Geheimhoudingsplicht en ongebruikelijke financiële transacties in het tucht- en strafrecht

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Geheimhoudingsplicht en ongebruikelijke financiële transacties in het tucht- en strafrecht"

Transcriptie

1 Geheimhoudingsplicht en ongebruikelijke financiële transacties in het tucht- en strafrecht Wat is de verhouding tussen tuchtrechtelijke en de strafrechtelijke regelgeving en de interpretatie daarvan in de rechtspraak op het gebied van de geheimhoudingsplicht van strafrechtadvocaten versus het melden van ongebruikelijke financiële transacties? Wendy Busselaar ANR Masterscriptie Rechtsgeleerdheid accent strafrecht Scriptiebegeleider: mevr. mr. L.A. van Noorloos Universiteit van Tilburg 9 april

2 Geheimhoudingsplicht en ongebruikelijke financiele transacties in het tucht- en strafrecht Wat is de verhouding tussen tuchtrechtelijke en de strafrechtelijke regelgeving en de interpretatie daarvan in de rechtspraak op het gebied van de geheimhoudingsplicht van strafrechtadvocaten versus het melden van ongebruikelijke financiële transacties? Wendy Busselaar ANR Masterscriptie Rechtsgeleerdheid accent strafrecht Scriptiebegeleider: mevr. mr. L.A. van Noorloos Universiteit van Tilburg 9 april

3 Voorwoord In het kader van de opleiding Rechtsgeleerdheid aan de universiteit van Tilburg heb ik gedurende mijn afstudeerperiode onderzoek gedaan naar de interpretatie van abstracte regels inzake geheimhoudingsplicht en ongebruikelijke financiële transacties door de tuchtrechter en strafrechter. Tevens heb ik gekeken of een eventuele samenloop tussen beide rechtsgebieden mogelijk is. Het onderzoek is ontstaan aan de hand van de maatschappelijke relevantie rondom strafadvocatuur en tuchtrecht. Zowel de geheimhoudingsplicht als ongebruikelijke financiële transacties zijn vaak in het nieuws. Het sprekende voorbeeld is dan ook wel de zaak van mr. Moszkowicz die aanhangig is bij de tuchtrechter waarin beide begrippen een belangrijke rol spelen. De afstudeerperiode heb ik als zeer leerzaam ervaren. Ik zou graag alle betrokkenen willen bedanken voor hun steun. Zonder goede begeleiding van mijn scriptiebegeleidster mevrouw Van Noorloos was dit onderzoek niet mogelijk geweest. Ik wil haar dan ook bedanken voor de goede begeleiding en opbouwende kritiek gedurende mijn afstudeerperiode. Daarnaast zou ik mijn vriend Thijs IJsseldijk willen bedanken, omdat hij mij tijdens dit proces heeft bijgestaan. Tot slot zou ik graag mijn ouders willen bedanken voor de onvoorwaardelijke steun gedurende mijn studie. Zij hebben mij de kans gegeven na de MBO en HBO nog de master strafrecht aan de Universiteit van Tilburg af te ronden. Moergestel, januari 2013 Wendy Busselaar 3

4 Inhoudsopgave VOORWOORD INLEIDING AANLEIDING PROBLEEMSTELLING OPZET GEDRAGSREGELS INZAKE GEHEIMHOUDINGSPLICHT EN ONGEBRUIKELIJKE FINANCIËLE TRANSACTIES TUCHTRECHT WET- EN REGELGEVING Regelgeving vanuit de beroepsgroep Gedragsregels Verordening op de administratie en financiële integriteit Bruyninckx-richtlijnen Wetten vanuit de overheid Wet ter voorkoming van witwassen en financiering op terrorisme AANPASSING VAN DE ADVOCATENWET EN ENIGE ANDERE WETTEN IN VERBAND MET DE POSITIE VAN DE ADVOCATUUR IN DE RECHTSORDE EN HERZIENING VAN HET TOEZICHT OP ADVOCATEN (WET POSITIE EN TOEZICHT ADVOCATUUR) Effectuering van het toezicht Het huidige tuchtrecht versus het wetsvoorstel Standpunt van de NOvA over de veranderingen in het wetsvoorstel INTERPRETATIE VAN DE GEHEIMHOUDINGSPLICHT EN ONGEBRUIKELIJKE FINANCIËLE TRANSACTIES VAN STRAFRECHTADVOCATEN IN DE TUCHTRECHTSPRAAK RAAD VAN DISCIPLINE HOF VAN DISCIPLINE TUCHTRECHTSPRAAK INZAKE GEHEIMHOUDINGSPLICHT Maatregel TUCHTRECHTSPRAAK INZAKE ONGEBRUIKELIJKE FINANCIËLE TRANSACTIES Tuchtrechtspraak vanuit de beroepsgroep Tuchtrechtspraak inzake de Wet ter voorkoming van witwassen en financiering terrorisme Tuchtrechtspraak inzake de verordeningen van de Nederlandse Orde van Advocaten Maatregel CONCLUSIES STRAFRECHT INZAKE GEHEIMHOUDINGSPLICHT EN ONGEBRUIKELIJKE FINANCIËLE TRANSACTIES STRAFRECHT WET- EN REGELGEVING Geheimhoudingsplicht en verschoningsrecht Geheimhoudingsplicht Verschoningsrecht Beroep op het verschoningsrecht Grenzen

5 3.2.2 Ongebruikelijke financiële transacties in het kader van witwassen van crimineel geld van de advocaat Strafrechtelijke jurisprudentie van de ongebruikelijke financiële transacties van strafrechtadvocaten CONCLUSIES Geheimhoudingsplicht Ongebruikelijke financiële transacties OVEREENKOMSTEN EN VERSCHILLEN TUCHTRECHT EN STRAFRECHT Overeenkomsten en verschillen van het begrip nemo teneturbeginsel in het tuchtrecht en strafrecht Overeenkomsten en verschillen van het begrip beroepsgeheim in het tuchtrecht en strafrecht Overeenkomsten en verschillen van het begrip ongebruikelijke transacties in het tuchtrecht en strafrecht CONCLUSIE CONCLUSIES EN AANBEVELINGEN INLEIDING ONDERBOUWING CONCLUSIES Ad 1. Geheimhoudingsplicht in het tuchtrecht Ongebruikelijke transacties in het tuchtrecht Ad 2. Geheimhoudingsplicht in het strafrecht Ongebruikelijke transacties in het strafrecht Eindconclusie Aanbeveling BRONNENLIJST

6 1 Inleiding 1.1 Aanleiding Tal van jaren zijn er discussies over de geheimhoudingsplicht en ongebruikelijke financiële transacties in het kader van witwassen van crimineel geld van advocaten geweest. Denk bijvoorbeeld aan het aftappen van de telefoongesprekken van advocaten en voorkoming van het betrokken raken bij criminele handelingen van advocaten die regelmatig onderwerp van discussie zijn. Heden is de discussie weer volop in gang nadat de deken op 3 juli 2012 Moszkowicz voor de tuchtrechter daagde. De bezwaren die de deken aanhaalt zijn onder meer het aannemen van contante gelden van cliënten. Moszkowicz beroept zich op zijn geheimhoudingsplicht als het gaat om het melden van ongebruikelijke transacties. Volgens Moszkowicz zou de vertrouwensrelatie tussen cliënt en raadsman geschaad kunnen worden. Echter, niet alleen de deken speelt een belangrijke rol als het gaat om schending van de geheimhoudingsplicht door de meldingsplicht. Ook wetten vanuit de overheid doorbreken de geheimhoudingsplicht. Hierbij kan gedacht worden aan wetgeving rondom witwassen, die zijn opgenomen in het wetboek van Strafrecht (verder te noemen: Sr) en de Wet ter voorkoming van Witwassen en financiering van terrorisme (verder te noemen: Wwft). Andere instanties zoals het Openbare Ministerie (verder te noemen: OM) en het Bureau Financieel Toezicht (verder te noemen: BFT) komen dan om de hoek kijken. De vraag is of deze instanties de vertrouwensrelatie tussen advocaat en cliënt voldoende kunnen waarborgen. Toevertrouwde informatie aan de advocaat kan dan op straat komen te liggen. Sterker nog, een advocaat wordt ingezet voor het opsporen van strafbare feiten. Zoals sommigen betogen is de raadsman door het melden van ongebruikelijke transacties een verlengstuk van het OM. 1 Zowel de geheimhoudingsplicht als de ongebruikelijke financiële transacties spelen een belangrijke rol bij de strafrechtadvocaat. Het optreden van de strafrechtadvocaat is tevens een voortdurende bron van discussie. 2 Volgens onderzoek 3 naar het imago van advocatuur worden 1 M. Knapen, Einde maatschap staat hier los van Advocatenblad 3 juli T. Spronken, Verdediging. Een onderzoek naar de normering van het optreden van advocaten in strafzaken, 2001, p Onderzoek van de Rijksuniversiteit Groningen, Gratis gesprek tegen beroerde klanttevredenheid in de advocatuur, 28 oktober 2009, (zoek op klanttevredenheid advocatuur). 6

7 advocaten gezien als geldbelust en onbetrouwbaar. De media dragen hier ook niet aan bij. Zo suggereren sommige media dat advocaten geldwolven zijn die geen geweten hebben. 4 De eerste gedragsrechtelijke norm, te verstaan de geheimhoudingsplicht, is van belang voor de strafrechtadvocatuur omdat het in strafzaken zeer belangrijk is dat de advocaat de cliënt alleen kan verdedigen als hij alle feiten weet. Daar deze feiten gevoelig kunnen zijn, moet de cliënt ervan uit kunnen gaan dat de geheimhouding gewaarborgd wordt. Echter, het melden van de ongebruikelijke financiële transactie staat op gespannen voet met de geheimhoudingsplicht en visa versa. De strafrechtadvocaat is verplicht ongebruikelijke financiële transacties te melden in het kader van witwassen van crimineel geld en financiering van terrorisme. 5 Het begrip integriteit staat hierbij centraal. Een advocaat kan bewust of onbewust meewerken aan criminele activiteiten. Regels inzake het melden van ongebruikelijke transacties zijn er om zowel de integere als de niet integere advocaat hiervoor te behoeden dan wel aan te pakken. Voor de advocaat zijn er twee indicatoren om vast te stellen of er een melding moet worden gemaakt van een ongebruikelijke financiële transactie, een objectieve en subjectieve indicator. 6 Objectieve indicator betreft, dat er bij alle contante betalingen vanaf ,00 of meer een melding moet worden gemaakt. 7 De subjectieve indicator luidt als volgt: een transactie moet als ongebruikelijk worden aangemeld wanneer er reden voor is om te veronderstellen dat de transactie in verband kan worden gebracht met witwassen of het financieren van terrorisme. 8 Deze indicatoren zijn vastgelegd in regelingen zoals onder andere de Derde Europese Witwasrichtlijn en de Verordening op de administratie en financiële integriteit. Deze regelingen zijn juist relevant voor strafrechtadvocaten, omdat cliënten in de strafpraktijk van andere orde zijn dan bijvoorbeeld private bedrijven. Niet iedere cliënt kan een bankrekening openen of de cliënt heeft een bankrekening in het buitenland, waardoor het voor de advocaat nog maar de vraag is of het geld tijdig overgemaakt zal worden. Daarbij worden de cliënten verdacht van een strafbaar feit. Zij bevinden zich eerder in een crimineel circuit. De discussie inzake het melden van ongebruikelijke financiële transacties is al eerder besproken door 4 Onderzoek van de Rijksuniversiteit Groningen, Gratis gesprek tegen beroerde klanttevredenheid in de advocatuur, 28 oktober 2009, (zoek op klanttevredenheid advocatuur). 5 Wet MOT. 6 Kamerstukken II 2007/08, 31238, nr. 3 (MvT). 7 Zie artikel 4 van het uitvoeringsbesluit van de Wwft. 8 Zie artikel 4 van het uitvoeringsbesluit van de Wwft. 7

