Evaluatie van het reductiepotentieel voor diverse polluentemissies naar het compartiment lucht voor de non-ferro industrie in Vlaanderen

Transcriptie

1 Karl Van Biervliet, Kris Devoldere, Annick Van Hyfte, Anthony Callens, Geert Bogaert en Dirk Le Roy In samenwerking met: Engineering Jean-Hubert van Vyve Evaluatie van het reductiepotentieel voor diverse polluentemissies naar het compartiment lucht voor de non-ferro industrie in Vlaanderen Publieke versie AMINAL-AMINABEL 01/05309 Eindrapport 12 maart 2003 AMINAL-AMINABEL-Sectie Lucht Koningsstraat Brussel

2

3 Inhoud INHOUD Inhoud...i Lijst met figuren...v Lijst met tabellen... vii Lijst met bijlagen...xi Samenvatting... I Inleiding... I Afbakening en socio-economische doorlichting non-ferro sector... IV Emissie V Emissiereductiemaatregelen... VII Kostencurven en scenarioberekeningen... IX 1 Inleiding Situering Opdracht Methodiek Algemeen werkschema Socio-economisch onderzoek / basisscenario s Kosteneffectiviteitscurven Sectorafbakening Socio-economische doorlichting Productie van non-ferro metalen Prijzen op de markt voor non-ferro metalen Socio-economische kenmerken van de non-ferro sector in Vlaanderen Werkgelegenheid, aantal en omvang van de bedrijven Omzet Toegevoegde waarde Investeringen Exportgerichtheid Importafhankelijkheid Concurrentie-analyse Conjunctuurverloop Evoluties en trends binnen de sector Conclusies Gegevensinzameling De bedrijfsenquête Opzet Respons Berekening van de sectoremissies Emissiesituatie i

4 Inhoud Geleide emissies Emissies afkomstig van niet-geleide bronnen Methodologie Nauwkeurigheid Resultaten Emissies van VOS afkomstig van de productie van halffabrikaten Historische sectoremissies Toekomstige sectoremissies Prognose productie Uitwerking van de emissies Emissiereductiemaatregelen Historische emissiereductiemaatregelen Geplande emissiereductiemaatregelen Mogelijkheden tot bijkomende emissiereductiemaatregelen Niet beschouwde maatregelen Maatregelen met betrekking tot branders Maatregelen met betrekking tot smeltovens Maatregelen met betrekking tot H 2 so 4 produktie Maatregelen met betrekking tot procesemissies Stof en metalen Maatregelen met betrekking tot procesemissies VOS Maatregelen met betrekking tot dioxines Emissiereductiemaatregelen op stookemissies Fuel switch Laag NO x branders Selectief katalytische en niet-katalytische reductie (SCR en SNCR) Injectie van sorbentia Maatregelen ter hoogte van de zwavelzuurproductie (kontakt-eenheden) Hoog efficiëntie filters Maatregelen voor emissies afkomstig van diffuse bronnen Kostencurven en scenarioberekeningen Modellering met MARKAL Wijze van modelleren Berekening van marginale en totale kosten Extrapolatie Basisscenario s en beleidsscenario s Het onderscheid tussen basisscenario s en beleidsscenario s Definiëring basisscenario s en beleidsscenario s Basisscenario s Beleidsscenario s Kostencurven Kostencurven SO Kostencurve SO 2 in het REF-scenario Kostencurve SO 2 in het BAU-scenario Kostencurve SO 2 in het BAU-scenario met verlaagde interestvoet (5%) Kostencurven NO X Kostencurve NO X in het REF-scenario Kostencurve NO X in het BAU-scenario Kostencurve NO X in het BAU-scenario met verlaagde interestvoet (5%) Kostencurven Stof (geleide emissies) ii

5 Inhoud Kostencurve Stof (geleide emissies) in het REF-scenario Kostencurve Stof (geleide emissies) in het BAU-scenario Kostencurve Stof (geleide emissies) in het BAU-scenario met verlaagde interestvoet (5%) Doorrekening van de totale kosten voor de beleidsscenario's REF-scenario BAU-scenario BAU-scenario met verlaagde interestvoet (5%) Vergelijking met nationale kostencurve IIASA Kostencurve SO Kostencurve NO x Kostencurve NMVOS Economische haalbaarheid Brongegevens Effect op de rentabiliteit Verhouding tot het gemiddeld jaarlijks investeringsniveau Verhouding tot de toegevoegde waarde Effect op liquiditeit en solvabiliteit conclusies Bespreking per polluent Algemene conclusies Optimalisatie over verschillende polluenten Vergelijking met de IIASA-kostencurve Economische haalbaarheid Literatuurlijst Bijlagen iii

6

7 Lijst met figuren LIJST MET FIGUREN Figuur 2-1: Werkschema non-ferro...3 Figuur 2-2: Voorbeeld van een marginale kostencurve...6 Figuur 4-1: Productie non-ferro metalen in Vlaanderen, procentueel aandeel per metaal Figuur 4-2: Gemiddelde jaarlijkse metaalprijzen, Figuur 4-3: Investeringen in de in de Vlaamse non-ferro bedrijven, , in duizend EUR Figuur 4-4: Synthetische conjunctuurcurve van de non-ferro sector, periode Figuur 4-5: Synthetische conjunctuurcurve van de automobielsector, periode Figuur 4-6: Synthetische conjunctuurcurve van de ICT-sector, periode Figuur 4-7: Synthetische conjunctuurcurve van de sector ruwbouw van gebouwen, periode Figuur 8-1: Onderscheid tussen beleids- en basisscenario s Figuur 8-2: Marginale en totale kostencurve SO 2 in het REF-scenario Figuur 8-3: Invloed van SO 2 emissiereductie op andere polluenten in het REF-scenario Figuur 8-4: Marginale en totale kostencurve SO 2 in het BAU-scenario Figuur 8-5: Invloed van SO 2 emissiereductie op andere polluenten in het BAU-scenario Figuur 8-6: Marginale en totale kostencurve SO 2 in het BAU-scenario met verlaagde interestvoet (5%). 98 Figuur 8-7: Marginale en totale kostencurve NO X in het REF-scenario Figuur 8-8: Invloed van NO X emissiereductie op andere polluenten in het REF-scenario Figuur 8-9: Marginale en totale kostencurve NO X in het BAU-scenario Figuur 8-10: Invloed van NO X emissiereductie op andere polluenten in het BAU-scenario Figuur 8-11: Marginale en totale kostencurve NO X in het BAU-scenario met verlaagde interestvoet (5%) Figuur 8-12: Marginale en totale kostencurve Stof (geleide emissies) in het REF-scenario Figuur 8-13: Invloed van Stof emissiereductie (geleide emissies) op andere polluenten in het REFscenario Figuur 8-14: Marginale en totale kostencurve Stof (geleide emissies) in het BAU-scenario Figuur 8-15: Invloed van Stof emissiereductie (geleide emissies) op andere polluenten in het BAUscenario v

