen! belang van relaties en sociale contacten privacy van bejaarde bewoners intimiteit en seksualiteit respecteren Onderzoek: Seksuele activiteit levert grote bijdrage tot kwaliteit van leven bij ouderen bijdrage aan eigenwaarde Stilstaan bij je eigen houding Liefdevol gedrag zorgen voor elkaar 1

2 Stilstaan bij je eigen houding Romantisch gedrag Stilstaan bij je eigen houding Erotisch gedrag Praktisch Onderdeel vragenlijst 3. Stellingen omtrent eigen attitude 2

3 Seksualiteit: een bijdrage tot kwaliteit van leven Belang van seksualiteit en intimiteit Ontspanning, plezier, intimiteit met de partner en bevestiging van de identiteit. Seksualiteitsbeleid: leidraad tot correct handelen Visie instelling: Levenskwaliteit Seksualiteit Relatievorming Seksualiteitsbeleid: duidelijkheid voor handelen Bewoners Personeel Management Toepassing in de praktijk Gebrek aan duidelijke richtlijnen Verschillend handelen door zorgverleners bij seksuele kwesties Verwarring bij bewoners Beleid rond seksualiteit Problemen voorkomen Afgestemd handelen: beter begeleiden 3

4 Seksuele barrières Gebrek aan partner Privacy aspect Zich onaantrekkelijk voelen Ziekte Interesseverlies Beperkte kennis en (negatieve) houding van personeel en bewoners Gebrek aan beleid en visie Taboes en vooroordelen + bekrompen definiëring van seks + familie + infrastructuur WZC + roddelcultuur + gebrek aan beleidsvisie Samenvatting = belemmerend voor seksualiteitsbeleving van rusthuisbewoners Seksuele facilitatoren Open cultuur Respect voor privacy Aanpassen aseksuele omgeving Voorzien van vorming (Seksueel) assessment bij opname Organiseren van contactmogelijkheden Aanwezigheid van een vertrouwenspersoon/aandachtspersoon inzake seksualiteit 4

5 Vorming Bewoners Personeel Familie Algemene aanpak Ingesteldheid van de voorziening open cultuur: meer mogelijkheden Richtlijnen Meer stilstaan bij belang van seksualiteit Nadenken over huidige privacybeleid Positieve invloed op handelen en houding van personeel Algemene aanpak 4 basisrichtlijnen: Kwaliteit van leven verbeteren van bewoner (met dementie) Bewoners hun waardigheid en privacy respecteren Bewoners hun autonomie respecteren Degelijke zorg toedienen zonder discriminatie Concreet Vorming personeel: Inzicht seksuele noden Begrip manieren van uiten seksualiteit Assertiviteitstraining Positief, tolerant en discreet reageren betere uitkomst voor gedrag van bewoner Onderling overleg houden omtrent dilemma s en conflicten, raadplegen van familie Verschillende deelnemers betere analyse van seksueel gedrag betere oplossing? Geval per geval bekijken Evenwicht bekomen tussen noden en rechten van partijen Waarden nagaan van betrokken partijen! Geen problemen creëren waar er geen zijn 5

6 Praktisch Zelf aan de slag! Stilstaan bij je eigen houding Attitudevragenlijst: Andere outcome? Wat zijn de barrières in mijn WZC voor seksualiteit? Onderdeel vragenlijst 1. Cultuur van de instelling Onderdeel vragenlijst 2. Seksuele barrières en facilitatoren Nadenken over: Welke zaken worden goed gedaan? Wat kan er beter? Welke stappen kunnen ondernomen worden? 6

7 Visietekst rond seksualiteit Wat is belangrijk? Enkele richtlijnen Everett (2008) ontwikkelde richtlijnen ter ondersteuning van seksuele gezondheid en levenskwaliteit bij rusthuisbewoners, zoals: Informatie en ondersteuning voorzien Emotionele en/of fysieke schade voorkomen/beperken Bewoners en familie informeren over seksualiteitsbeleid Recht op privacy, automie, beslissingsrecht Vorming voorzien ter ondersteuning van de seksuele gezondheidszorg Ethische visietekst Inleiding: aanleiding visie WZC Ethische reflectie Situering seksualiteit Ethische afweging van waarden (interpretatie) Ethische besluitvorming Bewustmaking van betrokken partijen Bewoner en familie Team Individualiserende maatregelen 7

8 Ethische afweging van waarden Levenskwaliteit Relationele autonomie Waardigheid Recht op privacy Lichamelijke en emotionele kwetsuren voorkomen Individuele houding wordt vaak weerspiegeld in beslissing bewust worden van eigen ethische waarden en mogelijke reacties van omgeving 1. Bewustmaking van alle betrokken partijen Onderwerp bespreekbaar maken acceptatie door alle partijen Vormingsmogelijkheden verandering in houding en handelen (positief) Goede informatie verhoogde kennis Informatie, vorming en richtlijnen eensgezind handelen en respectvolle attitude 2. Bewoner en familie Seksuele noden en wensen aanhoren ondersteunen zonder vooroordelen Concrete aanpak? Hulpmiddelen, brochures, Raadplegen van externe bronnen Foton, psycholoog, Normen en waarden van bewoner vooropstellen bij seksueel getinte situatie. Gewenst of niet? Privacy respecteren! Kloppen op deur en reactie afwachten 8