8 Spronken 9. Zij onderzocht of de Europese witwasrichtlijn niet in strijd is met het verschoningsrecht. Heden is de discussie weer volop in gang nadat de deken Moszkowicz voor de tuchtrechter daagde. De discussie gaat over het feit dat de meldingsplicht de geheimhoudingsplicht doorbreekt. 1.2 Probleemstelling De spanning tussen enerzijds de strijd tegen het witwassen en anderzijds de vertrouwensrelatie tussen advocaat en cliënt zorgt ervoor dat een onderzoek naar de meldplicht inzake ongebruikelijke transacties en geheimhoudingsplicht van belang is. Doordat zowel tuchtrechtelijke- als strafrechtelijke vervolging mogelijk is, als het gaat om ongebruikelijke transacties, is het een relevante vraag of het strafrecht en het tuchtrecht kunnen samengaan. Er is immers sprake van twee verschillende rechtsgebieden die verschillende doelen beogen. Enerzijds wordt de advocaat verplicht melding te maken van een ongebruikelijke transactie waardoor hij zijn geheimhoudingsplicht doorbreekt. Indien de advocaat ervoor kiest geen melding te maken van de ongebruikelijke transactie, en hierdoor zijn geheimhoudingsplicht niet schaadt, handelt hij in strijd met de wet. Anderzijds komt het voor dat de advocaat zelf verdachte is van witwaspraktijken. Ook hier spelen beide rechtsgebieden een belangrijke rol daar er zowel tuchtrechtelijk als strafrechtelijk opgetreden kan worden. Verschillende rechten en plichten van de twee rechtsgebieden, zoals de geheimhoudingsplicht en het nemo teneturbeginsel, zorgen tevens voor de nodige spanning. Om de mogelijkheden rondom de geheimhoudingsplicht en ongebruikelijke financiële transactie te analyseren, is het van belang inzicht te geven in de inhoud van deze onderwerpen door middel van het onderzoeken van literatuur en jurisprudentie/tuchtrechtspraak. Het onderzoek zal specifiek gericht zijn op de strafrechtadvocaat. Er zal een vergelijking worden gemaakt van het strafrecht en het tuchtrecht, waardoor de sterke en zwakke punten van beide rechtsgebieden aan bod komen. Tevens wordt er een eventuele samenloop van het strafrecht en het tuchtrecht besproken en worden mogelijke knelpunten geïdentificeerd. Bovenstaande leidt tot de volgende centrale vraagstelling: Wat is de verhouding tussen tuchtrechtelijke en de strafrechtelijke regelgeving en de interpretatie daarvan in de rechtspraak op het gebied van de geheimhoudingsplicht van 9 Taru Spronken, De Europese witwasrichtlijn en de erosie van het verschoningsrecht, in T.N.B.M. Spronken e.a., Iets bijzonders (Wladimiroff-bundel), Den Haag: SDU Uitgevers 2002, p. 1. 8

9 strafrechtadvocaten versus het melden van ongebruikelijke financiële transacties, en welke knelpunten treden hierbij op? Subvragen Uit de onderzoeksvraag vloeien enkele deelvragen voort. 1. Wat is de inhoud van de tuchtrechtelijke gedragsregels inzake geheimhoudingsplicht en ongebruikelijke financiële transacties en hoe wordt het tuchtrecht inzake geheimhoudingsplicht en ongebruikelijke financiële transacties van strafrechtadvocaten geïnterpreteerd? 2. Wat is de inhoud van de strafrechtelijke regelgeving inzake geheimhoudingsplicht en ongebruikelijke financiële transacties en hoe wordt het strafrecht inzake geheimhoudingsplicht en ongebruikelijke financiële transacties van strafrechtadvocaten geïnterpreteerd? 3. Welke knelpunten zijn er bij de samenloop van tuchtrecht en strafrecht? Doelstelling Het doel van het onderzoek naar de betekenis van het advocatentuchtrecht voor het optreden in strafzaken, is in de eerste plaats inzicht te krijgen in de abstracte regels inzake geheimhoudingsplicht en ongebruikelijke financiële transacties en hoe deze regels worden geïnterpreteerd door de tuchtrechter en strafrechter. Ten tweede is van belang dat te bezien is wat de knelpunten zijn bij een eventuele samenloop van het tuchtrechtelijke en strafrechtelijke traject. 1.3 Opzet In hoofdstuk twee zal de eerste deelvraag aan bod komen. In het eerste deel van het hoofdstuk zal er ingegaan worden op de inhoud van geheimhoudingsplicht en ongebruikelijke financiële transacties in het tuchtrecht. Aan alle daarmee samenhangende wet- en regelgeving wordt tevens aandacht besteed. In het tweede deel zal worden nagegaan hoe de tuchtrechter de regels inzake geheimhoudingsplicht en ongebruikelijke financiële transacties interpreteert. Dit wordt gevormd door een analyse van tuchtrechtspraak die alleen betrekking heeft op het optreden van (strafrecht)advocaten. In hoofdstuk drie zal er worden ingegaan op de inhoud van de geheimhoudingsplicht en ongebruikelijke financiële transacties in het strafrecht. Ook hier worden de voornoemde regels geanalyseerd aan de hand van jurisprudentie vanuit een 9

10 strafrechtelijk perspectief. Beschreven wordt hoe de strafrechter omgaat met de regels inzake geheimhoudingsplicht en ongebruikelijke financiële transacties. In hoofdstuk vier worden de eventuele knelpunten belicht bij een samenloop van het tuchtrechtelijke en strafrechtelijk traject. Tot slot wordt er antwoord gegeven op de centrale vraagstelling in hoofdstuk vijf. Alles wordt nogmaals samengevat, er worden conclusies getrokken en aanbevelingen gedaan. 10

11 2 Gedragsregels inzake geheimhoudingsplicht en ongebruikelijke financiële transacties Dit hoofdstuk bestaat uit twee delen. De gedragsregels inzake geheimhoudingsplicht en ongebruikelijke financiële transacties worden vanuit twee gezichtspunten bekeken: vanuit de regelgeving en vanuit de rechtspraak. Het doel van het eerste deel van het hoofdstuk is inzicht te krijgen in de voornoemde tuchtrechtelijke gedragsregels die van belang is voor strafrechtadvocaten. Het doel van het tweede deel is, vast te stellen hoe de gedragsregels in de praktijk worden geïnterpreteerd. In het eerste deel zal worden beschreven wat de inhoud is van de tuchtrechtelijke gedragsregels inzake geheimhoudingsplicht en ongebruikelijke financiële transacties. De regelgeving van het tuchtrecht zal aan bod komen. Daarna zal de geldende regelgeving inzake geheimhoudingsplicht en ongebruikelijke financiële transacties worden geanalyseerd. De grenzen van de geheimhoudingsplicht en ongebruikelijke financiële transacties worden vervolgens belicht. Ook zal er worden gekeken naar toekomstige wetgeving omtrent genoemde begrippen. N het tweede deel zal bekeken worden hoe de Raad- en het Hof van Discipline de tuchtrechtelijke regelgeving inzake de geheimhoudingsplicht en ongebruikelijke financiële transacties invulling geven. Eerst zal kort worden ingegaan op tuchtrechtspraak in het algemeen. Daarna zal in het kort de Raad van Discipline en het Hof van Discipline worden belicht. Vervolgens wordt de tuchtrechtspraak, die betrekking heeft op de geheimhoudingsplicht en ongebruikelijke financiële transacties, geanalyseerd. Daarbij is de meest recente rechtspraak geraadpleegd, waar mogelijk rechtspraak die op strafrechtadvocaten is gericht. Er wordt voornamelijk gekeken naar rechtspraak gegronde klachten inzake de geheimhoudingsplicht en ongebruikelijke financiële transacties. Ongegronde klachten worden ook besproken maar hier ligt niet de nadruk op, omdat hierdoor minder inzicht wordt gegeven in de werking van de gedragsregels. Door gebruik te maken van de zoektermen: geheimhoudingsplicht en geheimhoudingsplicht plus grenzen, komen zowel gegronde als ongegronde klachten aan het licht. De zoektermen die zijn gebruikt bij ongebruikelijke financiële transacties betreffen Wet Melding Ongebruikelijke Transacties (verder te noemen: Wet MOT), Wet identificatie bij dienstverlening (verder te noemen: Wid), 11

12 BFT, Wwft en Verordening op praktijkuitoefening. Echter, deze zoekopdrachten leverden weinig jurisprudentie op. Tot slot zal er een conclusie worden getrokken. DEEL I 2.1 Tuchtrecht Artikel 46 van de Advocatenwet luidt als volgt: De advocaten zijn aan tuchtrechtspraak onderworpen ter zake van enig handelen of nalaten in strijd met de zorg die zij als advocaat behoren te betrachten ten opzichte van degenen wier belangen zij behartigen of behoren te behartigen, ter zake van inbreuken op de verordeningen van de Nederlandse Orde en ter zake van enig handelen of nalaten dat een behoorlijk advocaat niet betaamt. Deze tuchtrechtspraak wordt uitgeoefend in eerste aanleg door de Raden van Discipline en in hoger beroep, tevens in hoogste ressort, door het Hof van Discipline. 10 Iedere ingeschreven advocaat dient zich te houden aan wet- en regelgeving van het tuchtrecht. Indien advocaten zich niet aan de regels houden, kunnen ze via het tuchtrecht daarop aangesproken worden. 11 Nadat de deken de klacht heeft onderzocht en doorgezonden dan wel ambtshalve een klacht heeft ingediend, zal de zogeheten Raad van Discipline zich over de klacht buigen. De Raad van Discipline bestaat uit een rechter en vier advocaten. De advocaten, ook wel leden-advocaten, worden benoemd door de Nederlandse Orde van Advocaten (verder te noemen: NOvA). 12 De Raad van Discipline onderzoekt onder meer of er sprake is van gedrag dat een behoorlijke advocaat niet betaamt. De Raad van discipline kan de klacht gegrond, ongegrond of nietontvankelijk verklaren. Bij het gegrond verklaren van een klacht kan tevens een sanctie worden opgelegd. Er zijn vier soorten sancties. Dit betreft een waarschuwing, berisping, schorsing van maximaal een jaar of schrapping van het tableau Artikel 46 van de Advocatenwet. 11 Taken van de orde Nederlandse Orde van Advocaten 2013, (zoek op wet- en regelgeving advocatuur). 12 Tuchtrechter, Nederlandse Orde van Advocaten 2013, (zoek op tuchtrecht advocatuur). 13 Tuchtrechter, Nederlandse Orde van Advocaten 2013, (zoek op tuchtrecht advocatuur). 12

13 2.2 Wet- en regelgeving Een advocaat dient zich op de juiste manier te gedragen. Kernwaarden geven inhoud aan de beroepshouding van de advocaat. Er zijn zes kernwaarden voor de advocaat. Deze kernwaarden zijn integriteit, partijdigheid, onafhankelijkheid, deskundigheid, vertrouwelijkheid en publieke verantwoordelijkheid voor een goede rechtsbedeling. 14 Door de kernwaarden niet in acht te nemen, gedraagt de advocaat zich onbehoorlijk. Onbehoorlijke beroepsuitoefening van de advocaat wordt vastgesteld door middel van toepassing van artikel 46 van de Advocatenwet. Het artikel stelt een norm waaraan het gedrag van een advocaat wordt afgemeten onder het tuchtrecht. Met het begrip behoorlijk wordt bedoeld dat het om gedrag moet gaan dat in overeenstemming is met wat in de advocatenwereld als goed 15 wordt beschouwd. 16 Verschillende beginselen en regels voor de beroepsuitoefening van advocaten geven inhoud hieraan. De regels zijn onder andere de Verordening tot wijziging van de verordening op de administratie en de financiële integriteit, Verordening op vakbekwaamheid, Verordening op financiële bijdrage, Gedragsregels 1992, wervingsprotocol voor advocaten en de Verordening op de administratie en de financiële integriteit. 17 De wet- en regelgeving die van belang is voor de geheimhoudingsplicht en ongebruikelijke financiële transacties in het advocatentuchtrecht zijn onderverdeeld in regels vanuit de beroepsgroep, ook wel NOvA-instrumenten genoemd, en wetten vanuit de overheid. De NOvA-instrumenten zijn: de Gedragsregels 1992, Verordening op de administratie en de financiële integriteit en de Bruyninckx-richtlijnen. De wetten vanuit de overheid zijn: de Europese Witwasrichtlijn en Wwft. Dit wordt hieronder nader toegelicht. 14 F.A.W. Bannier, Zoals een behoorlijk advocaat betaamt. Advocatengedragsrecht, Apeldoorn/Antwerpen: Maklu p Wat onder het begrip goed valt, wordt ingevuld door alle verdere regels die zijn ontwikkeld in het advocatentuchtrecht. 16 F.A.W. Bannier, Zoals een behoorlijk advocaat betaamt. Advocatengedragsrecht, Apeldoorn/Antwerpen: Maklu 2011, p Vademecum advocatuur Nederlandse Orde van Advocaten 2013, (zoek op wet- en regelgeving). 13