8 Lijst met figuren Figuur 8-16: Marginale en totale kostencurve Stof (geleide emissies) in het BAU-scenario met verlaagde interestvoet (5%) vi

9 Lijst met tabellen LIJST MET TABELLEN Tabel 3-1: Bedrijven meegenomen in deze sectorstudie...7 Tabel 4-1: Productie van de voornaamste non-ferro metalen (in kton) Tabel 4-2: Recyclagegraad van de voornaamste non-ferro metalen (westerse landen), Tabel 4-3: Tewerkstelling in de Vlaamse non-ferro bedrijven per zetel, jaren 1995 en Tabel 4-4: Totale omzet van de bedrijven binnen de sectorstudie non-ferro, (in duizend EUR) Tabel 4-5: Waarde van de leveringen van de voornaamste commodities door Vlaamse bedrijven, Tabel 4-6: Toegevoegde waarde in de Vlaamse non-ferro bedrijven (in duizend EUR) Tabel 4-7: Investeringen in de Vlaamse non-ferro bedrijven, , in duizend EUR Tabel 4-8: Procentueel aandeel export in de waarde van de leveringen van metalen door Vlaamse nonferro bedrijven, Tabel 4-9: Voornaamste producerende landen van non-ferro metalen Tabel 5-1: Respons op de bedrijfsenquête, overzicht per bedrijfszetel Tabel 6-1: Overzicht van de basisgegevens voor de emissie-inventarisatie Tabel 6-2: Gehanteerde emissiefactoren voor het bijschatten van de emissies als gevolg van het brandstofverbruik Tabel 6-3: Jaarvrachten van de sector voor Tabel 6-4: Inventariseerbaar brandstofverbruik voor de non-ferro sector (2000) Tabel 6-5: Vergelijking van de emissies afkomstig van niet-geleide bronnen met deze afkomstig van geleide bronnen Tabel 6-6: Overzicht van de basisgegevens voor de emissie-inventarisaties 1990 en Tabel 6-7: Jaarvrachten van de sector voor 1990, 1995 en 2000 samen met de reeds bereikte reducties voor de verschillende polluenten Tabel 6-8: Overzicht groeivooruitzichten voor toegevoegde waarde, bedrijfsinvesteringen en Bruto Binnenlands product (BBP) Tabel 6-9: Productieprognose 2010 per non-ferro metaal Tabel 6-10: Inschatting van de jaarvracht voor 2010 samen met de evolutie van deze jaarvracht over de periode geleide emissies Tabel 7-1: Overzicht van mogelijke emissiereductiemaatregelen met betrekking tot de non-ferro industrie vii

10 Lijst met tabellen Tabel 7-2: Uitgewerkte emissiereductiemaatregelen op stookemissies in het REF-scenario Tabel 7-3: Uitgewerkte emissiereductiemaatregelen op stookemissies in het BAU-scenario Tabel 7-4: Uitgewerkte emissiereductiemaatregelen injectie van sorbentia in het REF-scenario Tabel 7-5: Uitgewerkte emissiereductiemaatregelen injectie van sorbentia in het BAU-scenario Tabel 7-6: Uitgewerkte emissiereductiemaatregelen op kontakteenheden in het REF-scenario Tabel 7-7: Uitgewerkte emissiereductiemaatregelen op kontakteenheden in het BAU-scenario Tabel 7-8: Uitgewerkte emissiereductiemaatregelen op mouwenfilters in het REF-scenario Tabel 7-9: Uitgewerkte emissiereductiemaatregelen op mouwenfilters in het BAU-scenario Tabel 8-1: Emissiereductiedoelstellingen SO 2, NO X en VOS in 2010 voor België, Vlaanderen en de Non- Ferro sector Tabel 8-2: Emissiereductie SO 2 in het REF-scenario Tabel 8-3: Emissiereductie SO 2 in het BAU-scenario Tabel 8-4: Emissiereductie SO 2 in het BAU-scenario met verlaagde interestvoet (5%) Tabel 8-5: Emissiereductie NO X in het REF-scenario Tabel 8-6: Emissiereductie NO X in het BAU-scenario Tabel 8-7: Emissiereductie NO X in het BAU-scenario met verlaagde interestvoet (5%) Tabel 8-8: Emissiereductie Stof (geleide emissies) in het REF-scenario Tabel 8-9: Emissiereductie Stof (geleide emissies) in het BAU-scenario Tabel 8-10: Emissiereductie Stof (geleide emissies) in het BAU-scenario met verlaagde interestvoet (5%) Tabel 8-11: Diverse beleidsscenario s voor de non-ferro sector in Vlaanderen Tabel 8-12: Totale kosten, emissies en emissiereductiemaatregelen voor de indicatieve NECdoelstellingen in het REF-scenario Tabel 8-13: Totale kosten, emissies en emissiereductiemaatregelen voor het behalen van de alternatieve doelstellingen (buigpunten) in het REF-scenario Tabel 8-14: Totale kosten, emissies en emissiereductiemaatregelen voor de indicatieve NECdoelstellingen in het BAU-scenario Tabel 8-15: Totale kosten, emissies en emissiereductiemaatregelen voor het behalen van de alternatieve doelstellingen (buigpunten) in het BAU-scenario Tabel 8-16: Totale kosten, emissies en emissiereductiemaatregelen voor de indicatieve NECdoelstellingen in het BAU-scenario met verlaagde interestvoet (5%) viii

11 Lijst met tabellen Tabel 8-17: Totale kosten, emissies en emissiereductiemaatregelen voor het behalen van de alternatieve doelstellingen (buigpunten) in het BAU-scenario met verlaagde interestvoet (5%) Tabel 8-18: Overzicht SO X reductietechnologieën in RAINS Tabel 8-19: Veronderstelde maatregelen in het current legislation scenario Tabel 8-20: SO 2 emissies 2010 voor België en maximaal haalbare emissiereductie Tabel 8-21: SO 2 emissies (in ton), non-ferro industrie 2010, vóór en na emissiereductie-maatregelen Tabel 8-22: Emissiereductiemaatregelen m.b.t. IN_PR_NFME en IN_OC uit de RAINS curve voor SO Tabel 8-23: Eenheidsreductiekosten SO 2 voor diverse maatregelen Tabel 8-24: Vergelijking emissiereductiemaatregelen SO 2 (procesemissies) RAINS versus sectorstudie Ecolas Tabel 8-25: Overzicht NO x reductietechnologieën in RAINS Tabel 8-26: Veronderstelde maatregelen in het current legislation scenario Tabel 8-27: NO x emissies 2010 voor België en maximaal haalbare emissiereductie Tabel 8-28: NO x emissies (in ton), non-ferro industrie 2010, vóór en na emissiereductiemaatregelen Tabel 8-29: Emissiereductiemaatregelen m.b.t. IN_PR_NFME en IN_OC uit de RAINS curve voor NO x. 136 Tabel 8-30: Vergelijking emissiereductiemaatregelen NO X (stookemissies) RAINS versus sectorstudie Ecolas Tabel 8-31: Emissiereductiemaatregelen m.b.t. IND_OTH uit de RAINS curve voor VOS Tabel 8-32: VOS emissies 2010 voor België en maximaal haalbare emissiereductie Tabel 9-1: Netto rentabiliteit van het het totaal vermogen (in %) voor de non-ferro sector ( ) Tabel 9-2: Invloed van emissiereductiekost onder verschillende scenario s op de gewogen gemiddelde rentabiliteit Tabel 9-3: Verhouding emissiereductiekost per scenario tot totale jaarlijkse investeringen (jaar 2000). 147 Tabel 9-4: Verhouding emissiereductiekost per scenario tot totale toegevoegde waarde (jaar 2000) ix

