Diabetes Mellitus. Definities. Definities. Polyurie: veel moeten urineren Polydipsie: veel moeten drinken Ischemie: zuurstoftekort

Transcriptie

1 Diabetes Mellitus Definities Glycemie: bloedglucosewaarde (wordt gemeten via klassieke bloedafname of vingerprik) Glucosurie: glucose in de urine (glucosurie is altijd pathologisch) Proteïnurie: eiwit in de urine (kan soms ook onschuldig zijn: bij adolescenten in de groeispurt) Definities Polyurie: veel moeten urineren Polydipsie: veel moeten drinken Ischemie: zuurstoftekort 1

2 Herhaling anatomie cf. cursus 1ste jaar Eilandjes van Langerhans α-cellen: glucagon β-cellen: insuline Insuline Peptide Proinsuline Insuline + C-Peptide Wordt gesecreteerd als glycemie stijgt Proinsuline Bron: Stryer Biochemistry 2

3 Glucosetransport naar intracellulair Via Carriers Glut1 Glut2 Glut3 Glut4 Rode bloedcel endotheel Lever Neuronen Spier - vet Insulinereceptor Verschillende types Transmembraan receptor Geeft signaal om vesikels met de glut 4 receptor naar het celmembraan te brengen Glucose komt de cel binnen Effecten van Insuline Toename snelheid van glucosetransport naar de cel Toename snelheid van glucoseverbruik Toename omzetting van glucose in glycogeen Toename vetsynthese Toename aminozuuropname en eiwitsynthese 3

4 Glucagon Peptide 59 aminozuren Wordt gesecreteerd als glycemie daalt Effecten van glucagon Verhoogde afgifte van glucose Gluconeogenese Toename afbraak van glycogeen tot glucose Verhoogde afbraak van vetten Proteolyse C-peptide Is afsplitsingsproduct van het proces proinsuline insuline Kan gemeten worden in het bloed Aanwezigheid van C-peptide bewijst insulinesecretie Zou een beschermende werking hebben t.h.v. het zenuwweefsel en de microcirculatie 4

5 Diabetes Ziekte die gekenmerkt wordt door herhaaldelijk verhoogde bloedglucosewaarden Relatief of absoluut gebrek aan insuline België: patiënten (de helft niet gediagnosticeerd) Wereldwijd 195 miljoen, waarvan 95% in de geïndustrialiseerde landen Type I: meestal op jonge leeftijd Type II: ouder dan 40 jaar NB: leeftijdsgrens voor type II is aan het dalen Pathogenese type I Erfelijkheid Auto-immuun; antistoffen tegen Insuline Membraaneiwitten van β-cel Verband met virale kinderziekten (mazelen, bof, coxsackie B) β-cellen worden vernietigd geen insuline productie meer 5

6 Pathogenese type II Eveneens erfelijk Glucoseresistentie: verminderd vermogen van de β-cel om insuline af te geven in respons op glucose Insulineresistentie: verminderde gevoeligheid voor insuline in de doelorganen Centrale rol van obesitas Andere vormen Pancreasoperaties Pancreatitisletsels (alcoholisme) Klinische verschijnselen Polyurie Vanaf 200 mg/dl: glucosurie Trekt water aan in de niertubulus (osmose) Osmotische diurese Dorst en polydipsie Vermagering door suikerverlies 6

7 Visusstoornissen (verschil in osmolariteit tussen oogbolvocht en de rest van het lichaam refractiestoornis) Verhoogde infectieneiging Door verminderde immuniteit Kwetsbaarder door glucosurie (blaasontsteking, vaginitis) Levensbedreigende complicaties Type I Spieren schakelen over op vetverbranding Ontstaan van ketonen als afvalstof Verzuren het bloed Keto-acidose Levensbedreigende complicaties Type II Hyperglycemie Polyurie met onvoldoende substitutie Hyperosmolariteit in bloed Verminderd bewustzijn Hyperosmolair coma 7

8 Hyperosmolair coma: vooral bij ouderen en bij verminderd bewustzijn Soms uitlokkende factor: infectie, uitzonderlijk warm weer Late complicaties Algemeen Micro-angiopathie Retinopathie nefropathie Macro-angiopathie Coronaire ziekten Cerebrovasculaire accidenten Ischemie van de ledematen / claudicatio Neuropathie Retinopathie Na jaar Anoxie van de retina bloedvatnieuwvorming (proliferatieve retinopathie) BLINDHEID Behandeling Strikte glycemiecontrole Laser Frequente oftalmologische controle 8

9 Nefropathie Herhaling anatomie en fysiologie cf. eerste jaar Verhoogde bloeddruk in de glomerulus Beschadiging Nierinsufficiëntie Nefropathie Eerste teken: proteïnurie Behandeling: ACE inhibitoren Angiotensine receptor blockers Neuropathie Oorzaak: multifactorieel, maar o.a. microangiopathie van de zenuwbevloeiing Sensorisch Gevoelsverlies Nachtelijke pijnscheuten Tintelingen Gevoel op watten te lopen Motorisch Weinig voorkomend 9