14 2.2.1 Regelgeving vanuit de beroepsgroep De regelgeving vanuit de beroepsgroep zijn door de NOvA vastgesteld. Deze NOvAinstrumenten zijn regels die gelden voor alle advocaten. Het doel van deze regels is dat de advocaten goed werk afleveren, goed opgeleid zijn en integer handelen. De geheimhoudingsplicht vindt zijn grondslag in de Gedragsregels De ongebruikelijke financiële transactie vindt zijn grondslag in de Verordening op de administratie en financiële integriteit en de Bruyninckx-richtlijnen. De toezichthouder van de Gedragsregels is de deken. De bevoegdheden van de deken zijn verwerkt in hoofdstuk VII van de Verordening op de administratie en financiële integriteit. Indien er sprake is van schending van de Verordening op de administratie en financiële integriteit of de Bruyninckx-richtlijnen, kan de deken een klacht indienen Gedragsregels 1992 De Gedragsregels 1992 zijn in 1992 inwerking getreden. De Orde van Advocaten heeft 39 Gedragsregels opgesteld. Deze Gedragsregels brengen normen onder woorden, die naar de heersende opvatting in de kring van advocaten behoren in acht te worden genomen bij de uitoefening van het beroep van de advocaat. 19 Zij worden gezien als een uitwerking van artikel 46 van de Advocatenwet. De regels geven de advocaat richtlijnen bij het uitoefenen van zijn beroep. Ook de tuchtrechter kan de Gedragsregels hanteren als richtlijnen bij invulling van het begrip behoorlijk gedrag. Echter, de regels zijn niet bindend voor de tuchtrechter. 20 De afzonderlijke Gedragsregels zijn onderverdeeld in thema s, bestaande uit: algemene regels, verhoudingen tot cliënt, optreden in rechte, betrekkingen tussen advocaten, financiële regels en tot slot enige praktijkregels. De regels zijn van toepassing op advocaten van alle rechtsgebieden. Geheimhoudingsplicht Regel 6 Gedragsregels 1992 geheimhouding luidt als volgt: 18 Vademecum Wet en Regelgeving, Nederlandse Orde van Advocaten, (zoek op verordening administratie). 19 Gedragsregel 6 Gedragsregels 1992 Nederlandse Orde van Advocaten. 20 Gedragsregels 1992 Nederlandse Orde van Advocaten. 14

15 1. De advocaat is verplicht tot geheimhouding; hij dient te zwijgen over bijzonderheden van door hem behandelde zaken, de persoon van zijn cliënt en de aard en omvang van diens belangen. 2. Indien een juiste uitvoering van de hem opgedragen taak naar zijn oordeel een gebruik maken van zijn verkregen kennis naar buiten eist, staat dat de advocaat vrij, voor zover de cliënt daartegen geen bezwaar heeft en voor zover dit in overeenstemming is met een goede beroepsuitoefening. 3. De advocaat legt zijn medewerkers en personeel de inachtneming van een gelijke geheimhouding op. 4. De geheimhoudingsplicht duurt voort na de beëindiging van de relatie met de cliënt. 5. Indien de advocaat aan een wederpartij vertrouwelijkheid heeft toegezegd of deze vertrouwelijkheid voortvloeit uit de aard van zijn relatie met een derde, zal de advocaat deze vertrouwelijkheid ook jegens zijn cliënt in acht nemen. 21 Deze regel vindt zijn grondslag in de bij de wet geregelde geheimhoudingsplicht (artikel 272 van het Wetboek van Strafrecht (verder te noemen: Sr)) en verschoningsrecht (artikel 218 Wetboek van Strafvordering (verder te noemen: Sv)). Het professionele verschoningsrecht en de geheimhoudingsplicht zijn nauw met elkaar verbonden, alleen al omdat beide hetzelfde beogen, namelijk de bescherming van de vertrouwelijkheid tussen cliënt en hulpverlener. Echter, in de toelichting van de Gedragsregels 1992 wordt gesteld dat met het oog op een goede beroepsuitoefening het gewenst is dat de geheimhoudingsplicht van de advocaat verder strekt dan de in het strafrecht geregelde zwijgplicht en verschoningsrecht. In hoofdstuk drie zal hier nader op worden ingegaan. De geheimhoudingsplicht ziet toe op datgene wat de advocaat in die hoedanigheid is toevertrouwd. Wat onder de geheimhoudingsplicht geschaard kan worden, is niet altijd even duidelijk. De geheimhoudingsplicht is een bijzondere verplichting om het goed functioneren van de advocaat te waarborgen. Ook kantoorgenoten van de advocaat zijn aan het beroepsgeheim gebonden. Dit is noodzakelijk, anders zou het beroepsgeheim geen effect hebben. Lid 3 van de gedragsregel voorziet hierin. Advocaten die in dienstbetrekking werken bij een ander dan een advocaat, zijn ook verplicht zich te houden aan het beroepsgeheim op grond van het Professionele Statuut. Dit is een verklaring waarin de werkgever toezegt de onafhankelijkheid in de beroepsuitoefening te zullen respecteren, de advocaat-werknemer in staat te zullen stellen zijn verplichtingen binnen de NOvA na te komen en de beroeps- en gedragsregels na te leven Gedragsregel 6 Gedragsregels 1992 Nederlandse Orde van Advocaten. 22 F.A.W. Bannier, Beroepsgeheim en verschoningsrecht, Sdu uitgevers: Den Haag 2008, p

16 Uit de Gedragsregels 1992 blijkt dat de advocaat een eigen verantwoordelijkheid heeft bij het gebruik maken van gegevens die onder zijn geheimhoudingsplicht vallen. Veel verkregen gegevens zal de advocaat naar buiten moeten brengen in bijvoorbeeld de vorm van een processtuk. Het naar buiten brengen van de gegevens moet altijd in overleg met de cliënt (zie het tweede lid). Indien de cliënt en de advocaat het oneens zijn over de naar buiten te brengen gegevens, zal de advocaat kunnen opperen de zaak aan een andere advocaat over te dragen. Hieruit kan worden afgeleid dat de advocaat ondanks dat het tegen zijn juridische belangen ingaat, tot geheimhouding verplicht kan worden door de cliënt. Ook na beëindiging van de relatie moet de cliënt alsnog instemmen met het naar buiten brengen van vertrouwelijke informatie. 23 Indien de cliënt wel instemt met het feit dat de advocaat als getuige geen beroep doet op het verschoningsrecht, kan de advocaat alsnog tuchtrechtelijk verwijtbaar handelen. De verantwoordelijkheid die ligt bij de advocaat komt ook tot uitdrukking in de richtlijnen die vanuit de Orde van Advocaten zijn uitgevaardigd in het geval dat op een advocatenkantoor een doorzoeking of inbeslagneming plaatsvindt. 24 Uit de richtlijnen blijkt dat raadslieden zich verplicht op het verschoningsrecht dienen te beroepen. De reden hiervan is, dat het verschoningsrecht van fundamenteel belang is voor de beroepsgroep. Grenzen aan de geheimhoudingsplicht Een behoorlijk advocaat neemt vanzelfsprekend zijn geheimhoudingsplicht en verschoningsrecht in acht, maar er bestaan grenzen. De geheimhoudingsplicht en het professionele verschoningsrecht zijn niet absoluut. Er zijn verschillende situaties waarin de geheimhoudingsplicht van de advocaat moet wijken. Ten eerste kan zich de situatie voordoen in het tuchtrecht dat de advocaat er voor kan kiezen zijn geheimhoudingsplicht te doorbreken indien er sprake is van het voorkomen van levensbedreigende situaties. Echter, de advocaat is niet verplicht zijn geheimhoudingsplicht te doorbreken. Onder levensbedreigende situaties vallen onder andere gevallen van leven en dood en andere zware misdaden. Het antwoord op de vraag wanneer de geheimhoudingsplicht doorbroken kan worden, is niet te vinden in de Gedragsregels. Van belang is dat van de advocaat wordt verwacht dat hij in zijn beroepsuitoefening een zekere mate van ethisch verantwoord gedrag in acht neemt. 25 De 23 F.A.W. Bannier, Beroepsgeheim en verschoningsrecht, Sdu uitgevers: Den Haag 2008, p Van Liere, Spronken, De Bont, Slotboom, Mannheims, Handleiding voor advocaten en dekens ter waarborging van de geheimhoudingsplicht en het verschoningsrecht bij doorzoeking en onderzoek door RC, OM, bijzondere opsporingsambtenaren en/of toezichthouders, 2 juni F.A.W. Bannier, Beroepsgeheim en verschoningsrecht, Sdu uitgevers: Den Haag 2008, p

17 tuchtrechter beoordeelt of de advocaat een juiste belangenafweging heeft gemaakt. 26 Echter, de tuchtrechter zal niet snel overmacht aannemen. Volgens het Hof van Discipline heeft de verplichting tot geheimhouding vanwege haar principiële aard voor een advocaat behoudens uiterst zeldzame uitzonderingsgevallen algemene gelding. Gewetensnood moet dan ook voldoende zijn geadstrueerd. Een voorbeeld hiervan wordt nader uitgewerkt in paragraaf Daarbij kan een advocaat ook de beslissing nemen de professionele relatie met cliënt te verbreken. Het grondbeginsel beroepsgeheim, dat er toe strekt het algemeen maatschappelijk belang te waarborgen dat men zich vrijelijk en zonder vrees voor openbaarmaking van het hem toevertrouwde tot de advocaat als vertrouwenspersoon kan wenden, wordt al snel geschonden. 27 Ten tweede kan de geheimhoudingsplicht worden doorbroken in het licht van de meldingsplicht ongebruikelijke transactieals dit is in paragraaf uitgewerkt. Deze regelgeving heeft zeer veel discussies doen oplaaien in de literatuur. Het leidt namelijk tot de frappante situatie dat advocaten in Nederland niet verplicht zijn tot het doen van aangifte inzake verkrachting, moord en ernstige misdrijven tegen de veiligheid van de staat maar wel een meldplicht hebben ten opzichte van ongebruikelijke transacties. Een derde situatie waarin de geheimhoudingsplicht doorbroken kan worden ontstaat door regel 37 van de Gedragsregels Deze regel luidt als volgt: Bij een tuchtrechtelijk onderzoek of een verzoek om informatie van de deken dat met een mogelijk tuchtrechtelijk onderzoek of een aan de deken opgedragen controle verband houdt is de advocaat tegen wie het onderzoek of de controle is gericht, verplicht alle gevraagde inlichtingen aanstonds te verstrekken, zonder zich op zijn geheimhoudingsplicht te kunnen beroepen, behoudens in bijzondere gevallen. De advocaat die overweegt zich op de aanwezigheid van een bijzonder geval te beroepen, overlegt met de deken. Deze bepaling is bedoeld om het algemeen belang bij behoorlijke beroepsuitoefening te waarborgen. Dat belang is niet mogelijk indien het verschoningsrecht er tussen kan komen. 26 HvD 22 januari 1996, Advocatenblad 1996, p G.P.M.F. Mols, V. Malherbe, Tuchtrechtspraak voor advocaten,w.e.j. Tjeenk Willink: Zwolle 1990, p