12

13 Lijst met bijlagen LIJST MET BIJLAGEN Bijlage 1: Bedrijfsenquête Bijlage 2: Geanonimiseerd overzicht van de emissiesituatie per polluent Bijlage 3: Overzicht van de historische emissiereductiemaatregelen Bijlage 4: Overzicht van de geplande emissiereductiemaatregelen Bijlage 5: Technische fiches uitgewerkte voorbeelden van emissiereductiemaatregelen voor emissies afkomstig van diffuse bronnen xi

14

15 Samenvatting SAMENVATTING INLEIDING SITUERING Het voorliggend rapport geeft een overzicht van de resultaten die werden bekomen en de werkzaamheden die werden uitgevoerd in het kader van de sectorstudie Evaluatie van het reductiepotentieel voor diverse polluentemissies naar het compartiment lucht voor de non-ferro industrie in Vlaanderen. Op dit ogenblik laat de Vlaamse milieu-administratie (AMINABEL, sectie Lucht) verschillende studies uitvoeren om na te gaan wat de meest kostenefficiënte manier is om emissies van VOS, NO X, SO 2 en andere luchtpolluenten 1 te verminderen. Dit gebeurt voor verschillende industriële sectoren of activiteiten met een belangrijke bijdrage tot de luchtverontreiniging. Deze sectorstudie spitst zich toe op de emissies van VOS, NO X, SO 2, fijn stof (PM10 en PM2,5), POP's (waaronder dioxines en PAK's) en zware metalen in de non-ferro industrie in Vlaanderen. De uitvoering van de studie werd opgedragen aan het studiebureau ECOLAS nv in samenwerking met Umicore Engineering. Deze studie wordt uitgevoerd onder begeleiding van en met de expliciete steun van AGORIA. De bedoeling is: een schatting maken van de totale hoeveelheid van de emissies die in Vlaanderen vrijkomen in de non-ferro sector; nagaan welke maatregelen mogelijk zijn om deze emissies te verminderen; voor elke maatregel bepalen hoeveel emissies vermeden worden en wat de kostprijs hiervan is; aan de hand van voorgaande gegevens bepalen wat de meest kostenefficiënte manier is om deze emissies te reduceren. De Vlaamse administratie zal de resultaten van deze studie gebruiken om goed geïnformeerd over de Vlaamse situatie verdere onderhandelingen te kunnen voeren in het kader van internationale akkoorden 2 om emissies naar lucht te reduceren en om op een wetenschappelijk onderbouwde wijze de Vlaamse emissiereductiedoelstellingen naar lucht (cf. MINA-plan) te behalen. 1 Naast de polluenten waarvoor reeds nationale emissieplafonds bestaan in het kader van het Protocol van Göteborg of de NEC-richtlijn (SO 2, NO X, NH 3 en VOS) worden ook andere polluenten beschouwd in de verschillende sectorstudies, deze zijn Stof, POP s en zware metalen. Voor deze polluenten kan op termijn nieuwe regelgeving vanuit Europa verwacht worden. Tevens zijn voor een aantal van deze polluenten reeds Vlaamse doelstellingen in het MINA-plan opgenomen. 2 Het gaat om de internationale aanpak van de grensoverschrijdende luchtverontreiniging in Europa (UNECE - Protocol van het Verdrag over Grensoverschrijdende Luchtverontreiniging ter Bestrijding van Verzuring, Eutrofiering en Ozon in de omgevingslucht) en de Europese richtlijn Nationale Emissieplafonds. I

16 Samenvatting OPDRACHT EN WERKMETHODIEK De hoofdopdracht van dit onderzoek is de opstelling van de kosteneffectiviteitscurven (KEC) voor de reductie van SO 2 -emissies, NO X -emissies en geleide Stof-emissies (voor een aantal andere polluenten worden afgeleide curven opgesteld) voor de non-ferro industrie in Vlaanderen. Het onderzoek gebeurt in verschillende stappen die een bepaalde werkmethodiek volgen. Dit wordt in onderstaand werkschema weergegeven. Sectorbeschrijving (BBT, BREF, ) Socioeconomische doorlichting Toekomstperspectieven sector EJV, MER, VR,... Enquêtering Databank bedrijven -bedrijven -werknemers -omzet -activiteiten -emissies Databank emissiereductiemaatregelen -activiteiten -processen -kosten -reductiepotentieel Basisscenario s REF BAU Sectoremissies 2000 Sectoremissies 2010 OPTIMALISATIE (MARKAL) Kostencurven 2010 Totale kosten beleidsscenario s NEC & NEC+ Economische haalbaarheid Conclusies en beleidsaanbevelingen De gegevens voor de studie werden uit verschillende bronnen betrokken. Ten eerste is er de publiek toegankelijke informatie zoals emissiejaarverslagen (EJV), veiligheidsrapporten en milieueffectenrapporten (VR en MER). In tweede instantie werd een beroep gedaan op de sector zelf via een vragenlijst (alle bedrijven). Ten derde is er de kennis en expertise van de projectuitvoerders. De respons op de vragenlijst was zeer hoog: veertien van de zestien bedrijfszetels antwoordden op de enquête (ofwel een responsgraad van 87%). II