9 Bewoner en familie (2) Confrontatie met gewenst seksueel gedrag? Proberen om op serene manier te reageren Soms is het aangewezen om de thuiswonende partner en/of familieleden op gepaste wijze in te lichten. Afwegen: hulp of extra belasting? Ontmoetingsgroep voor partners van bewoners? Thema aankaarten 3. Team Onderwerp: discretie! Sfeer van vertrouwen Open overleg MDT Transparante werking en oplossingen bedenken Kordate aanpak bij ongewenst gedrag Verbaal niet kwetsen Naar kamer brengen Uitlokkende omgevingsfactoren beperken, Activiteiten voorzien die afleiding bieden Aangepaste kledij voorzien, ) 4. Individualiserende maatregelen Eigenheid van bewoner respecteren Elke situatie is anders In overleg zoeken naar een oplossing (via W-vragen) Partner betrekken? Medicamenteuze behandeling: latere optie Wederzijdse relatie? Beter om niet in te grijpen? 9

10 Praktisch Zelf aan de slag! Aan de slag in mijn WZC Kan ik iets doen om die barrières te verminderen? Wat kan het team hieraan doen? Hoe kan de directie zijn steentje bijdragen? beslissingscirkels Enkele tips 10

11 Van ouderen zelf Onderzoek van Johnson (1997): Op welke manier kunnen zorgverleners helpen bij het omgaan met seksuele vragen of zorgen van oudere mannen en vrouwen? Volgende items werden belangrijk geacht: het hebben van respect en een positieve houding tijd nemen voor de oudere en naar hem luisteren de oudere aanmoedigen in het gesprek en hem adviseren, suggesties doen. Indien nodig bij vragen Zonder vaste frequentie Casus Vormingsmogelijkheden Externe vorming Bewonersbespreking Familieraad Vorming rond privacy Vormingsonderwerpen afkomstig van het personeel Contactmogelijkheden Binnenshuis allerlei (animatie-/activatie-)activiteiten: dansnamiddag, muziekcafé, feesten, gespreksgroepen,... tijdens de maaltijden, in de cafetaria afdeling overschrijdende activiteiten vrijheid om te gaan en staan waar men wil in het woonzorgcentrum eenpersoonskamers bieden privacy mogelijkheid tot verhuizen organisatie van uitstappen, vakanties 11

12 Contactmogelijkheden Buitenshuis samenwerking met externe diensten; dorpsgemeenschap; cultureel centrum, andere WZC vrijheid om de instelling te verlaten bewoner die af en toe een seksshop bezoekt mogelijkheid tot bezoek van escort Stof tot nadenken Absolute vrijheid is alleen denkbeeldig, communicatie blijft belangrijk, ook als het gaat over seksualiteit. Maar er kan en moet in de instellingen ruimte gecreëerd worden voor dit aspect van het leven. Zinvol leven is hier ook aan gerelateerd. Het is steeds een zoeken naar een hanteerbaar compromis wanneer nieuwe koppels gevormd worden op dienst. Elk dient er zich gelukkig bij te voelen, de bewoners in de eerste plaats. De meeste moeilijkheden doen zich voor bij nieuw gevormde koppels waar er sprake is van een onduidelijke grens tussen al dan niet optredende beginnende dementie bij één of beiden van de betrokkenen. Daar verwacht de familie meestal dat je als instelling ingrijpt en het koppel-zijn geen bestaanskans geeft. Voor het ontstaan van nieuwe relaties zijn er enkele criteria belangrijk bij ons. Seksualiteit is geen klok die stopt aan de voordeur van het rusthuis. Seksualiteit moet bespreekbaar zijn. Het moet een evenwichtige relatie zijn waarbij geen misbruik van de andere gemaakt wordt. (vb een zwaar dementerende). Beide partners moeten vrij zijn. De kamer is hun privaat domein waar zij in alle vrijheid datgene doen waar zij behoefte toe voelen. In de gemeenschappelijke ruimten moet er rekening worden gehouden met de medebewoners. De familie mag hun zegje doen, maar de keuzevrijheid van de bewoners verdient alle respect. Indien zij met een relatie niet akkoord zijn, dan moeten zij dit uitklaren met hun familielid-bewoner. 12

13 Wij hebben te maken met ouderen die reeds een seksueel verleden hebben, daaraan hoeft niets te veranderen omwille van het feit dat ze bij ons komen wonen. Ik vind niet dat wij zelf initiatief moeten nemen om hierover te praten, wat zeker niet impliceert dat er niet over gepraat mag of kan worden. Mijn mening is dat de bewoners zelf aangeven dat er behoefte is aan een gesprek. Het is een privé aangelegenheid en net zoals wij die geen senioren zijn, komt de behoefte van bij ons zelf. Het is niet omdat je naar een WZC verhuisd dat wij alles moeten weten of onze bewoners hierover moeten aanspreken. Bedankt voor jullie aandacht Bronnen Beernaert, H. (2010) Onderzoek naar het beleid in Vlaamse woonzorgcentra rond seksualiteit. Thesis VUB Vakgroep Gerontologie. Everett, B. (2008) Guidelines for supporting sexual health and intimacy in care facilities. Active Aging Symposium. Online beschikbaar op 7 augustus 2010 via Guidelines.pdf Johnson, B. (1997) Older Adults' Suggestions for Health Care Providers Regarding Discussions of Sex: Older adults answer a survey about sexuality and aging. Geriatric Nursing 18(2), Vanlaere, L. Workshop vorming. stimul. 13