18 Verordening op de administratie en financiële integriteit De Verordening op de administratie en de financiële integriteit betreft een verordening opgesteld door de NOvA en is op 1 juli 2009 in werking getreden. Deze verordening voegt 28 bestaande verplichtingen, waaronder de Bruyninckx richtlijn, met betrekking tot de financiële administratie, de verzekeringsplicht en de voorkoming van betrokkenheid van criminele handelingen samen. Het doel van de verordening is de integriteit van advocaten op voornoemde terreinen te bevorderen. De Algemene Raad, die de NOvA bestuurt, benadrukt dat deze regeling verder gaat dan de bestaande wetgeving inzake het voorkomen van witwassen en financiering van terrorisme. De verordening ziet onder meer toe op het tegengaan van criminele betrokkenheid van de advocaat. 29 Desbetreffende verordening houdt tevens verband met regel 2 Gedragsregels 1992, inhoudende: De advocaat dient te vermijden dat zijn vrijheid en onafhankelijkheid in de uitoefening van zijn beroep in gevaar zou kunnen komen. 30 Ongebruikelijke financiële transacties De advocatuur is verplicht om ongebruikelijke dan wel verdachte transacties te melden. In artikel 10 van deze verordening is een meldplicht opgenomen inzake ongebruikelijke financiële transacties. Artikel 10 Verordening op de administratie en de financiële integriteit: 1. De advocaat verricht of aanvaardt in het kader van zijn praktijkuitoefening betalingen slechts giraal behoudens het bepaalde in de volgende leden van dit artikel. 2. De advocaat mag betalingen in het kader van zijn praktijkuitoefening alleen dan in contanten verrichten of aanvaarden, indien er feiten of omstandigheden zijn die dat rechtvaardigen en met inachtneming van het bepaalde in het derde lid. 3. Indien de advocaat contante betalingen verricht of aanvaardt van ,- of meer pleegt de advocaat overleg met de deken. 28 Verordening op de beroepsaansprakelijkheid 1991, de Boekhoudverordening 1998, de Verordening op de praktijkuitoefening en de Richtlijnen ter voorkoming van betrokkenheid van de advocaat bij criminele handelingen (Bruyninckx richtlijn). 29 D.J. Hesemans, Advocatenwet, Kluwer: Deventer 2009, p. 261 e.v. 30 Regel 2 Gedragsregels 1992 Nederlandse Orde van Advocaten. 18

19 Deze regeling is van belang om witwaspraktijken tegen te gaan, het doel is te voorkomen dat advocaten betrokken raken bij criminele handelingen. Het uitgangspunt van deze regeling is dan ook dat geldbewegingen giraal plaatsvinden. 31 In het tweede lid is een uitzondering opgenomen. Gehele uitsluiting van contante betalingen is onmogelijk en onwenselijk. In bepaalde gevallen is het noodzakelijk dat de advocaat contanten aanneemt. Sommige cliënten beschikken niet over een bankrekening of hun rekening is geblokkeerd. De advocaat moet bij bedragen boven voornoemde bedrag een melding maken bij de deken. De advocaat dient zich er wel bewust van te zijn dat het gehele bedrag ook in delen contant betaald kan worden en het gezamenlijk toch boven het bedrag van ,- uitkomt. 32 Het geldt namelijk voor alle betalingsverkeer in een zaak. In het kader van artikel 10 wordt nog opgemerkt dat het de advocaat vrij staat om voor zijn diensten ter zake van noodzakelijk rechtsbijstand een honorarium of een voorschot daarop te ontvangen indien de aan die honorarium ten grondslag liggende declaratie redelijk is en de betaling geheel giraal geschiedt. 33 Het risico dat betreffende regeling met zich meebrengt is dat een advocaat niet bereid is een rechtszoekende bij te staan indien de kans aanwezig is dat de advocaat zich blootstelt aan eventuele vervolging van witwassen. 34 De advocaat raakt vaak op de hoogte van gegevens over de mogelijke herkomst van de gelden van de cliënt. Er spelen twee belangen. Allereerst het belang dat een rechtszoekende recht heeft op bijstand. Het tweede belang betreft het belang van de advocaat. 35 De advocaat heeft het recht zonder vrees voor vervolging de cliënt bij te staan op basis van een betamelijke honorering. Het maatschappelijk belang dat een ieder recht heeft op bijstand mag niet worden misbruikt door middel van overmatige honorering te betalen met criminele gelden. 36 Artikel 6 lid 2 van de Bruyninckx-richtlijnen is niet opgenomen in de verordening (de rest van de Bruyninckx-richtlijnen is wel verwerkt in de verordening). De NOvA vindt dat de normstelling niet past binnen de huidige verordening. Dit laat onverlet dat artikel 6 lid 2 van de Bruyninckx-richtlijnen van kracht blijft. Bij beoordeling van de vraag of de advocaat zich schuldig maakt aan (schuld)heling, zal artikel 6 lid 2 van de Bruyninckx-richtlijnen worden meegewogen D.J. Hesemans, Advocatenwet, Kluwer: Deventer 2009, p D.J. Hesemans, Advocatenwet, Kluwer: Deventer 2009, p D.J. Hesemans, Advocatenwet, Kluwer: Deventer 2009, p D.J. Hesemans, Advocatenwet, Kluwer: Deventer 2009, p D.J. Hesemans, Advocatenwet, Kluwer: Deventer 2009, p D.J. Hesemans, Advocatenwet, Kluwer: Deventer 2009, p Verordening op administratie en financiële integriteit. 19

20 Bruyninckx-richtlijnen In 1995 heeft de NOvA richtlijnen vastgesteld ter voorkoming van betrokkenheid van advocaten bij criminele handelingen. Deze richtlijnen worden ook wel de Bruyninckxrichtlijnen genoemd en hebben de status van een verordening. Deze status houdt in dat de richtlijn bindend is voor zowel de tuchtrechter als de advocaat. Doel van de richtlijnen zijn om te voorkomen dat het beroepsgeheim van de advocaat wordt misbruikt voor het afschermen van financiële transacties in het kader van witwassen. De Bruyninckx-richtlijnen verplichten de advocaat onder meer bij aanvaarding van elke opdracht en dus niet zoals in geval van de Wwft slechts bij het verlenen van bepaalde diensten de identiteit van de cliënt te verifiëren, waakzaam te zijn bij het aannemen van opdrachten en daarbij te bedenken of de opdracht in verband zou kunnen staan met criminele handelingen en geen contante betalingen aanvaarden hoger dan ,-. Echter, zoals eerder genoemd, is deze richtlijn opgenomen in de Verordening op administratie en financiële integriteit, op artikel 6 lid 2 van de Bruyninckxrichtlijnen na. Artikel 6 lid 2 van de Bruyninckx-richtlijnen Lid 2. Voor zijn bemoeiing ter zake van noodzakelijke rechtsbijstand staat het de advocaat steeds vrij een honorarium of een voorschot daarop te ontvangen indien de aan die honorering ten grondslag liggende declaratie redelijk is en de betaling geheel giraal geschiedt Wetten vanuit de overheid Ook de overheid heeft wetgeving opgesteld als het gaat om ongebruikelijke financiële transacties. De ongebruikelijke financiële transactie vindt zijn grondslag in de Europese Witwasrichtlijn die geïmplementeerd is in de Wwft. Het doel van deze wetgeving is om witwassen op te sporen en geldstromen voor terroristische doeleinden te traceren. Deze wetgeving houdt verband met de eerder genoemde Verordening op de administratie en financiële integriteit en de Bruyninckx-richtlijnen. Kort gezegd heeft de advocaat een meldingsplicht bij ongebruikelijke transacties indien de advocaat een Wwft-dienst verricht, zie paragraaf Artikel 6 lid 2 Richtlijnen ter voorkoming van betrokkenheid van de advocaat bij criminele handelingen (Bruyninckx-Richtlijnen). 20

21 De toezichthouder op de Wwft betreft het Bureau Financieel Toezicht (verder te noemen: BFT). Het BFT houdt vanuit zijn wettelijke taak onafhankelijk toezicht op de naleving van de Wwft. De bevoegdheden van het BFT zijn geregeld in hoofdstuk 4 van de Wwft en afdeling 5 van de Algemene Wet Bestuursrecht (verder te noemen: Awb). De naleving van de wet zal plaatsvinden door meldingen en intercollegiale toetsing. Preventief toezicht zal plaatsvinden op grond van controle. Het BFT kan kiezen voor een bestuursrechtelijke, tuchtrechtelijke of strafrechtelijke sanctionering. Indien er sprake is van een strafrechtelijke sanctionering zal deze worden overgedragen aan de officier van justitie. Op strafrechtelijke sanctionering door het OM zal in het volgende hoofdstuk verder worden ingegaan. De bestuursrechtelijke sanctionering is niet van toepassing op advocaten, notarissen en accountants aangezien zij zijn onderworpen aan het tuchtrecht, zie artikel 26 lid 2 en 27 lid 2 van de Wwft. 39 Het BFT heeft bij constatering van een Wwft overtreding door de advocaat de volgende instrumenten ter beschikking: het BFT kan een Wwft-klacht indienen bij de Raad- en het Hof van Discipline, en aangifte doen bij het OM. Zoals naar voren komt, is de wetgeving vanuit de overheid inzake ongebruikelijke financiële transacties ook van toepassing op de tuchtrechter, vandaar dat in dit hoofdstuk ook wordt stilgestaan bij deze wetten. Wetgeving inzake geheimhoudingsplicht komt in dit hoofdstuk niet aan de orde, daar de tuchtrechter de wetgeving vanuit de overheid inzake geheimhoudingsplicht niet toetst Wet ter voorkoming van witwassen en financiering op terrorisme De zogeheten Derde Europese Witwasrichtlijn 40 uit 2005 bouwt voort op bestaande EUwetgeving. De staten zijn verplicht deze Europese witwasrichtlijn te implementeren. Nederland heeft deze wetgeving geïmplementeerd in de Wwft. Het doel van de richtlijn is dat lidstaten erop toe zien dat witwassen van geld en financiering van terrorisme verboden wordt. Er geldt een meldplicht van ongebruikelijke transacties voor de vrije beroepsbeoefenaren, waaronder ook de advocaat. De reden advocaten te verplichten een melding te maken bij ongebruikelijke transacties is om de georganiseerde criminaliteit te bestrijden. Deze georganiseerde criminaliteit zou de legale economie bederven door de enorme hoeveelheden 39 Kamerstukken II 2011/12, , nr 3 (MvT). 40 Richtlijn 2006/60/EG, PbEG L 309/15, 26 oktober

22 crimineel geld die in de bovenwereld zouden worden geïnvesteerd. Het geïnvesteerde geld wordt hierdoor witgewassen. 41 Wet ter voorkoming van witwassen en financieren van terrorisme De Wwft is, zoals de naam al zegt, ter voorkoming van het witwassen en financieren van terrorisme en is op 15 juli 2008 inwerking getreden. De wet is een samenvoeging van de Wid en Wet MOT. Door vereenvoudiging van de wetgeving kunnen bedrijven sneller zien welke regelingen van toepassing zijn op hen. De Wwft is gebaseerd op de derde Europese Witwasrichtlijn. Vandaar dat veel artikelen overeenkomen met de richtlijn, waaronder ook het toepassingsgebied van advocaten. In artikel 1 lid 1 onder a sub 12 staat beschreven dat de advocaat een meldplicht heeft als het gaat om transacties. In artikel 1 lid 2 van de wet is tevens een uitzondering voor de advocatuur opgenomen. 42 De wet is namelijk niet van toepassing voor zover zij voor de cliënt werkzaamheden verrichten betreffende de bepaling van diens rechtspositie, de vertegenwoordiging in rechte, het geven van advies voor- tijdens en na een rechtsgeding of het geven van advies over het instellen of vermijden van een rechtsgeding. 43 Dit houdt in dat de advocaat indien hij de hierboven genoemde werkzaamheden verricht, niet gehouden is aan de meldplicht. Wat onder de zinsnede wanneer zij de rechtspositie van de cliënt bepalen valt, is nader toegelicht in de overwegingen(nr. 20). Het juridisch advies blijft onderworpen aan de geheimhoudingsplicht tenzij de juridische adviseur zelf deelneemt aan witwasactiviteiten, het juridisch advies voor witwasdoeleinde wordt verstrekt of de juridische adviseur weet of heeft het vermoeden dat zijn cliënt juridisch advies nodig heeft voor witwasdoeleinden. 44 Er kan worden geconstateerd dat de uitzondering geldt voor bijna alle belangrijke werkzaamheden van de advocaat. In hoofdstuk 3 van de wet staan de bepalingen betreffende het melden van ongebruikelijke transacties. De Financiele inlichtingen eenheid (verder te noemen: FIE) is verantwoordelijk 41 Taru Spronken, De Europese witwasrichtlijn en de erosie van het verschoningsrecht, in T.N.B.M. Spronken e.a., Iets bijzonders (Wladimiroff-bundel), Den Haag: SDU Uitgevers 2002, p Kamerstukken II 2007/08, 31238, nr. 3 (MvT) 43 Artikel 1 lid 2 Wet ter voorkoming van witwassen en financiering van terrorisme. 44 Taru Spronken, De Europese witwasrichtlijn en de erosie van het verschoningsrecht, in T.N.B.M. Spronken e.a., Iets bijzonders (Wladimiroff-bundel), Den Haag: SDU Uitgevers 2002, p. 8. en Richtlijn 2006/60/EG, PbEG L 309/15, 26 oktober 2006, p.3. 22