17 Samenvatting KOSTENEFFECTIVITEITSCURVEN De hoofdopdracht van deze studie is de berekening van de kosteneffectiviteitscurven voor een aantal luchtpolluenten. Het is dan ook belangrijk een goed begrip te hebben van wat de kosteneffectiviteitscurve voorstelt. Twee begrippen staan daarin centraal: marginale kost en kostenefficiëntie. De marginale kost wordt uitgedrukt als een eenheidskost, d.w.z. als een kost per kg (of ton) emissiereductie. De marginale kosten geven weer tegen welke kost per eenheid een bijkomende emissiereductie kan gerealiseerd worden bij toepassing van een bepaalde emissiereductie-techniek (of combinatie van emissiereductietechnieken). De naar marginale kost gesorteerde milieumaatregelen worden in een grafiek uitgezet; dat is een zogenaamde kosteneffecitiviteitscurve. Niet-efficiënte maatregelen worden door dit selectieproces niet in de curve opgenomen. Daarom dat men van een kosteneffectiviteitscurve spreekt, omdat elk punt op de curve de meest kostenefficiënte manier aanduidt om een bepaalde emissiereductie te realiseren. In deze curve kunnen zowel de (per maatregel gekende) totale kosten als de marginale kosten worden uitgezet tegenover de emissies of de vermeden emissies. Naarmate de emissies verminderen of de emissiereductie verhoogt, nemen de marginale kosten toe omdat steeds duurdere technieken moeten worden toegepast om nog verdere reductie te bekomen. Kosteneffectiviteitscurven geven ook veelal het maximale emissiereductiepotentieel weer. Dit is de maximale reductie die wordt bekomen door alle mogelijke technische reductiemaatregelen te implementeren, en dit ongeacht de soms zeer hoge kostprijs. Voor de berekening van de kosteneffectiviteitscurven gebruikt Ecolas de MARKAL-software. Markal is een optimaliseringsmodel dat de totale kosten minimaliseert voor gegeven reductiedoelstellingen (zelfs voor verschillende polluenten tegelijk), en hieruit een marginale kost afleidt. Bovendien bevat het de mogelijkheid om de berekeningen ook voor een bepaalde periode in de toekomst, bijvoorbeeld met intervallen van twee jaar, uit te voeren onder zich wijzigende omstandigheden, wat voordelen inhoudt m.b.t. de scenarioberekeningen die de opdrachtgever vraagt. III

18 Samenvatting AFBAKENING EN SOCIO-ECONOMISCHE DOORLICHTING NON- FERRO SECTOR OMSCHRIJVING EN AFBAKENING Conform het bestek van de studieopdracht wordt de sector non-ferro beperkt tot de primaire en secundaire productie van non-ferro metalen, inclusief de productie van edele metalen en ijzerlegeringen. Ook de activiteiten walsen en trekken van non-ferrometalen maken onderdeel uit van de studie voor zover ze aansluiten op het winnen en zuiveren van de metalen. Gieterijen vallen buiten het kader van deze studie, tenzij ze geïntegreerd zijn in de primaire en secundaire productie van non-ferro metalen. Uiteindelijk werden 13 bedrijven geselecteerd, die in totaal 16 bedrijfszetels hebben in Vlaanderen. Naast enkele zeer grote spelers (Umicore, Corus Aluminium, Remi Claeys Aluminium) bestaat de sector in Vlaanderen voornamelijk uit middelgrote tot grote ondernemingen met 50 tot 200 werknemers. Daarnaast zijn er nog enkele kleinere bedrijven. SOCIO-ECONOMISCHE DOORLICHTING Het belang van de non-ferro nijverheid voor de Vlaamse economie wordt in hoofdstuk 4 toegelicht. Dit belang vertoont een dalende trend als de tewerkstellingscijfers in de sector worden bekeken, en een stijgende trend op basis van de toegevoegde waarde creatie. Door de lage metaalprijzen voor commodities (= metalen die wereldwijd verhandeld worden, zoals koper, lood, zink, aluminium) verkeert de sector momenteel in een laagconjunctuur en staat de rentabiliteit in de sector onder druk. Daarbovenop is de energieprijs voor bepaalde bedrijven de voorbije jaren fors gestegen. De markt voor commodities is een wereldmarkt, wat betekent dat de Vlaamse non-ferro bedrijven op wereldvlak concurreren en exporteren. De exportgraad bedroeg 88% in Het grootste deel van de export gaat naar landen binnen de EU. De concurrentie wordt niet enkel gevoerd met andere bedrijven binnen de non-ferro sector, maar ook met andere sectoren zoals de ferro nijverheid (aanwendingen in de bouwsector) en met de chemische industrie (gebruik van kunststoffen in de automobiel sector). Non-ferro metalen lenen zich uitstekend tot recyclage. In Vlaanderen zijn secundaire grondstoffen goed voor ongeveer de helft van de ingezette grondstoffen bij de productie van non-ferro metalen. Recyclage van metalen heeft zowel voordelen op milieu- als op economisch vlak. De consolidatiebeweging binnen de sector die in de jaren 90 gestart is houdt nog steeds aan. Er worden, ook binnen Vlaanderen, nog steeds nieuwe overnames en samenwerkingsverbanden gezocht. Mede als een reactie op de huidige lage metaalprijzen gaan bedrijven zich meer en meer toeleggen op de productie van metalen en materialen met een hogere toegevoegde waarde (hogere functionaliteit van bepaalde metalen en materialen, zowel naar ruwe metalen als halffabrikaten, en de speciale metalen, o.m. germanium, kobalt). Ondanks de tegenvallende resultaten blijven er nichemarkten met goede vooruitzichten (bijvoorbeeld germanium in de markt voor elektro-optische materialen). De economische vooruitzichten voor de non-ferro sector blijven onzeker door de aanhoudend lage metaalprijzen en het onzeker internationaal politiek-economisch klimaat. De belangrijke afzetmarkten voor non-ferro metalen (bouw, automobiel, ICT) herstellen zich maar moeizaam van de sterke terugval in de tweede helft van 2001 en de eerste helft van IV

19 Samenvatting Deze doorlichting kan geen duiding bieden omtrent de algemene impact van loon- en leefmilieukosten tussen de verschillende lidstaten binnen Europa en op internationaal vlak. Er kan aangenomen worden dat hier reeds een concurrentieel nadeel aanwezig is. De economische haalbaarheid (zie hoofdstuk 9) van de verschillende beleidsdoelstellingen biedt extra informatie omtrent de impact van leefmilieukosten op de sector. EMISSIE In onderstaande tabel worden de geleide emissies weergegeven voor de non-ferro sector voor de jaren 1990, 1995 en 2000 en wordt een inschatting weergegeven voor de emissies 2010 Polluent Geleide emissies 1990 Geleide emissies 1995 Geleide emissies 2000 Reductie (%) Geleide emissies 2010 Evolutie (%) SO 2 ton NO X ton Stof ton VOS ton PCDD/PCDF VMM Deze studie mg TEQ PAK kg As kg Cd kg Co kg Cr kg Cu kg Ni kg Pb kg Sb kg Se kg V kg Zn kg De SO 2 -emissies zijn tussen 1990 en 2000 met 72% gedaald tot ton. De inschatting van de emissies in 2010 bedraagt ton wat een verdere daling betekent van 26% t.o.v. het jaar Net als de SO 2 -emissies kenden de NO X -emissies tussen 1990 en 2000 een belangrijke daling: een reductie van 53% tot een emissie van 668 ton. Een lichte stijging (van 11%) wordt verwacht naar het jaar 2010, tot 738 ton. 3 De historische emissies werden met behulp van de emissie-inventarisatie 2000 herberekend, rekening houdend met de historische emissie van één van de bedrijven die gedetailleerd in kaart werd gebracht en rekening houdend met reductiemaatregelen die reeds in 2000 werden toegepast. V