10 Neuropathie Autonoom Diarree Vertraagde maaglediging Urineretentie Diagnose van diabetes Nuchtere glycemie van 126 mg/dl Glycemie van 200 mg/dl tout court OGTT: zelden Dagcurve: niet voor diagnose, enkel om de insulinenood in te schatten ( behandeling evalueren) Behandeling Streven naar normoglycemie Nadeel: hypo s: indien patiënt vergeet te eten, aktiever geweest is dan gewoonlijk, glycemie zakt onder de 60 mg/dl Hersenen kunnen niet zonder suiker!! 10

11 Behandeling Glycemie streefwaarde Inspanning die patiënt moet doen Nevenwerkingen korte termijn Nevenwerkingen lange termijn > Hypo Indien een behandelde diabetespatiënt plots Zweet Bleek wordt Neurologische tekens vertoont: beven, hoofdpijn, duizeligheid, verwardheid, bewustzijnsverlies glycemie meten en glucose geven Glycemiemeting 11

12 Glycemiemeting Glycemiemeting Nadeel: hoge kostprijs Metertje: ongeveer 100 euro Strips: 70 cent / meting 4 metingen per dag = 1000 euro / jaar Behandeling Educatie Dieet Lichaamsbeweging Medicatie voor type II kan dit al voldoende zijn! 12

13 Educatie Is multidisciplinair Staat onder leiding van huisarts en/of endocrinoloog Ook taak van dietist(e) Dieet Cf. Cursus Mevr. Van Den Broecke Sport en beweging Wordt later in extenso behandeld Meer lichaamsbeweging leidt tot verlaging van de bloeddruk, vermindert obesitas en hypercholesterolemie, en verbruikt al een deel van de overtollige suiker Volgens recente studies worden, na een sporten bewegingskuur, meer glut4 carriers in de spieren aangemaakt gunstige invloed op glucose opname in spiercel, ook in rust 13

14 Medicatie per os Cf. ook cursus farmacologie Biguaniden (Metformine) Bevordert de perifere insulinewerking Geen hypo s Geen invloed op gewicht Eerste keuze preparaat meest gebruikt Sulfamiden Stimuleren de residuele insulinesecretie Risico op hypo s Gewichtstoename Medicatie per os Gliniden Zelfde werking als sulfamiden, maar sneller Glitazonen Worden zelden gebruikt omwille van de vele nevenwerkingen Acarbose idem Insulines Biosynthetisch Verschillende types => andere werkingsduur omwille van resorptietijd Langere werkingsduur wordt ook verkregen door toevoegen van zink of te fixeren op protamine Cf cursus farmacologie 14

15 Insulines Ultrasnelwerkende insulines (vb. Novorapid) Snelwerkende insulines (vb. Actrapid) Intermediaire werkingsduur (vb. Insulatard) Langwerkende insulines (vb. Lantus) Combinaties (vb. Mixtard 30 = 30% actrapid, 70% insulatard) Insulines Voorbeelden van schema s Schema 4 injecties: 3 keer per dag Actrapid voor de maaltijd, 1 maal per dag insulatard voor het slapengaan Schema 2 injecties: Mixtard 30 voor ontbijt en voor avondeten Hoeveelheid van de doses wordt bepaald aan de hand van de glycemiemeting De Conventie Terugbetaling van zelfcontrole Patiënten meten zelf de glycemie Drie categorieën I minstens drie inspuitingen per dag, 4 metingen per dag terugbetaald II minstens drie inspuitingen per dag, 2 metingen per dag terugbetaald III minstens twee inspuitingen per dag, 1 meting per dag terugbetaald 15

16 Diabetespas Door Vlaamse Diabetes Vereniging VZW Handig boekje Tips Planning Elke diabetespatiënt kan een diabetespas aanvragen Insulinepomp Somogyi effect Bij wie s nachts in zijn slaap hypo s doet Reflectoir zal er een verhoogde glucagon, cortisol en adrenalinesecretie doorheen de rest van de nacht zijn Patiënt wordt wakker met hoofpijn, moeheid en bij meting is er een hyperglycemie 16

17 Evaluatie van de behandeling HbA1C: ontstaat door versuikering van Hemoglobine A, en kan gemeten worden in het bloed. Het is een maat om te weten of een diabeticus zijn behandeling goed volgt. Bij niet-diabeten is het HbA1Cgehalte tussen de 4 en de 6%. Bij diabetici zonder behandeling is het HbA1C beduidend hoger, tot meer dan 10%. We kunnen zeggen dat een diabeticus zich goed verzorgd als hij minder dan 8% haalt. Zwangerschapsdiabetes Vergelijkbaar met type II Meestal bij dames die voor de zwangerschap al aan obesitas leden Verdwijnt meestal na de bevalling, maar er is een sterk verhoogde kans om later type II diabetes te krijgen 17