23 voor het toevoegen van informatie over de betaler bij geldovermakingen, zo vermeldt artikel 12. Volgens artikel 15 ontstaat een verplichting tot melding wanneer de objectieve en subjectieve indicatoren een rol spelen. 45 De objectieve indicator betreft, zoals eerder genoemd, een contante betaling van ,- of meer. Dit is tevens vastgesteld in artikel 4 van het uitvoeringsbesluit van de Wwft: transacties van ,00 of meer, betaald aan of door tussenkomst van de beroepsbeoefenaar in contanten, met cheques aan toonder of soortgelijke betaalmiddelen. De subjectieve indicator betreft dat er concrete omstandigheden zijn dan wel een aanleiding is om aan te nemen dat de transactie verband houdt met witwaspraktijken dan wel financiering van terrorisme. Ook dit staat vermeld in artikel 4 van het uitvoeringsbesluit van Wwft. 46 Ingevolge artikel 16, indien de vrijstelling op grond van artikel 1 lid 2 niet van toepassing is, is de advocaat verplicht ongebruikelijke financiële transacties te melden bij het BFT. Het BFT zal op grond van zijn meldplicht melding maken bij de FIE, zo blijkt uit artikel 1 sub c Besluit aanwijzingen toezichthouders Wwft. 47 Onder een ongebruikelijke transactie wordt verstaan: een transactie die op grond van indicatoren bedoeld in artikel 15 lid 1 als ongebruikelijk is aan te merken (artikel 1 lid 1 onder n). De meldingen die op grond van artikel 16 en 17 worden gedaan kunnen niet dienen als grondslag voor een opsporingsonderzoek. Dit houdt in dat de gegevens of inlichtingen die de instelling bij melding verstrekt, niet kunnen worden gebruikt ten behoeve van een opsporingsonderzoek of strafrechtelijke vervolging als bewijs ter zake de tenlastelegging witwassen of financiering van terrorisme of een overtreding van artikel 272 Sr. 48 Dit staat vermeld in artikel 19 Wwft. Echter, wanneer de advocaat zelf schuldig of medeplichtig is aan witwassen, gaat artikel 19 Wwft niet op. Daarbij zal een advocaat die zich schuldig maakt aan witwaspraktijken minder snel een (correcte) melding maken van een ongebruikelijke transactie. Indien er geen correcte melding plaatsvindt, conform de vereiste van artikelen 16 en 17, vervalt de vrijwaring Kamerstukken II 2007/08, 31238, nr. 3 (MvT) 46 Kamerstukken II 2007/08, 31238, nr. 3 (MvT) 47 Werkwijze toezicht, Bureau Financieel Toezicht, 2012, (zoek op bevoegdheden). 48 Kamerstukken II 2007/08, 31238, nr. 3 (MvT) 49 Kamerstukken II 2007/08, 31238, nr. 3 (MvT) 23

24 De advocaat die een melding doet, is niet aansprakelijk voor schade die een derde lijdt, tenzij de advocaat die melding in redelijkheid niet had mogen doen (artikel 20 Wwft). 50 In artikel 25 is de doorbreking van de geheimhoudingsplicht opgenomen. Het BFT dient bij het ontdekken van feiten die kunnen duiden op witwassen of financiering van terrorisme, het meldpunt in te lichten, zo nodig in afwijking van de toepasselijke wettelijke geheimhoudingsbepalingen. Niet duidelijk komt in de wettekst naar voren of elk feit moet worden gemeld of alleen wanneer de onder toezicht gestelde instantie dit niet zelf heeft gedaan. Het BFT maakt geen melding als de advocaat geen meldplicht heeft, zodat de geheimhoudingsplicht van de advocaat niet onnodig geschonden wordt. Indien het BFT wel melding maakt zou dat in strijd zijn met het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (verder te noemen: EVRM). 51 Van belang is te benoemen dat de wijziging van de Wwft op 1 januari 2013 in werking is getreden. 52 Dit is een verbetering en aanvulling op de Wwft en de Wet ter voorkoming van witwassen en financiering van terrorisme BES (verder te noemen: Wwft BES) en is gebaseerd op de hierboven genoemde Derde Witwasrichtlijn. 53 De nieuwe wetswijziging is ontstaan omdat het bestrijden van criminaliteit een dynamisch proces is. De inkomsten die worden verdiend met criminele handelingen worden steeds op een creatieve manier in de legale economie geïntegreerd. Om hier op in te kunnen spelen, is wijziging van de huidige wetten noodzakelijk. De voornaamste wijzigingen betreffen aanscherping van het cliëntenonderzoek, aanpassen van het transactiebegrip, uitbreiding van de verplichting ongebruikelijke transacties te melden en de introductie van een regeling voor de uitwisseling van informatie tussen toezichthouders, zo meldt de memorie van toelichting van de nieuwe wetswijziging. 54 Het transactiebegrip betreft in de nieuwe wetswijziging: een handeling of samenstel van handelingen van of ten behoeve van een cliënt, waarvan de instelling ten behoeve van haar dienstverlening aan die cliënt heeft kennisgenomen. 55 Een direct of causaal verband tussen de ongebruikelijke transactie en de werkzaamheden van de instelling, is geen vereiste. Artikel 16 Wwft is uitgebreid en aangepast. Er is een nieuw vierde lid toegevoegd waarin is geregeld dat ook bij een mislukt cliëntenonderzoek waarbij er indicaties aanwezig zijn dat de cliënt betrokken is bij witwassen of financiering van terrorisme, een melding moet worden gemaakt. 50 Kamerstukken II 2007/08, 31238, nr. 3 (MvT) 51 M. Stouten, De witwasrichtlijn, Boom Juridische uitgevers 2012, p Kamerstukken II 2011/12, , nr. 3, (zoek op ). 53 Kamerstukken II 2011/12, , nr. 3 (MvT). 54 Kamerstukken II 2011/12, nr. 3 (MvT). 55 Kamerstukken II 2011/12, , nr. 3 (MvT). 24

Inhoud LIJST VAN VEELGEBRUIKTE AFKORTINGEN 15 VOORWOORD 21 HOOFDSTUK 1 HOOFDSTUK 2. Geheimhoudingsplicht en verschoningsrecht DRUKKLAAR.

Inhoud LIJST VAN VEELGEBRUIKTE AFKORTINGEN 15 VOORWOORD 21 HOOFDSTUK 1 HOOFDSTUK 2. Geheimhoudingsplicht en verschoningsrecht DRUKKLAAR. 5 Inhoud LIJST VAN VEELGEBRUIKTE AFKORTINGEN 15 VOORWOORD 21 HOOFDSTUK 1 Inleiding 25 1.1 Het beginsel van vertrouwelijkheid tussen advocaat en cliënt 25 1.2 Recente maatschappelijke ontwikkelingen 26

Nadere informatie

Inhoudsopgave. Voorwoord Afkortingen. vn xix

Inhoudsopgave. Voorwoord Afkortingen. vn xix Voorwoord Afkortingen vn xix Hoofdstuk 1 1.1 Aanleiding 1.2 Probleemstelling 1.3 Relevantie 1.4 Methode van onderzoek 1.5 Afbakening 1.6 Begripsbepalingen 1.7 Relevante regelgeving 1.8 Opbouw van het boek

Nadere informatie

ECLI:NL:RBAMS:2016:3968

ECLI:NL:RBAMS:2016:3968 ECLI:NL:RBAMS:2016:3968 Instantie Rechtbank Amsterdam Datum uitspraak 30-06-2016 Datum publicatie 30-06-2016 Zaaknummer Rechtsgebieden Bijzondere kenmerken Inhoudsindicatie 13/993032-16 (Promis) Strafrecht

Nadere informatie

Staatsblad van het Koninkrijk der Nederlanden

Staatsblad van het Koninkrijk der Nederlanden Staatsblad van het Koninkrijk der Nederlanden Jaargang 2002 440 Wet van 13 juli 2002 tot aanpassing van de Advocatenwet aan richtlijn 98/5/EG van het Europees Parlement en de Raad van de Europese Unie

Nadere informatie

Tuchtrecht voor advocaten. Martin Scharenborg

Tuchtrecht voor advocaten. Martin Scharenborg Tuchtrecht voor advocaten Martin Scharenborg Dit boek maakt deel uit van de serie tuchtrecht: Tuchtrecht voor accountants (isbn 9789463185905) Tuchtrecht voor gerechtsdeurwaarders (isbn 9789463185929)

Nadere informatie

VERSCHONINGSRECHT COHEN-ADVOCAAT

VERSCHONINGSRECHT COHEN-ADVOCAAT VERSCHONINGSRECHT COHEN-ADVOCAAT MR. M.M. (MAÏTE) OTTES, 28 MAART 2013 INHOUD Algemene beginselen Uitspraken HvJ EG, Akzo Nobel/Commissie, C-550/07 P Rechtbank Groningen, LJN: BV7149 Hoge Raad, LJN: BY6101

Nadere informatie

Van vertrouwenspersoon naar waakhond?

Van vertrouwenspersoon naar waakhond? Compliance & Toezicht 2010/10 15 Van vertrouwenspersoon naar waakhond? Advocaten zijn sinds 2003 meldingsplichtig uit hoofde van de Europese en in Nederland geïmplementeerde anti-witwaswetgeving (WWFT).

Nadere informatie

Regel 2 De zaakwaarnemer dient te vermijden dat zijn vrijheid en onafhankelijkheid in de uitoefening van zijn beroep in gevaar zouden kunnen komen.

Regel 2 De zaakwaarnemer dient te vermijden dat zijn vrijheid en onafhankelijkheid in de uitoefening van zijn beroep in gevaar zouden kunnen komen. De gedragsregels brengen hedendaagse maatschappelijke normen en waarden onder woorden die naar de heersende opvatting van ProAgent behoren te worden inachtgenomen bij de uitoefening van het beroep van

Nadere informatie

Beroepsgeheim en Huiselijk Geweld

Beroepsgeheim en Huiselijk Geweld Beroepsgeheim en Huiselijk Geweld Workshop Landelijk Congres Huiselijk Geweld 16 november 2009 Inhoud Waar hebben we het over Juridisch Kader Achtergrond Afweging: geheim doorbreken? Stappenplan Casusposities

Nadere informatie

gelet op artikel 24, zesde lid, van de Wet ter voorkoming van witwassen en financieren van terrorisme;

gelet op artikel 24, zesde lid, van de Wet ter voorkoming van witwassen en financieren van terrorisme; Besluit van de deken in het arrondissement Oost-Brabant van 11 mei 2016 tot vaststelling van de beleidsregel handhaving Wwft 2016 in het arrondissement Oost- Brabant De deken van de orde in het arrondissement

Nadere informatie

Witwasbestrijding, meldingsplicht en het OM

Witwasbestrijding, meldingsplicht en het OM Nationaal Anti-witwascongres 13 maart 2018 Witwasbestrijding, meldingsplicht en het OM Dop Kruimel Officier van Justitie, teamleider Fraudeteam Amsterdam Intro Het witwasproces en de bestrijding hiervan

Nadere informatie

6.5 WET MELDING ONGEBRUIKELIJKE TRANSACTIES BES (v/h Landsverordening melding ongebruikelijke transacties) HOOFDSTUK I. Algemene bepalingen

6.5 WET MELDING ONGEBRUIKELIJKE TRANSACTIES BES (v/h Landsverordening melding ongebruikelijke transacties) HOOFDSTUK I. Algemene bepalingen 6.5 WET MELDING ONGEBRUIKELIJKE TRANSACTIES BES (v/h Landsverordening melding ongebruikelijke transacties) HOOFDSTUK I Algemene bepalingen Artikel 1 In deze wet en de daarop berustende bepalingen wordt

Nadere informatie

Hof van Discipline Zitting van 19 juni 2017 te uur Kenmerk: art. 515 lid 4 Sv en daartoe overwogen:

Hof van Discipline Zitting van 19 juni 2017 te uur Kenmerk: art. 515 lid 4 Sv en daartoe overwogen: Hof van Discipline Zitting van 19 juni 2017 te 14.30 uur Kenmerk: 160102 PLEITNOTA Inzake: Deken orde van Advocaten Den Haag - mr. M.J.F. Stelling Raadsman: W.H. Jebbink Geen ontzegging tot onafhankelijke

Nadere informatie

De bedrijfscode van JNW makelaars.