20 Samenvatting Ook de geleide Stof-emissies kenden een belangrijke daling tussen 1990 en 2000: een reductie van 89% tot een emissie van 92,3 ton. Tussen 2000 en 2010 wordt geen relevante wijziging verwacht van de geleide Stof-emissies. Voor de niet-geleide Stof-emissies kon geen inschatting gemaakt worden omdat er onvoldoende gegevens beschikbaar zijn. De emissies van de andere polluenten (VOS, PCDD/PCDF, totaal metalen afkomstig van geleide bronnen) kenden ook een grote daling tussen 1990 en Een verdere daling wordt ingeschat tussen 2000 en 2010, met uitzondering van de VOS-emissies die verwacht worden te stijgen met 24%. In deze studie werd eveneens een inschatting gemaakt van de metaal-emissies afkomstig van nietgeleide bronnen voor het jaar Deze worden weergegeven in onderstaande tabel. De verhouding van de emissies afkomstig van niet-geleide bronnen tot deze afkomstig van geleide bronnen bedraagt 1 tot 1,5 voor As en Zn, 2 tot 3 voor Cd, 3 tot 4 voor Pb en Sb en 15 voor Cu. Emissies van geleide bronnen Totaal sector (kg) Aantal bedrijven Vracht (kg) Aantal bedrijven Emissies van niet-geleide bronnen Gemiddeld (kg) Minimum (kg) Maximum (kg) As 572, , Cd 148, , ,8 268,7 426,8 Cu , Pb Sb Zn Eveneens werd een inschatting gemaakt van de niet-geleide emissies van het walsen voor het jaar De totale walsemissies worden in deze studie ingeschat op 544,4 ton organische stoffen. VI

21 Samenvatting EMISSIEREDUCTIEMAATREGELEN In hoofdstuk 7 (en bijlagen) wordt een overzicht gegeven van de reeds geïmplementeerde maatregelen en de geplande maatregelen. Tevens worden een aantal nieuw te implementeren maatregelen uitgewerkt. HISTORISCHE EMISSIEREDUCTIEMAATREGELEN De hoofdmoot van de emissiereductiemaatregelen in het verleden waren gericht op de reductie van Stof en metalen. Het betreft hier vooral: Filterinstallaties op geleide procesemissies (in hoofdzaak mouwenfilters); Maatregelen om de diffuse emissies van Stof en metalen te reduceren (op- en overslag in gebouwen, regelmatig borstelen van de wegen, vochtig houden van opgeslagen materiaal en opslagterreinen, aanbrengen van deklagen op uit dienst genomen opslagterreinen, afzuigen en zuiveren van hygiënegassen, ). Uit het gebruik van fossiele brandstoffen is reeds gebleken dat de overschakeling naar laagzwavelige, gasvormige brandstoffen reeds in belangrijke mate is doorgevoerd. Toch heeft (extra) zware stookolie nog altijd een belangrijk aandeel in het verbruik van fossiele brandstoffen. De procesemissies van SO 2 zijn reeds grotendeels gesaneerd, in hoofdzaak door zwavelzuurproductie. Voor sommige van deze zwavelzuureenheden werden reeds maatregelen genomen om het omzettingsrendement te verhogen. De sanering van de dioxine-emissies is eind jaren 90, begin jaren 00 doorgevoerd. GEPLANDE EMISSIEREDUCTIEMAATREGELEN Een aantal maatregelen zijn gepland in de nabije toekomst (of zijn reeds uitgevoerd sinds 2000): Maatregelen op procesemissies en kontakteenheden die SO 2 -emissies reduceren; Maatregelen met betrekking tot dioxines; Overschakelen van één van de stoomketels van extra zware stookolie op aardgas en installeren van Low-NO x branders. MOGELIJK BIJKOMENDE EMISSIEREDUCTIEMAATREGELEN Voor volgende maatregelen werd een technische fiche uitgewerkt waarbij volgende aspecten aan bod komen: omschrijving, aard maatregel, toepasbaarheid, efficiëntie/rendement op verschillende polluenten, kostprijs (investeringskost en operationele kost) en levensduur. Voor elk van de maatregelen werd een eenheidsreductiekost berekend. Maatregelen op stookemissies Vervangen van vloeibare brandstoffen in fornuizen/boilers door (aard)gas (PI); Vervangen van branders in fornuizen/boilers door gemengde Low-NO X branders (PI); Reductie van NO X met behulp van reagentia over een katalysator (EP). Maatregelen op proces SO 2 -emissies Injectie van sorbens (kalk) in een SO 2 bevattende gasstroom (EP); Injectie van sorbens (natriumcarbonaat) in een SO 2 bevattende gasstroom (EP). VII

22 Samenvatting Maatregelen ter hoogte van de zwavelzuurproductie (kontakt-eenheden) Enkel naar dubbel kontakt (PI); Ca(OH) 2 scrubber (EP); ZnO scrubber (EP); H 2 O 2 srubber (EP). Maatregelen op geleide Stof-emissies Hoog efficiëntie stoffilters (EP). Maatregelen op niet-geleide Stof- en metaalemissies Volgende maatregelen worden reeds toegepast binnen de non-ferro sector. De toepasbaarheidsgraad van deze maatregelen kan echter nog verhoogd worden. Regelmatig borstelen van wegen en opslagterreinen; Regelmatig besproeien van wegen en opslagterreinen; Plaatsen van U-vormige keermuren (opslagboxen) voor opslag; Overkappen van opslagboxen; Overdekken van opslagplaatsen; Opslag in big-bags die in een loods worden geladen en gelost; Snelpoort aan de ingang van loodsen en proceshallen; Lossen van vrachtwagens in een loods met afzuiging en (mouwen)filter; Overdekken van transportbanden; Pneumatisch transport met eindzuivering (mouwenfilter) van de transportlucht; Afzuiging ter hoogte van ovenmonden gevolgd door zuivering; Installatie van automatische snelopenende/snelsluitende laadopeningen van ovens. VIII

23 Samenvatting KOSTENCURVEN EN SCENARIOBEREKENINGEN BESPREKING PER POLLUENT SO 2 De initiële SO 2 -emissies bedragen in het REF-scenario ton en in het BAU-scenario ton (26% lager). In het BAU-scenario kunnen de SO 2 -emissies met maximaal ton (73%) gereduceerd worden tot een restemissie van 820 ton, de totale jaarlijkse kost bij deze reductie bedraagt 3,94 miljoen euro. Deze reductie wordt hoofdzakelijk gerealiseerd door end-of-pipe maatregelen (88%) op proces- en zwavelzuureenheden. De maatregelen op de stookemissies (overschakelen naar (aard)gas) komen als eerste voor in de curve met een reductiepotentieel van 5%. Marginale kostencurve SO 2 -emissies (BAU-scenario, I = 10%) Marginale kostencurve Totale kostencurve , NEC indicatief NEC+ 5,00 NEC evenredig MK (EUR/ton SO 2 ) ,00 3,00 2,00 TK (miljoen EUR) ,00 0 0, Resterende SO 2 -emissies (ton) Een wijziging in interestvoet (10% -> 5%) heeft slechts een beperkt effect op de SO 2 -kostencurve in het BAU-scenario. Dezelfde maatregelen worden geselecteerd in een licht gewijzigde volgorde. De totale kost bij maximale reductie bedraagt hier 3,54 miljoen euro. In het BAU-scenario worden de NEC-doelstellingen voor SO 2 gehaald zonder het toepassen van extra reductiemaatregelen. IX