De bedrijfscode van JNW makelaars. De bedrijfscode van JNW makelaars. Pagina Inleiding 2 1. Toepasselijkheid 2 2. Toezichthouder 2 3. Integer handelen 3 4. Onrechtmatig handelen 3 5. Nieuwe medewerkers 3 6. Cliëntenonderzoek 3 7. Betrokkenheid

Nadere informatie

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus EA Den Haag

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus EA Den Haag 1 > Retouradres Postbus 20301 2500 EH Den Haag Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA Den Haag Turfmarkt 147 2511 DP Den Haag Postbus 20301 2500 EH Den Haag www.rijksoverheid.nl/venj

Nadere informatie

Lijst van afkortingen Inleiding Een korte schets van het tuchtrecht Opzet van dit boek Afronding 17

Lijst van afkortingen Inleiding Een korte schets van het tuchtrecht Opzet van dit boek Afronding 17 Lijst van afkortingen 11 1 Inleiding 13 1.1 Een korte schets van het tuchtrecht 13 1.2 Opzet van dit boek 16 1.3 Afronding 17 2 Ontwikkelingsgeschiedenis 19 2.1 Inleiding 19 2.2 Het keizerlijk decreet

Nadere informatie

Werkplan 2015 College van toezicht van de Nederlandse orde van advocaten

Werkplan 2015 College van toezicht van de Nederlandse orde van advocaten Werkplan 2015 College van toezicht van de Nederlandse orde van advocaten College van toezicht van de Nederlandse orde van advocaten Postbus 97862 2509 GH Den Haag 070 335 35 05 www.collegevantoezichtnova.nl

Nadere informatie

Staatsblad van het Koninkrijk der Nederlanden

Staatsblad van het Koninkrijk der Nederlanden Staatsblad van het Koninkrijk der Nederlanden Jaargang 2003 488 Besluit van 21 november 2003 tot uitvoering van artikel 8, tweede lid, van de Wet melding ongebruikelijke transacties, houdende goedkeuring

Nadere informatie

EUROPEES PARLEMENT. Commissie verzoekschriften MEDEDELING AAN DE LEDEN

EUROPEES PARLEMENT. Commissie verzoekschriften MEDEDELING AAN DE LEDEN EUROPEES PARLEMENT 004 Commissie verzoekschriften 009 9.0.007 MEDEDELING AAN DE LEDEN Betreft: Verzoekschrift 077/007, ingediend door Dominique Voillemot (Franse nationaliteit), hoofd van de Franse delegatie

Nadere informatie

Reglement Klacht en Tuchtzaken

Reglement Klacht en Tuchtzaken Reglement Klacht en Tuchtzaken Begripsomschrijving Voor de toepassing van dit reglement wordt verstaan onder: De vereniging: NEVOA, Beroepsorganisatie Bedrijfsjuridisch adviseurs. De algemene vergadering:

Nadere informatie

gelet op artikel 24, zesde lid, van de Wet ter voorkoming van witwassen en financieren van terrorisme;

gelet op artikel 24, zesde lid, van de Wet ter voorkoming van witwassen en financieren van terrorisme; Besluit van de deken in het arrondissement Zeeland-West-Brabant van 12 april 2017 tot vaststelling van de beleidsregel handhaving Wwft 2017 in het arrondissement Zeeland-West- Brabant De deken van de orde

Nadere informatie

De voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus EA Den Haag

De voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus EA Den Haag > Retouradres Postbus 20201 2500 EE Den Haag De voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA Den Haag Korte Voorhout 7 2511 CW Den Haag Postbus 20201 2500 EE Den Haag www.rijksoverheid.nl

Nadere informatie

Samenvatting. Het doel van het onderzoek volgt logisch uit de hierboven geschetste aanleiding voor het onderzoek en kan als volgt worden samengevat.

Samenvatting. Het doel van het onderzoek volgt logisch uit de hierboven geschetste aanleiding voor het onderzoek en kan als volgt worden samengevat. Samenvatting 1. Aanleiding voor dit onderzoek In dit onderzoek staat de tuchtrechtelijke handhaving van de meldingsplicht in het kader van de wet ter voorkoming van witwassen en financiering van terrorisme

Nadere informatie

Regeling inzake het omgaan met een vermoeden van een misstand (Klokkenluidersregeling)

Regeling inzake het omgaan met een vermoeden van een misstand (Klokkenluidersregeling) Regeling inzake het omgaan met een vermoeden van een misstand (Klokkenluidersregeling) Preambule De regeling betreffende het omgaan met een vermoeden van een misstand binnen Signum biedt een beschrijving

Nadere informatie

b) Neen, het zou kunnen dat meneer te veel vermogen heeft om voor een toevoeging in aanmerking te komen (2 punten), artikel 34 lid 2 Wrb (1 punt).

b) Neen, het zou kunnen dat meneer te veel vermogen heeft om voor een toevoeging in aanmerking te komen (2 punten), artikel 34 lid 2 Wrb (1 punt). LEIDRAAD BIJ HET NAKIJKEN VAN DE TOETS GEDRAGSRECHT 17 februari 2010 (Uit het antwoord moet blijken dat de cursist de stof heeft begrepen en juist heeft toegepast; een enkel ja of nee is niet voldoende)

Nadere informatie

NIEUWE WET VERPLICHT ADVOCATEN, AC- COUNTANTS EN BELASTINGADVISEURS TOT CLIËNTENONDERZOEK

NIEUWE WET VERPLICHT ADVOCATEN, AC- COUNTANTS EN BELASTINGADVISEURS TOT CLIËNTENONDERZOEK NIEUWE WET VERPLICHT ADVOCATEN, AC- COUNTANTS EN BELASTINGADVISEURS TOT CLIËNTENONDERZOEK Niet alleen banken vragen vaker om uw paspoort of rijbewijs. Sinds 2003 doen advocaten, accountants en belastingadviseurs

Nadere informatie

BELEIDSREGELS INZAKE DE UITVOERING VAN HOOFDSTUK 3 VAN DE VERORDENING OP DE ADVOCATUUR

BELEIDSREGELS INZAKE DE UITVOERING VAN HOOFDSTUK 3 VAN DE VERORDENING OP DE ADVOCATUUR BELEIDSREGELS INZAKE DE UITVOERING VAN HOOFDSTUK 3 VAN DE VERORDENING OP DE ADVOCATUUR Paragraaf 1. Goedkeuring stage en patroon Artikel 1 Aanvraag goedkeuring stage en patronaat 1. Een verzoek om goedkeuring

Nadere informatie

(Uit het antwoord moet blijken dat de cursist de stof heeft begrepen en juist heeft toegepast; een enkel ja of nee is niet voldoende)

(Uit het antwoord moet blijken dat de cursist de stof heeft begrepen en juist heeft toegepast; een enkel ja of nee is niet voldoende) Leidraad voor het nakijken van de toets GEDRAGSRECHT 8 FEBRUARI 2013 (Uit het antwoord moet blijken dat de cursist de stof heeft begrepen en juist heeft toegepast; een enkel ja of nee is niet voldoende)

Nadere informatie

Contactgegevens. Privacy Statement - Rechtzoekenden

Contactgegevens. Privacy Statement - Rechtzoekenden Privacy Statement - Rechtzoekenden De orde van advocaten Midden-Nederland bestaat uit alle advocaten die kantoor houden binnen het arrondissement Midden-Nederland. De orde van advocaten Midden-Nederland

Nadere informatie

Datum 24 april 2015 Onderwerp Antwoorden kamervragen over de rol van advocaten en accountants bij fraudeonderzoeken

Datum 24 april 2015 Onderwerp Antwoorden kamervragen over de rol van advocaten en accountants bij fraudeonderzoeken 1 > Retouradres Postbus 20301 2500 EH Den Haag Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG Turfmarkt 147 2511 DP Den Haag Postbus 20301 2500 EH Den Haag www.rijksoverheid.nl/venj

Nadere informatie

39. Klokkenluidersregeling

39. Klokkenluidersregeling 39. Klokkenluidersregeling Regeling inzake het omgaan met een vermoeden van een misstand Preambule De regeling betreffende het omgaan met een vermoeden van een misstand binnen Stad & Esch biedt een heldere

Nadere informatie

Accountant moet op zijn tellen passen bij begeleiding inkeer van zijn cliënt

Accountant moet op zijn tellen passen bij begeleiding inkeer van zijn cliënt Accountant moet op zijn tellen passen bij begeleiding inkeer van zijn cliënt Het bankgeheim staat onder druk. Diverse staten, waaronder Zwitserland en Liechtenstein, verklaarden zich recent bereid om internationale

Nadere informatie

Klokkenluidersregeling. Regeling inzake het omgaan met een vermoeden van een ernstige misstand binnen het Regius College Schagen

Klokkenluidersregeling. Regeling inzake het omgaan met een vermoeden van een ernstige misstand binnen het Regius College Schagen Klokkenluidersregeling Regeling inzake het omgaan met een vermoeden van een ernstige misstand binnen het Regius College Schagen Versie: 18 november 2014 Inhoud INLEIDING...3 INTERNE PROCEDURE VOOR HET

Nadere informatie

De algemene raad van de Nederlandse orde van advocaten;

De algemene raad van de Nederlandse orde van advocaten; Besluit van de algemene raad van 3 november 2014 tot vaststelling van de beleidsregel inzake ontheffing kantoorhouden in één arrondissement op één locatie vanwege detachering (Beleidsregel detachering)

Nadere informatie

Lijst van veelvuldig gebruikte afkortingen. Lijst van verkort aangehaalde literatuur. Voorwoord bij de derde druk

Lijst van veelvuldig gebruikte afkortingen. Lijst van verkort aangehaalde literatuur. Voorwoord bij de derde druk Inhoud Lijst van veelvuldig gebruikte afkortingen Lijst van verkort aangehaalde literatuur Voorwoord bij de derde druk XI XIII XV Hoofdstuk 1. Inleiding, geschiedenis, algemene kenschets van de advocaat,

Nadere informatie

Regeling inzake het omgaan met een vermoeden van een ernstige misstand (Klokkenluidersregeling Voortgezet Onderwijs)

Regeling inzake het omgaan met een vermoeden van een ernstige misstand (Klokkenluidersregeling Voortgezet Onderwijs) Regeling inzake het omgaan met een vermoeden van een ernstige misstand (Klokkenluidersregeling Voortgezet Onderwijs) Concept ter bespreking : [10-01-2017] Vastgesteld door de Directie : [10-01-2017] Vastgesteld

Nadere informatie

Gatekeepers: What s new?

Gatekeepers: What s new? Gatekeepers: What s new? LWTF informatiesessie voor de vrije beroepsbeoefenaren. mr. Charlene Linders-Bryson, policy advisor, Afdeling Integriteitstoezicht 1 Inhoud presentatie I. AML/CFT risico s II.

Nadere informatie

Privacy Statement - Advocaten

Privacy Statement - Advocaten Privacy Statement - Advocaten De orde van advocaten Amsterdam bestaat uit alle advocaten die kantoor houden binnen het arrondissement Amsterdam. De orde van advocaten Amsterdam wordt bestuurd door de raad

Nadere informatie

GEDRAGSCODE. Nederlands Register Gerechtelijk Deskundigen

GEDRAGSCODE. Nederlands Register Gerechtelijk Deskundigen GEDRAGSCODE Nederlands Register Gerechtelijk Deskundigen Het College gerechtelijk deskundigen, met inachtneming van artikel 51k, eerste lid van de Wet deskundige in strafzaken (Stb. 2009, 33; hierna de

Nadere informatie

You created this PDF from an application that is not licensed to print to novapdf printer (

You created this PDF from an application that is not licensed to print to novapdf printer ( REGLEMENT STICHTING TUCHTRECHTSPRAAK MEDIATORS Artikel 1 Definities In dit reglement wordt verstaan onder: Stichting: Aangesloten Instelling: Mediator: Gedragsregels: Klachtenregeling: Tuchtcommissie:

Nadere informatie

Nieuwsbrief NOvA Tuchtrecht Updates

Nieuwsbrief NOvA Tuchtrecht Updates Nieuwsbrief NOvA Tuchtrecht Updates 2019-1 Nummer 1, 2019 INHOUDSOPGAVE 1. Wat een behoorlijk advocaat betaamt Raad van Discipline Amsterdam, ECLI:NL:TADRAMS:2019:28 05-02-2019 Dekenbezwaar. Verweerster

Nadere informatie

Klokkenluidersregeling/ Regeling inzake het omgaan met een vermoeden van een misstand

Klokkenluidersregeling/ Regeling inzake het omgaan met een vermoeden van een misstand Klokkenluidersregeling/ Regeling inzake het omgaan met een vermoeden van een misstand Preambule De klokkenluidersregeling/ regeling betreffende het omgaan met een vermoeden van een misstand binnen Vitus

Nadere informatie

Privacy Statement - Advocaten

Privacy Statement - Advocaten Privacy Statement - Advocaten De orde van advocaten Overijssel bestaat uit alle advocaten die kantoor houden binnen het arrondissement Overijssel. De orde van advocaten Overijssel wordt bestuurd door de

Nadere informatie

NOTITIE. Ter discussie. 1. Inleiding

NOTITIE. Ter discussie. 1. Inleiding NOTITIE Aan : Leden en plaatsvervangende leden van het College van Afgevaardigden, (adjunct)secretarissen van de Raden van Toezicht, voorzitter van de Stichting Jonge Balie Nederland. Van : De Algemene

Nadere informatie

4. Van de tuchtrechtspraak. Artikel 46

4. Van de tuchtrechtspraak. Artikel 46 4. Van de tuchtrechtspraak Artikel 46 De advocaten zijn aan tuchtrechtspraak onderworpen ter zake van enig handelen of nalaten in strijd met de zorg die zij als advocaat behoren te betrachten ten opzichte

Nadere informatie

Klachtencommissie NBA. Informatie voor de indiener van een klacht

Klachtencommissie NBA. Informatie voor de indiener van een klacht Informatie voor de indiener van een klacht 2014 NBA Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt in enige vorm of op enige wijze,

Nadere informatie

ACCOUNTANTSKAMER. BESLISSING ex artikel 38 Wet tuchtrechtspraak accountants (Wtra) in de zaak met nummer 15/352 Wtra AK van 20 juli 2015 van

ACCOUNTANTSKAMER. BESLISSING ex artikel 38 Wet tuchtrechtspraak accountants (Wtra) in de zaak met nummer 15/352 Wtra AK van 20 juli 2015 van ACCOUNTANTSKAMER BESLISSING ex artikel 38 Wet tuchtrechtspraak accountants (Wtra) in de zaak met nummer 15/352 Wtra AK van 20 juli 2015 van mr. X, wonende en kantoorhoudende te [plaats1], K L A G E R,

Nadere informatie

Regeling inzake het omgaan met een vermoeden van een misstand binnen Leeuwenborgh Opleidingen Preambule

Regeling inzake het omgaan met een vermoeden van een misstand binnen Leeuwenborgh Opleidingen Preambule Regeling inzake het omgaan met een vermoeden een misstand binnen Leeuwenborgh Opleidingen Preambule Klokkenluiden kan worden omschreven als het door een medewerker (de klokkenluider) extern bekendmaken

Nadere informatie

Eerste Kamer der Staten-Generaal

Eerste Kamer der Staten-Generaal Eerste Kamer der Staten-Generaal 1 Vergaderjaar 2007 2008 31 237 Wijziging van de Wet identificatie bij dienstverlening en de Wet melding ongebruikelijke transacties ter uitvoering van richtlijn nr. 2005/60/EG

Nadere informatie

RAAD VAN DE EUROPESE UNIE. Brussel, 6 oktober 2000 (11.10) (OR. en) 12089/00 Interinstitutioneel dossier: 1999/0152 (COD) LIMITE

RAAD VAN DE EUROPESE UNIE. Brussel, 6 oktober 2000 (11.10) (OR. en) 12089/00 Interinstitutioneel dossier: 1999/0152 (COD) LIMITE RAAD VAN DE EUROPESE UNIE Brussel, 6 oktober 2000 (11.10) (OR. en) 12089/00 Interinstitutioneel dossier: 1999/0152 (COD) LIMITE EF 76 ECOFIN 269 CRIMORG 137 CODEC 744 NOTA van: nr. Comv.: Betreft: het

Nadere informatie

Klokkenluidersregeling

Klokkenluidersregeling Klokkenluidersregeling Regeling inzake het omgaan met een vermoeden van een misstand ( Klokkenluidersregeling PO ) 26-06-2017 goedkeuring RvT 04-07-2017 instemming GMR 01-08-2017 vaststelling bestuurder

Nadere informatie

een bij een Aangesloten Instelling geregistreerde mediator; de door een Aangesloten Instelling vastgestelde gedragsregels;

een bij een Aangesloten Instelling geregistreerde mediator; de door een Aangesloten Instelling vastgestelde gedragsregels; 10 november 2009 REGLEMENT STICHTING TUCHTRECHTSPRAAK MEDIATORS Artikel 1 Definities In dit reglement wordt verstaan onder: Stichting: Aangesloten Instelling: Mediator: Gedragsregels: Klachtenregeling:

Nadere informatie

Rapport. Een onderzoek naar een klacht over de Raad voor Rechtsbijstand.

Rapport. Een onderzoek naar een klacht over de Raad voor Rechtsbijstand. Rapport Een onderzoek naar een klacht over de Raad voor Rechtsbijstand. Oordeel Op basis van het onderzoek vindt de klacht over de Raad voor Rechtsbijstand gegrond. Datum: 12 december 2016 Rapport: 2016/114

Nadere informatie

Rapport. Een onderzoek naar een klacht over informatieverstrekking aan derden. Oordeel

Rapport. Een onderzoek naar een klacht over informatieverstrekking aan derden. Oordeel Rapport Een onderzoek naar een klacht over informatieverstrekking aan derden. Oordeel Op basis van het onderzoek vindt de Nationale ombudsman de klacht over het Openbaar Ministerie gedeeltelijk gegrond.

Nadere informatie

Statuut van Onafhankelijkheid

Statuut van Onafhankelijkheid Statuut van Onafhankelijkheid Zoals laatstelijk gewijzigd en vastgesteld door het bestuur van de Nederlandse Orde van Belastingadviseurs ingevolge artikel 6 lid 2 en artikel 12 lid 3 van de statuten van

Nadere informatie

Tuchtrecht voor notarissen. Martin Scharenborg

Tuchtrecht voor notarissen. Martin Scharenborg Tuchtrecht voor notarissen Martin Scharenborg 1 Dit boek maakt deel uit van de serie tuchtrecht: Tuchtrecht voor accountants (isbn 9789463185905) Tuchtrecht voor gerechtsdeurwaarders (isbn 9789463185929)

Nadere informatie

Consultatiedocument juli 2011. Toelichting ALGEMEEN. 1. Inleiding

Consultatiedocument juli 2011. Toelichting ALGEMEEN. 1. Inleiding Toelichting ALGEMEEN 1. Inleiding Deze nota van wijziging regelt de herziening van het toezicht op de naleving van voorschriften door advocaten. Deze regeling is aangekondigd door de Staatssecretaris van

Nadere informatie

Datum 8 april 2011 Onderwerp Brief over de positie van bijzondere geheimhouders in het Wetboek van Strafvordering

Datum 8 april 2011 Onderwerp Brief over de positie van bijzondere geheimhouders in het Wetboek van Strafvordering 1 > Retouradres Postbus 20301 2500 EH Den Haag Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG Schedeldoekshaven 100 2511 EX Den Haag Postbus 20301 2500 EH Den

Nadere informatie

Introductie in de advocatuur. Van harte welkom! Gelieve plaats te nemen conform plattegrond

Introductie in de advocatuur. Van harte welkom! Gelieve plaats te nemen conform plattegrond Introductie in de advocatuur Van harte welkom! Gelieve plaats te nemen conform plattegrond Gastheren NOvA: 2 Programma komende twee dagen Kennismaking Nederlandse Orde van Advocaten Belang kernwaarden

Nadere informatie

Regeling melden vermoeden misstand (klokkenluidersregeling)

Regeling melden vermoeden misstand (klokkenluidersregeling) Regeling melden vermoeden misstand (klokkenluidersregeling) Artikel 1. Begripsbepalingen In deze regeling wordt verstaan onder: a. SKIPOS: de Stichting voor Katholiek en Interconfessioneel Primair Onderwijs

Nadere informatie

Klokkenluidersregeling

Klokkenluidersregeling Klokkenluidersregeling Instemming GMR d.d. 6 november 2018 Vastgesteld bevoegd gezag d.d. 7 november 2018 Inhoud Inleiding Artikel 1. Begripsbepalingen Artikel 2. Informatie, advies en ondersteuning voor

Nadere informatie

Wet ter voorkoming van witwassen en financieren. Versie 2015

Wet ter voorkoming van witwassen en financieren. Versie 2015 Wet ter voorkoming van witwassen en financieren van terrorisme (WWFT) Doelstelling WWFT: Het voorkomen van witwassen van opbrengsten uit misdrijven en de financiering van terrorisme ten einde de integriteit

Nadere informatie

Regeling inzake het omgaan met een vermoeden van een misstand binnen het Emelwerda College.

Regeling inzake het omgaan met een vermoeden van een misstand binnen het Emelwerda College. Regeling inzake het omgaan met een vermoeden van een misstand binnen het Emelwerda College. Artikel 1: Begripsbepalingen en Algemene Bepalingen 1.A. Begripsbepalingen In deze regeling wordt verstaan onder:

Nadere informatie

Klachtencommissie NBA. Informatie voor de indiener van een klacht

Klachtencommissie NBA. Informatie voor de indiener van een klacht Klachtencommissie NBA Informatie voor de indiener van een klacht 2017 NBA Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt in enige

Nadere informatie

Stichting Bedrijfstakpensioenfonds voor de Houthandel;

Stichting Bedrijfstakpensioenfonds voor de Houthandel; Stichting Bedrijfstakpensioenfonds voor de Houthandel Reglement incidentenregeling Artikel 1 Pensioenfonds: Incident: Definities Stichting Bedrijfstakpensioenfonds voor de Houthandel; een gedraging, datalek

Nadere informatie

Klokkenluidersregeling. Pieter Zandt scholengemeenschap

Klokkenluidersregeling. Pieter Zandt scholengemeenschap Klokkenluidersregeling Pieter Zandt scholengemeenschap DE KLOKKENLUIDERSREGELING Regeling inzake het omgaan met een vermoeden van een ernstige misstand ( Klokkenluidersregeling Pieter Zandt scholengemeenschap

Nadere informatie

Wet ter voorkoming van witwassen en financieren

Wet ter voorkoming van witwassen en financieren Wet ter voorkoming van witwassen en financieren van terrorisme (WWFT) De informatie die in deze presentatie verstrekt wordt, heeft een informatief karakter. Er kunnen geen rechten aan worden ontleend.