24 Samenvatting NO X De initiële NO X -emissies bedragen in het REF-scenario 668 ton en in het BAU-scenario 738 ton (11% hoger). In het BAU-scenario kunnen de NO X -emissies met maximaal 135 ton (18%) gereduceerd worden tot een restemissie van 603 ton, de totale jaarlijkse kost bij deze reductie bedraagt 1,79 miljoen euro. Deze reductie wordt grotendeels gerealiseerd door end-of-pipe maatregelen (64%). Alle gereduceerde emissies zijn stookemissies. Marginale kostencurve NO X -emissies (BAU-scenario, I = 10%) Marginale kostencurve Totale kostencurve , , NEC+ NEC indicatief NEC evenredig 1,50 MK (EUR/ton NO X ) ,25 1,00 0,75 TK (miljoen EUR) , ,25 0 0, Resterende NO X -emissies (ton) Een wijziging in interestvoet (10% -> 5%) heeft slechts een beperkt effect op de NO X -kostencurve in het BAU-scenario. Dezelfde maatregelen worden geselecteerd in een licht gewijzigde volgorde. De totale kost bij maximale reductie bedraagt hier 1,42 miljoen euro. De NEC+ doelstelling voor NO X kan niet gehaald worden in het BAU-scenario, de evenredige doelstelling wordt gehaald zonder het toepassen van extra reductiemaatregelen en de indicatieve NEC doelstelling wordt gehaald aan marginale kost van euro/ton en aan een totale kost van 0,64 miljoen euro. X

25 Samenvatting Stof (geleide emissies) De initiële geleide Stof-emissies bedragen in het REF-scenario 92,3 ton en in het BAU-scenario 92,8 ton (1% hoger). In het BAU-scenario kunnen de geleide Stof-emissies met maximaal 59 ton (63%) gereduceerd worden tot een restemissie van 34 ton, de totale jaarlijkse kost bij deze reductie bedraagt 11,49 miljoen euro. Deze reductie wordt grotendeels gerealiseerd door end-of-pipe maatregelen (63%) op procesemissies. De maatregelen op de stookemissies (overschakelen naar (aard)gas) komen als eerste voor in de curve met een reductiepotentieel van 37%. Marginale kostencurve geleide Stof-emissies (BAU-scenario, I = 10%) Marginale kostencurve Totale kostencurve , ,00 MK (EUR/ton Stof) ,00 6,00 4,00 TK (miljoen EUR) ,00 0 0, Resterende geleide Stof-emissies (ton) Een wijziging in interestvoet (10% -> 5%) heeft geen effect op de keuze en de volgorde van de maatregelen in de Stof-kostencurve in het BAU-scenario. De totale kost bij maximale reductie bedraagt hier 9,98 miljoen euro. Voor Stof zijn er geen NEC-doelstellingen (voorlopig). Ook door Vlaanderen zijn op dit ogenblik nog geen doelstellingen vastgelegd. XI

26 Samenvatting ALGEMENE CONCLUSIES Optimalisatie over verschillende polluenten De optimalisatie over verschillende polluenten toont aan welke besparingen in emissiereductiekosten kunnen optreden ten opzichte van een optimalisatie per polluent. Uit de kostencurven kan afgeleid worden dat het secundair effect op andere polluenten bij de reductie van SO 2, NO X en Stof beperkt is. Enkel bij stookemissies (overschakelen naar (aard)gas) en bij de stoffilters (op metalen) zijn er secundaire effecten. Gezien de secundaire effecten eerder klein zijn, is het kostenvoordeel bij optimalisatie over verschillende polluenten ook eerder klein. Dit wordt weergegeven in onderstaande tabel. Scenario Totale jaarlijkse kost Besparing door optimalisatie over verschillende polluenten (SO 2 en NO X ) (miljoen EUR) (miljoen EUR) (%) REF/NEC indicatief 0,43 0,02 4% REF/Buigpunten 5,67 0,33 6% BAU10%/NEC indicatief 0,64 0,00 0% BAU10%/Buigpunten 4,48 0,11 2% Vergelijking met de IIASA-kostencurve Het Oostenrijks onderzoeksinstituut IIASA heeft een model ontwikkeld (RAINS) dat bepaalt op welke plaats/sector (voor België en 35 andere Europese landen) er hoeveel emissiereducties van VOS, NO x, SO 2 en/of NH 3 dienen plaats te vinden om op de meest kosteneffectieve wijze vooropgestelde milieudoelstellingen (b.v. voor troposferisch ozon) te behalen. Het RAINS model werkt met dezelfde methodologie (kosteneffectiviteitscurven) als gehanteerd in deze sectorstudie. De vergelijking tussen de kostencurven gebeurde voor de polluenten NO X en SO 2. Voor VOS werd de RAINS-kostencurve voor Vlaanderen beschreven, daaruit bleek de toepassing op de non-ferro industrie heel beperkt. In deze sectorstudie werd ook geen kostencurve voor VOS opgesteld. RAINS vertrekt van een veel hoger (6 maal hoger) initieel emissieniveau voor SO 2 (in 2010). Diverse redenen kunnen verantwoordelijk zijn voor dit grote verschil: onderschatting van RAINS van de emissiereductie-inspanningen van de sector, de RAINS-curve is van toepassing op gans België, een verschillende sectorafbakening, Het relatief maximaal reductiepotentieel wordt door RAINS wel een stuk lager ingeschat dan dat in deze sectorstudie (55% t.o.v. 73%). In RAINS zijn de eenheidsreductiekosten van de beschouwde maatregelen op procesemissies een stuk lager (max. 410 euro/ton) dan de eenheidsreductiekosten in deze sectorstudie (min euro/ton). Het verschil kan waarschijnlijk deels verklaard worden doordat RAINS de SO 2 -reductie van reeds geïmplementeerde maatregelen onderschat. Wat betreft de SO 2 stookemissies kan geen vergelijking gemaakt worden tussen de maatregelen omdat RAINS andere maatregelen beschouwt dan in deze sectorstudie. Voor NO X liggen de initiele emissieniveau's (enkel stookemissies) heel dicht in elkaars buurt. Het maximaal reductiepotentieel ligt in deze studie (18%) wel een heel stuk lager dan dat van de RAINScurve (69%). Wat betreft de primaire maatregelen stellen we vast dat RAINS de overschakeling van vloeibare brandstoffen naar aardgas niet beschouwt. De eenheidsreductiekosten zijn vele malen hoger in de sectorstudie (min euro/ton) dan bij RAINS (max. 649 euro/ton). Het beperkte reductiepotentieel van de maatregelen in de sectorstudie geeft een gedeeltelijke verklaring voor de hoge XII