Nadere informatie

Klokkenluidersregeling SKOR

Klokkenluidersregeling SKOR Klokkenluidersregeling SKOR Tiel, 8 maart 2017 0 Preambule De regeling voor het melden van een vermoeden van een misstand binnen de Stichting Katholieke Onderwijsbelangen Rivierenland biedt een heldere

Nadere informatie

KLOKKENLUIDERREGELING WONINGSTICHTING VOLKSBELANG

KLOKKENLUIDERREGELING WONINGSTICHTING VOLKSBELANG KLOKKENLUIDERREGELING WONINGSTICHTING VOLKSBELANG 1. Algemeen In de Governancecode Woningcorporaties d.d. november 2006 wordt gesteld dat de directeurbestuurder ervoor zorgt dat werknemers zonder gevaar

Nadere informatie

KLOKKENLUIDERSREGELING CSG HET NOORDIK. Regeling inzake het omgaan met een vermoeden van een misstand

KLOKKENLUIDERSREGELING CSG HET NOORDIK. Regeling inzake het omgaan met een vermoeden van een misstand STAFBUREAU KLOKKENLUIDERSREGELING CSG HET NOORDIK Regeling inzake het omgaan met een vermoeden van een misstand Kenmerk: SB/HND/KCH/2016/001009 Vastgesteld door het bestuur d.d. 11 april 2017 Regeling

Nadere informatie

Staatsblad van het Koninkrijk der Nederlanden

Staatsblad van het Koninkrijk der Nederlanden Staatsblad van het Koninkrijk der Nederlanden Jaargang 2009 222 Wet van 25 mei 2009 tot wijziging van de Advocatenwet en de Wet op het notarisambt in verband met het verruimen van de mogelijkheden tot

Nadere informatie

KLOKKENLUIDERSREGELING. Regeling inzake het omgaan met een vermoeden van een ernstige misstand binnen het St. Michaël College

KLOKKENLUIDERSREGELING. Regeling inzake het omgaan met een vermoeden van een ernstige misstand binnen het St. Michaël College KLOKKENLUIDERSREGELING Regeling inzake het omgaan met een vermoeden van een ernstige misstand binnen het St. Michaël College Augustus 2015 INHOUD Inleiding Interne procedure voor het melden van een ernstige

Nadere informatie

Privacy Statement - Advocaten

Privacy Statement - Advocaten Privacy Statement - Advocaten De orde van advocaten Oost-Brabant bestaat uit alle advocaten die kantoor houden binnen het arrondissement Oost-Brabant. De orde van advocaten Oost-Brabant wordt bestuurd

Nadere informatie

Eerste Kamer der Staten-Generaal

Eerste Kamer der Staten-Generaal Eerste Kamer der Staten-Generaal 1 Vergaderjaar 2008 2009 31 385 Wijziging van de Advocatenwet en de Wet op het notarisambt in verband met het verruimen van de mogelijkheden tot het spoedshalve tuchtrechtelijk

Nadere informatie

REGELING MELDING VERMOEDEN VAN EEN MISSTAND 2016 REGELING MELDING VERMOEDEN VAN EEN MISSTAND

REGELING MELDING VERMOEDEN VAN EEN MISSTAND 2016 REGELING MELDING VERMOEDEN VAN EEN MISSTAND REGELING MELDING VERMOEDEN VAN EEN MISSTAND 2016 1 INHOUD Inhoudsopgave REGELING INZAKE HET OMGAAN MET EEN VERMOEDEN VAN EEN ERNSTIGE MISSTAND ( KLOKKENLUIDERSREGELING VO ) 3 REGELING INZAKE HET OMGAAN

Nadere informatie

Wij Willem Alexander, bij de gratie Gods, Koning der Nederlanden, Prins van Oranje-Nassau, enz. enz. enz.

Wij Willem Alexander, bij de gratie Gods, Koning der Nederlanden, Prins van Oranje-Nassau, enz. enz. enz. Wijziging van de Wet toezicht accountantsorganisaties, het Burgerlijk Wetboek en enige andere wetten op het terrein van accountantsorganisaties en het accountantsberoep (Wet aanvullende maatregelen accountantsorganisaties)

Nadere informatie

Stichting Bedrijfstakpensioenfonds voor de Zoetwarenindustrie;

Stichting Bedrijfstakpensioenfonds voor de Zoetwarenindustrie; Stichting Bedrijfstakpensioenfonds voor de Zoetwarenindustrie Reglement incidenten- en klokkenluidersregeling Artikel 1 pensioenfonds: incident: Definities Stichting Bedrijfstakpensioenfonds voor de Zoetwarenindustrie;

Nadere informatie

Klokkenluidersregeling VO

Klokkenluidersregeling VO Klokkenluidersregeling VO Stichting V.O. Amsterdam-Zuid Stichting V.O. Amsterdam-Zuid Jan van Eijckstraat 47 1077 LH AMSTERDAM www.svoaz.nl info@svoaz.nl 020 676 3868 Stichting V.O. Amsterdam-Zuid is de

Nadere informatie

Regeling ter bescherming van klokkenluiders bij de Universiteit Maastricht (klokkenluidersregeling)

Regeling ter bescherming van klokkenluiders bij de Universiteit Maastricht (klokkenluidersregeling) Regeling ter bescherming van klokkenluiders bij de Universiteit Maastricht (klokkenluidersregeling) Gelet op - De Code Goed Bestuur Universiteiten 2007, door de VSNU vastgesteld en inwerking getreden per

Nadere informatie

KLOKKENLUIDERSREGELING HOGESCHOOL LEIDEN

KLOKKENLUIDERSREGELING HOGESCHOOL LEIDEN KLOKKENLUIDERSREGELING HOGESCHOOL LEIDEN KLOKKENLUIDERSREGELING HOGESCHOOL LEIDEN Deze regeling is vastgesteld door het College van Bestuur op 29 maart 2017, na instemming van de Gezamenlijke Vergadering

Nadere informatie

Regeling inzake het omgaan met een vermoeden van een misstand ( Klokkenluidersregeling VO )

Regeling inzake het omgaan met een vermoeden van een misstand ( Klokkenluidersregeling VO ) Regeling inzake het omgaan met een vermoeden van een misstand ( Klokkenluidersregeling VO ) Roermond juli 2016 Regeling inzake het omgaan met een vermoeden van een misstand binnen SOML Preambule De regeling

Nadere informatie

REGELING INZAKE HET OMGAAN MET EEN VERMOEDEN VAN EEN ERNSTIGE MISSTAND BINNEN DE STICHTING PCOU. Preambule

REGELING INZAKE HET OMGAAN MET EEN VERMOEDEN VAN EEN ERNSTIGE MISSTAND BINNEN DE STICHTING PCOU. Preambule REGELING INZAKE HET OMGAAN MET EEN VERMOEDEN VAN EEN ERNSTIGE MISSTAND BINNEN DE STICHTING PCOU Preambule De regeling inzake het omgaan met een vermoeden van een misstand binnen de Stichting PCOU biedt

Nadere informatie

Belastingdienst/Bureau Toezicht Wwft. Wet ter voorkoming van witwassen en financieren van terrorisme. Handleiding voor Makelaars in onroerende zaken

Belastingdienst/Bureau Toezicht Wwft. Wet ter voorkoming van witwassen en financieren van terrorisme. Handleiding voor Makelaars in onroerende zaken Belastingdienst/Bureau Toezicht Wwft Wet ter voorkoming van witwassen en financieren van terrorisme Handleiding voor Makelaars in onroerende zaken Versie: 04-07-2013 Inleiding Vanaf 1 augustus 2008 is

Nadere informatie

BELEIDSREGELS INZAKE DE UITVOERING VAN DE STAGEVERORDENING 2012

BELEIDSREGELS INZAKE DE UITVOERING VAN DE STAGEVERORDENING 2012 BELEIDSREGELS INZAKE DE UITVOERING VAN DE STAGEVERORDENING 2012 Paragraaf 1. Goedkeuring stage en patroon Artikel 1 Aanvraag goedkeuring stage en patronaat 1. Een verzoek om goedkeuring van de stage en

Nadere informatie

Consultatiedocument juli Toelichting ALGEMEEN. 1. Inleiding

Consultatiedocument juli Toelichting ALGEMEEN. 1. Inleiding Toelichting ALGEMEEN 1. Inleiding Deze nota van wijziging regelt de herziening van het toezicht op de naleving van voorschriften door advocaten. Deze regeling is aangekondigd door de Staatssecretaris van

Nadere informatie

Regeling toezicht verwerking persoonsgegevens door gerechten en het parket bij de Hoge Raad 1

Regeling toezicht verwerking persoonsgegevens door gerechten en het parket bij de Hoge Raad 1 Regeling toezicht verwerking persoonsgegevens door gerechten en het parket bij de Hoge Raad 1 Gelet op artikel 55 lid 3 Verordening EU 2016/679 en artikel 45 lid 2 van de Richtlijn EU 2016/680, gehoord

Nadere informatie

Regeling melden vermoeden van een misstand in de sector VO

Regeling melden vermoeden van een misstand in de sector VO Regeling melden vermoeden van een misstand in de sector VO Hoofdstuk 1 Algemene bepalingen Artikel 1 1. In deze regeling wordt verstaan onder: a. bestuur: de natuurlijke persoon/personen of het orgaan

Nadere informatie

Regeling inzake het omgaan met een vermoeden van een ernstige misstand (Klokkenluidersregeling Medelijk Dalton Lyceum)

Regeling inzake het omgaan met een vermoeden van een ernstige misstand (Klokkenluidersregeling Medelijk Dalton Lyceum) IVIPGD12012031408250212 GD1 14.03.2012 0212 Klokkenluidersregeling Stedelijk Dalton Lyceum Regeling Regeling inzake het omgaan met een vermoeden van een ernstige misstand (Klokkenluidersregeling Medelijk

Nadere informatie

KLOKKENLUIDERSREGLEMENT STICHTING TRIFOLIUM WOONDIENSTEN BOSKOOP

KLOKKENLUIDERSREGLEMENT STICHTING TRIFOLIUM WOONDIENSTEN BOSKOOP KLOKKENLUIDERSREGLEMENT STICHTING TRIFOLIUM WOONDIENSTEN BOSKOOP Inleiding/beleidslijn Trifolium verwacht dat haar medewerkers zich te allen tijde aan in- en externe regelgeving en afspraken zullen houden.

Nadere informatie

Reglement tuchtrechtspraak

Reglement tuchtrechtspraak Reglement tuchtrechtspraak DEFINITIES Artikel 1 In dit reglement wordt verstaan onder klager: 1) degene met wie de seksuoloog in professioneel contact staat, zoals nader is uitgewerkt in de Beroepscode

Nadere informatie

De onderhavige regeling is niet bedoeld voor persoonlijke klachten van betrokkenen.

De onderhavige regeling is niet bedoeld voor persoonlijke klachten van betrokkenen. Regeling inzake het omgaan met een vermoeden van een misstand ( Klokkenluidersregeling SVOK ) Preambule De regeling betreffende het omgaan met een vermoeden van een misstand binnen Stichting Voortgezet

Nadere informatie

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus EA DEN HAAG

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus EA DEN HAAG 1 > Retouradres Postbus 20301 2500 EH Den Haag Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG Turfmarkt 147 2511 DP Den Haag Postbus 20301 2500 EH Den Haag www.rijksoverheid.nl/jenv

Nadere informatie

Privacy statement Administratie-en belastingadviesburo de Groene V.O.F.

Privacy statement Administratie-en belastingadviesburo de Groene V.O.F. Privacy statement Administratie-en belastingadviesburo de Groene V.O.F. Inleiding Administratie-en belastingadviesburo de Groene V.O.F. neemt uw privacy zeer serieus en zal informatie over u (de betrokkene)

Nadere informatie

Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds Handhavingsbeleid van het Bureau Financieel Toezicht

Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds Handhavingsbeleid van het Bureau Financieel Toezicht STAATSCOURANT Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. Nr. 65892 27 december 2016 Handhavingsbeleid van het Bureau Financieel Toezicht Het bestuur van het Bureau Financieel Toezicht

Nadere informatie

Belastingdienst/Bureau Toezicht Wwft. Wet ter voorkoming van witwassen en financieren van terrorisme. Handleiding voor Verkopers van goederen

Belastingdienst/Bureau Toezicht Wwft. Wet ter voorkoming van witwassen en financieren van terrorisme. Handleiding voor Verkopers van goederen Belastingdienst/Bureau Toezicht Wwft Wet ter voorkoming van witwassen en financieren van terrorisme Handleiding voor Verkopers van goederen Versie: 04-07-2013 Inleiding Vanaf 1 augustus 2008 is de Wet

Nadere informatie

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus EA DEN HAAG

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus EA DEN HAAG 1 > Retouradres Postbus 20301 2500 EH Den Haag Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG Turfmarkt 147 2511 DP Den Haag Postbus 20301 2500 EH Den Haag www.rijksoverheid.nl/jenv

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2007 2008 31 385 Wijziging van de Advocatenwet en de Wet op het notarisambt in verband met het verruimen van de mogelijkheden tot het spoedshalve tuchtrechtelijk

Nadere informatie

Het voorstel van wet wordt als volgt gewijzigd:

Het voorstel van wet wordt als volgt gewijzigd: 34 808 Wijziging van de Wet ter voorkoming van witwassen en financieren van terrorisme en enige andere wetten in verband met de implementatie van richtlijn (EU) 2015/849 van het Europees Parlement en de

Nadere informatie

Gedragsregels voor de MfN-registermediator

Gedragsregels voor de MfN-registermediator Gedragsregels voor de MfN-registermediator Deze gedragsregels zijn een richtlijn voor het gedrag van de MfN-registermediator. Zij dienen tevens als informatievoorziening voor betrokkenen en als maatstaf

Nadere informatie

ECLI:NL:RBOVE:2017:2237

ECLI:NL:RBOVE:2017:2237 ECLI:NL:RBOVE:2017:2237 Instantie Rechtbank Overijssel Datum uitspraak 26-04-2017 Datum publicatie 31-05-2017 Zaaknummer 08/910083-15 Rechtsgebieden Bijzondere kenmerken Inhoudsindicatie Strafrecht Raadkamer

Nadere informatie