27 Samenvatting eenheidsreductiekost in vergelijking met RAINS. Het technisch rendement van de maatregelen in de beide studies liggen in elkaars buurt. De toepasbaarheid van de in de sectorstudie beschouwde maatregelen ligt onder het niveau dat door RAINS ingeschat wordt. Het geheel kan erop wijzen dat RAINS de mogelijkheid tot een verdere invoering van de zogenaamde primaire maatregelen tegen 2010 overschat omdat heel wat maatregelen reeds zijn geïmplementeerd. Wat betreft de secundaire maatregelen stellen we vast dat de toepassing van SNCR in de sectorstudie niet als een emissiereducerende maatregel wordt beschouwd (op technische gronden). De eenheidsreductiekosten zijn opnieuw vele malen hoger in de sectorstudie (min euro/ton) dan bij RAINS (max euro/ton). Het reductiepotentieel van de maatregelen in de beide studies liggen in elkaars buurt. Het technisch rendement in beide studies is gelijk. De toepasbaarheid van de in de sectorstudie beschouwde maatregelen, zelfs als men de som maakt, ligt een heel eind onder het niveau dat door RAINS ingeschat wordt. Algemeen moet ook gesteld worden dat de verschillen in eenheidsreductiekosten voor vergelijkbare emissiereductiemaatregelen ook deels te wijten zijn aan verschillen in de gehanteerde afschrijvingstermijnen en de reële discontovoet. Tenslotte moet worden vermeld dat een internationaal inschattingsmodel zoals RAINS op het detailniveau van één bepaalde sector minder accuraat is dan eenzelfde regionale oefening, gezien RAINS meer assumpties dient te maken (top-down) die in een regionale sectorstudie worden onderbouwd door een bevraging (bottom-up). Dit wil niet zeggen dat RAINS op (inter)nationaal of Vlaams niveau geen waarde heeft, gezien het een gelijkwaardige vergelijkingsbasis biedt tussen sectoren en regio's. Economische haalbaarheid Een uitspraak over de al of niet economische haalbaarheid van de verschillende beleidsscenario s mag in het kader van deze studie niet verwacht worden gezien de complexiteit van een dergelijke oefening. Er werden berekeningen gemaakt op basis waarvan wat meer genuanceerde conclusies kunnen genomen worden. Indien de maatregelen voor het bereiken van de NEC-doelstellingen voor de verschillende polluenten in het jaar 2000 zouden ingevoerd worden, zou de gewogen gemiddelde rentabiliteit van de non-ferrosector, die in ,19% 4 bedroeg, in het BAU-scenario minimaal met 0,02%-punt en maximaal met 0,15%-punt gedaald zijn. De jaarlijkse emissiereductiekost voor het behalen van de NEC-doelstellingen beloopt, onder het BAUscenario, 1% à 7% van de investeringen van de non-ferro-sector in het jaar Die investeringen daalden gedurende de periode van 171 miljoen euro tot 59 miljoen euro. De verhouding tot de jaarlijkse milieu-investeringen (jaar 2000) bedraagt 10% tot 87%. De jaarlijkse emissiereductiekost voor het behalen van de NEC-doelstellingen beloopt, in het BAUscenario, 0,07% tot 0,61% van de toegevoegde waarde van de non-ferro-sector in het jaar De toegevoegde waarde dient met dit percentage toe te nemen om de gestegen kosten als gevolg van de bijkomende emissiereductie te compenseren. De totale financieringsbehoefte, voor het BAU-scenario, varieert tussen 8 en 67 miljoen euro. Op lange termijn gefinancierd met vreemde middelen zou dit de actuele gewogen gemiddelde solvabiliteitsratio in de Vlaamse non-ferro-sector met maximaal 1%-punt doen dalen (deze bedroeg in ,81%). 4 In 1997 en 1999 was de rentabiliteitsratio een stuk lager, respectievelijk 5,41% en 2,71%. In 1998 was de ratio zelfs negatief (-0,09%). XIII

28

29 Inleiding 1 INLEIDING 1.1 SITUERING Op dit ogenblik laat de Vlaamse milieu-administratie (AMINABEL, sectie Lucht) verschillende studies uitvoeren om na te gaan wat de meest kostenefficiënte manier is om emissies van VOS, NO X, SO 2 en andere luchtpolluenten 5 te verminderen. Dit gebeurt voor verschillende industriële sectoren of activiteiten met een belangrijke bijdrage tot de luchtverontreiniging. Deze sectorstudie spitst zich toe op de emissies van VOS, NO X, SO 2, fijn stof (PM10 en PM2,5), POP's (waaronder dioxines en PAK's) en zware metalen in de non-ferro industrie in Vlaanderen. De uitvoering van de studie werd opgedragen aan het studiebureau ECOLAS nv in samenwerking met Umicore Engineering. Deze studie wordt uitgevoerd onder begeleiding van en met de expliciete steun van AGORIA. De bedoeling is: een schatting maken van de totale hoeveelheid van de emissies die in Vlaanderen vrijkomen in de non-ferro sector; nagaan welke maatregelen mogelijk zijn om deze emissies te verminderen; voor elke maatregel bepalen hoeveel emissies vermeden worden en wat de kostprijs hiervan is; aan de hand van voorgaande gegevens bepalen wat de meest kostenefficiënte manier is om deze emissies te reduceren. De Vlaamse administratie zal de resultaten van deze studie gebruiken om goed geïnformeerd over de Vlaamse situatie verdere onderhandelingen te kunnen voeren in het kader van internationale akkoorden 6 om emissies naar lucht te reduceren en om op een wetenschappelijk onderbouwde wijze de Vlaamse emissiereductiedoelstellingen naar lucht (cf. MINA-plan) te behalen. 1.2 OPDRACHT De hoofdopdracht van dit onderzoek is de opstelling van de kosteneffectiviteitscurven (KEC) voor de reductie van SO 2 -emissies, NO X -emissies en geleide Stof-emissies (voor een aantal andere polluenten worden afgeleide curven opgesteld) voor de non-ferro industrie in Vlaanderen. Het onderzoek gebeurt in verschillende stappen die een bepaalde werkmethodiek volgen. In grote lijnen gaat het om: 1. Een grondige sectorverkenning, met o.a. sectorafbakening, sectorindeling, socio-economische doorlichting. 2. De emissie-inventarisatie luchtpolluenten non-ferro. 3. Het opstellen van kosteneffectiviteitscurven voor emissiereductie per polluent: Bepaling emissiereductiemaatregelen; 5 Naast de polluenten waarvoor reeds nationale emissieplafonds bestaan in het kader van het Protocol van Göteborg of de NEC-richtlijn (SO 2, NO X, NH 3 en VOS) worden ook andere polluenten beschouwd in de verschillende sectorstudies, deze zijn Stof, POP s en zware metalen. Voor deze polluenten kan op termijn nieuwe regelgeving vanuit Europa verwacht worden. Tevens zijn voor een aantal van deze polluenten reeds Vlaamse doelstellingen in het MINA-plan opgenomen. 6 Het gaat om de internationale aanpak van de grensoverschrijdende luchtverontreiniging in Europa (UNECE - Protocol van het Verdrag over Grensoverschrijdende Luchtverontreiniging ter Bestrijding van Verzuring, Eutrofiering en Ozon in de omgevingslucht) en de Europese richtlijn Nationale Emissieplafonds. 1

30 Inleiding Berekening van kosten en reductiepotentieel van emissiereductiemaatregelen; Berekening en opstelling kosteneffectiviteitscurven voor Analyse van de resultaten: Kostenbepaling van diverse beleidsscenario s voor 2010; Afweging economische haalbaarheid. 5. Conclusies en beleidsaanbevelingen. 2

31 Methodiek 2 METHODIEK 2.1 ALGEMEEN WERKSCHEMA Hieronder wordt het werkschema van de sectorstudie non-ferro weergegeven. Het is het kader waarbinnen de reeds uitgevoerde werkzaamheden kunnen gesitueerd worden en het geeft tevens een inzicht in de algemene methodiek van de studie. Sectorbeschrijving (BBT, BREF, ) Socioeconomische doorlichting Toekomstperspectieven sector EJV, MER, VR,... Enquêtering Databank bedrijven -bedrijven -werknemers -omzet -activiteiten -emissies Databank emissiereductiemaatregelen -activiteiten -processen -kosten -reductiepotentieel Basisscenario s REF BAU Sectoremissies 2000 Sectoremissies 2010 OPTIMALISATIE (MARKAL) Kostencurven 2010 Totale kosten beleidsscenario s NEC & NEC+ Economische haalbaarheid Conclusies en beleidsaanbevelingen Figuur 2-1: Werkschema non-ferro De verschillende werkonderdelen zijn met elkaar op een logische wijze verbonden. Bepaalde werkonderdelen hangen samen en leiden tot een tussentijds resultaat dat op zijn beurt weer de basis is voor verdere werkzaamheden. In verticale zin gelezen, geeft het schema grosso modo weer welke de planning van de werkzaamheden in de tijd is. We onderscheiden 4 grote blokken: 1. De sectorbeschrijving en afbakening, databank van bedrijven en sectoremissies 2000; 2. Opstellen databank emissiereductiemaatregelen; 3. Het socio-economisch onderzoek, de opbouw van de basisscenario s, sectoremissies 2010; 4. Berekening kosteneffectiviteitscurven, kosten beleidsscenario s, economische haalbaarheid. We blijven in volgende paragrafen even stilstaan bij enkele aspecten. 3

32 Methodiek 2.2 SOCIO-ECONOMISCH ONDERZOEK / BASISSCENARIO S De algemene socio-economische doorlichting zal zich toespitsen op: het belang van de non-ferro industrie voor de Vlaamse economie, uitgedrukt in kengetallen (b.v. werkgelegenheid, omzet, jaarlijkse investeringen, horizontale en verticale structuur van handelsrelaties, ); de internationale verwevenheid en structuur (aangeven beslissingscentra, ); de sterke en zwakke kanten van de non-ferro bedrijven. De haalbaarheid van de maatregelen zal worden afgewogen a.h.v. bijvoorbeeld eenvoudige kosten-baten analyses, verhouding tot totale investeringen, enz... Er zal getracht worden de voorwaarden voor (een betere) economische haalbaarheid voor de invoering van te nemen emissiereductiemaatregelen te omschrijven. Tegelijkertijd zal de socio-economische doorlichting ook input leveren voor de opstelling van een aantal toekomstscenario s voor 2010 die rekening houden met bepalende toekomstige ontwikkelingen op het vlak van de productie, de productietechnologie en de wetgeving. 2.3 KOSTENEFFECTIVITEITSCURVEN De hoofdopdracht is de berekening van de kosteneffectiviteitscurven. Uit deze curven is tevens af te leiden binnen welk type installaties of productieprocessen op de meest kosteneffectieve manier emissies kunnen gereduceerd worden. Het begrip marginale kost speelt een belangrijke rol in de methodiek die tot doel heeft de kosteneffectieve verdeling van emissiereducties te bepalen. De marginale kost wordt uitgedrukt als een eenheidskost, d.w.z. als een kost per kg (of ton) emissiereductie. De marginale kosten geven weer tegen welke kost per eenheid een bijkomende emissiereductie kan gerealiseerd worden bij toepassing van een bepaalde emissiereductie-techniek (of combinatie van emissiereductietechnieken). Milieumaatregelen kunnen aldus tegenover mekaar worden afgewogen en de goedkoopste maatregelen kunnen eerst worden ingezet om bijkomende reducties te realiseren. De naar marginale kost gesorteeerde milieumaatregelen kunnen in een grafiek worden uitgezet; dat is een zogenaamde kosteneffecitiviteitscurve. In deze curve kunnen zowel de (per maatregel gekende) totale kosten als de marginale kosten worden uitgezet tegenover de emissies of de vermeden emissies. Naarmate de emissies verminderen of de emissiereductie verhoogt, nemen de marginale kosten toe omdat steeds duurdere technieken moeten worden toegepast om nog verdere reductie te bekomen. Kosteneffectiviteitscurven geven ook veelal het maximale emissiereductiepotentieel weer. Dit is de maximale reductie die wordt bekomen door alle mogelijke technische reductiemaatregelen te implementeren, en dit ongeacht de soms zeer hoge kostprijs. Kosteneffectiviteitscurven kunnen opgesteld worden op verschillende niveau s: op nationaal niveau, op sectorniveau, op bedrijfsniveau, Ze worden opgesteld om te bepalen, in functie van vooropgestelde milieudoelstellingen, op welke plaats (land, sector, bedrijf, ) emissiereducties het meest kosteneffectief kunnen plaatsvinden. De marginale kostencurve stelt een reeks van emissiereductiemaatregelen of combinatie van emissiereductiemaatregelen voor die een bedrijf, sector of land kan toepassen om zijn emissies te reduceren. Elke maatregel of combinatie van maatregelen heeft een bepaalde kost en een bepaald reductiepotentieel of rendement. De maatregel of combinatie van maatregelen met de laagste eenheidsreductiekost wordt als eerste punt van marginale kostencurve genomen. Daarna wordt de 4